Skip to main content

Full text of "Patrologiae cursus completus sive biblioteca universalis, integra, uniformis, commoda, oeconomica, omnium SS. Patrum, doctorum scriptorumque eccelesiasticorum qui ab aevo apostolico ad usque Innocentii III tempora floruerunt .."

See other formats 


This  is  a  digital  copy  of  a  book  that  was  preserved  for  generations  on  library  shelves  before  it  was  carefully  scanned  by  Google  as  part  of  a  project 
to  make  the  world's  books  discoverable  online. 

It  has  survived  long  enough  for  the  copyright  to  expire  and  the  book  to  enter  the  public  domain.  A  public  domain  book  is  one  that  was  never  subject 
to  copyright  or  whose  legal  copyright  term  has  expired.  Whether  a  book  is  in  the  public  domain  may  vary  country  to  country.  Public  domain  books 
are  our  gateways  to  the  past,  representing  a  wealth  of  history,  culture  and  knowledge  that's  often  difficult  to  discover. 

Marks,  notations  and  other  marginalia  present  in  the  original  volume  will  appear  in  this  file  -  a  reminder  of  this  book's  long  journey  from  the 
publisher  to  a  library  and  finally  to  you. 

Usage  guidelines 

Google  is  proud  to  partner  with  libraries  to  digitize  public  domain  materials  and  make  them  widely  accessible.  Public  domain  books  belong  to  the 
public  and  we  are  merely  their  custodians.  Nevertheless,  this  work  is  expensive,  so  in  order  to  keep  providing  this  resource,  we  have  taken  steps  to 
prevent  abuse  by  commercial  parties,  including  placing  technical  restrictions  on  automated  querying. 

We  also  ask  that  you: 

+  Make  non-commercial  use  ofthefiles  We  designed  Google  Book  Search  for  use  by  individuals,  and  we  request  that  you  use  these  files  for 
personal,  non-commercial  purposes. 

+  Refrainfrom  automated  querying  Do  not  send  automated  queries  of  any  sort  to  Google's  system:  If  you  are  conducting  research  on  machine 
translation,  optical  character  recognition  or  other  areas  where  access  to  a  large  amount  of  text  is  helpful,  please  contact  us.  We  encourage  the 
use  of  public  domain  materials  for  these  purposes  and  may  be  able  to  help. 

+  Maintain  attribution  The  Google  "watermark"  you  see  on  each  file  is  essential  for  informing  people  about  this  project  and  helping  them  find 
additional  materials  through  Google  Book  Search.  Please  do  not  remove  it. 

+  Keep  it  legal  Whatever  your  use,  remember  that  you  are  responsible  for  ensuring  that  what  you  are  doing  is  legal.  Do  not  assume  that  just 
because  we  believe  a  book  is  in  the  public  domain  for  users  in  the  United  States,  that  the  work  is  also  in  the  public  domain  for  users  in  other 
countries.  Whether  a  book  is  still  in  copyright  varies  from  country  to  country,  and  we  can't  offer  guidance  on  whether  any  specific  use  of 
any  specific  book  is  allowed.  Please  do  not  assume  that  a  book's  appearance  in  Google  Book  Search  means  it  can  be  used  in  any  manner 
anywhere  in  the  world.  Copyright  infringement  liability  can  be  quite  severe. 

About  Google  Book  Search 

Google's  mission  is  to  organize  the  world's  information  and  to  make  it  universally  accessible  and  useful.  Google  Book  Search  helps  readers 
discover  the  world's  books  while  helping  authors  and  publishers  reach  new  audiences.  You  can  search  through  the  full  text  of  this  book  on  the  web 


at|http  :  //books  .  qooqle  .  com/ 


PATROLOGLE 

CDRSUS  COMPLETUS 

SEU  BIBLIOTHECA  UMIVERSALIS,  INTEGRA,  UNIFORMIS,  GOVMODA,  OECONOMICA, 

HOnil  S8.  PATRDH.  DOCTORUM  SCRimDMOOE  ECCLESM^IGORDH. 

SIYB  LJLTINORUMi  8ITB   ORJICORUM, 

QVI  AB  jBVO  APOSTOLICO  AD  jETATEM  INNOCENTII  III  (ANNO  12i6)  PHO  LATINIS 
BTAD  CONCILII FLORENTINI TEMPORA  (ANNOiASd)  PRO  GRjECIS FLORUERUNT  : 

RECUSIO  CHRONOLOGICA 

OlllilUM  QUiE  BXSTITERB  MONUMENTORUM  CATHOUCiS  TRADITIONIS  PBR  QUINDBGIM  PRIORA 

BCCLESL£  SiSCULA  ET  AMPLIUS, 

«OXTA    ■BmONBB    JLGCURATISSllfAS,    XNTER  8B    CUMQUB    N0NNULLI8    C0DICIBU8    MANU8CRIPTI8    C0LLATA8,    PBaQUAII 

DILXGBNTBR  CASTXOATA;   D188BRTATI0NIBU8,   C0MMBNTARII8,   VARIISQUB  LBCTI0NIBU8  CONTINBNTBR  ILLU8TRATA  ; 

OMNiaUB  0PBRIBU8  P08T  AMPU88IMA8  B0ITI0NB8  QVM  TRIBU8  N0VI88IMIP     8iBCUU8    DBBBNTUR    AB80LUTA8 

DBTBGTIS  AUCTA;  INDICIBU8  PART1GULARIBU8  ANALTTICI8,  8IN0UL08  8IVB  T0M08  8IVB  AUGT0RB8  ALICUJUS 

MOMBNTI  8UB8BQUBNTIBU8,   DONATA;   CAPITULI8  INTRA  IP8UM  TBZTUM  RITB   DI8P08ITI8,   NBGNON  BT 

I  TITULIB  8INOULARUM  PAOINARUM  MARGINBM  8UPBRI0RBM  DI8TIN0UENTIBU8  8UBJBGTAMQUB  MATB- 

I  RIAM  8I0NIPIGANTIBU8,  ADORNATA;   OPBRIBUS  GUM   DUBII8,  TUM  APOCRTPHIS,  AUQUA  VBRO 

AUCTORITATB  IN  ORDINB  AD  TRADITIONBM  BCGLB8IA8TIGAM  POLLBNTIBU8,  AMPLIPIGATA; 
!  BVCBnTtS     BT    AMPLIU8     LOGUPLBTATA    INDICIBUB*,  AUGTORUM    BICUT     BT    OPBRUM,     ALPIXABETIGI8,    GHRONOLOOIQU« 

I  BTATI8TICI8,   8TNTHBTIGI8,   ANALTTIGI8,   ANAL0GIGI8,   IN  QUODQUB    RBLIOI0NI8    PUNCTUM,   DOOMATIGUM,   MORALB, 

LrnntoicuM,  canonicum,  disgiplinarb,  hibtoricum,  bt  gungta  alia  binb  ulla  bzgbptionb  ;  bbd  prjb- 

8BBTIM    DU0BU8    INDICIBU8    IMMBN8I8    BT    GBNBRALIBU8,    ALTBRO    8GILIGBT    RERUM,     QUO     G0N8ULT0, 

QUIDQUID  NON  80LUM  TALI8  TALI8VB  PATBR,  VBRUM  BTIAM  UNU8QUISQUB   PATRUM,   NB  UNO   QUIDBM 

OMISBO,  IN  QUODLXBBT  THBMA  SCRIPSBRIT,  UNO  INTUITU  CONSPIGIATUR;  ALTBRO  SCRIPTURiE 

SACR^,  BZ  QUO   LBGTORI  GOMPBRIRB  8IT  OBVIUM  QUINAM  PATRB8  BT  IN  QUIBU8  OPBRUM 

BUORUM    LOblB    8IN0UL08    8IN0UL0RUM    LIBRORUM    8.    SCRIPTURJB    VBR8U8,    A    PRIMO 

OBNB8B08  U8QUB  AD  NOVISSIMUM  AP0GALTP8I8,  GOMMBNTATI  8INT. 

WftlO  AGGURATXB8IMA,  CATBIU8QUB    OMNIBUS    PACILB    ANTBPONBNDA,    81    PBRPBNDANTUR    CHARACTBRUM    NITlDfTAB 

CMAar^    QUALITAS,  1NTBGIUTA8    TBZTUS,    PBRPBGTIO    CORRBGTIONIS,    OPBRUM    RBGU80RUM    TUM  VARIBTA8,  TUM 

NUMBRU8,    PORMA    VOLUMINUM    PBRQUAM   COMMODA    8IBIQUE    IN    TOTO    PATROLOOIJB     DECURSU    GON8TANTBR 

SIMXU8,    PRBTII    BZIOUITAS,     PRJBSERTIMQUB     ISTA    GOLLBGTIO,     UNA,     MBTHODICA     BT      CHRONOLOOIGA 

SBZCBNTORUM  PRAOMBNTORUM  OPUSGULORUMQUB  HAGTBNUS   HIC  ILLIG  SPAR80RUM,  PRIMUM  AUTBM 

IN  NOBTRA  BIBLIOTHBGA,   BZ   OPBRIBUS  BT  MSS.  AD  OMNB«  JBTATBS,  L0C08,  LIN0UA8  P0RMA8QUB 

PBRTINBNTIBUS  GOADUNAIORUM. 

SERIES   LATINA 

IN  QUA  PRODBUMT  PATRBS,  DOGTORBS  SGRIPTORBSQUB  BGGLBSIifi  LATIN/t; 
A  TBRTULLIANO  AD  INNOGENTIUM  IIL 

AGGURANTE     J.-P.     MIGNE, 

BiUtolliM»  Cterl  «BlvenaB, 

SITB  CURSUUM  GOMPLBTORUll  Ilf  SINGULOS  SClBNTIiB  BCCLBSIASTIGiB  RAM08  BDITOIUS 


PATROLOGIjE  LATIN^  TOMUS  CLXXIL 


HOMORIUS  AUGUSTODUNENSIS.  RAINALDUS  RBM.,  ADALBBRTUS  MOGUNT.,  OLDBGARIUS 
TARRAC,  ARCHIBPISCOPI.  GERARDUS  ENGOLISM.,  STEPH.  DE  BALGUCO  AUGUSTODUN., 
BPISCOPI.   ODO  ABBAS   S.  REJIIGJI    GATTFRJDU5  GROSSUS  MON.  TIRON. 


■*»<^> 


PARfSIiS      ' 

APUD   GARNIER   FRATRES,    EDITORES  ET   J.-P.    MIGNE    SUGGESSORES, 
m  YIA  DIOTA:  AYEKUB  DV  UAINK,  M8. 

1805 


aithj.  -  E>  lypi.  PAUl  DUPWIT,  ta.  Ttt  did*  BM^AuUrM.  «U.IS.M. 


S/ECULUH  XU 


mmm  augustodiiimsis 


OPERA    OMMIJl 


BX   CODICIBUS  MSS.  ET  EDITIS  NUNC  PRIHUH  IN  UNUM   COLLECTA 


AOCBDUNT 


RAII14LIM  REMENSIS,  ADALBERTI  M06UNTINI,  OLOEGARIl  TARRAGONENSIS 

ARGHIBPISGOPORUM,  GERARDI  ENGOLISMENSIS,  STBPHANI  DE  BALGIAGO 

AUGUSTODUNENSIS.  EPISGOPORUM;  ODONLS  ABBATIS  SANGTI 

REMIGII,  GAUFRIDI  GROSSI,  MONAGHl  TIRONIENSIS 


OPUSCULA.  EPISTOLiE.  DIPLOMATA 


AGGURANTE    J.-P.    MIGNB 
HbUetheeae   CSeri  ■MlvevM 

■n  OnUinW  CeHPtBTORUII  W  SIIIGDLOS  SCIBNTLB  SCCLBSUSTlCiK  HANOS 


TOMUS   UNICUS 


;-  :.  .;:  ::  iP.ARlSMS       .     ',  . 

APUD  GARNIER   FKATRES,  EDITORES  ET  J.-'p.  MIGNE  SUGCESSORES 
IN  TIA  DICTA  :  AYENVE  DU  MAm,  t08 

1898 


ELENCHUS 

AUCTORUM  ET  OPERUM  QUI  IN  HOC  TOMO  CLXXII  CONTINENTUR 


HONORIUS  AUGUSTODUNENSIS. 

OpBHUM  PARS  PHIMA.  ~  DlDASGALlGA  BT  HISTORICA. 

De  philosophia  mundi.  Col.       41 

De  ^olis  affectibus.  102 

De  imagine  mundi.  119 

Summa  totius  de  omnimoda  historia.  187 

De  scriptoribus  ecclQsiasticis.  197 

OpBRVM  PARS  SBCUNDA.  —  EXBGBTICA. 

Hezaemeroo.  t53 

De  decem  plagis  iEgypti  spiritualiter.  S65 

Expositio  psalmorum  selectorum.  269 

(Honorii  Expositionii  in  PsaUerium  inediim  Excerpta  saii$  ampla  evutgatfU  D.  Bemardms 
Pezius  Anecdot.  tom,  F.  quibus  Gerhoki  Commentariorum  defectus  supplevU.  Vide  Patro- 
logioe  tom.  GXCIU.) 

Quffistiones  et  responsiones  in  Proyerbia  et  Bcclesiasten.  311 

Expositio  in  Gantica  canticorom.  341 

Sigillum  B.  Mari».  495 

OpBRVM  PARS  TBRTIA.  —  LlTURGICA. 

Gemma  animse.  541 

Sacramentarium.  737 

Speculum  Ecclesi».  807 

OpBRUM  PARS  QUARTA.  —  DOGMATIGA  BT  ASGBTIGA. 

Elucidarium.  1109 

Liber  duodecim  quiestionum.  1177 

Libelius  octuo  qusstionum.  1185 

Inevitabile  sive  Dialogus  de  libero  arbitrio.  119t 

Scala  coeli  major.  1929 

Scala  coeli  minor.  1239 

De  anime  exsilio  et  patria.  1S49 

De  vita  claustrali.  1S4T 

Bucharistion.  1249 

Summa  gloria  de  Apostolico  et  Augusto.  1857 

STEPHANUS  DE  BALGUGO  AUaUSTODUNENSIS  BPISG0P9S. 

De  sacramento  aUaris.  1971 

Gkart».  1307 

GBRARDUS  ENGOLISHENSIS  BPISGOPUS. 

Episiol»  et  diplomata.  1319 

ODO  ABBAS  S.  RBMIGII  REMENSIS. 

Epistolie.  1331 

ADALBBRTUS  MOGUNTINUS  ARGHIEPISGOPUS. 

Epistole.  .                                      1337 

RAINALDl^c  M|  EeMENSIs{^Gi^K^^ 

EpistoIflS  et  diplomata.  ^                              1341 

OLDBGAHigS.  tAB^^QljENI^S  :EK9S3:|)f^^^^    : 

Bpistolie^  1359 

GAUFRIDUS  GROSSUS  MONAGHUS  TIRONIBNSIS. 

Tita  S.  Bomardi  de  Tironio.  1361 


ANNO  DOMINI  MCXXXVI 


HIIMIORICS    imHlSTODMEmSlS 

PROLEGOMENA 


DE  VITA  ET  SCRIPTIS  HONORII 

NOTITIiE    HISTORICO-LITTERARIifi 


I 

(D. Rogerus  Wiuians,  Prooem.  ad  Honorii  Summce  toHus  el  Imaginis  mundi  fragmenta  tomo  X  Scriptorum 

Germanice  clarissimi  Pertzii  edita). 

Singularis  sane  Honorio  Augustodunensi  presbytero  evenit  sors,  quippe  cui  multorum  liborum  auctori 
inter  eruditos  sui  ceoi  scnptores  insignem  locum  obtinehti  (1),  recention  tempore  et  nomen  etpatriam 
adimere  conatisint  viri  docti.  Et  nomen  quidem  immeriio  ademerunL  Nam  quoe  V,  cL  F.  Car,  Lebretin 
Annaliims  nostris  (2)  hac  de  re  disseruitf  verum  nostri  scriptoris  nomen  esse  Luitoldi  omnino  starenon 
possunt.  Ifispecto  enim  loeo  Hbri  Mantissa  Cbronici  Lunselacensis  (3),  quo  hasc  Lebretii  conjectura  innititur, 
facHeitenlligimus,Luitoldi  nomennonauctoris,sed  codicis Luncelacensis deseriotoris  fuisse{i),—Multo 
vero  majoris  momenti  sunt  quce  Lobeuf{^)  de  Honorii  patria  disputavit,  Ex  indole  enim  libri  tertii  operis 
De  imagine  mundi,  ex  quo  nos  etiam  pauca  ad  res  Germanicas  spectantia  dabimus^  elicere  vult,  scrip' 
iorem  natione  Germanum  fuisse,  minime  vero  ex  Burgundias  oppido  Augustoduno  oriundum  esse  po 


tuisse  (6).i4/  hoc  unum  opinioni  viii  docii  atque  de  medii  asvi  antiquitatibus  optime  meriti  obstare  videiur, 
in  fine  libri  tupradicti  De  luminaribus  Ecclesise  Augustodunensem  se  appellat  (7). 


quod  Honorius  in  , 


De  Honorii  vita  nihil  certi  (8),  de  astate  paucaconstant,  Ipsum  sub  initium  saculi  xii  floruiste^  ex 
ejusdem  operibus  conjicere  licet.  Secundo  enim  libro  De  Imagine  mundi,  de  raiione  inveniendi  anni 
Domini  disserens,  aperte  innuit  se  post  annum  iii^  etantea,  l\'il  scripsisse (9).  Quocum  loco n  confers 
finem  libri  De  lumioBnbmEcelesiassupradatum^ubi  profitetur  se  ipsum  imperante  HeinfieoV  floruhse, 
non  dubitabis  quin  ea  opera  quce  hic  ipse  recenset  et  inier  hcec  etiam  Summam  et  librum  De  iroagine 
mundi  jam  inter  annos  1122  et  id25  absolveritj  sed  postea  continuationibus  auctum  utrumque  librum 
scepius  ediderit, 

Libri  vero  De  imagine  mundi  primaediliOy  quas  desinit  dedmo  octavo  anno  Heinrici  V,i,  e.  anno  1123, 
usdue  ad  hunc  diem  nemini  nota^  a  Pertxio  reperta  et  in  usus  nostros  conversa  est,  Exstat  in  codica 
Cotton.  bibl,,  Cleopatra  B,  IV,  memb.  scec.  xii. 

(i)  Catalogum  librorum,  quorum  argumenta  ple-  nielacensis  manuscriptos  libros  post  abolitura  mo« 

rumque  ad  rem  nostram  nihil  faciunt,exhibet  Hono-  nasterium  Vindobonam  allatos  faisse. 

rias  ipse  in  fine  operis  Bui  De  luminaribus  Ecclesias  (5)  Recueil  de  divers  icriis,  Paris  1838.  I  254. 

sive  descriptoribusecclesiasticis{Bib,MBx\mfi?^ir.  (6)  Nam  nullorum  nisi  Germanise  regum  atque 

Ludg.,  XA,p.  1038).  Omnes  pene  librorum  inscri-  urbium    apad  Honorium   occurrit  mentio^  Quse  de 

ptiones,auctoris  nomine  omisso,  occurrunt  in  catalogo  pallio  Augustodunensis  episcopi  afferl  Lebeof  p.  266, 

librorum  quos  fr,  Heinricus  huic  (Gotwicensi])  eccle-  num  recte  se  babeant,  yideant  alii. 

sias  contulit,   quem  saec,  xii,  exaralum  juris  fecit  (7)  Bibl.  Max.  Pat.  Lugd.  XX,  p.  1038hocmodo 

publici  Pez  {Nov.  Thes,  An,  II,  p.  viii).  Cf.  prsterea  de  se  ipso  loquitur :  Honorius  Augustodunensis  Ec- 

Trithemium  (ed.  Fabr.,  p.  90)  et  Magn.  Bibi.  Patr.  ciesioepresbyter  et  scholasticus  non  spemendaopu- 

Par.  (a.  1654)  IX,  1135.  scula  edidit,  etc. ,  etc.  Hunc  libellum  de luminarihus 

(2)  Archiv  V,  628.  EcclesicB  post   Hieronymum  et   Gennadium,  Sub 

(3)  Mooaci  1749,  A\  quinto  Henrico  floruit.  Quis  post  hune  scripturus 

(4)  L.  c,  p.  392  inter  libros  monasterii  Lunaela-  sit,  posteritas  videbit. 

censis  recensetar :  Honorius  Christianus  ad  solita-  (8)  Commentarios  in  Cantica  abbciti  Simoni,  in 

rium  de  imagine  mundi.  Cujus  liber  primus  globum  librum  David  ejusdem  antecessori  Cononi  dedicavit 

totiusmundi,secundus  de  mundi  temporibus,tertius  Honorius  ;  cf.  Archio.  X,  613.  De  his  autem  abbati- 

de  regnis  mundi  ab  Adam  usque  ad  regem  Romano-  bus  hucusque  nihil  amplius  constituere  licait. 

rumPhilippumFnderici  fratrem  {iilium)  describit,  (9)  H,  c.  93  (B  M.  P.  L..  t.  XX).  Hunc  locum  ex 

per  manus  Luitoldi  prof.  Monsceensis.Membr,,  4«,  Wallenbachii  conjectura  ila  emendatum  damns  :  Ad 

sasc.  XII.  Haec  aperte  produnt  eumdem  esse  atque  inveniendum  annum  Domini,  etc.  (Vide  Imaginis 

Viadobonensem,  quem  Pertz  inspexit  {Arch,  H  537 ;  mundi  lib.  iii,  cap.  93.) 
X,  497).  Conslat  prsterea,  omnes  bibliothecffi  Lu- 

Patrol.  CLXXII.  1 


iJ^ 


ii  HONOWDS    AUGUSTODUNENSIS  12 

Alierum  vero  Bonorii  oputhUtoricum,quodSammtLm  lotms  de  omnimoda  historiain  eatalogo  Hbrorum 
a  se  editorum  ipse  vocat  (10),  innotuerat  jam  pridem  Arnoldo  Wion  {W),  sed  usque  ad  hunc  diem  lucem 
nondum  vidit.  itat  ut  Pexius  ipse  (i%)  an  adhuc  reperiri  posset,  dubitaret.  Exstal  in  duobus  codicibus 
YindobonentibuSf  quorum. 

i)  prior.BibL  Cass,  382,  Hist.  prof.  81,  oiim  48,  memhr,^  fol.  scripttis,  Arnoldo  Wion  teste,  ex  Lazis 
libris  in  bibliothecam  Ccesaream  trannity  nunc  mancuSf  quippe  cui  ultimus  quaternio  desit,in  quo  his- 
toria  rerum  inde  a  Constantio  IV  gestarum  continebatur, 

2)  alter  vero,  3415,  H.  pr.  461,  char.^  /.,  scec  xv,  a.  i540  ab  episcopo  Joanne  Faber  collegio  ad  sanctum 
Nicolaum  legatus,  optimas  notasy  a  Wattenbachio  nostro  inde  ab  anno  7SI6  transcriptus  editioni  nostras 
fundamentum  prasbuit.  Qui  cum  anno  duodecimo  Lotharii  imperatoins  (1135-1136)  aesinatf  apertum  est 
hunc  nobis  secundx  aut  tertioe  ediiionis  textum  exhibere  (13). 

Quo  consilio  ductus  sit  uthoc  coinpendium  conscribat,ipse  tnpr<tfatume  i$idicatHonorius:  SaotDamque 
inquit,  plurimi  qui  velut  justse  suae  ignorantiae  causas  obtendunt,  aum  sibi  congeriem  librorum  abesse 
ostendunt.  His  pie  consulens  de  tota  scriptura  hoc  coHegi  eompendium,  in  quo  ad  patriam  vita  properan- 
tibus,  sufficiensjudicavi  stipendium.  Sed  si  in  fontes  inquiris,  quibusin  opere  concinnando  usus  sit,  rrs  eo 
perduci  non  potest,  ut  nuilum  relinquatur  dubium.  Nam  revera  Einhardi  Annules  Fuldenses  (i4)  et 
Sigebertum  (IB)  non  uno  loco  in  partes  vocavit ;  prasterea  Honorius  etiam  Chronieon  Wirxibugense  (SS. 
F/,  17, 32)  in  usus  suos  convertisse  fidem  faciunt  multa  ejusdem  Chronici  loca{\^)  ad  verbum  et  iunc  a 
nostro  mutuata,  auando  chronographus  Wirziburgensis  ex  suo  aliquid  addit  (1 7)  aut  suo  Marte  proce- 
dit  (18).  Similis  interceiit  fatio  inter  Honorium  et  Annalistam  IVirziburgensen  (SS.  //,  328  sq.) ;  huic 
aperte  annos  (1067-1087)  debet.  —  His  autem  exceptis  nonnulla  restant  quorum  originem  aut  onknino 
non  licuit  detegere  aut  tantum  suspicari  fas  erat.  Hujusmodi  sunt  aum  Honorius  de  constructis  urbibus 
Brema,  Babenberc,  Spira,  et  de  conversis  populis  ethnicis  narrat,  et  quas  Usdem  fere  verbis  in  Chronico 
SalisburgensHSS.IX)  inveniuntur.  Qua:  cum  in  hoe  Chronico  certis  ascripta  sint  annis,nemo  non  videt^ 
ea  ex  Honorio  fluere  non  potuisse.  Statuamus  ergot  oportet  utrumque  et  Honorium  et  chronographum, 
Salisburgensem  ex  fonte  nunc  abscondito  hausisse.  Et  hunc  fontem  librum  esse  illum  ex  Hermanno 
Augiensi  decerftum  aique  notitiis  quibusdam  aliunde  de^umptis  a  quodnm  Sangallensi  monacho  auctum 
tum  vero  Gotuici  transcriptum  (19),  nonnnlla  sunt  quas  probare  videntur.  Pertzius  enim,  qui  codicem^ 
hunc  inspexitf  auctor  est  eumdem  quoque  a  Salisburgensi  monacho  in  usus  suos  conversum  esse.  Huc 
accedit  alterum  non  minoris  vis  argumentum.  Nam  Pertzio  itidem  teste  (iO),  libro  illi  Gotwieensi 
notitia  inest  a.  774  de  Campidona.  Haec  autem  tam  in  Chronico  Saiisburffensi  quam  in  Chronieo  Wirzi- 
burgensi  et  in  Herm&nno  ipso  desideratur,  at  in  nostro  reperitur. 

Hanc  Summam  denuo  in  epitomen  redegit  Honorius  cum  in  libro  tertio  Imaginis  mundi  de  dispositioae 
orbis  adumbratam  historiam  rerum  ab  Adam  ad  sua  usqus  iempora  gestarum  dare  tibi  pro  posuitsei . 
Hujus  libri  quinque  saltem  editiones  ab  Honorio  ipso  in  lucem  emissas  exsUtiste  demonstrant  codices 
manuscripti  Monacenses,  quos  V.  el.  Foringer,  regias  bibliothecas  Monacencis,  custos,  dHigentissime  con- 
tulity  et  quorum  varias  lectianes  nobiscum  benevole  communicavit.  Inter  quas  editiones. 

Prima  editio  anni  i\%Sf  ab  Honorio  ipso  laudata,  exstat  in  uno  eodice  Londinensi  {vide  supra) ;  kunc 
iignavimus  1  A« 

Secunda  anno  1132  sive  1133  conscripta  exstat  in  cod.  Kai9ersheimensi{Bibl.Monac.  74)  quinostras 
editionis  fundamentum  est,  Alderbacenti  {ib.  81),  saicxn  exaratis,  et  Londinensi  {Arundel.  n.  Si70)  (21), 
et  Fuldensi  sascuii  xii  exeuntis  (22),  desinunt  in  octavo  Lotharii  anno.  Horum  ambos  priores  omnino 
inter  se  convenientes  signavimus  i ,  Londinensem  i  B  ;  Fuldensem  denique  i  G . 

Tertia  anni  1139,  seeundo  Conradi  III  anno,  indicOone  ii  exarata,  reperitur  in  codicibus, 

lalin.  Monac.  536,  sasc.  xii  {tign.  2), 

Emmeram  DLXXIII,  sasc,  xiii  (sign.  3.), 

Schefelariensi  post  Otlonis  Frising.  Chronicon,  membr.  cod.  Monac.  1003.  sasc.  J.n  {sign.  4.)^ 

Emmeran.  FLXXVII,  chart.,  sasc.  wsian.  i\), 

Quarta  pott  annum  Md9  et  ante  a.  1152  conscripta,  exttat  in  codd. 

Tegernteenti  368,  cltart..  tasc.TiVf  {sign.  5.), 

Emmerma.  CLII,  chart.,  tasc.  xv  (sign.  6.), 

Colmariensi,  membr.,  8^o ,  tasc.  xiii  quem  Pertziut  contulit  {tign.  6».), 

Mellicensi  D.13,  fol.,  membr.,  sasc,  xii,  a  Pertzio  collato  {siqn.  6>>.), 
.   Zwetlensi  172,  a  Wattenbachio  descripto,  membr.^  stec.  xii  sign.  6<^.),  et  in  editione  Basileenti  Meroldia 
im{tign.\i.). 

Quinta^  quaspott  annum  1152  in  lucem  prodiit^  exttat  in  codidbut. 

tmmeram.  G.  CXY^  sasc.  Tin{sign.  7.), 

Jnderstorf.  393,  sa^e^  linvel  xni  {sign:  8), 

(10)  In  catalogo  librorum  Gotwicensiain  sopra         (1S)  L.  c,  p.  31,  inde  a  lifi.  25. 
laudato  idem  iiber  occurrit  hoc  titulo  :  Summa  to-         (19)  Cf.  Pertz  SS.  Y.  73. 

tius  in  quo  Chronica  ab  initio  mundi  usque  ad  (20)  L.  c,  p.  74. 

nostra  tempora.  Bumdem  Trithemitis  (ed.  Fabr.p.  (21)  cf.  SS.  VII,  A.  2. 

90).  Summam  hittoriam  nominat.  (22)  Olim  Weinjj^arfensi  sig.  G.  li,Eadem  ma- 

(11)  Conferalur  ejusdem  Lignum  Vitas^  II,  c  69  nus  quse  omfria  hujns  prasstantissimi  codicis  opera 
(vol.  I,  p.  426) :  Summam  historiarmfsive  chroni-  ("Chronogitiphum  Weingartensem,  Honorium  Aagu- 
corumf  magntsm  ojms  ;  erat  olim  apud  Lazium,  stodunensem  atque  Pulgentii  fabulasj  conscripsit, 
ted  nunc  est  in  bibliotheca  imperatoris  Viennas  mt.  brevissimam    adjecit  continuationem    «d  mortem 

(12)  N.  Th.,U,  p.  VI.  Heinrici  VI  usqoe  prolatam,  quam  infra  dabimus. 

(13)  Res  tamen  gestas  ad  annum  1133  tantum  Huic  vero  manos  fere  seoualis,  atramentopallidiori 
perdacit.  nsa,  subjunxit  alteram  expiicitiorem  continuationem, 

(14)  a.  807,  822,  824,  82tt.  qne  res  gestas  inde  a  morte  Heinrici  VI  nsque  ad 
'15)  A.  825,  874,  877.                                             annum  1208  ampleciitur.  Hane  Gerardus  Hess  ex 


(16)  Ann.  726-800,  824,  841,  877,  888*1067.  hoc  ipso  nostro  codioe  juria  fecit  publici.  Mon 

(17)  Exempli  gratia  SS.  VI,  p.  26,  lin.  44,  45,      Guelf.,  p.  71.    Quo  c  ' 
63  ;  p.  28,  iin.  47  ;  p.  81,  59.                                    76  regno  potitut  ett. 


^ 


i3  PdOLEGOMBNA.   .  14 

Polling.  86.  smc  xii  ve.  xiii  (sign.  9), 

OberaUac,  211,  s(bc.  xv  {sign,  9*.)» 
denique  in  editionibus  principe  {sign.  40}  (23)  atque  Spirensi  anni  4583  (it^«.  42). 

Bonorius  haud  diu  post  annum  4452  obiisse  videtur,  quod  facile  conjicias  de  scriptore,  auijam  inter 
annos  \\%i  et  iHo  se  floruisse  et  tnajorem  partem  librorum  suorum  edidisse  disertis  verois  affirmat. 

Laudatur  Honorius  ab  uuo  guod  sciam  meUii  cevi  scriptore^  Engelhusio  (24),  qui  ejusdem  iRiagine  mundi 
eonlinuatione  aucta  usus  esse  videtur,  Summa  vero  sa^pius  exscribitur  a  monachis  Admuntensibus  sa^e, 
xiii  et  XV,  gui  ex  hoc  libro  notulas  nonnullas  Chronico  Ottonis  Frisingensis  in  margine  additas  hause^ 
runt  {ih), 

Summam  inde  aba.  726  integram,  ex  Imagine  muadi  partem  aliquam  primi  libri  ad  Germaniam 
spectantem  et  finem  tertii  Hbri  dabimus ;  his  vero  subjungemus  Imaginis  mundi  continuationes,  quas 
ubri  manuscripU  Ehnacenses  exhibent,  additis  iis  quas  Pertzius  ex  codice  1  B.  et  Wattenbackius  ex 
codicibus  6%  Vindobonensi  et  Admuntensi  descripsit.  ROGfiRUS  Wilman. 


n 

(Histoire  littiraire  de  la  France  par  des  religieux  bSnidictins,  lom.  XII,  pag.  165.) 
§  I.  —  Bistoire  de  la  vie  d*Honor6. 

Le  titre  de  cet  article  (26)  ^nonce  presque  tout  ce  que  nous  savons  de  certain  sur  la  personne  d*Honor^. 
Si  Ton  en  croit  Arnoul  Wion  (27),  la  ddnomination  de  Solitaire  qu'il  porle  doil  s'expliquer  par  celle  de 
Moine,  d'oik  cet  ^crivain  conclut  qu'il  ^tait  b6n6dictia.  Cest  uae  conjecture  que  rieo  n^obiige  d'admettre  ni 
de  rejeler.  II  n'en  esl  pas  de  m^me  des  r^cils  (l'autres  historiens  modernes  (28),  doni  les  uns  placent  Ho-  , 
nori  sur  la  cbaire  ^piscopale  d'Autun,  les  autres  raconteat  que,  cette  chaire  lui  ayaat  6t6  oflFerte,  il  la  re- 
fasa  pour  suivre  le  roi  Louis  le  Jeune  i  la  croisade.  Ces  anecdotes,  visiblement  enfantees  par  rimagina- 
tion,  ne  ro^ritcot  pas  que  la  critique  se  mette  en  frais  pour  les  r^futer.  L^opinion  singuli^re  de  M .  le  Beuf 
sur  la  patrie  d*Honor6,  sans  6tre  plus  vraie,  demaade  un  peu  de  consioi^ration.  Ge  savant,  dans  une 
de  ses  dissertations  (29),  entreprend  d^enlever  cet  ccrivain  non-seulement  6  TEglise  d*Autun,  mais  i  la 
France,  pour  faire  honneur  de  sa  naissaace  d  rAIIemagne.  Yoici  les  raisons  dont  il  ^taye  ce  paradoxe 
historique.  D*abord  il  soutient  que  le  surnom  d'Augustodinensis,  par  lequel  on  distingue  celui  qui  nous 
occupe,  des  autres  de  m^me  nom,  a  fait  illusion  en  deux  mani^res  :  1<*  dit-il,  personne  avant  Tritn^me  na 
Ta  qnalifie  de  la  sorte.  Cependaot  il  convient  que  cette  d^nomination  se  trouve  &  la  fin  d*un  ouvrage 
d*Honor6  m^me.  Cest  son  Irail^  Des  auteurs  eccUsiastiques^  dont  le  demier  article  porte  :  Honorius  Au- 
gustodunensis  EcclesuB  vresbyter  non  spernenda  opuscula  edidit,  Mais  cet  endroit  n'embarrasse  point  le 
dissertateur,  parce  qu*il  le  regarde  comme  une  addition  faite  par  une  main  ^trang^re.  La  preuve  de  celte 
assertion,  qu  il  se  contente  de  mellre  en  avant,  n*aurait  pas  et^  de  trop.  Supposons  ndanmoins  Taddition 
reelle  :  du  moins  faut-il  convenir  qu*elle  prdc^de  de  beaucoup  l*&ge  de  Trith^me,  puisque  tous  lesmanus- 
crits  sur  lesquels  ont  et^  faites  les  dijf<6rentes  ^dilioas  de  ce  trait^,  la  renfermaient.  II  y  a  dIus  :  Honor^ 
porte  ce  mdme  surnom  dans  plusieurs  manuscrits  &  la  t^te  des  productions  de  sa  plume.  ISous  indique* 
rons  spdcialement  celui  de  la  biblioth^que  du  Roi,  cot^  n*'  999,  dont  Tecriture  appartient  au  xiii®  si^cle. 
On  y  trouve  son  trait^  De  la  perle  de  VAme  avec  ce  titre  qui  est  du  m^me  temps :  Honorii  Augustodunensis 
Gemma  animce ;  ^**  M .  le  Beuf  pr^tend  qu'en  admetlant  la  d^nomination  contest^e,  elle  ne  doit  point  s*en- 
tendre  de  la  ville  d'Autun,  mais  ou  d*Augt  pr^s  de  B41e,  ou  d*Ausbourg,  capitale  de  la  Souabe.  U  n*a 
point,  A  la  v6rit6,  rencontr^  de  monumeat  ou  le  terme  Augustodunensis  {dt  employ^  pour  d^signer  un  ci- 
toyen  de  cette  derni^re  ville ;  mais  il  a  trouv^  qa  au  viii^  si^cle  un  ev^que  d'Augt  s'^tait  dit  :  Episcopus 
Ecclesiof  Augustodunensis ;  d^couverte  q^ui  le  faitpencher  i  placer  Honor^  dans  cette  ville  prefdrablement 
aux  dfcox  autres.  Malheureusement  il  y  a  ici  un  petit  inconv^nient  que  ce  critique  n*a  point  apercu  :  c*e$t 
que  longtemps  avant  le  \n*  si^cle  la  ville  d*Augt  ^tait  detruite,  et  son  ev6ch6  r^uni  k  ceiui  de  B4Ie ;  sur 
quoi  nous  renvoyons  k  YAlsatia  illustrata  du  savant  Scho^phlin  (30). 

M.  le  Beuf  accumule  ensuite  des  textes  d*Honor^,  par  lesquels  celui-ci  annooce,  suivant  ce  critique,  son 
origine  allemande.  Nous  r^pondrons  que  cela  ne  prouve  autre  chose,  sinon  que  les  livres  d'oi^  ces  textes  sont 
extraiis  furent  compos^s  en  Allema|rae.  fiffeclivement,  r»trcctatioa  avec  laquelle  Honor^  parle  des  parti- 


xemples  de  transmigrations 
s^es  par  un  semblable  motif  sont  trop  communs.  Que  si  Ton  nous  demande  en  quel  temps  arriva  ce  chan- 
gement  de  patrie,  nous  croyons  devoir  le  roeltre  seus  Tempire  de  Henri  V,  environ  Tan  4420.  A  T^gard  du 
lieu  qa*Honor^  cboisit  pour  son  domicile  en  Allemagne,  on  ne  peut  autrement  le  d^terminer  au  en  disant 
d*apr^s  lui-meme,  qu*il  6tait  situ6  dans  les  terres  du  duc  d*Autriche.  Nous  n*avons  pas  plus  de  lumi^re, 
sar  la  date  de  sa  mort.  II  vivait  encore  sous  le  pontificat  d*Ianocent  II.  Cest  tout  ce  qu*il  nous  est  permis 
d*asarer. 

S  n.  —  Ses  ouvrages  imprimds. 

Honore  d*Autan  a  ^t^  roa  des  plus  f§cond3  ecrivains  de  son  siicle:  QucMqae  le  d^nombrement  qn*on 

Toit  de  ses  ^crits  k  la  fin  de  son  trait^  Des  auteurs  ecclisiastiques  soit  consid^rabie,  il  n*e8t  cependant  rien 

moins  que  complet.  On  en  a  decouvert  beaucoup  d*autres  posterieurs  en  date  k  celui-ci,  dont  une  partie 

est  entre  les  mains  du  public,  Tautre  a  ^t^  ddtaiil^  par  D.  Bernard  Pez  avec  i*exaetitade  connue  de  ce 

(23)  Simili  exemplari  usus  est  monachus  Hamer-      tun^  ensuitc  solitaire. 
slebensia  cajus  excerpta  (Goelferb.  August.  76,  30,         (27)  Lignum  vitce,  I.  it,  p.  69. 

chart.  saeo,  XVI)  Waitzius  inspexit.  (28)  Vigner,  hibl.  hist.,  ad  an.  4120;  Btunier, 

(24)  Apnd  Leibn.  SS.  R.  Brunsv,  11,  4440.  Rech.  sur  Autun,  p.  44 ;  Saulnier»  Autun  chritient 

(25)  Cod.  Admuntensis  464,  fol.,  membr.,  saec.      p  96. 

xu  ex.  Notuhe  hae  reperiuntur  ad  calcem  V,  34,  33;         (29)  Dissert.,  t.  I,  p.  254  et  seq, 
Tl,  «7 ;  VII,  15.  (30)  Pag.  677. 

(26)  Honoripritre  et  scolastigue  de  Viglise  d*Au- 


15  HONORIDS  AUGUSTODUNENSIS.  16 

eritique  (30.  Obliges  de  rendre  corapte  de  loute  celle  lilt^rature,  nous  commencerons  ptr  les  produclions 
qu'Honor6  lui-ni6me  s*attribue ;  bien  enlendu  n^anmoins  qu*il  ne  sera  fait  menlion  ici  que  de  celles  qui 
ont  vu  le  jour ;  le  surplus  r^erv^  pour  le  paragraphe  suivant. 

4*  Un  trait^  qui  a  pour  titre  Elucidarium,  (32).  Les  critiques  ont  6t6  longtemps  divises  touchant  son 
v^ritable  auteur.  Fond^  sur  Tautorit^  de  quelques  manuscnts,  les  uns  Tont  donn^  k  saint  Anselme,  sous 
le  nom  duquel  il  fut  imprim^  Tan  1560,  k  Psris,  chez  Morelet,  en  nn  volume  in-8<»,  par  les  soias  de  Claude 
d^Espense^  r^imprim^  a  Li^ge  dans  le  m^me  format  en  1586,  et  ensuite  ins^re  dans  toutes  les  editions  da 
saint  docteur,  parmi  ses  ouvrages  sinc^res,  k  Texception  de  la  derni^re,  ou  il  se  trouve  relcgu^  dans  TAp- 
pendice.  Les  autres,  par  une  conjecture  beaucoup  moins  vraisemblable,  Tont  mis  sur  le  compte  de  saint 
Augustin.  Plusieurs  en  ont  fait  honneur  k  Abailard,  quelques-uns  A  Guibert  de  No^ent;  et  il  8*en  etstenfm 
trouv^  gui  Tont  donne  k  Goillaume  de  Coventry,  carme  du  xiv«  si^cle.  D.  Rivet  (33)  sur  saint  Anselme 
a  fort  bien  ddmontr^  la  fausset^  de  toutes  ces  attributions .  Sfais  le  doute  qu*il  ^16ve  touchant  ridentile  de 
Vklucidarium  que  nous  avons,  et  de  celui  d'Honore,  disparatt  en  consuKant  la  notice  que  notre  auteur 
donne  du  sien  dans  la  liste  cit^e  de  ses  ecrits.  Car  il  dit  Tavoir  partag^  en  trois  livres,  dont  le  premier 
conceme  Jesus-Christ.  le  second,  TEglise,  le  troisi6nie,  la  vie  fulure.  Or  telle  est  pr^cis^ment  la  division 
de  celui  qui  est  entre  les  mains  du  public.  II  est  vrai  qu*on  aper^oit  quelques  leg^re  difference  de  principes 
entre  cet  ecrit  et  les  autres  qui  sont  sortis  de  la  plume  d^Honor^.  Mais  on  doit  observer  quc  c*est  ici  le 
coup  d*essai  d*un  ^colier,  lequel  presse  par  ses  condisciples  admirateurs  de  ses  progr^s,  .se  hasarda  de 
mettre  par  ^crit  le  r^sultat  de  ce  qu*il  avait  appris.  Saspe  rogato  a  condiscipulis,  est-ildit  dans  a  pr6face, 
quasdam  qucMUunculas  enodare^  importunitati  illorum  non  fuit  facuUas  negando  o6(/zar^.L*ouvrajre  effec- 
tivement  annonce  une  main  novice,  mais  capable  de  bien  ex^cuter  dans  la  suite.  Toule  la  th^ologie  y  est 
trail^e  succinctement  par  demandes  et  par  r^ponses.  II  y  a  des  erreurs,  mais  non  pas  autant  que  lui  en 
compte  Nicolas  Aimeric,  dominicain  du  xiv*  si^cle,  dans  T^crit  qu*il  lui  opposa  sous  le  titre  d*Elucidarium 
ElucidariL  Malgre  ces  taches  on  a  fait  un  grand  accueil  durant  plusieurs  si^cles  k  ces  pr^mices  du  travail 
d^Honor^.  Ij* Elucldarium  a  eie  traduit  deux  fois  en  frangais,  et  une  fois  en  allemand.  Aucune  de  ces  tra- 
ductions  n*a  encore  6te  livr6e  k  rimprcssion.  Des  deux  fran^aises,  Tune  en  prose,  oeuvre  de  Geofroi  de 
Waterford,  dominicain  hibernois  du  xiii*  si^cle,  fait  partie  des  manuscrils  de  M.  Baluze  transf^r^s  i  la 
biblioth^que  du  Roi ;  Tautre  en  vers  se  trouve  parmi  les  manuscrils  du  roi  d'AngIeterre  (34).  Nous  ne  pou- 
vons  marquer  TAge  de  celle-ci  ni  son  auteur,  parce  que  le  catalogue  qui  nous  la  fait  connaltre  n*en  dit 
rien.  A  T^gard  de  la  traduction  alleraande,  D.  Pcz  assure  qu'elle  porte  la  date  de  Tan  1314. 

2*  L4cnt  intituU  Sigillum  MaricB,  qu'il  faut  joindre  i  une  Explication  du  Canlique  des  cantiques,  dont 
11  est  comme  la  suite.  Lautcur  applique  dans  le  prcmier  a  J^sus-Christ  et  k  la  samte  Vierge  ce  que  le 
texte  sacr^,  qu*il  commente  dans  rautre,  dit  de  I  amour  de  TEpoux  et  de  TEponse.  Le  cas  singuiier  que 
Martin  Delrio,  j^suite,  faisait  de  ces  deux  opuscules,  Ta  porl^  d  ins^rer  une  grande  partie  du  second  et 
quelque  chose  du  premier  dans  son  Commentaire  sur  le  m^me  livre,  imprime  i  Paris  Tan  1604.  Dans  Ta- 
vertissement  il  dit  qu*Honor6  d*Autun  a  d^voile  d*une  mani^re  courle,  savanle,  ing^nieuse,  les  quatre  sens 
du  Cantique  des  cantiques  ;  que  son  ouvrage  trds-peu  lu  m^rite  n^anmoins  de  Tetre  beaucoup ;  et  qu*en 
ayant  trouv^  deux  exemplaires  manuscrits,  il  en  a  tir^  tout  ce  qui  lui  a  paru  de  plus  remarouable  pour 
r^dification  du  public.  II  donne  ensuite  le  pr6cis  de  cette  production  qu*on  peut  v<iriner  sur  r^dition  qui 
en  a  ^t^  faite  in-8<*  a  Cologne,  Tan  1540,  et  sur  celles  qui  se  rencontrent  dans  les  grandes  Biblioth^ques 
des  P6res. 

3<*  Uu  Dialogue  entre  le  maltre  et  le  disciple,  intituI6  VlnSvitable  (35).  L*objet  qu*Honor6  s*y  propose  est 
d*expliquer  le  myst^re  de  la  p^^^destination,  et  de  le  concilier  avec  le  libre  arbitre.  Cet  ouvrage  serait  ex- 
cellent  sans  deux  ou  trois  endroits  qui  exhalent  une  odeur  de  semip^lagianisme.  On  a  voulu  neanmoins 
accuser  notre  auteur  d*avoir  donn^  aans  Texc^s  opposd.  II  est  vrai  que  Touvrage  presente  des  contraridt^s 
grossi^res  dans  Tedition  doon^e  par  George  Cassander  i  Bale  en  1528,  et  r^p^t^e  i  Cologne  chez  Sylvius 
en  1552 ;  ce  qui  fait  dire  au  P^re  Duchesne,  J^suite^  que  tous  les  lextes  ne  partent  pas  de  la  mdme  plume,  ou 
aue  rauteur  n'avait  pas  le  sens  commun  (36).  L'alternative  est  certaine  ;  mais  il  faut  avoner  que  Jean 
Gonen,  pr^montr^  de  Ton^res,  plus  fidele,  plus  sense  que  Cassander,  et  guid^  par  de  meilleurs  manuscrits, 
fit  disparaltre  ces  contrariet^s  aans  une  nouvelle  ^dition  qu'il  donna  de  ilnMtable  k  Anvers,  en  1620  et 
1624,  ^dition  qui  depuis  a  pass6  dans  les  trois  grandes  Biblioth^ques  des  P^res. 

4*^  Le  Miroir  de  VEglise,  qui  est  un  recueil  de  sermons  sur  divers  sujets.  Jean  Dietemberg  le  rendit  public 
i  Cologne  en  un  volume  in-8<^,  Tan  1531,  avec  les  sermons  de  saint  Cesaire  d*ArIes,  au*iT  nommepar  m^- 
prise  FHidaire.  Ol^arius  (37),  qui  ne  connaissait  point  celte  ^dition,  annonce  comme  lapremi^re  et  Tuni- 
que  celle  qui  fut  faite  en  154i  &  B&Ie. 

5«  La  Perle  de  1'dme,  Gemma  animas,  Cest  une  somme  liturgique  divisee  en  quatre  livres.  Le  premier 
traite  de  la  messe,  de  ses  cer^monies  et  de  ses  pri^res ;  de  r^fflise,  de  ses  parties  et  de  ses  orncments  ;  des 
ministres  de  rautel  et  de  leurs  habits.  Le  second  a  pour  objet  les  heures  canoniales  du  jour  et  de  la  nuit. 
Le  troisiime  roule  sur  les  principales  f^tes  de  Tann^e.  Le  quatri^me  explique  la  mani^re  d*accorder  rofiice 
divin  de  toute  rann^e  avec  les  jours  et  les  temps  divers  dans  lesauels  on  le  c^I^bre.  M.  Dupin  (38)  porte 
un  jugement  tr^s-sain  de  cette  prodaction,  en  disant  qu*elle  est  pleine  de  raisons  et  d'explications  mysti- 
ques  qui  n*ont  d*autre  fondement  que  rimagination  de  Tauteur.  Cependant  qn  y  remarque,  dans  ce  qu'elle 
a  de  lilt^ral,  des  vestiges  precieux  de  la  liturgie  et  des  autres  usages  ecclesiastiques  du  xii*  si^cle.  On  y 
voil,  par  exemple,  que,  lorsque  rev^oue  marchait  i  Tautcl,  il  elait  accompagn^  de  deux  pr^tres,  et 

{)rec^d^  de  sept  diacres,  de  sept  sous-aiacres,  et  d*un  pareil  nombre  d*acolythes  portant  chacun  un  chande- 
ier  (1.  I.  c.  4) ;  qu*apr^s  avoir  fait  sa  confession  il  donnait  le  batser  aux  deux  pr^tres  (c.  7);  que  le  premier 
diacre  ct  le  premier  sous-diacre  baisaient  i'autei  avec  lui  iorsqu*il  y  ^tait  mont^  (c.  3) ;  que  les  hosties 

(31)  Ane€d,y  t.  11 ;  Dissert.  isag.,  p.  y-vii.—  Dis-  k  la  suite  de  quelques  opuscules  de  saint  Prosper  et 

sertationem  Pezii  habes  infra.  d'HiIaire,  disciple  de  saint  Augustin ;  Pune  et  rautre 

'32)  Ansel.  op.  nov.  ed.,  p.  447-5S8.  ^dition  in-8^  ainsi  que  celle  de  Conen.  On  trouve 

33)  Hist.  lit.  t.  IX,  p.  443.  cncore  cet  ouvrage  r^imprim^  dans  le  recueil  des 


l 


'34)  Bibl.  Reg.  Angl,  p.  292,  n^"  11.  GBuvres  de  Cassandre,  p.  623-639. 

""^  ' (37)  Script.,  t.  1,  lil.  H. 

(38)  xii«  $i(!cle,  p.  518, 


35)  Hist.  du  prSdest.  (37)  Script.,  t.  1,  lit 

(36)  Kn  1  ii8  VlnMtable  fut  publie  k  la  suite  du  "  " 

trailo  Du  Ubre  arhltr^  de  Fausle  dfi  Riez,  et  cn  1552 


17  PR0LE60MENA.  18 

^Uient  faitea  en  forme  d^un  denter,  un  modum  denarii  (39),  el  n*en  exc^daient  pas  la  grandeur  (c.  35^ ; 
que  rimage  du  Sauveur  y  ^iait  empreinte  avec  les  lettres  de  son  nom,  de  m6me  que  Timage  et  le  nom  au 
prince  sur  la  monnaie ;  que  les  chantres  avaient  des  bonnets  sur  la  t6le  et  des  b&tons  i  la  main  (e.  2S8> ; 
ane  deux  d*en(re  eux  pr^sentaient  i  rautei  ]'un  le  pain  sur  un  Hnge,  et  Faulre  le  vin ;  que  la  fonction  de 
1  archidiacre  ^lait  de  verser  le  vin  dans  le  calice  (c.  38);  aue  )e  b&ton  ^piscopal  eiait  de  bois  et  iacourbure 
d*i voire  avec  uoe  pomroe  dor^e  ou  de  crislal  qui  joignait  le  deux  parties  ensemble  (c.  %\  9; ;  que  la  crosse 
des  abbes  dififerait  de  celle  des  ^v^ques  par  la  partie  recourh^e  qui  ^iait  noire  (c.  238) ;  que  les  pr6tres, 
apr^s  avoir  oint  d*bni!e  la  tdfe  du  baptisi^,  la  couvraient  d*une  mttre  qu'ii  gardait  fauit  jours  (1.  ui,  c.  111 ,  113). 
Parlant  des  c^rcmonies  de  Pdques,  Honor^  dit  qu*i  Rome  ce  jour-I^,  quand  le  pa^e  entre  k  iVglise,  on 
dlluDie  au-dessus  de  sa  t^te  des  ^loupes  dont  les  elincclles  sont  re^ues  par  les  ministres,  ou  tombent  k 
len-e  :  c^r^monie,  ajoute-t-il,  institu^e  pour  Tavertir  que  tout  se  ri^duit  en  cendres,  et  que  iui-mdme  doit 
v  retourner.  Son  exactilude,  en  padant  de  reuckaristie,  lui  merite  un  rang  distinffu^  parmi  les  t^moins  de 
la  tradition  sur  le  dogme  de  la  pr^sence  r^lle.  A  roccasion  de  ce  myst^re  il  dit  (l-  ti  c.  105)  que «  comme 
le  monde  a  ^t^  fait  de  rien  par  la  parole  de  Dieu,  de  m6me  que  par  la  parole  de  J^sus-Christ  son  Fils,  la^ 
nature  de  ces  choses  (le  pam  et  le  vin  offerts  dans  le  sacrilice)  est  verilablement  change  au  corps  et  au 
sang  de  Notre-Seigneur.  »  Et  plus  bas  (c.  106)  :  «  On  use  du  nora  de  myst^re,  dit-il,  quand  on  voit  une 
chose  et  qu*on  en  entend  une  autre  :  ainsi  Ton  voit  les  esp^ces  du  pain  et  du  vin,  mais  on  croit  que  c*est 
le  corps  et  le  sang  de  J6<us-Gbrist.  «  Si  Thomas  Valdensis  etlit  fait  attention  k  ces  paroles,  il  edt  ^t^  plus 
equitaole  envers  notre  auteur ;  et  loin  de  ie  mettre,  comme  il  a  fait  (40),  au  nomore  des  sectateurs  de 
Brrenger,  il  Tedt  compt^  parmi  ses  adversaires  les  plus  d^clares.  Cet  ouvrage  est  une  des  productions  de 
notre  auteur  dont  on  a  le  plus  multipli^  les  editions.  La  premidre  parut  i  Leipsig  in-4*,  Van  1514.  La 
seconde,  donnce  a  Cologne  en  1549,  fait  partie  d'un  volume  in-iolio  dans  lequel  sont  compris  les  trait^s 
d^Aroalaire  et  de  Walafrid  Strabon  Sur  les  rites  eccUsiasliaueSt  avec  la  Liturgie  de  saint  Basile  et  la  Vie 
de  saiot  Booiface,  archevftque  de  Mayence  :  le  tout  recueilli  par  ies  soins  de  Jean  Coclee.  La  troisi^me, 
faite  €n  1568,  dans  la  m^me  ville,  contient  en  un  volume  in-folio  plusieurs  autres  traites  de  divers  auteurs 
sur  le  m^me  sujet.  La  quatri^me  est  sortie  des  presses  de  Yenise  en  1572,  avec  quelques  autres  ^crits 
aoalogues,  rassembl^s  aans  un  volume  in-S^  sousle  titre  commun  de  Miroir  de  lEglise,  La  cinqui^me, 
faite  i  Rome  en  1590,  et  la  sixi^me  i  Paris  en  1610,  ne  sont  que  des  r^p^titions  de  la  troisi^me.  Enfin 
1'onvrage  a  ^t^  r^imprim^  dans  les  trois  grandes  Biblioth^ques  des  P^res. 

6*  Le  Sacramenlaire,  ou  traite  des  causes  et  de  la  signification  mystique  des  rites.  11  n'y  a  de  cet  ouvrage 
qu*une  seule  ^dition,  dont  le  public  est  redevable  aux  soios  de  D.  Bernard  Pez.  Le  sujet  est  le  mtoie  quQ 
celui  des  quatre  livres  pr^c^dents,  trait^  dans  le  m^me  gotit,  mais  d'une  mani^re  plus  abregee,  et  avec  un 
peu  plas  d*ordre  et  de  m^thode. 

7<*  VHexameron^  ou  trait^  de  rouvrage  de  six  jours.  Honor^  Tadresse  k  ses  ecoliers,  pour  rusage  et  k  la 
demande  desqnels  il  dit  Tavoir  compose.  II  consetlle  i  ceux  qui  en  seront  satisfails  de  le  mettre  a  la  t^te 
de  son  Elucidarium.  On  n*en  voit  pas  trop  la  raison .  Cet  ecrit  n*est  qu*une  explication  mystique  et  tr^s 
alambiqn^e  du  premier  chapitre  dela  Gen^se.  L*auteur  compte  4184  ans  depuis  la  crtotion  du  monde 
jusqu'&  riocamation.  II  ne  donne  que  H  aos  k  la  sainte  Vierge  lorsqu*eIIe  enfanta  le  Sauveur,  qu'il  pr^tend 
avoir  souffert  a  J*Age  de  3i  ans.  Ce  sont  les  seuls  traits  remarquables  de  ce  commentaire  que  D.  Pez  a 
pareillcment  tir^  de  robsciirit6.  Cet  dditeur  pr^tend  que  la  preface  et  le  demier  chapitre  ne  sont  pas  d*Ho- 
nore.  La  preuve  qu*il  en  donne  est  que  Tun  et  Tautre  morceau  manquent  dans  rexemplaire  de  Molk  qui 
date  de  500  ans. 

8<>  VEucharistion,  c*est  ainsi  qu*il  faut  lire  d'apr6s  tous  les  manuscrits,  et  non  pss  Eucharisticon,  com- 
me  il  est  annonc^  dans  toutes  les  ^diiions  du  trait^  d*Honor6  des  icrivains  ecelisiastiques,  L*ouvrage,  par- 
tag^  en  12  chapitres,  renferme  une  exposilion  tr^s-fid^e  de  la  croyance  de  i*Eglise  sur  le  sacrement  de 
reucharistie.  Cependant,  au  rapport  de  D.  Pez,  une  main  de  xv«  si^cle  avait  mis  en  marge  du  manuscritde 
Molk,  d*oii  il  Ta  tire,  la  note  suivante  :  «  11  paratt  qu*on  ne  doit  pas  lire  ce  livre  en  pubfic,  k  cause  de  cer- 
uins  points  dans  lesquels  il  semble  aue  Tauteur  s'est  ou  mepris,  ou  du  moins  expliqu^  de  mani^re  &  ne 
pouvoir  ^tre  eatendu  sans  une  grande  application.  >  Mais  le  savant  ^dileur  reman]ue  fort  bien  que  celte 
note  est  d'un  scolastique  ignorant  qui  voulait  juger  des  locutions  des  anciens  d'apr^  les  petites  queations 
qui  s*agiiaient  de  son  temps.  li  prouve  ensuite  qu*Honor6  s'e8t  toonc^  tr^fes  correctement  sur  le  dogme  de 
la  pr^sence  rdelle  et  de  la  transsubstantiation. 

9^  La  Connaissance  de  la  vie,  ou  Traiti  de  Dieu  et  de  la  vie  iternelle.  Ce  livre,  auquel  Tauteur  a  donn^ 
la  forme  d'entretien  d'un  mattre  avec  ses  disciples,  ou  suivant  le  manuscrit  de  Molk,  du  solitaire  avec 
ses  auditeurs,  porte  le  nom  de  saint  Augustin  dans  un  manuscrit  de  la  biblioth^que  du  roi  (41).  Cest 
sur  un  exempiaire  semblable  que  les  Grecs,  ayant  connu  cet  ouvrage,  en  traduisirent  un  fragment  eonsi- 
derable  en  leur  langue  avec  ce  titre  que  nous  rendons  en  frangais  :  Senivments  de  saint  Augustin  sur  la 
Trinitij  tiris  de  son  livre  de  la  Connaissance  de  la  vraievie.dans  lequel,  sous  laforme  d^un  dialogue,  les 
frires  interrogent  et  le  maitre  ripond.  Ce  Iragment,  qui  comprend  le  chapitre  11*  et  les  suivants  jusqu*au 
18*",  k  la  r^serve  du  15'  qu*on  a  supprim^,  se  trouve  dans  un  recueil  des  P^res  Latins  traduits  en  grec,  im- 

Erins^  k  B4le  Fan  I:i78  par  les  soios  de  Leunclavius.  Mais  les  derniers  editeurs  de  saint  Auffustin  ont  tr^s- 
ien  pronv^  qu*on  ne  peut  meconnattre  Honore  dans  ce  trait^  qu*ils  ont  insdr^  tout  au  long  parmi  les 
oeuvres  sopposdes  du  saint  docteur.  Dans  la  pr^face,  notre  auteur  fait  entendre  qu'il  6tait  en  butteaux  traits 
de  Tenvie,  et  qu*il  ne  les  recevait  pas  avec  indifi^rence.  U  exborte  ses  adversaires  k  d^poser  le  venin  qui 
les  eonsume,  a  prendre  des  sentiments  charitables,  et  k  le  suivre  paciQquement  dans  la  vaste  for^t  des 
Ecritures  oii  il  estpr^t  k  entrer,  non  pour  y  porter  de  nouvelles  mati^res,  comme  ils  ren  accusent,  mais 

Eour  y  cueillir  le  fruit  de  vie.  Ensuite  il  expose  son  dessein  qui  est  de  traiter  des  principales  v^rit^  de 
I  pbiiosophie  chr^tienne. 

(39)  Cet  usage  de  faire  les  pains  k  consacrer  mince,  qu*il  n*avait  presque  plus  Tapparence  de 
d*une  telle  petitesse  s*6tait  introduit  d^s  le  si^cle      pain.  II  appelait  ces  offrandes  par  d^rision  minuiias 


pr^elent ;  et  Bertinolde,  pr^tre  de  Constance,  qui  nummulariarum  oblatarum  (a). 

^crivait  en  ce  temps-M,  se  plaignait,  dans  son  Ex-         (40)  Tom.  II,  c.  90. 

pmtion  de  1'Ordre  Bomain,  de  ce  qu*on  avait  r^duit         (41)  S.  August.  op.  t.  YI,  apprend.  p.  169-183. 

le  pain  que  Tonoffrait  k  une  forme  si  i    ' 


^crivait  en  ce  temps-M,  se  plaignait,  dans  son  Ex-         (40)  Tom.  II,  c.  90. 

^  '     ^       (41)  S.  • 

!  pain  que  Ton  offrait  k  une  forme  si  petite  et  si 

(«)  Geor,  Cassund.,  Liturg.,  ed.  Colon.,  c.  21,  p.  66-77. 


19  HONORIUS  AUGUSTODUNENSIS.  20 

Entrant  en  mati^re  il  proave  que  notre  iDtelHgence  ^ossi^re  et  accoiitum^e  k  juger  de  lout  par  les 
aens  ne  peut,  sans  le  seeours  de  la  foi,  connaltre  ce  qui  concerne  Dieu  et  les  esprits  cre^s.  11  part^^e 
ceux-ci  en  deux  esp^ces,  I'ange  et  Vkme  humaine.  II  niontre  ce  qu'ils  ont  de  commun  et  ce  qui  les  difi6- 
rencie.  Quant  &  TBtre  souverain,  dil-il,  6tant  incompr^hensible  de  sa  nature,  nous  ne  pouvons  d^terminer 
pr^cisdment  ce  qu'ii  est.  Essayons  n^anmoins,  ajoutc-t-il,  puisque  la  substance  intellectuelle  veut  en 
quelque  facon  que  ce  soit  le  connaltre,  de  le  definir  au  moins  imparfaitement  et  d*une  mani^re  enigma- 
tique.  Apr^s  en  avoir  donn^  la  d^finition  usitee  dans  ies  ecoles,  il  s^applique  h  prouver  qu*il  existe.  De  \k  il 
passe  aux  moyens  par  lesquels  on  peut  parvenir  h  le  voir  et  d  le  contempler  dans  sa  gloire.  Ses  disciples, 
satisfaits  de  ce  qu'il  leur  a  dit  l&-dessus,  lui  deraandent  qu*apr^s  leur  avoir  d^montr^  runite  de  ressence 
divine,  il  leur  apprenne  comment  il  y  a  dans  cette  m^me  essence  trinit^  de  personnes.  C*est  la  mati^re  de 
leur  entretien  depuis  le  dixi^me  chapitre  jusqu  au  dix-nenvi^me.  Honor^  r^pond  k  toutes  leurs  questions 
suivant  les  principes  de  saint  Augustin  et  de  saint  Ansehne,  donl  il  emploie  sou  vent  les  paroles  sans  les  nommer. 
Les  chapitres  suivants,  au  nomore  de  vingt-huit,  roulent  sur  la  mis^ricorde  de  Dieu,  sa  justice,  sa  sagesse, 
son  rmmensit^,  son  immutabilit^,  la  profondeur  de  ses  jugements  dans  la  distiibution  inegale  de  ses  dons, 
sur  rorigine  du  mal,  sur  la  mis^re  de  rhomme,  la  cause  de  cette  mis^re  et  les  moyens  de  \b  r^parer,  sur  la 
neeessit6  et  les  caract6res  de  la  foi,  sur  T^tat  des  ^mes  dt^gag^es  des  corps,  sur  la  mani^re  dont  les  saints 
entendent  nos  pri^res,  sur  la  resurrection  des  morts,  sur  le  bonheur  de  la  vie  ^ternelle.  Tel  est  le  sommaire 
de  ce  traite  6h  Fon  remarque  nne  saine  et  lumineuse  m6taphysique  puis^e  dans  rEcriture  et  dans  la  tra- 
dition.  G*est  de  tous  les  ouvrages  d*Honor6  celui  qui  nous  paralt  le  plus  chdti6,  tant  pour  le  choix  et  la 
justesse  des  pens^es  que  pour  ia  m^thode  et  rdocution. 

iO^  Vlmage  du  monde  en  trois  livres.  Cette  production  est  pr^ced^e  de  deux  lettres,  Tune  d'unnoinm6 
Chr^tien,  qni  ({ualifie  rauteur  homme  dou6  des  sept  dons  du  Saint-Esprit ;  Tautre  d*Honore  en  r^ponse  & 
celle  de  Chr^tien.  La  derni^re  phrase  de  celie-ci,  commen^ant  par  ces  mots  :  ad  instructionem,  se  trouve 
empioyee  dans  quelqnes  manuscrits  pour  le  commencement  du  premier  livre,  au  lieu  que  dans  tous  les  im- 


neuses,  ^happent  k  Vespni  le  pius  attentif.  Nous  allons  rendre  un  compte  tr^s-succinct  de  ces  trois  livres. 
Le  premier  est  un  abr^ge  de  cosmographie  tel  qu*on  pouvait  le  donner  dans  un  si^cle  oii  la  g^ographie  et 
rastronomie  dtaieht  encore  au  berceau.  L*anteur  compare  le  monde  d  un  ceuf,  et  ne  reconnatt  que  trois 

garties  de  ia  terre  qui  soient  habitables.  Le  second  traite  du  temps  et  de  ses  divisions ,  c*est-d.-dire  des 
enres,  des  joors,  des  mois,  des  ann^es,  des  olympiades,  des  diff^rents  cycles,  des  r^uliers,  des  concurrents, 
des  ^pactes,  du  terme  pascal,  des  f^tes  mobiles,  de  rembolisme  ou  Intercalation.  Le  troisi^me  est  une 
petite  chronologie  universelle  qui  finit  dans  les  premi^res  ^ditions  6  Tempereur  Lothaire  H,  et  dans  les 
suivantes  A  Fr4d6ric  Barberousse.  Peut-fttre  dans  Tautographe  finissail-elle  i  reropereur  Henri  V ;  ce  qui 
est  d*autant  plus  vraisemblabie,  que  cet  ouvrage  est  anteneur  h  celui  Des  6crivain$  eccldiiastiques^  dans 
\toae\  Honor^,  parlant  de  lui-m^me,  dit  qu*il  florissait  sous  Tempire  de  ce  prince. 

On  compte  ju8qu'&  sept  editions  de  Vlmagedumonde  (4H).  La  premi^re,  sans  marque  de  lieu  ni  d'ann^e, 
conoourt  avec  les  commencements  de  rimprimerie.  La  seconJe  fut  donnde  A  Nuremberg,  Tan  1491,  par 
Gaspar  Hocfeder.  Illyricus  procura  la  troisi^me  &  BAle,  en  1497,  in-4«,  avec  altribulion  de  Touvrage  &  saint 
Anselme.  La  auatrieme,  oh  le  nom  d*Honor^  se  rencontre  pour  la  premi^re  fois  (44),  fut  encore  donnde  a 
B&le,  Tan  1544,  avec  celle  de  six  autres  ^crits  du  mdme  auteur,  par  les  soins  de  Jean  Herold,  chez  les  he- 
ritiers  de  Cratander,  en  un  volume  in-8^.  La  cinqui^me,  du  m^me  format,  date  de  Spire,  Tan  1583,  chez 
Bemard  Albin.  La  sixi^me  fait  partie  du  XII*  tome  de  la  biblioth^que  des  P^res,  impnm^e  &  Cologne.  On 
voit  la  septi^me  dans  le  XX*  volume  du  mtoe  Recueil  publi^  a  Lyon. 

On  a  fait  aussi  rhonneur  i  ce  livre  de  le  traduire  en  ilalien  sous  ce  titre  :  //  libro  de  Imagine  mundi 
componto  da  Honorio  filosofo  solitario,  i>er  loquale  se  potra  intendere  molte  gentilissime  e  digne  cose. 
Cette  traduction  existe  manuscrite  &  la  Biblioth^que  du  Roi  (45). 

11<*  Le  trait6  du  pape  et  de  Vem^ereur^  intilul^  Summa  de  Apostolico  et  Augusto,  Le  dessein  de  rauteur 
e6td*^tablir  deux  choseS)  la  pr^^minence  du  sacerdoce  sur  Tempire,  et  rincapacite  des  princes  s^culiers 
pour  conferer  les  di^it^s  eccl^siastiques.  Sur  le  premier  chef,  D.  Pez,  Mteur  de  ce  livre,  remarque  fort 
judicieusement  que  si  Honor^  s*etait  renfermd  dansde  jusles  bornes,  en  se  contentant  de  pr^f^rer  un  genre 
h  un  autre,  11  aurait,  de  son  temps  comme  du  n6tre,  rencontre  peu  de  contradicteurs.  Car  le  point  essen- 
tiel  de  la  dispute  ne  consistait  pas  &  savoir  leqnel  des  deux  genres  devait  remporter  sur  rantro,  mais  k 
d^terminer  les  cons^queoces  qui  r^sultaient  de  la  pre^minence  accord^e  assez  universellement  au  premier. 
C*est  sur  ces  cons^quences  que  i*on  disputait,  les  uns  les  exag^rant  sans  mesure,  les  autres  les  resserrant 
avec  la m6me  indiKcr^tion.  Honor^,  d^cide  pour  ceux-Id,  va jusqu*i soutenir  que  cestau  pape i elire i*em- 
pereur  avec  ie  consentemenl  des  princes,  de  m^me  qu*&  le  sacrer  et  i  le  couronner.  Sur  le  second  chef,  il 
lait  ce  raisonnement,  qui  n*esl  pas  le  pire  de  son  livre  :  Je  demande  si  les  dignit^s  eccI6siastiqnes  sortt  spi- 
rituelles  ou  s^culi^res.  Tout  homme  sense  me  repondra  sans  doute  qu'elles  sont  de  la  seconde  esp6ce.  Je 
demande  encore  de  quelle  nature  est  la  puissance  royale.  On  ne  manquera  pas  de  me  dire  qu*elle  est  s^- 
culi^re.  Donc,  r6pliquerai-je,  il  n*appartient  pas  k  cette  puissance  de  conf^rer  une  dignii^  spiriluelle.  II 
recherche  ensuite  rorigine  de  Tusage  contraire,  et  croit  la  trouver  dans  un  pr^tendu  privilege  accorde  par 
le  pape  L4on  IH  k  rempereur  Charlemagne  pour  inslituer  en  son  nom,  et  comme  son  vicaire,  des  ^v^ch^s 
dans  les  Gaules  et  en  Allemagne.  Mais  d^s  que  rE^Iise  a  vu,  dit-il,  que  des  hommes  sans  moeurs  et  sans 
respect  pour  elle  s*ing6raient,  apr^s  avoir  envahi  1  empire  sans  le  consentement  du  pape,  de  vendre  k  prix 
d*argent  les  ^v^chds  et  les  autres  dignites  eccl^siastiques ;  alors  frapp^e  de  I'abus  el  de  la  profanation  qu*ils 
faisaient  des  choses  sacr^es,  elle  a  sagement  retir^  ses  droits  des  mains  des  (^lrangers,  pour  les  dispenser 
elle-mdme  suivant  les  lois  de  la  convenance  et  de  T^quit^. 

12«  VEchelle  du  ciely  ouvrage  mysiique  divis6  en  deux  parties  cjui  n*ont  pas  grand  rapport,  savoir  :  1a 
grande  et  la  petite  echelle.  Avant  D".  Pez,  qui  en  a  procurc  redilion,  il  passait  pour  conslant,  sur  la  foi 
d*Ant.  Hierat,  que  VEchelle  du  ciel  6tait  la  m6me  chose  que  le  traite  Des  affections  iu  soleil,  dont  nous 
parlerons  plus  nas.  Mais  airjourd*hm  qu*on  a  ces  deux  dcrits,  on  voit  qu*ils  diff^rent  cntre  eux  autant  que  la 
morale,  objet  du  premier,  diffdre  de  la  physique  sur  quoi  roule  le  second. 

(42)  Hist,  lit.  t.  IX,  p.  451.  (44)  Bibl.  S.  IUidii  Clarom. 

(43)  Fabric.  1.  viii,  p.  818.  (45)  Bibl.  ms.  Reg.  n.  7239. 


21  PaOLEGOMENA.  n 

13«  UExplieation  du  Pmutier.  Ce  commentaire,  ainsi  que  celai  du  Caoti^e  des  cantiques,  et  le  traitd 
de  Vlmage  du  monde,  esl  dedi^  k  Vabb6  Conon,  le  m^me  vraisemblablement  qui  passa  ae  Tabbaye  de  Si* 
bourg  k  rarchevdch^  de  Ratisbonne,  en  lli6.  Dans  ia  prdface.  Uonor^  dit  qu'il  a  pris  paur  texte  le  Psautier 
gallican  el  non  le  romain,  parce  que  le  premier  est  en  usage  dans  les  Eglises  du  pays  o^  il  se  t  rouve^  Or, 

Psautier, 
.    ,  [*auteur  du 

Fsautier.  Cette  pr6face,  oii  il  y  a  quelques  bonnes  choses  parmi  bien  des  inutilites  et  des  fausset^s,  a  ^X6 
mise  au  jour  par  D.  Pez  avec  un  petit  nombre  des  psaumes  commenles  par  Honor6,  savoir  :  les  psaumes 
I,  V,  L,  Lj,  c,  a  etCL.  L*6diteur  avertit  qu'il  y  a  des  exemplaires  complets  de  cet  ouvrage,  non-seulement 
parmi  les  manuscrits  de  rabbave  de  Bfolk,  mais  encore  d*autres  biblioth^ques  d'AIlemagne,  qu*il  indique. 
II  ajoute  qu'on  trouve  i  la  fin  ae  ces  manuscrits  un  commentaire  du  mtoe  auteur  sur  les  cantiques  qui  se 
ebantent  a  Laudes  et  k  Ydpres,  et  sur  le  Symbole  des  ap6tres. 

14*  Le  catalogue  ou  trait6  des  Ecrivains  eccUsiastiques,  intitul^  De  luminaribus  EcclesioB.  Des  quatre 
livres  dont  il  est  compos^,  le  premier  est  tir^  de  saint  Jdrdme,  le  second  de  Gennade,  dont  Tauteur  adopte 
le  jagement  sur  Cassien  et  saint  Prosper,  en  donnant  gain  de  cause  au  premier  dans  les  disputes  qu  iU 
eurent  sur  la  gr&ce.  Le  troisi^me  n*est  qu*un  abr^g^  de  saint  Isidore.  Le  quatri^me,  emprunt^  pour  laplus 
grande  partie  de  B^de  et  d^autr^s  bibliographes,  ne  contient  que  dix-sept  auteurs  ,  dont  Rupert  e^t  le 
p^nulti^me,  .et  Honor^  lui-m^me  le  dernier.  II  y  est  dit  de  Tun  et  de  Tautre  qu*ils  fleurissaient  sous  le 
r^gne  de  Tempeieur  Henri  Y ;  ce  qui  montre  que  cet  ouvrage  fut  compos^  du  vivant  de  Rupert,  mort  sous 
Lothaire  II.  On  a  deja  remarqu^  qne  M.  le  Beuf  rcgarde  rarticle  d*Honor^  comme  une  addition  faite  par 
cne  ma.in  ^trang^re.  Avant  lui  Fabricius  avait  eu  la  m^me  idee,  sur  ce  qu*on  y  fait  cet  ^loge  de  notre 
aotcur  ifiL  Toccasion  de  son  Commentaire  du  Cantique  des  cantiques  :  Miro  modo  Cantiea  canticorum  ex^O' 
suit,  ita  ut  piius  exposita  non  videantur.  Hais  ne  pourrait-oo  pas  repondre  ({u^Honor^,  faisant  la  fonction 
d*historien,  parlait  de  son  ouvrage  comme  ie  public  en  parlait  alors?  Ce  qui  est  certain,  c*est  que  cet 
articlese  rencontre  dans  toutes  les  6ditions,  dans  tous  les  manuscrits  qul  existent,  et  qu*on  le  voyait  dans 
un  des  plus  anciens  sur  lequel  a  ^t^  copi^  celui  de  Molk,  qui  est  du  xv«  si^cle. 

Outre  les  trois  grandes  Bibliolh^ques  des  P^res  ot  ce  Catalogue  a  trouv^  place^  nous  cn  avons  quatre 
aotrcs  ^ditions,  donl  la  premi^re  fait  partie  des  sept  ^crits  de  notre  auteur,  impnm^s^  comme  on  Ta  dit,  4 
B&Ie  en  1544.  La  secondc  parut^  Cologne  in-S*^,  Tan  1580,  rhez  Materne,  parmi  les  ouvrages  analogues 
de  saint  Jer6me,  de  Gennade,  de  saint  Isidore,  de  Sigebert  et  de  Henri  de  Gand,  par  lessoins  deSufifredus 
Petri.  La  troisi^me  a  et^  donn6e  par  Aubcrt  le  Mire  dans  son  Recueil  des  m^mes  bibliographeS;  pubH^ 
Tan  1639  &  Anvers  en  un  volume  in-folio ;  edition  renouvel^e  par  M.  FabriciuSy  Tan  1718,  i  Hambourg,  avec 
des  notes  qui  jettent  une  grande  lumi^re  sur  le  texte. 

Tels  sont  les  ouvrages  imprim6s  de  notre  autear  ^nonc^s  dans  le  Catalogue  on  Traite  dont  nous  venona 
de  rendre  compte. 

Parmi  eeux  qui  n'y  sont  poiptuomm^s,  et  dont  le  public  est  en  possession,  le  plos  consid^rable  eot  le 
traii^  De  la  philosophie  du  monde,  parlagc  en  quatre  livres.  On  le  voit  a  la  t^te  des  sept  ecrits  d*Honpr6 

Siiblie  &  B4Itt  en  1644.  II  a  pass6  depuis  dans  les  grandes  Biblioth^qnes  des  P^res  de  Cologne  et  de  Lyon. 
lotre  auteur  parle  dans  le  m^eroier  livre  de  Dieu,  de  r&me  du  monde,  des  anges  et  de  T^me  humaine.  Apr^s 
avoir  prouve  Vexistence  de  Dieu  par  la  necessit^  d*admettre  une  Providence,  il  recherche  la  raison  ponrquoi 
le  P§re  est  appel^  la  puissance,  le  Fils  la  sagesse,  et  le  S^int-Esprit  la  volonte ;  pourquoi  la  cr^ation  est 
attribu^e  au  Pdre,  rincamation  au  Fils,  at  la  remission  des  p^ches  au  Saint-Esprlt.  Sur  Virae  du  monde  il 
propose  divers  scntiments,  et  renvoie,  pour  connaltre  le  sien,  k  ses  gloses  sur  Platon,  que  nous  n*avons 
plus  (46).  II  distingue  deux  sortes  d*anges,  les  bons  et  les  mauvais.  II  fait  trois  classes  de  ceux-U,  dont  la  pre- 
miere  habite  selon  lui  le  firmament  pour  regler  le  cours  des  ^toiles ;  la  seconde  r6side  dans  le  ciel  des 
plan^tes ;  la  troisi^me  est  r^paodue  sur  la  lerrepour  preodre  soin  des  hommes.  II  ne  dit  presque  rien  de  Vkm^ 
bomaiue,  parce  qu*il  doit  en  trailer  h  fond,  dit-il,  dans  le  dernier  livre.  De  \i  il  passe  aux  principes  de  la 
pbysique,  et  fioit  par  des  raisonnements  sur  la  mani^re  dont  s*est  ex^cut6e  la  crdation. 

L*0Diet  du  second  livre  est  la  disposition  du  ciel. 

Le  troisi^me  conceme  Teau,  Tair,  le  feu,  les  cinq  zones,  les  pluies  et  les  autres  m^t^ores. 

Dans  le  qurri^me  il  s*agit  de  la  terre  et  de  ses  habitants.  Mais  ce  qui  occupe  principalement  Hooor^, 
c*est  rhomme,  dont  il  donne  unc  description  anatomique  assez  ample,  et  n^anmoins  fort  superficielle.  Ce 
qu*il  dit  snr  Tdme  ne  r^pond  pas  d  ce  qu'il  avait  promis. 

Dans  les  prefaces  qui  soot  en  t^te  de  chacun  de  ces  livres,  il  iovective  avec  chaleur  contre  ses  envieux^ 
qu*il  se  flatte  de  confondre  par  ^es  succ^.  Cet  ouvrage  n'6tait  gu6re  propre  k  leur  fermer  la  bouche. 

Le  second  ^crit  est  un  abr^g6  d*astronomie  usuelle,  intilule :  De  solis  afTectibus.  l\  estle  quatri6me  des  sept 
livres  de  T^dition  de  fi&Ie  dont  on  a  d^j4  parl^.  Le  manuscrit  sur  lequel  il  a  ^t^  publi^  dans  ce  recueil, 
ainsi  quedans  les  grandes  Biblioth6ques  des  P^res,  etait  fort  d^fectueux)  ou,  ceux  qui  Tont  fait  imprimer, 
de  mauvais  lecteurs :  car  on  y  trouve  des  fautes  grossi^res  de  calcul,  et  d*autres  qui  formeot  des  contre-sens. 

Le  troisi^me  est  le  livre  Des  hMsies,  dans  lequel  Honore  parcourt  sommairement  les  anciennes  h^r^sies 
ou  sectes^  tant  des  juifs,  que  des  palens  et  das  chr^tiens.  II  en  compte  huit  parmi  lesjuifs,  neuf  parmiles 
paieos  et  soixante-sept  parmi  les  chr^tiens  jusqu*aux  agno^tes,  ou  il  finit.  det  opuscule,  insdr^  dans  les 
grandes  Biblioth^ques  des  P6res,  fut  imprim^  pour  la  premi^re  fois  k  Helmstat,  lan  1612,  av^c  le  Cata- 
logue  des  her^tiques  de  Constantin  Hermenopute,  en  un  volume  in-4®. 

Le  quatri^me,  imprim^  pareillemcnt  dans  la  grande  Biblioth^que  des  P6res  de  Lyon,  est  une  liste  chro- 
no!ogique  des  papes,  qui  se  termine  4  Innocent  II.  Elle  est  suivie,  dans  un  manuscrit  de  la  biblioth^que  du 
Roi,  d*une  pareille  liste  des  empereurs  d*Occident ;  et  Tune  et  lautre  ne  sont  qu*une  suite  du  quatri^me 
Hvre  De  la  philosophie  du  monde,  qui  les  prec^de  imm^diatement  dans  le  m^me  manuscrit.  Lesderni^res 
paroles  de  ce  livre  le  prouvent  manifestement :  Non  arbitror  infructuosum,  portent-elles  seriem  temporum 
huic  oyeri  inserere,  guo  lector  cuncta  tramacti  mundi  tempora  queat  vno  intuitu  agnoscere. 

Le  cinqui^me  contient  des  questions  et  des  r^ponses  sur  Ics  Proverbes  et  rEccIesiaste.  Nous  remarque- 
roDs,  d*apr^s  Comelius  a  Lapidc  (47),  que  ces  deux  esp^ces  de  commentaires  sont  tir^s  mot  i  mot  de  ceux 

(46)  Honorii  fragmenta  in  Platonem  edidit  nuper     non.  Edit. 
D.  Cousin  in  appendice  ad  Abailardi  librum  Sic  et        (47)  Comment.  in  Ecclesiasten.,  p.  6. 


83  HONORroS  AUGOSTODUNESIS.  24 

de  Salonius,  dcrivain  du  v*  si^cle ;  &  cette  difiT^rence  pr^s  que  notre  auteur  a  transpose  un  endroit  de  cet 
interprfete,  et  en  a  relranch6  ou  changd  un  autre  en  parlie.  Car  ce  que  dil  Salonius  des  Irois  noms  de 
Salomon  4  la  t6te  de  I*Ecclesiaste,  Honor<J  l'empIoie  pour  la  pr^face  de  ges  explications  des  Proverbes,  et  a 
la  fin  de  ces  mdmes  explicatious  il  abr^ge  ou  supprime  ce  que  Tautre  avait  mis  dans  les  siennes.  Ce  plagiat 
n*est  point  honorable  d  la  m^moire  de  notre  auteur,  supposc  qu*il  ait  voulu  faire  passer  le  travail  dc  Salo- 
nius  pour  le  sien.  Quoi  qu'il  en  soit,  ces  questwm  et  riponscsy  aprSs  avoir  6te  publi^es  Tan  1554  k  Cologne 
sous  le  nora  d'Honor6  d^Autun  avec  d'autres  ^crits  dans  un  volume  in-8*,  ont  6t6  ins6rees  depuis  dans  les 
Biblioth^ques  des  P^res  de  Cologne  et  de  Lyon. 

Les  ouvrages  suivants  ont  ^t^  tir^s  de  robscurite  par  D.  Pez. 

l^Un  livre  intitul6  :  Summa  duodecim  auasstionum.  Voici  quelle  en  ful  Toccasion.  Deux  hommes,  dit 
Honore,  Tun  chanoine  et  Fautre  moine,  s'etant  rencontr^s  en  voyage,  se  demand6rent  r^ciproquement  ce 
qu*ils  6taient  et  d*ou  ils  venaient.  J'appartiens  k  saint  Pierre,  dit  le  chanoine;  et  moi,  dit  le  mome,  i  sainl 
Michel.  Le  premier  soutient  que  son  patron  est  le  plus  digne,  comme  prince  de  TEs^lise  et  portier  du  ciel. 
Lautre  pr^tend  au  contraire  que  c'est  le  sien,  etant  non-seulement  ange,  mais pr^v6t  de la  cour  celeste.  La 
dispute  s*6tant  beaucoup  6chauS6e  sans  qii'il  y  eut  rien  de  conclu,  quelques  personnes,  dit  notre  auteur, 
m'ont  demand6  sur  cela  mon  sentiment.  j  ai  a'abord  r^pondu  de  vive  voix  ;  mais  ensuite,  A  leur  pri6re,  j'ai 
mis  ma  r^ponse  par  6crit.  Honor6,  pour  rdsoudre  une  question  aussi  fulile,  entreprend  d'^tablir  douze 
points  m^laphysiques,  4  la  fin  desquels,  on  est  i  peu  pr^s  aussi  avance  qu* auparavant .  Cet  ouvrage  est 
d6die  i  un  nomm6  Thomas,  tout  rayonnant  de  1'dclat  de  la  sagesse,  suivant  Texpression  de  Tauteur. 

2^  Un  Dialogue  entre  le  maUre  et  le  disciple  sur  huit  questions  ih^olcgiques,  que  celui-ci  propose  et 
que  Tautre  resout ;  lesdeux  plus  importantes  sont  :  i«  J6sus-Christ  se  serait-il  incarne  si  Thomme  n'eut 
pas  pech6?  Le  maitre  repond  affirmativement,  sur  ce  que  le  principal  motif  de  rincarnation  n*a  pas  6t6, 
selon  lui,  la  reparalion  du  p6ch6,  mais  la  d^ificalion  de  la  nature  bumaine ;  2"*  quelle  est  la  deslin^e  des 
enfants  raorts  sans  baptfime?  La  r^probation  ct  le  feu  elcrnel,  r^pond  le  maltre; 

3«  Un  traite  De  l'exil  et  de  la  patrle  de  rdme.  Ce  Thomas,  &  qui  ranteur  avait  dddi6  sa  Somme  des  douze 
questlons,  estencore  le  Mec6ne  quUl  c6I6bre  k  la  t6te  de  co  livre.  Mais  il  avail  cru  en  dignil6  dans  rinter- 
valle  de  ces  deuz  ecrits,  puisqu*Honor6,  dans  celui-ci,  lui  fait  honneur  non-seulcment  de  tous  les  dons  de 
la  sagesse,  mais  aussi  de  la  grdce  aposlolique;  ce  aui  semble  dire  qu*il  avait  6t6  promu  k  T^piscopat.  La 
mati^re  dont  notre  auteur  Tentretient  ici,  concerne  los  sciences  humaines  et  divines.  II  dit  que  not>*e  exil 
consiste  dans  rignorance,  et  notre  patrie  dans  la  possession  de  la  vraie  sagesse  qu*il  entreprend  de  d6ve- 
lopper.  II  n'y  a  rien  1&  qui  merite  d'6tre  remaraud; 

i»  Un  trait6  Du  libre  arbitre^  adresse  d  un  aobe  nomm6  Gothescalc.  Le  dessein  est  le  m6me  que  celui 
de  YlnSvitable^  mais  ex6cut6  avec  plus  de  bri6yet6.  II  n*y  a  que  six  chapilres  d'Honor6;  le  reste  consiste  en 
passaffes  de  plusiears  P6res ; 

4«  Un  petit  discours  Sur  la  vie  du  cloitrey  qui  contient  une  mysticit6  peu  assorlie  i  la  port6e  du  commun 
des  lecteurs. 

S  IIL  —  Ses  dcriis  non  imprimSs  ou  perdus. 

Ce  sera  D.  Bernard  Pez,  comme  nous  en  avons  averti  ci-devant,  qui  nous  servira  de  guide  dans  le  d6- 
hombrement  des  6crits  non  imprim6s  ou  perdus  de  notre  auteur. 

1«  Un  iraite  De  Vincontinence  des  prHres.  II  6tait  compris  dans  la  liste  des  livres  dont  un  moine,  nomm6 
Henri,  avait  fait  present  i  rabbaye  de  Gotvvic,  au  xii"  si6cle.  Mais  il  ne  se  rencontre  plus  aujourd'hui  parmi 
les  manuscrits  de  cette  maison,  et  on  ne  peut  dire  ou  il  existe ; 

2^  Un  grand  ouvrage  intitul6  :  Summa  totius  de  omnimoda  historia.  II  est  compris  dans  la  donation  da 
moine  Henri,  et  annonc6  sous  le  nom  d*Hoaor6.  D.  Pez  dit  avoir  vu  et  parcouru,  dans  la  Bibliotb6que  de 
GotwiCf  une  chronique  anonyme  qui  porte  ce  titre,  et  dans  laquelle  on  rencontre  des  ctioses  imponantes 
pour  rhistoire  d'Allema|jne.  Mais  ce  qui  lui  fait  douter  quo  ce  soit  la  mtirae  que  celle  d'Honor6,  c*esl 
qu'elle  ne  va  ^ue  jusquen  i058,  et  que  Tauteur  y  nomme  Adalbert,  marquis  d'Autriche,  son  seigneur.  11 
semble  ais6  neanmoins  de  r6pondre  i  ce  doute.  D*abord,  le  manuscrit  6tant  du  xii*  si6cle,  comme  D.  Pez 
en  convient,  n*est-il  pas  naturel  de  le  confondre  avec  celui  qui  venait  du  moine  Henri?  Qu^  cette  chroni- 
que  finisse  au  milieu  du  xi«  si6cle,  cela  ne  prouve  absolument  rieu  contre  Honore,  puisqu'on  peut  dire  ou 
que  le  manuscrit  est  mutilc,  ou  que  Tauteur  n*a  pas  eu  le  loisir  de  conduire  son  travail  plus  loin.  A  1*6- 
gard  de  ce  que  celui-ci  t6raoigne,  qu'il  vivail  sous  la  domination  du  marquis  d'Autriche,  nous  avons  re- 
connu  ci-devant  qu'Honor6,  voulant  se  livrer  d  la  relraite,  avait  transport6  son  domicile  de  France  en  Al- 
lemagne.  Nous  pourrions  ajouter  auelque  chose  de  plus  positif,  si  nous  avions  vu  rexemplaire  de  la  Chro- 
nique  d'Honore,  qui,  au  rapport  d  Arnoul  Wion,  avait  passe  des  mains  de  Lazius  dans  la  biblioth6que  de 
Tempereur  au  xvi*  si6cle.  Quoi  auMl  en  soit,  Bellarmin  s*est  mepris  en  nommant  une  6ditlon  de  cette 
chronique  faite  i  B4Ie  en  i544.  Louvrage  est  encore  dans  les  ten6bres  (48); 

3°  Des  extraits  de  saint  Augustin,  sur  la  nature  et  les  pr)pri6t6s  de  T&me,  dispoe6  en  forme  de  dialo- 
gue.  D.  Pez  ne  les  a  d6couverts,  dans  Tabba^^e  de  Molk,  qu*apr6s  avoir  publi6  son  second  tome  d'Anecdotes 
oHl  il  a  renferm6  les  ouvrages  d'Honore.  II  temoigne  son  regret  de  cette  omission,  et  promctde  la  r6parer 
par  la  suite ;  mais  il  n'a  pas  tenu  parole ; 

4<>Un  livre  de  Questions  thMogiaueSt  oh  il  est  traile  des  limbes,  de  renfer.  du  ciel,  etc,  tir6  pareille- 
ment  de  saint  Angustin  et  d*autres  P6res.  D.  Pez  avait  aussi  desscin  de  le  mellre  au  jour,  et  en  est  de- 
meur6  lA; 

b^  La  Clef  de  physique^  Clavis  physicas.  «<  II  y  en  a,  dit  nolre  guide,  qui  prennent  cet  ouvrage  d*Honor6 
pour  ses  livres  De  la  philosophie  du  monde.  Mais,  ajoule-t-il,  le  manuscrit  dii  monast6re  de  Zucllen  nous 
apprend  le  contraire.  Car  il  y  est  diserteraent  6nonc6  que  la  Clef  de  la  physique  etait  un  abr6ge  des  cinq 
livres  d'un  certain  Chrysostomius.  Cet  ouvrage  n*a  donc  point  encore  paru;  mais  nous  esp6rous  le  don- 
ner  un  jour  au  public.  »  C*est  encore  une  promesse  qui  n*a  point  eu  d*execution ; 

6«  Un  recueil  inlitul6  Pabulum  vitas.  11  est  6nonce  dans  la  donalion  de  Henri;  mais  rexemplaire  de 
Gotwic  est  perdu,  et  Ton  n*en  connalt  point  d*aulre; 

7«  Un  autre  recu<^il  de  sermons  nui  a  pour  litre  :  Refectio  mentium  de  feslis  Domini  et  sanciorum.  II 
faisait  6galement  partie  des  livrcs  de  Honri,  et  existiit  encore  du  lemps  de  Trilh6me;  mais  on  ne  sait  au- 
jourd*hui  ce  qu*il  est  devenu. 

(48)  Prodiit  puper  Summa  totius,  sed  non  inte-  Vide  infra.  Edit. 

gta,  in  Monumentis  Germanice  clarissimi  Perlzii. 


25  PROLOGOMENA  26 

^•^Hiitoria  solemnis.  Thierri  d^Bngelhasen  nomme  cetouvrage  dans  la  liste  des  aateurs  dontil  dits^^tre 
servi  pourla  composition  de  sa  Chronique  des  chroniques,  Mais  est-il  dift'6rent  ou  non  du  Summa  totius 
dont  on  a  parl^  ci-devant  ?  Cest  ce  que  nous  ne  pouvons  d^cider. 

9'  Des  Homilies  sur  les  Evangiles  que  saint  GrSgoire  na  point  expliquSs,  C*est  encore  un  ouvrage  dont 
on  ne  peut  garantir  Texistence. 

iO*  Un  opuscule  tr^s  court  sur  les  dix  plaies  de  TEgypte.  On  en  conserve  un  exemplaire,  ^cril  au 
XIV*  si^cle^  dans  la  Charlreuse  de  Gemnic,  en  AUemagne. 

!!•  Notre  auteur  avait  fait,  comme  nous  Favons  dej4  reraarqu6  d*apr6s  lui,  des  gloses  sur  Flaton,  ou- 
Trag^e  perdu  ou  profondement  enseveli  (49). 

l^»  Un  volume  de  Lettres  qui  n'e3t  connu  que  sur  le  t^moignage  de  Trilh^rae. 

i3*  Un  ecrit  intitule  :  Suum  quid  de  tnrtitubus  et  vitiis.  D.  Pez,  parlant  de  cette  production,  dit  :  Hoe 
auid  monstri  sit,  nondum  assecuti  sumus.  Quidqnid  id  demum  operis  fuerity  certe  interHonorii  opuscula 
in  donatione  Henrici  monachi  hoc  modo  exprimitur. 

ii^Doublet  (hO)  atlribue  encore  i  notre  auteur  un  coramentaire  sur  la  HUrarchie  de  saint  Denis  VArio- 
pagiie ;  mais  1  on  ne  sait  oii  cet  historien  a  pu\s6  celtc  anecdote,  et  Ton  ne  connalt  ni  bibliographe  qui  lui 
donne  un  pareil  ouvrage,  ni  biblioth^que  oOi  il  se  trouve. 

II  esl  inulile  de  refuter  Terreur  ou  est  tomb6  Poiycarpe  Leyser  (51),  en  mettant  sur  le  compte  de  notre 
autear  certains  vers  ^l^giaques  rapport^s  par  D.  Mabillon  dans  le  premier  tome  de  ses  Analectes,  sous  le 
nom  d*Honore  Schoiasiique.  La  note  de  T^diteur,  qui  met  au  vi'  si^cle  la  mort  de  Jourdain,  ^v^que  de 
Ravenne,  k  qui  ces  vers  sont  adresses,  suffit  pour  montrer  que  Leyser  a  confondu  deux  ^crivains  de  mdma 
nom. 

§  IV.  —  Son  ginie^  son  iruditionf  sa  doctriney  sa  manUre  d^icrire. 

Quoique  la  posterit^  n*ait  pas  tir^  de  grands  secouis  des  ^crils  d*Honor6,  ce  serait  n^anmoinsuno  injas- 
tice  de  dire  qu'ils  ont  ^t^  inuliles  k  son  si^cle.  On  n'y  voit,  a  la  v^rit^,  comrae  dans  ccux  de  pre^que  tous 
ses  conteinporains,  aucune  nouvelle  decouverte,  nulle  trace  de  ce  g6nie  inventif  qui  sait  perrtctionner  et 
agrandir  les  connaissances  qu*il  a  re<^ues;  mais  ils  peuvent  dlre  regard^s  corame  un  d^p6t  de  la  tradition 
sur  plusieurs  genres  de  savoir.  Nolre  nuteur,  en  effet,  possedait  et  a  transmis  presque  tout  ce  qu'on  savait 
alors  de  mathcraatiques,  de  cosmographie,  de  geora^trie  et  de  ra^taphysirjue.  II  se  distinguait  m^me  dans 
celte  demi^re  partie,  corarae  le  fail  voir  son  trait6  De  la  connaitsance  de  Dxeu  et  de  la  vie  iternelle ;  ouvrage 
r^hllement  di^ne  des  deux  grands  noms  qu'il  porte  dans  quelques  manuscrits.  Sans^treunth^ologienpro- 
fondy  il  n*6tait  rien  moins  c[ue  novice  en  th(^oIogie,  mulgr^  ccrtaines  errcurs  ou  meprises  que  Tonaperooit 
dana  qaelques-uns  de  ses  ecrils  .  Son  Elucidaij^e,  qui  a  donn^  le  plus  de  prise  i  la  censure  aurait  trouv^ 
gr4ce  aupr^s  des  critiques,  s*ils  eussent  fait  attention  que  c*^tait  le  fruit  de  ses  premi6res  etudes  th^olo- 
gigues.  Sontraitd  de  Vlnivitable  marque  plus  de  maturit^.  C*est  dommage,  coraraeon  Tadit,  c[u'onyaper- 
coive  deux  ou  trois  tacl  es  qui  ie  d^parent  et  remp^chent  d*aller  de  pair  avec  les  raeilleurs  ^crits  du  temps 
sur  le  m^me  sujet.  Le  don  que  notre  auteur  avait  re^u  pour  rinterpr^lation  des  iivres  saints  se  manifeste 
dans  son  Commentaire  du  Cantique  des  cantiques.  S*il  n^a  pas  ^t^  aussi  heureux  sur  les  Psaumes,  peu  d*in- 
terpr^tes  d'alorsy  ont  mieux  r^nssi.  Les  id^es  raystagogiqnes,  qui  avaient  pr^valu  dans  le  tii°  si^cle,  ne 
permettaient  gu^re  de  saisir  le  v^riiable  esprit  d*un  texte  aout  la  leltre  sert  de  base  d  tous  les  autres  sens. 
Ces  mSmes  ioees  Tont  jel^  dans  rillusion  et  lui  ont  fait  avancer  beaucpiip  d'absurdit^s  sur  les  rites  eccle- 
siastiques.  Ccst  ainsl  que  les  bons  esprils  se  g&tent  en  se  laissant  entralner  par  les  pr^jug^s  et  le  mauvais 
goftt  qae  les  esprits  faux  ont  ^tablis. 

A  l*6gard  de  sa  mani^re  d*6crire,  elle  nous  paratt  defectueuse  par  plus  d*un  endroit.  Dans  presque  tous 
ses  6cnts,  les  diverses  pi6ces  qui  les  composent  ne  sont  ni  distribu6es  avec  raethode,  ni  rapprochees  avec 
intelligence.  Cest  un  auteur  qui  enfanle  pour  rordinaire,  a  raesure  qu*il  conQoit,  sans  trop  se  soucier  de 
ce  qui  prte^de  et  de  ce  qui  doit  suivre.  De  Id  vient  cette  n^gligence  qu*on  remarque  aussidans  son  style. 
11  eftt  pu  se  corriger  de  ses  defauts,  s'il  eiit  travailld  ses  ^crits  avec  plus  de  loisir  et  de  r^flexion,  comme 
r^eliement  il  s*en  est  garanti  dans  quelques-uns. 


III. 

(D.  Bemardus  Pez,  Thesaurus  Anecdot.  noviss,y  Dissertatio  isagogica  in  tom.  11,  pag.  iv.) 

Honorius,  Augustodunensis  Ecclesiae  in  Burgundia  presbyter  et  scholrtsticns  ab  anno  circiter  1090, . 
asque  ad  annum  1120,  non  modica  scribendi  laude  floruit.  Eum  ante  vitse  fmem  monachum  induisse 
vero  simillimum  reddunt  plurimi,  iique  Honorii  temporibus  proximi,  manu  exarati  codices,  qui  no- 
men  Soliiarii  disertissirae  praeferunt.  Idem  aulem  esse  nomen  Folitarii  et  monachi  constat  ex  Grim- 
laici  presbyteri  Regula  solitariorum,  cujus  caput  primum  his  verbis  incipit  :  Primum  igitur  inda- 
gare  oportet  cur  monnchus  vel  cur  soliiarius  vocatur,  et  sic  demum  auxiliante  divina  clemeniia,  ad  cm- 
tera  exponenda  rite  transeamus.  Monnchus  enim  Grceca  etymologia  vocatur,  eo  auod  sit  singularis.  Mo- 
nas  enim  Grasce,  Latine  tingularitas  dicitur,  Ergo  solitarius  interpretaturvocabulummonachi.ldcirco 
enim  sive  dicatur  monachus  sive  solitarius,  unum  atque  idem  est,  etc.  ;  quae  eo  fioe  prolixius  ex- 
cerpsimus,  ut  palam  omnibus  esset  ratio  propter  quam  Honorius  monachis  Benedictinis  accensendus 
uobis  visus  fuerit.  Arnoldus  Wion  in  Ligno  vitmy  lib.  ii.  cap.  69,  ex  Nicolao  Aurifico  et  Melchiore 
Hiltorpio  Honorium  non  solum  monachum  sed  etiam  abhatem  vocat ,  addil  tamen  ab  iis  haud  expli- 
cari  quo  in  loco  eo  munere  Honorius  functus  fuerit.  Ast  nobis  eum  monachum  dixisse  satis  fuerit, 
cum  abbatialis  nominis  nollura  in  tot  veteribus,  quos  inspexiraus,  codicibas  vestigium,  aut  vetemm 
ea  de  re  testimoniura  ullibi  exstet.  Catalogum  Operum  ab  Honorio  editorum  passim  apud  eos  repe- 
rire  est  qui  de  scriptoribus  ecclesiasticis  traclarunt.  lis  porro  omnibus  ipse  Honorius  praeivit,  qui 
accurata  suorum  opusculorum  recensione  librum  quartum  De  lumi^iaribus  seu  Scriptoribus  Ecclesias 
conclusit.   Caeterum  Honorium  alia  plura  post  mox  laudatos  libros  De  luminaribus  Ecclesiae  scripsisse, 

(49>  ¥ide  notam  46.  (51)  Hisi.  poit.  medii  oeviy  verbo  Honoriui. 

(50)  Hist.  de  Vahb.  df  Saint-Denys,  p.  128. 


W  HONORIUS  ADGUSTODUNENSIS.  ^  «8 

dubitare  noa  sinimt  eodices  Gemnicenses,  ex  quibus  non  pauca  haclenus  inedit^  et  Honorii  no- 
mine  insignita  nunc  primum  in  lucern  proferiraus ,  benevolenlia  ven.  PP.  Leopoldi  Wydemanni  et 
Sebastiani  Tregeri,  chartusianorum  GemDic.cnsium ,  quos  alibi  commendavimus.  Quia  vero  in  biblio- 
theearum  perlustralione  qusE^dam  non  speranda  nobis  occurerunt,  equibus  etiam  cditi  Honorii  libri 
lumen  accipiant,  ejus  opuscula  non  tanlum  hic  a  nobis  evulgata,  sed  etiam  typis  alias  jam  excusa, 
ordine  ab  ipso  Honorio  servato»  paulo  accuraiius  juvat  recensere,  prsetermissis  tamen  iis  quae  vulgo 
nota  jam  suat.  Itaque-scripsit : 

i.  Elucidarium  in  tribus  libellis :  primum  de  Christo,  secundum  de  Ecclesia,  tertium  de  [utura  vita 
distinxit.  Exslat  ms.  in  bibliolheca  Clanslroneoburgensi  in  membraneo  codice  in  fol  saeculi  xii,  ubi 
incipit  Elucidariumf  ut  dicitur,  Anshelmi.  M,  Scepius  rogatus  etc,  ut  in  edilis.  In  codice  membraneo 
Gemnicensi  annorum  quadringenlorum  'haec  praemitunlur  :  Gregorius  :  Superfluum  est  quxrere  de  aw- 
ctore,  cumSfjiritus  sanctus  credatur,  Ejusdem  operis  translatio  Germanica  habelur  in  duobus  codici- 
bus  mss.  bibliothecae  Meilic.  quorum  prior  sseculi  xv  est  alter  anno  1414  explicit  ^  nec  versionis 
dialectus  antiquior  est. 

2.  Libellum  de  Sancta  Mariaj  qui  Srgillum  sanctcB  Mariae  intitulatur,  Exstat  passira  in .  Bibliothe- 
cis  Patrum  editus. 

3.  Unum  de  libero  arbitriOt  qui  Inevitabie  dicitur,  In  codice  MelHcensi  membraneo,  fol.,  sigaato 
lit.  bf  num.  64,  exstant  excerpta  libelli,  qui  vocatur  Inevitabile,  editi  a  Solitario^  genere  et  nomine 
incognito,  Godex  is  quingentorum  annorum  est. 

4.  Unum  libellum  Sermonum,  qui  Speculum  Ecclesioe  nuncavaiur,  IIoc  Ecclesim  Speculum  Basileae 
an.  1544  typis  excusum  esse  ex  Daumio  monet  Olearius  in  Biblioth.  Scrip.  Eccl.,  lom.  1,  litt.  H, 
Sed  et  Dos  tam  in  bibliolfaeca  Gotlwicensi  quam  in  B.  Marias  V.  Scotensi  hujus  Speculi  excusum  ex- 
emplum  in  8.  Colonix,  in  asdibus  Quentelianis  anno  1531,  atque  adeo  tredccim  annis  editione  Basi- 
leensi  antiqiiius  vidimus.  In  coloniensi  hac  edilione  Speculo  Honorii  adjungnnlur  etiam  Admonitio  et 
sermones  teliciarii  eviscopi  Arelatensis ;  tamen  nomine  in  Catalogo  archiepiscoporum  Arelaten- 
sium  apud  Dionysium  San-Marlhanum  in  Gallise  Christ,  tom.  1  nullus  legitur. 

5.  De  incontinentia  sacerdotum,  aui  Offendicutum  appellatur,  Hunc  librum  nullibi  haclenus  reperi- 
mus.  Goiwici  habetur  codex  membr.,  lu  folio,  sexcentorum  annorum  in  qno  exstat  recensio  libro- 
rum,  quos  frater  Heinricus  huie  contulit  Ecclesice,  Hic  Don  pabca  Honorii  opuscula  recensentur,  inter 
quae  etiam  sunt  Etuddanum  bene  correcium  et  Offendiculum  de  incontineniia  sacerdotum.  Sed  ho- 
die  hi  codices  Gotwici  desiderantur,  uti  et  plerique  omnes  hbri  ea  Heinrici  donalione  comprehensi. 

6.  Summam  totius  de  omnimoda  tListoria.  Hoc  opus  in  mox  laudata  Hdnrici  donatione  ita  recense- 
tur  :  Sacramentarium  de  mysteriis  :  Summa  totius,  in  quo  Cronica  ab  initio  mundi  mque  ad  nostra 
tempora.  Evolvimus  quidem  in  bibliolheca  Gottwicensi  ejusmodi  chronicon  ab  orbe  condito  in  codice 
membraneo,  fol.,  manu  saeculi  circiter  duodecimi  exarato,  in  quo  multa  praeclara  ad  res  Germani- 
cas  pertiuentia  insunt.  Verum  quia  id  opus  non  nisi  usque  ad  annum  i058  pertiogil,  et  auctor  Ad- 
albertum  Austriae  marchionem  suum  vocat,  a  Summa  totius  Honorii  diversum  esse  credimus.  Arnol- 
dus  Wion  lib.  ii  Ligni  Yitae,  cap.  69,  auctor  est,  hoc  magnum  opus  olim  apud  Lazium  fuisse,  sed 
nunc  (circa  annnum  1595)  esse  in  bibliotheca  imperatoris  Viennce,  Qnod  si  vcrum,  est  fallit'  Got. 
Oiearius,  qui  loc.  cit.  opus  Honorii  De  omnimoda  historia  cum  pluribus  aliis  dubio  procul  interiisse 
scribit.  Imo  Possevinus  in  Appar.,  pag.  767,  id.  Basileae  1544  editum  fuisse  aflirmat.  Sed  hic  auctor 
in  Honorio  tot  errores  commiltit,  ut  nutlam  fidem  merealur. 

7.  Gemmam  animce  de  divinis  officiis.  Opus  saepius  sub  prelum  missum  fuit.  Joannes  Mabillo- 
nius  in  Itinere  Italico,  num.  27,  leve  quidem  esse,  sed  tamen  haud  retxcendum  sibi  existimavit,  quod  /t- 
ber  de  retibus  ecclesiasticis,  qui  Gemma  animae  inscribitur,  auctore,  Honorio  Augustodunensi,  nomen 
Honorii  Solitarii  praferat  in  Ambrosiano  codice  annorum  quingentorum. 

8.  Sacramentarium  de  sacramentis,  Quem  libellum,  ut  ipse  Honorius  in  Prologo  scribit,  collegit  ex 
sanctorum  scrivtis,  ut,quibus  deest  librorum  copia,per  hoe  compendium  illorum  subleveiur  inopia^Vnli 
autem  ibidem  Honorius  ,  ut  hujus  operis  nomen  Sacramentarium  scribatur,  eo  quod  per  illum  omne  sa- 
cramentum  divini  officii  ignaris  aperiatur,  Prodit  id  nunc  primum  ex  codice  Gemnicensi  saeculi  xiv, 
opera  et  studio  eruditi  P.  Leopoldi  Wydemanni..  Aliud  ejusdera  operis  exemplum  ms.  olim  etiam 
Gottwici  exstitise  probat  donacio  Heinrici,  in  qua  Honorii  Gemma  animce  de  divinis  sacramentis,  Sa- 
cramentarium  de  Mysteriis,  etc.,  memorantur,  Sed  is  codexpenit, 

9.  Neocosmum  de  primis  sex  diebus.  Hoc  opus  in  mox  memorata  Heinrici  donatione  praeter  alia 
Honorii  opuscula  recenselur,  cum  codex  nune  Gutlwici  inter  deperdita  numeretur.  In  monasterio 
Bencdictoburano  duo  adbuc  manu  exarata  exempla  exstant  :  unum  in  cod.  membr.,  4^,  annorum 
quingentorum,  ubi  Honorii  Augustodunensis  Ilexameron  inscribitur  :  alterum  in  cod.  membr.,  fol.| 
annorum  sexcentorum,  in  quo  Neocosmi  titulum  pnpferl.  Habelur  etin  codice  memb.  in  folio  B.  64, 
bibliothecse  Mellicensis,  hoc  Titulo  :  Opusculum  cusjusdam  solitarii  de  operibus  quce  fecit  Deus  in  primis 
sex  diebus  :  qui  codex  Mellicensis  quingenlorum  annorum  cst.  Nos  id  ex  codice  Gemnicensis  Car- 
thusias  annorum  quadringentorum  damus,  adjuti  a  saepius  laudato  et  laudaodo  P.  Lcopoldo  Wyde- 
manno.  Cselerum  prdelatii.ocula  iila,  quae  in  nostra  edilione  capili  1  praefixa  est,  cum  a  codd.  Bene- 
dictoburanis  et  Mellicensi  absit,  non  videlur  genuina  nec  ab  ipso  Honoiio  profecta.  Eam  tamen  a  di- 
cto  loco  abesse  noluimus,  propterea  quod  codex  Gemnicensis  eamdem  haberet.  Idem  Judicium  nos- 
trum  est  de  capite  hujus  opusculi  uhimo,  quod  pariter  in  codice  Mellicensi  desideratur,  Igiturgenui- 
num  ejus  inilium  censemus  esse  caput  1  :  QiiisL  mulii  multa  deprimissex  diebus,  elc.  fmem  autem 
in  capite  5  his  verbis  comprehendi  :  per  quem  adhuc  omnis  corporea  creaiura  in  meliorem  statum 
transformatur,  tametsi  in  codice  Melhcensi  tinis  opusculo  paulo  ante  ita  imponatur  :  inistisautem 
temporalibus  omnia  temporalia  et  corporalia  realiter  per  species  et  fdrmas  fecit .  Postremo  mirari  lu- 
bet  cur  Honorius  in  Calalogo  suarum  lucubralionum  hoc  opusculum  Neocosmum  de  primis  sex  die- 
bus  inscribat,  cum  capite  i,  quo  genuinam  Honorii  prafaaionem  cootineri  monuimus,  ipse  optare  vi- 
deatur  ut  elueidario  huic  suo  in  capite  prcefigatur  Bexameron.  Sed  de  inscriptione  libn,  auctori 
arbitraria,  non  admodum  quaerendum  est,  dum  de  re  ac  opere  modo  constet. 

10.  Eucharistion  de  corpore  Domini.  Editiones  libromm  Honorii  De  luminanbus  Eeclesia^  male  Eu- 
charisticon  habent.  Eucharistion  enim  non  Euchansticon  legendum  esse  docent  omnes,  quos  vidimus, 
codices,  in  quibus  exstat  hic  liber  De  corpore  Domini,  nQminatiro  Sanct  Grucenais  in  4*  membr.,  quin- 


29  PKOLEGOMONA.  30 

gentoram  annorum ;  Donaiio  Heinrici  monachi  Gottwicensis>  ssepius  jam  citata ;  Dorotneanus,  signa- 
tus  nura.  64.  quadribgentorum  annorum  et  denique  Mellicensis,  ex  quo  librum  primi  publicamus,  in 
foK,  charl.,  L.  5^,  quem  Woifgangus  de  Emerslorff  ad  fidem  vetustorum  exemplarium  exarayit,  ut 
ipse  in  fine  bis  verhis  nolavit  :  volumen  istud  conscripsit  frater  Wolfgangus  Frichman  de  Emerstorff 
ccenobita  monasterii  Mellicensis,  apicibus  auidem  timpliciintSy  nec  bene  compiiSj  de  exemplaribus  tamen 
vetustis.  Cujus  pro  Dei  amore  meminisse  aigneris  ojptime  lector,  quiquis  ex  eo  profeceris.  Opus  quo^ 
que  ipsum  fine  suscepit  in  crastino  MargarethcB  virginis,  anno  Domini  millesimo  quadringentesimo  quin- 
huagesimo  primo,  Porro  in  hoc  codice  incivit  EucharisHon^  quod  interpretaiur  hona  gratia.  Denique 
iucharistion,  non  Eucharisticon  diserle  haoet  opus  Honorii  de  Luminaribus  Ecclesim^  in  eodem  Wol- 
fgangi  manu  exarato  volumine.  Qusedam  sa^culi  xv  manus  in  laudato  Mellicensi  codice  ad  librum  Ho- 
norii  De  corpore  domini  adnotavit,  hunc  tractaium  in  publico  non  videri  legendum  propter  quasdam 
puncta  in  eo  contenta,  in  quibus  auctor  videtur  errare,  vel  saltem  magna  indigere  discretionis  consi- 
deratione,  qum  sinc  dubio  hominis  scholastici,  el  veterum  dicta  ad  subtiles  temporis  sui  quaestiun- 
culas  exigentis  animadversio  est.  Nihil  enim  exstat  apud  Honorium  quod  a  vul^ari  veterum  doctorum 
doctrina  aut  oratione  dissideat.  Yei  solum  caput  6  demonstrabit  quam  Catholice  de  sacramento  eu- 
charistise,  quod  iranssubstantiatione  fit,  senserit.  Christus,  inquit,  Verhum  Patri  exstitit,  per  quod 
omnia  eondidit,  Idem  Verbum  naturam  panis  etvini  in  subsiantiam  suce  carnis  et  sanguiniSy  sicut 
aquam  in  vinum,  convertit,  ei  non  aliud  quam  suum  substantivum  de  Virgine  geniium  corpus  suis  eden- 
dum  tribuit,  et  idem  in  crastino  pro  vita  mundi  in  ara  crucis  Deo  Patris  obtulit,  Idem  etiam  et  non 
aliud  Ecclesia  hodie  per  manus  sacerdotum  conficit,  quod  Maria  genuit,  Idem  nihilominus  et  non  aliud^ 
quamvis  ex  alio  pane  confecium,  povulus  fidelium  hodie  accipitj  iptod  et  Christus  manibus suis  tradidit, 
Et  licet  singuli  sacerdotes  singvlas  hostias  offeranty  non  tamen  stngularia  corpora^  sed  omnes  unum, 
quamvis  diverso  tempore  conficiunt.  Et  licet  oblatas  in  plwima  frusta  dividant,  non  tamen  partes,  sed 
singuli  totum  accipiunt.  Alioquin  si  Chrisius  semel  divisus  a  populo  comederetury  non  esset  qnod  denuo 
esurienti  daretur,  aut  tot  essent  Christi  corpora,  quot  saceraoium  sacrificia.  Nunc  autem  unum  Christi 
corpus  ab  omni  populo  et  ab  unoquoque  totum  comeditur  :  et  tamcn  totum  iniearnm  in  dextera  Patris 
permanere  verissime  creditur.Quodque  humana  raiio  non  votest  probare,  cathotica,  fidisneminem  sinit 
dubitare.  Qui  autem^  non  crcdit,  hujus  corporis  non  particeps  erit,  quia  deteriorinfideli  exstitit.  Etca- 
pile  8,  ubi  quaerit  cur  eucharistia  sacramenlum  dicaiur,  vel  utrum  ventas  an  figura  credatur  -sic 
planissimc  respondet  :  /n  Christo  duoe.  substantice  prasdicantur,  visibilis  humanitas  et  invisibilis  divi- 
nitas.  Sic  in  hoc  sacramento  duo  consideraniur .  Et ujuia^  species  et  gustus  panis  et  vini  cemitur,  foris^ 
intut  autem  corous  et  sanguis  Christiintelligitu},^^3ys^cra,^iteniui/h  diciivT^  Omne  sacramentum  aliud 
foris  ostendit,  aliud  intus  intelligendum  innuit*:  sicut  hMtcfk^^i^  qjiib\iif\.g]il*ci^\xterius  et  characte- 
res  videntur,  sed  potestas  et  significaiiones  interius  intelliguntur.  V^dlf  ticet  firf  r>eritate  caro  et  sanguis 
Christi  credatur^  tamen  non  incongrue  sacrh'iTtenfur,i  vel  figura  nominatur,  etc.,  quibus  nihil  magis 
catholice  scribi  poluit.  .    ,•   -  v   ^ ,        ,.       «     ,    •  •  «  . 

H .  Cognitionem  vita:  de  Deo  et  oeterna  vita.  Hab^tnr^iH  cbdice  Meltvcqnsi;  ^  p.  ^tCT,  ftianu  sfleculi  xii,  sub 
nomine  beati  Augustini,  quod  tamen  ipsum  recentiori  manu  depictumestrNcflal  Vero*3),i^em  alia  saecull 
XV  manus,  Videri  esse  Honorii  ex  stylo  et  ex  suo  in  De  luminaribus  EccUsice.  In  aliocodice  Mellic,  membr. 
fol.,B.  64  quin^enlorum  annorum,  hoc  opusculum  ita  inscribitur  :  Cognitio  vitas  asotitario  quodam  diaio- 
gice  edita,  ubi  iterum  ali»,  sed  saeculo  xiv  vix  recentior  manus  in  marg^ine  advertit,  hoc  opus  Honorio 
ascribi.  Nec  id  in  posteriore  islhoc  codice  obscrvatione  indignum,  quod  m  dialogo non  nta^^^^r  (/isctpu/t* 
aut  fratribus,  sed  solitarius  auditoribu^  loqualur,  quod  noslrorum  Benedictinorum  Patrum,  qui  hoc  opu- 
sculura,  S.  Augustino  alic^uandiu  suppositum,  in  recenti  hujus  editione  tomo  VI,  primi  Honorio  Augustodu- 
oensi  vindicarunt,  sententiam  egregie  confirmat. 

12.  Imaginem  mundi  de  dispositione  orbis.  Hujus  operis  tres  antiquas  editiones  vidimus  :  prima  esl 
Norimbergensis  in  fol.  per  Casparum  Hochfeder  anno  4491  adornata,  in  qua  auctor  Honorius  inclususvo- 
catur  :  altera  est  Basileensis  in  4^  anno  1497  per  Mag.  Joannem  Amerbach  emissa,  in  qua  non  Honorio, 
sed  sancto  Anselmo  id  tribuilur,  cujus  opuscula  utraque  editio  praecipuespectatetexhibet.  Tertiademum 
editio  est  in  folio  minori,  in  mia  nec  locus  nec  tempus,  quo  aut  ubi  procurata  sit,  additur.  Ejus  exem- 
phim  possidet  bibliotheca  Mellicensis  in  codice  parlim  ms.,  partim  typis  commisso,  signatolit.  E,  num.  55'. 
Etsi  autem  haec  editio  per  uuam  rudibus  typis  curata  sit,  ea  tamen  longe  sincerior  et  emendatiorestquam 
illa  quam  post  Andream  Scnoltum  S.  I.  et  Antonium  Hieratum,  theologi  Colonienses  suse  Palrum  Biblio- 
thecae  inseruerunt  :  ut  adeo  facile  crediderimus,  hanc  ex  veteribus  a  nobis  memoratis  editionibus  esse  an- 
tiquissimam.  Inscriptio  trium  librorum  Honorii  in  hac  editione  sic  habet  :  Christianus  ad  Solitarium  quem^ 
dam  de  imagne  mundi,  Honorio  :  Septiformi  Spiritu,  etc.  Tum  sequitur  Prologus  de  imagine  mundi. 
llonorius  :  Sapientios  alumno  etc.  Opus  hoc  in  pluribus  Austriae  bibliothecis  ms.,  servatur. 

13.  Summam  gloriam  de  Apostolico  et  Augusto.  Inhoc  libro  agit  Honorius  de  praecellentia  sacerdotii  prae 
reffoo,  qua  de  re  magnum  saeculo  undecimo  et  duodecimo  certamen  exstitit,  aliis  contendcntibus  regnum 
nulla  ratione  sacerdotio  subjacere,  aliis  contrariam  sententiam  magnis  clamoribus  tuentibus.  In  illos  non 
uno  loco  acerbius  invehitur  Hoiiorius,  utpote  aquibus  sacerdotio  regnum  exaequari  non  posse  affirmet,  nisi 
aut  adulatores  principum,  aut  ignari  rerum,  aut  denique  stupidihomines  audire  velint.  Jam  illos.inquit^ 
c^p. S,  familiariter  qiuKrdmus,quorumcausahanc  lucubratiunculamsusceperamuSj  quiobpecunioiamorem^ 
ob  lauais  favorem,  etpro  adipiscend/e  ab  ipsis  principibus  dignitatis  alicujus  honore  prcedicant  indoctis  ipsi 
maxime  indocti,ubique  in  ma7iu  regum  omnes  dignitates  pendere.  Hiqui  hoec  dicunt,  autlaici,  autmonachi 
autclericisunt  fSilaicisunif  tuncutinsipientessuntirridendiy velpQtiusuiignariasapientibus  corrigendi 
Siautem  monachisunt,tunc  desipiunt  que  aut  veritaiem  ignorantes  errant  aut  scienter  errorem  obavaritiam 
sapientes,  verum  se  scire  dissimulant .  Siautemclerici sunt,  vesanicapitis  sunt,qui  ecclesiastico  ordnijus 
ab  ipso  Dominocollatum  adimunif  illudque  laicali  potestati  conferunt,  imo  seipsos  propria  Hbertate  spo- 
lianty  acservili  laicorum  dispositionicam  Cainsubju^ant.  Igiiurhorumomniumstoliaceasseriionesasensa- 
tis  sunt  confutandoe,imoab  omnibusratione  uteniibus  reprobandce,  cum  regnum  sacerdotio,  populus  clero 
jure  subjaceatf  etsicut  sol  luna^,spiritusanim(B  contemplativa  vita  activeetSic  sacerdotiumregnoprasemineat 
Haec  Honorius,  qui  si  intra  justos  comparationis  limites  se  continuisset,  contcntusque  fuisset  genus  generi 
praetulisse,  nec  suis  nec  nostris  temporibus,  qui  ab  eo  vehementer  dissentiret,  reperisset.  Nempe  non  tam 
de  praecellentia  horum  duorum  generum,  sed  de  necessariis  consecutionibus,  quae  ex  alterius  praecellentia 
efHuebant,  disputatio  et  controversia  fervebat.  Itaque  dum  illas  alii  coarctarent,  ampliarent  alii,  Honorius 
noster  cam  posterioriboa  faciens  eo  cap.  i,  progressus  est,  ut  existimaret,  imperatorem  Romanum  debere 


31  HONORIUS  AUGUSTODUNENSIS.  32 

ab  apostolico  eligi  consensu  princlpum,  etacclamationepiebisincaputpopuliconstiluit  apapaconsecrariet 
cormari,  Sedhic  fortCy  scribitHonorius,  contensiosisermoneetscientiaimperiiierumpent^  et  imperatorem 
non  ab  Apostolico,  sed  a  vrincipibus  eligendum  afjirmabunt.  Quos  ego  inierrogo,  utrum  rex  a  subdiHs,  an 
prcelatis  sit  constituenaus  ?  A  praslatis,  inquiunt,  A  quibus^  A  ducibus  et  comitibus.  Sedducesei  comites 
episcopis^  ut  puta  dominis  suis  subdiii  sunt,  quia  ab  eis  bene/icia  ei  Ecclesiarum  prcedia  habent :  ergo  rex  a 
Chrisii  sacerdotibus^  qui  vcri  Ecclesiasprincipes  sun  t^  est  constituendus :  consensus  tamen  laicorum  requiren" 
du^.  Igitur  quia  sacerdotiumiure  regnumconsiiiuetjureregnumsacerdoiiosubjacebit.  Quae  ratiuoculs  et 
consecutiones,  qnatenus  ad  electioncm  imperatorum  el  regum  pertinent,  quantum  inler  se  cohaereant,  ab 
aliis  doctissimis  viris  jum  dudum  dcmonslratum  est.  Caeterum  hunc  Honorii  tibrum,  qucm  Antonius  Hierat, 
in  Bibliotheca  Patrum  Coliniensi  cum  ejusdem  Honorii  serie  R&manorum  pontificum  perperam  confundit 
e  ms.  codice  Gemnicensi  trecentorum  annorum  cxtulit  P.  Leopoldus  Wyaemannus,  cui  et  sequens  Hono- 
rii  opusculum  debemus.  Summa  Gloria  exstat  et  in  bibliotheca  canonite  Tirnsteinensis  in  codice  chart.  4 
raanu  sseculi  xv^  et  in  codicibus  Mellicensibus  membraneis  E.  85,  et  L.  24,  quorum  ille  quadringentorum, 
hic  trecentorum  annorum  est. 

14.  Scalam cceli de gradibus  visionum,  Etiam  hunc  Ubellum ^cumdem  esse  atque  Honorii  opus  De  solis 
affectionibuSf  male  opinatus  est  Antonius  Hierat  seu  Andreas  Schottus,  quorum  edilionemadoptai*untcura- 
tores  Bibliothecse  Patrum  Coloniensis,  qua  utimur.  Neque  enim  5ca/a  C(s/t  ar^umenti  philosophici,  ut /i^ra 
desolis affectionibus fbediheologuse\i9i&ci\lciesUquavn  honorius  eoium  gratiia  struxit,  qui  ad  spiritualia, 
utipse  in  prologo  ait,  scandere  niiuniur  sed  ordi^iem  araduumignoranies^  per  abrupta  se  prcecipitant^  et 
dum  non  gradatim  scandendo,  sed perprceceps inconsulteruendo,nechuju$necillius reiinaculumreciiiudi' 
nis,  auo gressum  firmeni  inveniunt  jfondere  penduli,  visu  pressi  cassum  iter  linquunt,  aique  in  profundae 
fabulas  opiniones  et  tenebras  ignorantim  errabundi  resiliunt.  Quorumanimi  inopia  pie  permotus^  navem  eis  de 
exsilioadpairiamopimisopibusinstruxietsealamcongruis  gradibus  ordinabiliter  disparatam  de  caano  ad 
caslum  erexi.  Quamsi  ritescanderecontendunt, regcm  gloriasin  decore  suovidebunt.  Undesividetur, libeHus 
Scala  caeli  vocetur,  Porro  istud  opusculum  ven.  Leopoldo,  qui  ex  mox  citato  suae  Carihusiae  codice.  lectu 
sane  quam  difficili  eruit.  acceplum  refcrendum  essc,  lectorcra  jara  monuimus.  Idera  in  donatioue  Hein- 
rici  monachi  Gotlvvicensis  his  verhis  recenselur  :  Neocosmus  de  sexprimis  diebus.  Scala  cceli  de  tribus 
ccelis.  Gemma  anima?,  etc   Sed  horura   nihil  amphus  in  bihliotheca  Goltwicensi  rcstat. 

i5.  De  anima  ei  de  Deo  qua^dam  ex  S'  Augusiino  excerpia,  et  sub  dialogo  exarata,  HicDialogus  in  codice 
Mellicensi  membraneo,  lit.  P.  40  signato,  et  circa  duojlecimum  saeculum  collecto  superest,  id  quod  nosnon 
nisipo>«t  cxcusum  secundura  toniuEadegrQbendXsc^jieriO  doleraus.  Ast  ilii  suus  locus  in  sequrntibus  volu- 
rainibus  erit,in  quilius^tiMt)"6/^rtaife^/]|£.t/L?o/6^CaturA  Qucestionum  de  limbo  Patrum,  inferno,  ccelc,  etc, 
indidera  depromptfi^  6qfTtpateb»lr*quem*  tum^ob  similitudinem  slyli,  tum  ob  opinionum  consensionem 
ejusdera  Honorii  e§se"non  dubitaraus  .  Inlerim  ordjaen^etipitium  Dialogi  de  anima  et  de Deo  cape.  Priroo 
plusculse  veterura  sententia^de^natura  aYii/nse  pom^iAur.-ex^C^&ssiodoro,  ut  scriba  in  margine  notat,  aliisque 
decerptffi.  IncipiC  pHpP  :»Anima%9minis^rop}'i^dXcit\tr,  hon  eiiam  pecudum,  quiaillorumvita  in  sanguine 
noscitur  constiiiUfi,jit6k.tiJ^m  ^fdqiliiiir  Honorii  pvseiQiicunula  :  Quce  dc  opere  oeati  Augusiini  decerpsi^  stu- 
diosls  quibus  librldesuntf  stylo  traderecuravi,  Demum  dialogum  orditur  D.  in  hunc  modum  iScepiusmihi 
de  anima  cogitanti,  et  unde  vel  quid  vel  qualiSy  vel  quanta  sit,  penitus  ignoranii,  rogo,  ut,  quas  Deo  inspi- 
rante de hissentis,  pandas sciscitanti.  Respondet  M.  Ad  hoc negoiium  non  eroimparatus, quiafrequentime' 
ditationeinhoc  sumoccupatus,  eic.  Quae  omnia  lectori  perspecliora  in  ipsa  editione  reddentur. 

16.  Expositionem  totius  Psalieni  cum  canticb  miro  modo.  Ita  enim  hunc  locum  interpungcndum  esse  do- 
cetms.  cod.  &lellic.  L.  52,  non  :  Exposiiionem  totius  Psalieriicumcanticis.  MiromodoCaniicacanticorum 
exposuity  etc,  ut  habet  novissima  editio  Fabriciana.  Exslat  hasc  amplissima  Honorii  Expositio  in  duobns 
Moseensis  seu  Lunaelacensis  bibliothecae  voluminibus  rhartaceis  in  fol.,  in  quibus  opus  Honorii  solitani, 
viri  religiosi  explicit  anno  1438,  et  in  codice  membraueo  Clauslroneoburgensi,  raanu  saeculi  decimi  terti 
conscripto,  in  quo  lucipit prologus  Honorii solitarii  virircligiosL  Christiano  Patri,  etc.  Et  in  tribus  raem- 
braneis  volurainibus  in  fol.  eadem  aclate  perscriptis,  bibliothecae  Mellicensis,  cjuorum  primum  lit.  h.  54, 
alterum  J.  45,  ultiraura  J.  14,  signatum  est.  Specimen  quoddam  hujus  Honoriani  Commentarii  ex  codice 
Gemnicensi  quadringentorum  annorum  habes  id  est :  Praefationera,  Exposilionera  psalmi  i,  l,  li,  c,  ci, 
et  gl;  qa?e  si  viris  doctis  non  displicuerint,  fortassis  non  deerit  qui  ad  integri  operis  editionera  se  accin- 
gat.  Cffitera  quae  in  Mellicencibus  codicibus  bbservalu  digna  sunt,  adnotantur  ibidera. 

17.  Canticacanticorum,  itaut  proeexposita  {^^)  non  videantur.  E>posilio  Cantici  canticorura  dudura 
typis  exscripta  est,  sed  sine  prologo,  quera  tandem  ex  codice  Signiacensi  cl.  P.  Edmundus  Martene  in 
Tbesauri  novi  Anecdotorum  tomo  I,  col.  363  publicavit.  Porro  ex  co  fides  codicum  Mellicensiura,  in 
quibus  Honorius  Expositionem  Psalmorum  Chunoni  abbati  dicat  et  ioscribit,  comprobatur,  mutuoque  ab, 
bis  quem  illud  C.  in  prologo  Cantici  canticorum  notct,innuitur.  Ast  cnjusmonasteriiabbasille  Chunofuerit 
adhuc  incognitura  raanet.  Prologus  in  Canticaa  Marleneo  editus  eliam  exstat  in  codice  ms.  canoniae  Do- 
rotheanae,  chartaceo,  in  fol.,  trecenlorum  annorum.  Zwetlensi,  et  Axpacensi. 

18.  EvengeliaqtueB.  Gregorius  non  exposuii,  Hoc  opus  in  nulla  hactenus  bibliotheca  vidimus. 

19.  Clavetn  physicce  dennturisrerum.  Sunt  qui  putenl  hoc  Honorii  opus  idem  omnino  esse  ac  ejusdcm 
editos  libros  iv  de  mundi philosophia,  Sedcodcx  monaNterii  Zwetlensis  alius  nos  docet,  in  quoisthae  no- 
tantur  :  Iste  liber  dicitur  excerpius  ab  Honorio  soliiario  de  quiiique  libris  cujusdam  Chrisotomii.  Tum  : 
Incipit  prologus  in  Clavem  physicas.  Cum  multos7nenie  i7ituear,  elc.  Codex  est  quingenlorum  annorum, 
signatus  num.  261.  Itaque  Clavis  physicce  Honorii  alhuc  i^odita  est,  scd  nobis  tandcm  in  sequentibns 
tomis  in  lucem  viiidicanda  (53).  Quod  jara  fa<  tura  esset,  nisi  eriditorum  virorum  opinatio  nobis  impedi- 
raenlo  fuisset.  Vide  Bibliolhecae  SS.  PP.  Coloniensis  lom.  XII,  parl.  i,  pcg.  929. 

20.  RefectionemmeniiumdefesiisDominieisanctorum.L^ieiBdhuc  opus.  Exslitit  olim  in  monasterio 
Gottwicensi,  ut  constat  ex  donatione  Heinrici  monachi,  ubi  inter  alia  Honorii  opuscula  Refectio  mentium 
in  quo  sermones  ad  fratres  in  capitulo,  coWocaiuT.  Trithemius  Dc  scripl,  eccles.,  c  3^7,  raale  hoc  opuscu- 
lum  vocat  Refectionem  mensium,  nisi  forte  is  merus  error  typographicus  sit,  quem  tamen  reccntiores  edi- 
tiones  retinuerunt. 

%\,Pabulum  vitxdeprcedpuisfesiis.  Id  nuIIibiadhucnobi?occurrit.  IndonationeHeinrici  unacumaliis 

(52^  Edit,,  itaut  prius  expos, 
(53)  Promissis  non  stetit. 


33  ^ROLEGOMENA  .  34 

HoDorii  libris  xnonasterio  Gotlwicensi  conferlur  Pabulum  vitag,  in  quo  sermones  in  festU  diebus-  Sed 
Gottwicense  exemplum  deperiil. 

&,  Libellum  de  luminaribus  Ecclesi(B.  Is  simplici  plus  vice  typis  excusus  est,  tametsi  correctior  et 
castigatior  editio  ab  omnlbus  merito  flagitetur.  Egregius  estcodex  MellicensisL.  52,  in  folio,  aWolfgango 
de  Emerstorf  de  veteri  exemplari,  ut  ait,  descriptus.  Alius  ejusdem  Mellicensis  monasterii  codex  est  in  4, 
II.  24,  eJQsdem  setaiis,  puta  saeculi  decimi  quinti. 

Atque  hsec  sint  ad  catalogum  operum  quem  ipse  Honorius  concinnavit,  animadversa.  Quia  vero,  ut  supra 
scripsimus,  post  opus  De  luminaribus  Ecclesice  is  alia  plura  opuscula  in  lucem  edidit,  eorum  etiam  elen- 
chum,  quatenus  quidem  licet,  attexemos. 

23.  De  X  plagis  jEgyptispiritualiter.  Opusculum  hoc  perbreve  subHonorii  nomine  habetur  in  membra- 
neo  codice  Gemnicensi,  quem  saeculo  decimo  quarto  pereleganter  exaratum  csse  V.  P.  Leopoldus 
testatur. 

24.  Scala  cceli  minor,  Desideratur  nomen  Honorii  in  codice  chartaceo  Gemnicensi  in  folio  annorum  tre- 
centorum.  Nec  opusculum  Honorio  tribuit  P.  Leopoldus  nisi  conjectando.  Nobis  id  nihil  aliud  quam  sermo 
quidam  vditur. 

25.  Liber  duodecim  qwBstionum ,  Pra?cipua  harum  ({ua>slionum  esl  :  Num  sanctus  archangclus  Michael 
beaio  Petro  apostolo,  an  Petrus  Michaeli  prcecedat  f  Honorius  primas  defert  beato  Petro  c.  6,  ubi  haec  ejus 
verha  legas  :  Igitur  quaritum  ordo seraphin  pr(PceUit  dignitate  ordinem  archangelorum,  tantum  prxcellit 
Peirus  princeps  apostolorum  Michaelem  unum  de  ordine  archangelorum.  Hinc  est  guoi  Roma  caput 
mundi  Peiro  aposiolOf  non  Micliaeii  archangelo  primatum  regiminis  obtulit ,  et  universa  Ecclesia  per 
orhem  non  solum  in  privatis  lociSf  sed  etiam  in  prcecipuis  urbibus  episcovalem  sedem  Petro  contulit. 
Ita  Honorius.  Opusculum  in  publicum  emergit  ex  ms.  cod.  Gemnicensi  quaaringentorum  annorum. 

26.  Qmestiones  VUI  de  angelo  ei  de  homine.  firulae  sunt  ex  laudato  ejusdem  Cai  thusiae  ms.  codice. 
.Porro  h«  qusestiones  non  sunt  de  nihilo,  sed  earum  quaedam  res  apud  gravissimos  auctores  hodieque 
controversas  attingunt,  cujusmodi  illa  est  :  Cur  Deus  quosdam  imiocenies,  videlicet  infanies.  quos  unda 
bapiismaiis  mh  regeneravit,  in  miseria  relinquat  f  Quod  Honorius  ait  non  plus  a  nobis  posse  investigan, 
quam  illud  possit  indagari:  cur  angelos  non  fecerit  archangelos.velillos  nonfecerit  thronos,  velfeminas 
non  fecerit  viros^  vel  besttas  non  fecerit  aves,  vel  cur  pavoni  iantum  decorcm  pennarum  prce  casieris 
avibus  dederii,  et  multa  his  simiha.  Omnia  enim,  qucecunque  voluit,  fecit  ei  facit.  Haec  Honorius  pru- 
deoter  sane  ac  sobrie. 

27  De  aninuB  exsilio  et  patria,  alias  De  artibus.  Libellum  hunc  idem  nobis  codex  Gemnicensis  biblio- 
thecae  suggessit,  curante  P.  Leopoldo,  cujus  benevolentia  et  studio  etiam  sequentia  omnia  consecuti  sumus. 
Eum  Honorius  cuidam  r/i£>tn(r  dicavit,  cui  librum  c[uoque  XII  Qucesiionum,  numero  25  relatum,  inscripsit. 
Argumentum  totum  asceticum  est^  quod  vel  solis  mspectis  capitum,  in  quse  id  divisimus,  summariis  com- 
plecteris. 

28.  De  libero  arbitrio.  Libellus  hic  ab  altero  Honorii  opusculo  De  libero  arbitrio,  quod  inevitabile  dicitur, 
penitus  divei^sus  est,  tametsi  doctrina  utrisque  coDlenla  fere  eadem  sit.  Eum  Honorius  nuncupat  Godsehalco 
coidam,  fide  et  opere  sudanti  in  sancio  proposito,  verbo  ei  exemplo  gregi  Christi  prceposito^  que  innuere 
videntur,  Godscbalcum  abbatis  munere  alicubi  functum  fuisse.  Opusculum  io  codice  Gemnicensi  quadria- 
ceotorum  annorum  auctoritates  Patrum  Ambrosii,  Augustini,  Ful^entii,  etc,  excipiunt,  ex  quibus,  ni  fal- 
umur,  manifestum  est  Honorium  in  doctrina  de  libero  arbitrio  nihil  aliud  sentire  aut  tradere  voluisse,  nisi 
quod  a  majoribus  traditum  accepisset. 

29.  De  viia  clausirali.  Opusculum  sub  Honorii  nomine  una  cum  aliis  certissimusejusdem  lucubrationibus 
comparet  tn  codice  Gemnicensi,  in  8^,  quem  ven.  Bertholomaeis,  Garthusianus  Gemnicensis,  et  anno  1459 
prior  Carthnsise  Eysbacensis,  exaravit. 

30.  De  philosophia  mundi  lib.  IV  Exslant  in  Blbliolhecis  Patrum. 

31.  De  solis  a/feciibus  seu  affeciionibus  lib.  I.  Hunc  male  confundi  cnm  Scala  casli  de  gradibus  visionum^ 
ex  iis  constat  quae  ad  numerum  seu  potius  opusculum  14  adnolavimus. 

32.  Series  Romanorum  poniificum.  Exstat  in  Patrum  Bibliothecis. 

33.  De  hceresibus  lib.  I.  Ibidem  habetur.  Manuscriptus  miiltoque  emendatior  exstat  in  codice  Mellle. 
Wolfgangi  de  Emerstorf,  notalo  Ht.  L.  52,  ex  voteribus  exemplaribus  exscripto. 

34.  QtuBsiiones  ei  ad  easdem  responsiones  in  duos  Salomonis  libros,  Proverbia  et  Ecclesiasien.  Yide  in 
Bibliothccis  Patrum. 

35.  De  Anima  lib.I.  Ila  Trilhemius  De  script.  eccles.,  cap.  357.  Sed  vitioso  codice  deceptum  virum 
magnum  fuisse,  non  dubitemus.  Est  itaque  Honorii  liber  de  anima  nullo  modo  dislinclus  ab  ejusdem 
libeilo  de  anima  et  de  Deo  ex  S.  Augustino,  quem  more  dialogi  ezaratum  in  bibliotheca  Mellicensi  asservari 
super  num.  15  diximus. 

36.  Dialogus  ex  opusculis  Augusiini  lib.  /.  Ila  iterum  Trithemius,  auem  falsum  esse  paulo  ante  dicta 
demonstrant.  Nempe  ex  uno  eodemque  Honorii  opere  tria jprocudit  Trilhemius. 

37.  Epistolarum  ad  diversos  lib.  I,  secundum  eumdem  Trithemium.  Al  de  iis  nos  adhuc  nihil  videmus. 

38.  S^um  guid  viriuiis  de  virtutibus  ei  vitiis.  Roc  quid  monstri  sit,  nondum  assecuti  sumus.  Quidquid 
id  tamen  operis  fuerit,  csrte  inter  Honorii,  ni  fallimur,  opuscula  in  donatione  Heinrici  monachi  hoc  modo 
exprimilur.  Quse  donatio  quoniam  in  illustralione  Honorii  lucubrationum  insigni  nobis  usui  fuit,  aiiaque 
conlinet  quae  veterum  opusculis  lucem  afTerrc  possunt,  eam  inlegram  hoc  loco  exhibere  non  gravabimur. 

Isii  suni  libri  quos  Frater  Heinricus  huic  {Gottivicensi)  coniuiit  Ecciesio'. 
Psalierium  insigniter  exjposiium,  Cantica  caniicorum  mirabiliter  exposita.  Matthasus  glosatus. 
Apocalypsis  exposita.  liem  Caniica  canticorum  cum  glosis.  Clavis  physicce,  scilicet  liber  de  Perifision 
excerpius.  Speculum  Ecclesias,  in  quo  sermones  dulcissimi  cul  populum.  Refectio  mentium  (54),  in  quo 
sermones  ad  fratres  in  capitulo.  Pabulum  viias,  in  quo  sermones  in  fcstis  diebus.  Elucidarium  bens 
correctum.  Offendiculum  de  inconiinentia  sacerdotum.  Eucharistion  de  corpore  Domini.  Neocosmus  de 
sex  primii  diebus.  Scala  casli  de  iribus  ccelis.  Gemma  animx  de  divinis  sacramentis.  Sacramentarium 
de  mysteriis.  Summa  iotius,  in  quo  chronica  ab  initio  mundi  usque  ad  nostra  tempora.  Imaao  mundi  in 
quo  iotus  mundus  describitur.  Snmma  gloria  de  Apostolico  et  Augusto.  Suum  quict  virtuiis  de  virtutibus 
ei  mtiis.  Sigilium  sanctas  Maria:,  in  quo  Cantica  ad  personam  sanctce  Marice  exponuntur.  Cognitio  viice, 

(oi)  Videtur  cod.  habere  moerentium. 


35  HONORIUS  AUGUSTODUNENSIS.  36 

InevUahile,  in  guo  de  libero  arbitno  et  proedestinatione  et  Gratia  Dei  disputatur,  Anshelmus  D6  libero 
arbitjio.  Eucherius  De  [lebraicis  nominibus,  Isidorus  breviter  super  totam  DibUothecam.  Item  sententice 
Isidori  de  utroque  Testamento.  Thimeus  Platonis.  Bucolica  Virailii.  Theodolus,  Musica  Odonis.  Serentu 
De  medicina  artCy  in  quo  excerpta  Bedeede  Gallieno  et  Ipocrate.  Abacus  Gerlandi.  Priscianus  abhreviatus. 
Abho  De  regulis,  Focas  De  urte  grammatica.  Item  libetlus  De  penultimis,  Libellus  versuum,  Rhetorica 
Alerani,  Excerpia  de  Martiano,  Priscianus  constructionum,  in  quo  et  exemplar  metrorum,  Liber  ora- 
tionumj  Liber  De  luminaribus  Ecclesim,  id  est  de  scriptoribus  ecclesiasticis.  Liher,  in  quo  sanctas  canti^ 
lenas.  Excerpta  de  libris  S,  Augustini  de  Deo  et  anima,  Quwstiones  diversce,  Glosas  diversoe.  Compuius 
Dionysii  Grcpce,  in  quo  abacus  et  mappa  mundi,  Marttfrologium,  in  quo  diversce  paginas  computi.  Rodale, 
in  quo  septem  Uberales  artes  depictae,  Item  rodale,  m  quo  Trojanum  bellum  depictum.  Ifem  Bodale, 
in  quo  varia  pictura,  Item  Quaternio  devtctus,  Hucusque  Donatio  Ileinrici  in  membrano  codice  Goltwi- 
censi  in  folio,  manu  saeculi  duodecimi. 

IV 

FabriciuS;  Biblioth.  med.  et  inf,  lat.,  t.  III,  p.  277. 

Honorius,  Gallus,  Augustodunensis,  in  Burgundia  presbyter  ct  scholaslicus,  circa  annumllSO,  Solitarii 
etiam  nomi;ie  venit  in  veleri  codice  Gemmce  aninuB  Ambrosiano,  quem  inspexit  Mabillonius,  pag.  44  Iti- 
neris  Ilalici,  et  in  Gothano  commentariorum  in  Cantica,  de  quo  D.  Salomon  Ernestus  Cyprianus  in  CaU- 
logo  mss.  Gothanorura,  pag.  101,  ncc  non,  teste  Bernbardo  Pezio,  in  codice  Zveliensi  Clavis  Physicm 
de  naturis  rerum,  et  alio  Mellicensi  utroqne  500  annorum  iibro,  cui  titulum  Inevitabile  Honorius  imfK>- 
suit.  Quid  quod  inclusi  venit  nomine  in  editione  Norimbergensi  Imaginis  mundi  an  U91?  Effigies  eju» 
vftteri  codice  librorum  IV  Dtf  philosophia  mundi,  praemissa  Diario  Iheologico  GeTmsLnico  Unschuldige 
NachrichtenvonAlten  und  Neven  Theologischen  Sachen,  Binili^,  Catalogum  scriptorum  suorum  sive 
ipse  texuil,  sive,  quod  magis  credo,  amicus  ejus  subjecit  libro  quarto  De  luminaribus  Ecclesi/e,  capite  ul- 
timo,  quem  cum  observalionibus  meis  subjiciam,  collatis  etiam  iis  quse  laudalus  Pezius  in  dissertatione  isa- 
gogica  ad  tomum  secundum  Anecdotorum  erndite  observavit. 

1.  Elucidarium  in  tribus  libellis,  primam  de  Christo^  secundum  de  Ecclesia,  tertium  de  futura  yita 
distinxit.  Prodiit  Promtuarium  hoc  sive  Elucidarium  sub  Anselmi  nomine  Parisiis  1560,  8®,  atque  inter 
Anselmi  Cantuariensis  Opcra.  Alii  Guiherium  (55)  Novigentinum ,  alii  Guilelmum  Coventriensem  Carme- 
litam,  alii  Auguslinum  ipsum  voluere  auctorem.  Huic  Elucidario  an.  4393  Elucidanum  E/ud(/ant  op{)Osuit 
Nicolaus  Eymericus.  Vide  Jacobum  Queiif  tomo  I,  pag.  741  seq.  Versionem  Germanicam  Elucidarii 
an  1414  scriptam  vidit  Pezius  in  bibiiolheca  Mellicensi. 

2.  Libellus  De  sancia  Maria ,  qui  Sigillum  S,  Marias  intitulatur,  expositio  allegorica  in  Cantica 
canticorum  ,  in  Bibliothecis  Patrum  Colon.  tom.  XII,  el  Lugd.  tom.  XX;  pag.  1217,  ex  editione  Colon. 
4540,  8°. 

De  prcedestinatione  et  libero  arbitrio,  qui  Inevitabile  dicitur.  Dialogum  hunc  edidit  Georgius  Cas- 
sander,  Colon.  1552,  8^  unde  recusus  in  Cassandri  operibus  pag.  62S-639.  atque  inde  ex  Joannis 
Conen,  in  Cassandri  manes  injurii  editione  Aotwerp,  1620-1624,  8».  in  Bibliothecis  Patrum,  Paris, 
tomo  IX,  Coloniensi  tomo  XH,  et  in  supplemento  an.  1622,  et  Lugdunensi  tomo  XX,  pag.  1128. 

4.  Libellus  Sermonum^  ^ui  Speculum  Ecclesice  nuncupatur.  Prodiil  edente  Joanne  Dictenbergio  Coloniae 
4531,  8*,  cum  Felieiarii  (ita  vitiose  expressum  pro  Ca^sarii)  sermonibus. 

5.  De  ineontinentia  sacerdotum,  qui  Offendtculum  appellatur.  Non  exstat. 

6.  Summa  totius^  de  omnimoda  histoi^ia,  Videri  possit  diversum  ab  hoc  esse,  pro  eodem  habitura  a  Pos- 
sevino  breve  De  astatibus  mundi  Chronicon^  ab  orbc  condito  ad  auctoris  tempora,  quod  iibri  quinti  locum 
occupat  inter  septem  Honorii  libros,  edilos  Basileae  1544,  8»  et  cum  libro  De  temporibus  (infra  num.  XII) 
tertius  liber  est  in /fna^m^  tnundt ,  edita  Spirse  1583,  8*.  lidcm  videntur  quos  in  bibliotheca  Cesarea 
«xstare  testatur  Lambecius,  U,  pag.  3  et  70.  Honorii  De  mundo  et  temporum  et  rerum  ad  Conradum  ///, 
sive  annum  Cbristi  1137,  successione  libri  III,  Certe  nondum  hactenus  m  lucem  prolaia  est ,  (juae  ab 
Amoldo  Wion  tomo  I  Ligni  Vitae,  pag.  426,  inter  Honorii  scripta  memoratur  Summa  Bistonarum^ 
sive  Chronicorumy  magnum  opus ;  erat  olim  apud  Lazium,  sed  nunc  est  in  bibliotheca  imperatoris^ 
VienncB  mss.  Haec  est  Ghronica  solemnis  laudala  Theodorico  Engelhusio ,  desinens  in  Lucio  tll  sive  in 
anno  1181. 

7.  Gemma  animaSy  de  divinis  officiis^  de  officio  Missae;  de  ministris  Ecclesiae,  de  horis  canonicis  et  to- 
tius  anni  solemnitatibus  et  cerimoniis.  Lips.  1514,  4%  recusum  in  Speculo  antiquae  devotionis,  Colon. 
1549,  fol.,  vulgato  per  Joannem  Cochleum  cum  Amalario,  Walafrido  Strabone,  Litur^ia  Basilii  ex  veteri 
versione,  Expositione  Missae,  et  scripiore  Vitae  S.  Bonifacii  martyris  et  catalogo  episcoporum  atque  ar- 
chiepiscoporum  s^edis  Moguntinae.  Deinde  inter  ejusdem  argumenti  scriptores  Colon.  1668,  Rom.  1590, 
Paris,  1610,  lol.,  et  in  Speculo  missce  Venet.  atque  in  bibliothecis  Patrum  Colon.  tom.  XII,  Lugd,  tom.  XX; 
Citatur  a  Theodorico  Engelbusio. 

8.  Sacramentarium,  de  sacramentis,  sive  de  causis  et  significatu  mystico  riluum  divini  in  Ecclesia 
officii,  quod  Honorius  profitetur  se  collegisse  ex  sanctorum  scriptis,  ut  quibus  deest  librorum  copia,  per 
hoc  compendium  illorum  sublevetur  inopia.  Primus  edidit  vir  celeber.  Bernardus  Pez  tom.  II.  Anecdot., 
p.  249-545. 

9.  Neoccsmus  de  primis  sez  diehus,  Hoc  est  Hexameron  quod  ab  eodem  Pezio  vulgatum  habemus  tom.  II 
Anecdotorum,  pag.  71-88. 

10.  Euchaiisticon  de  corpore  et  sanguine  Dominit  sive  Euchaiistionf  quod  interpretatur  bona  gratia : 
idem  laudatus  Pezius  edidit  tom.  II  Anecdot.,  pag.  349-362. 

11.  Cognitio  vitoe  de  Deo  et  ceterna  vita.  Exslat  in  appendice  Operum  S.  Augustini,  edit.  Benedictin., 
tom.  VI,  edit.  Amst.,  p.  649.  Sub  Augustini  nomine  de  S.  Trinitate  ex  libro  IleplTTic  ffiaatxa^  ihfioZ^  ^'jj^^ 
occurrit  ex  hoc  libro  fra^mentum  Graece  cum  Latina  versione  editum  Basil.  1678,  8°,  a  Joanne  Leunclavio 
post  Legationem  Manuelis  Comneni  ad  Armenios,  p.  584-599. 

12.  Imago  mundi  de  dispositione  orhis.  Prodiit  m  duos  divisa  libros  (1  de  globo  totius  mundi,  ct  %  de 

35  Diarium  eruditorum  Italiee  tom.  XX,  p.  39. 


'61  PROLEGOMENA.  38 

temporibas,  mathesis  sive  inslitutio).  Primus  inter  libros  septem  Basil.  1544,  8»,  sed  jam  ante  cum  libro 
secundo  de  temporum  differentia  el  tertio  de  rerum  successione  usque  ad  annum  Christi  1137  prodiit  sub 
nasceotis  typographiae  initia  sine  loco  et  anno  (56)  in  fol.  et  Norimb  1491,  fol.  Basil.  1497,  4°,  et  Spirse 
1583,  8«,  et  sub  Anselmi  nomine  Basil.  1497,  4°,  et  in  Bibliothecis  Patrum  Colon.  tom.  XII,  el  Lugd. 
tom.  XX,  pag.  964. 

13.  Summa  gloriaet  Apostoliroet  Augusto,  sive  de  praecellentia  ^acerdotii  prae  regno,  inBernardi  Pezii 
tora.  H  Anecdol.,  p.  1"9-198. 

44  Scala  cceli  de  gradibus  visionum.  Scalamajor,  Dialogus  de  online  cognoscendi  Deum  in  creaturis 
per  gradum  triplicem,  corporalem,  spiritualem  et  inleilectuaiem.  In  Bernh.  Fezii  Anecdolis,  t.  II,  p.  157- 
470;  et  Sealft  minor  de  gradibus  sive  virtutibus  cbaritalis,  id  pag.  173*176. 

if^,  De  anima  et  de  Deo qucedam  de  Auqustino  excevfta^  subaialogo  exaraia,  Hocin  codice  Mellicensi 
serins  repertum,  deinoeps  publicaturum  se  laudatus  Pezms  recepit,  qui  notat  ex  uno  hocce  scripto  duo  fe- 
cisse  Trithemium  cap.  357,  uniun  de  anima,  et  alterum,  dialogum  ex  opusculis  Augusiini, 

16.  ExposiUo  totius  Psalterii  cum  CanticiSy  miro  modo  (57),  ad  Cunonem  abbatem.  Ex  hac  prsefationem 
cam  expositione  psalmi  x,  u,  li,  g,  g,  gl,  edidit  Pezius  tom.  II  Anecdot.,  p.  97-154,  ubi  notat  Honorium 
finito  Psalterio  exposuisse  etiam  Gantica  quse  in  laudibus  auolidie  dicuntur,  uti  et  Cantica  :  Benedictus, 
Magnificat.  Nunc  dimittis,  Orationem  Dominicam  etSymboium  apostolorum,  In  praefatiooe  Honorius  ait 
PsaUenum  se  Gallicum^  non  Homanum  explanaturum  :  quia  in  nostris  Ecclesiis  psallimus.  Est  antem 
Gallicam  Psalterivm,  quoda  LX\  Inierpretibus  (58)  est  translatum :  Romanum  autem  quod  a  Symmacho 
vel  nescio  a  quo  alio  est  interpretatum. 

17.  Cantiea  canticorum  exposuit  ita  ut  prius  exposita  non  videantur.  Commentarium  huncprimus  edi- 
dit  Andreas  Schottus  in  Bibliotheca  Patrum,  Colon.  1618,  recusum  in  allis  editionibus,  ut  Lugd.  tom.  XX, 
p.  1153-1217.  Prologus  brevis  vulgatus  ab  Bdmundo  Martene  tom.  I  Anedotorum,  p.  363  seq. 

18.  Eoangelia  juas  B.  Gregoriusnon  exposuit.  Nusc^uam  cxstat. 

19.  Clavis  phustcof  de  naturis  rerum^  excerptus  de  qumque  libris  cujusdam  Chrysostomii.  Incipit :  Cum 
multos  mente  tntuear.  Opus  hoc  diversum  a  quatuor  WhnsDe  mundiphilosophia^  editurum  se  pollicilus 
est  clarissimus  Pezius. 

20.  Aefectio  mentium  (59)  de  festis  Domini  et  sanctorum.  Non  exstat. 
2K  Pahulum  Vtto!,  de  prxcipuis  festis,  Non  exstat. 

22.  lAber  de  luminaribus  Ecclesiagf  in  quatuor  libellos  distributus,  quorum  primum  ex  Hieronymo,  ex 
Gennadio  secnndam,  tertium  ex  Isidoro  contraxit  Honorius,  quartum  vel  ipse  addidit,  vel  ex  Beda  allisque 
coUegit.  Hie  sextus  est  inter  libros  septem,  editos  Basii  1544,  8*.  Deinde  cum  Hieronymo,  Gennadio,  Isi- 
doro,  Slgeberto  et  Henrico  Gandavensi,  curante  Suffrido  Petri  Col.  1580,  8«,  ct  in  Auberti  MirsBi  Bibliotheca 
Ecclesiastica,  Anlw.  1639,  quam  cum  auclario  recadendam  dedi  Hamb.  1718,  fol.  Denique  in  Bibiiothecis 
Patrum. 

Prster  hsec  Honorio  ipsi,  vel  eJus  amico  memorata,  referre  deiDceps  juvat  et  haec  edita  quidem  : 

De  philosophia  fnun(/t  libros  IV,qui  locum  tertii  occupant  in  septem  libris  Honorii  editis  Basil.  1544,  8% 
reeosi  etiam  m  Bibliothecis  Patrum. 

De  solis  affectibuSt  intcr  eosdem  septem  liber  quartus  pag.  277,  Basil.  1544,  ^^*.  in  Patrum  Bibliothecis. 

De  hasresibus  librum  in  eadem  Basileensi  sylloge  septimum ,  et  in  Bibliothecis  Patrum;  et  Helmstadii 
1611,  4%  cum  Harmenopuli,  Grdeci  scriptoris  Catalogo  tiaeresium  et  Fidei  professione,  Laline. 

De  decem  plagis  yEgypti,  spiritualiter.  Edidit  Bernardus  Pez  tom.  II  Anecdotorum,  pag.  91-94. 

Utrum  Xtl  Quoistionum  adThomam.  Ibid.,  p.  201-212,  ubi  inter  alia  capite  6,  pag.  208,  legas  hsec 
verba.  Quanium  ordo  seraphim  proecellit  dianitate  ordinem  archangelorum ,  tantum  prascellit  Petrus, 
princeps  apostolorumf  unum  de  ordine  arcjtangelorum. 

Ubmm  Vlll  Quoistionum  de  angelo  et  hcmtne.  Ibtd.,  pag.  215-224. 

Libellum  de  animas  exilio  et  patiin,  alio  titulo  De  artibus,  quas  sub  decem  civitatem  describit  imagine, 
grammatica,  rhetorica,  dialectica,  arithmeUca,  musica,  geometria,  astronomia,  physica,  mechanica,  oeco- 
nomica.  Ibid.,  pag.  227-234. 

Libeltum  de  libero  arbitriOf  ad  Gotscbalcum  (longe  diversum  ab  altero  ejusdem  argumenti  de  quo  su- 

£ra  num.  3).  Ibid.,  p.  237-246.  Afferuntur  loca  ex  Ambrosio,  Anselmo,  Augustino,  ^lgentio,  Gregorio 
ragno,  Joanne  Chrysostomo,  Isidoro  et  Petro  (Damiani). 

Qumstioneset  ad  easdem  Responsionesin  duosSalomonis  libros,  Proverbia  etEcclesiasten.  Colon.  1540,  S^, 
atque  in  Patrum  Bibliothecis. 

Seriem  Romanorumpontificum,  qnorum  amplius  ux  martyrio  sunt  coronati.  Occurrit  in  iisdem  Biblio- 
theeis  Patrum,  ut  t.  XX  Lugd^,  pag.  1026*1027. 

Nusqaam  exstant  liber  epistolarum  ad  diversos,  cujus  meminit  Trithemius  ;  neqne  Suum  quid  virtutis, 
de  virtutibus  et  vitiis^  quod  apud  Pezium  nominatur  inter  libros  Honorii  quos  frater  Henricus  olim  Gotwi- 
censi  contulit  Ecclesiue,  sed  temporum  injurisc  abstulerunt. 

Videtur  nescio-quod  opus  quoddam  suum  notare  Honorius  antejprologum  in  Gemmam  animas  ita  scri- 
bens  (tom.  XX  Bibliothecae  Patrum  Lugd.,  pag.  1046)  :  Postquam  Christo  favente,  pelagus  Scripturas  pros- 
pero  cursu  in  summa  totius  transcurri^  atque  nau/ragosam  cymbam  per  syrtes  et  piratas  multo  sudore 
evectam  vix  ad  optaium  litlus  appuli,  rursus  habitatores  Sion  me  in  fluctus  cogitationum  intruditis,  etc. 

Ad  Glossulas  saas  super  Platonem  remittit  lectorem  lib.  i  De  philosophia  mundi,  cap.  15.   Id.   p.  999. 

Honorius  Augustodwnensis,  Libellus  De  gemma  animias  inscriptus  exstat  apud  me  in  ms.  codiee  veteri 
membranaceo,  mnltisque  variantibus  lectionibus  ab  editis  discrepat,  quare  non  inanem  operam  daturum 
credo  illum,  qui  ad  veteres  mss.  codices  recensitum  opusculum  istud  recuderet.  Atque  in  primis  animad- 
Tertisse  juvat  in  codice  illo  ms.  inscribi  opusculum  iliud  non  quidem  nt  in  editis  Gemma  animai.  sed  Gem- 
ma  Ecclesioe,  Tum  in  ipso  priori  operis  capite  additaraenta  quiedam  occurrunt  non  spemenda ;  etenim 
post  illud  verbum  prod^sse,  additur  in  nostro :  quatenus  memoriam  tui  omnium  orationibus  jugiter  liceat 
interesse,  etc.  Mansi. 

(56)  Yide  indicem  libronim  s^ulo  xv  impresso^  (58)  A  LXX  Interpretibus  intellige  ae  si  esset  ex 
rum  gooa  po3sidei  V.  C.  Christianas  uottlieb  LXX  Interpretibus.  Sic  mox  a  Symmaeko,  pro  ex 
Scbwtrtzias  Norimb.  1727,  8®,  p.  68  seq.  Symmacho  versum  Latine. 

(57)  Hffic  non  videtur  ipse  de  se  Honoriusi  sed  (59)  TitioBe  mensium  excusum  apud  Trilhemiam 
alios  qoidam  scripsisse  ex  ejus  amicis*  cap.  357. 


39  HONORII  AGDSTODUN.  OPP.  PARS  I.  -  DIDASC.  ET  HISTOR.  40 

V. 

(Bibliotheca   Veterum  Patrum  ^  ed.    Lugdun.,   t.  XXI,    p.    963.) 
Antonius  Hibrat  pio  lecton  salutem. 

Damus  en,  Lector,  uno  fasce  publici  boni  gralia  colligata  Honorii  Augustodnnensis,  gu»  quidem  ad  nos 
exstant,  Oaonia,  recensita  nunc  demum  a  P.  Schotto  Soc.  Jesu,  amico  nostro  sin^ulari,  etsi  membranis 
antiquis  calamo  exaratis  hic  destilueretur.  Scd  quid  Basileae  primum  typis  Gratandri  ex  parte  ea  in  lucem 
protulit,  is  quatuor  se  nactum  codices  perantiquos  Imaginis  mundi,  eosque  invicem  commisisse  profitetur. 
Altera  vero  editia,  quadragesimo  post  anno  secuta ,  ejus  saeculi  anno  octogesimo  quarto  post  millesimum 
quingentesimum,  Spirae  Nemetum  Bernadi  Albini  typis,  ea  longe  et  emendatior  fuit  et  locupletior  uno  libro. 
Hoc  opus  video  etiam  a  Joan.  Trilhemio  abbate  Spanheimensi  Hugoni  Victorino  atlribui ;  non  nemo  Anselmo 
Canluariensi  ascribit  :  forte  quod  eadeni  traclanles  litulum  suie  Cosmograpbife  tribuerint  eumdera.  Adhsc 
Inclusif  alii  Solitarii  dant  co  noraentum ;  plerique  presbyteri^  ut  eumdem  esse  equiJem  opiner.  Tertio  deni- 
que  pedatu  accessit  nostrae  edilioni  ejusdem  Honorii  Gemma  animas,  scu  De  divinis  officiis,  rituque  sacrifi- 
cii  missaelibri  quatuor,  in  quibus  et  de  horis  a|;itur  canonicis  :  quos  iibros  auclor  Honorius  libro  Delumi- 
naribu^  Ecclesio!,  seu  ecclesiasticorum  Scnptorum  exiremo  suas  enumerans  vi^ilias,  pro  suis  agnoscit; 
et  principium  deinore  Trithemius,  ut  legitimum,  commemorat.  Exiit  hoc  opus  Lipsiae  quondam  anno  ejus 
saeculi  quarto  decimo  post  millesimum  quingentesimum ;  et  nuper  Lutetiae  vulgatum  in  Lilurgicis  nihilo 
emendatius,  cum  tertia  Veterum  Patrum  Bibliothecae  editione.  Nos  universa  97copd$v)v  ediia  conjunximua,  et 
vides,  et  paulo  quam  antea  meliora  fecimus  imo  et  locupleloria.  Accessere  etenim  in  Proverbia  et  Eccle- 
siasten  Comment,  et  in  Cantica  canticorum. 


HONORII  AUGUSTODUNENSIS 

OPERUM  PARS  PRIMA 
DIDASGALIGA  ET  HISTORIGA. 


DE   PHILOSOPHIA   MUNDI 

LIBRI  QUATUOR. 

(Bibliotheca  vet.  Patrum,  Lugdun.  edit.,  tom.  XXI,  page  995.) 


INGIPIUNT  GAPITULA. 

LIBER  PRIMDS.  ACap.  XVII.  Quid  aereum. 

CAf.l.  QuidritphUotophia.  Cap.  XymQuidhumectum. 

Ciu..  IC,  III.  Quwsunt  etnon  videntur,  et  qwevi-  ^f-  X«-  ^'™»' «"T''''  ""^  "''  *'""'"'  ""^*''' 

dentur  aasmontous, 

Cap.  IV.  Quid  sit  perfecte  aliquid  cognoscere.  ^^^-  J^/:  ^^  elementis  multa. 

Cap.  V.  Quibus  rationibus  probeiur  Deum  esse.  ^ap.  XXII  De  creatione  puctum  et  amum 

Cap.  VI.  Vll.  Quare  Pater^dicatur  potentia,  Filius  Ca*».  XXni.  Decreatwne  ca^ierorum ammahum  et 

Sapientia,  homtnis^  et  quo  tempore  facta  mundt  cveatto  stt. 

Cap.  VIII.  De  genitura  Filii. 

Cap.  IX.  Quare  SpirittLS  sanctus  voluntas  dicatur,  LIBER  SECUNDUS. 

Cap.  X .  Cur  a  Patre  et  Filio  procedat* 

Cap.  XI.  De  cocetemitate  ipsorum.  Cap.  I.  Quid  sit  ather,  et  ornatus  illius. 

Cap  XII.  Quare  uni ptrsonm  quasdam  attribuantur,  Cap.  II.  Quod  aqua: congelatoesuperasthera  non  sintff 

cum  sine  alia  nihil  operetur.  Cap.  IIL  Quid  illud  :  Divis\t  ^quas  quas  sub  firma'' 

Cap.  XIIL  Cur  Filio  incamatio  attribuaturf  mento  sunt.                   ./i^^v, 

Cap.  XIV.  CurSpiritui  sancto  peccatorum  remissio  ?  Cap.  IV.  Quod  super  asthera  »ihH  videatur» 

Cap.  XV.  De  anima  mundi,  quas  ?  Cap.  V.  Quol  moais  auctoriiqiii  loquatur  de  superUh 

Cap.  XVI.  Quid  sit  casleste  animat  et  cethereum^  ribus.                            ^  ,. 

V 


41 


DE  PHILOSOPHIA  MUNDI  LIBRl  QUATUOR.  -*  LIB.  L 


42 


Cap.  VL  De  firmamenio  et  stellis. 

Cap.  YII.  Deinfixii  stelliSy  utrum  moveaniur. 

Cap.  VI II.  Quot  circuli  dicantur  esse  in  firmamento. 

Cap.  IX.  Qui  sint  visihiles. 

Cap.  X.  Vbi  incipiat  Galaxias. 

Cap.  XI.  De  zodiaco,  et  unde  dicaiur. 

Cap.  XII.  De  dispoHtione  signoi^um, 

Cap.  XUI.  De  invieibHibus  circulis. 

Cap.  XIV.  De  duobuscoluris. 

Cap.  XV.  De  horizonte  et  meridionali  eirculo. 

Cap.  XVI.  De  motu  firmamenti  et  de  polie. 

Cap.  XSIL  De  Saiumo,  et  ouare  aliqua  stelia  diea- 

iur  frigida ,  et  auot  modis  nomina  qualitaium 

rebus  attribuanlur. 
Cap.  XVIII.  De  Jove. 
Cap.  XIX.  De  Marie. 
Cap.  XX.  De  Venere. 
Cap.  XXI.  Eadem  stella  Lucifer  et  Besperus  quo-- 

modo  eadem. 
Cap.  XXII.  Dc  Mercurio. 
Cap.  XXIII.  De  siatu  et  retrogradatione  prcBdicia-- 

rum  stellarum ,  et  solem  esse  sub  Mercurio  ei 

Yenere,  et  de  circulis  ipsorum. 
Cap.  XXIV.   Quando  circula   Veneris  et  Mcrcurii 

liberius  appareant. 
Cap.  XXV.  Utrum  planeice  moveaniurcum  firma- 

menio  vel  contra. 
Cap.  XX VI.  Quare  sol  oblique  moveatur,  et  de  hieme 

ei  vere. 
Cap.  XXVII.  Unde  altiu*  moveniur  infirmi  in  vere 

eiauiumno,  et  de  quaiuoranni  temporibus. 
Cap.  XXVIII.  Quid  sit  naiuralis  ei  usualis  dies. 
Cap.  XXIX.  (Mde  ina^qualitaies  eicequalitaies  die^ 

rum. 
Cap.  XXX.  Unde  eclipsis  sit,  et  quod  singulis  men- 


A  Cap.  XVI.  Unde  quasdam  aqua  dulcis ,  quasdam 

salsa. 
Cap.  XVH.  Quod  aqiM  celata  et  attenuata  fonies 

dulces  aignat. 
Cap.  XVIIL  Unde  putei  habeant  humores. 
Cap.  XIX.  Unde  aqua  putei  ei  fontis  in  assiate  sit 

frigida,  in  hieme  calida. 
Cap.  XX.  Unde  exustio,  vel  diluvium. 
Cap.  XXl.  Unde  sii  quod  in  lunaiione  modo  crescunt 

humores,  modo  dicrescunt. 

LIBER  QUARTUS. 

Cap.  I.  De  terra  et  mundo. 

Cap.  II.  De  divei*sis  qualitatibus. 

Cap.  III.  De  habitatoribus  ejus. 

Cap.  IV.  De  terminis  Asicey  Africas  et  Europas. 

Cap.  V.  Unde  in  quxbusdam  montibus  perpeluce  sint 

nives. 
Cap.  VI.  Quas  qualitates  contrahat  terra  ex  diversis 
B     veniis. 


Cap.  VII.  De  insertis  arboribus.  ^ 

Cap.  VIII.  Quid  sit  sperma.  ^ 

Cap.  IX.  Quare  in  pueriiia  coitus  non  coniingat. 

Cap.  X.  De  matnce. 

Cap.  XI.  Quas  sit  causa  sterilitatis. 

Cap.  XIL  Si  aiiqua  mdens  possit  condpere. 

Cap.  XIII.  De  superfluitatibus. 

Cap.  XIV.  Quare  homo  cum  naius  est  non  gradiiur. 

Cap.  XV.  De  formatione  hominis  in  utero. 

Cap.  XVI.  Unde  puer  pascatur  in  utero. 

Cap.  XVII.  De  nativitate  et  quare  naii  in  septimo 

mense  vivant. 
Cap.  XVIII.  De  infantia  et  sensu. 
Cap.  XIX.  De  digestionibus  et  lapide  urinas. 
Cap.   XX.  Quod  homo  naturaliier  sit  caiidus  et 

humidus,  et  unde  longus  et  parvus,  graciiis  et 

grossus. 
Cap.  XXI.  De  somno. 


sibus  non  contingat. 
Cap.  XXXI.  Quare  luna  non  habeat  splendorem  et 

calorem,  et  denovilunio  et  plenilunio.  __      wif  tr  j  *  j        •      i.   *     i  -a  ,- 

Cap.  XXXn.  De  eclipsi  lufJl  et  quare  singulis  C  ^^^,JJJ*-  ^""^  '^''^'  ^'  ^*  animaliet  spiniaii 

Cap.  Xxill.  Decapiie. 
Cap.  XXIV.  De  cerebro. 


mensibusnon  conUngatf  et  defiguris  umbrarum. 


LIBER  TERTIUS. 

DB    MBTBOROLOOIGIS. 

Cap.  I.  De  aere. 

Cap.  II.  Quaiiter  quinque  zonas  sint  in  aere. 

Cap.  III.  Quas  diversitatei  ex  aere  in  terra  sint. 

Cap.  IV.  Unde  sint  pluvias. 

Cap.  V.  Quare  solis  radii  et  calor  ad  terram  iendant. 

Cap.  VI.  Quare  sol  calefadi  terram^  et  non  ignis 

superior. 
Cap.  VU.  Quod  ante  finem  mundi  guttas  sanguinis 

cadent,  vei  quare  dicatur  sanguinem  piuere. 
Cap.  VIII.  Unde  grando  et  nix. 
Cap.  IX.  Quare  nives  nunquam  coniingant  cestate^ 

eum  m  ea  contingat  grando. 
Cap.  X.  De  tonitruis  et  fulminibus. 
Cap.  XI.  Quare  in  sola  asstaie  contingant  fulmina. 
Cap.  XII.  De  eo  quod  siellas  videniur  aliquando 

cadere. 
Cap.  XIII.  Quod  eometa  non  sit  stella. 
Cap.  XIV.  De  reftuxUmibus  Oceani. 
Cap.  XV.  De  ortu  ventorum. 


Cap.  XXV.  De  oculis. 

Cap.  XX VL  Quaiiier  visus  fiat. 

Cap.  XXVIL  De  contuiiione,  et  intuitione. 

Cap.  XXVIU.  De  auditu. 

Cap.  XXIX.  Quid  sit  anima. 

Cap.  XXX.  Quas  aciiones  sint  animoe  et  corporis. 

Cap.  XXXI.  Quomodo  moius  corporis  coniingant. 

Cap.  XXXIL  Qualiter  anima  sit  inhomine. 

Cap.  XXXIII.  De  tempore  conjunciionis  iliius  cum 

corpore. 
Cap.  XXXIV.  De  viriutibuSf  seu  noieniits  animof . 
Cap.  XXXV.  Quare  non  discernat  et  intelligat  in-- 

fans, 
Cap.  XXXVI.  De  juveniute  et  senectute. 
Cap.  XXXVII.  Qualiier  poiissimum  magister  stt 
D     quasrendus.  ....  ,    ^ 

Cap.  XXXVUI.  Qualem  esse  discxnulum  oporieat, 
Cap.  XXXIX.  Qualis  complexio  doctrince  sit  con-^ 

veniens. 
Cap.  XL.  Quas  (stas,  et  quis  dicendi  teimtnus :  quu 

et  vitas. 
Cap.  XLL  Quis  sit  ordo  in  discendo  adhibendus. 


LIBER  PRIMUS. 


PB^-Fi^TIO. 
Qaoniam,  nt  ait  TqUi*i9  in  prologo  Rhetoricoram, 
■  eloqaentia  Bine  sapi^nlia  nocet;  sapientia  vero 
sine  eloquentia,  ctsi  pai  .j,  tamen  aliquid  cum  elo- 
(60)  Apud  MarciaDum  Capellam. 
Patrol.  CLXXU. 


quentia  aulem  maxime  prodesl,  »  errant  qui,  posi- 
posita  proficiente  et  non  nocenli ,  adbanrent  nocenti 
et  non  proficienli.  Id  namque  agere  est  Mercurii  et 
Philologiaf  coniugium  (60),  tanta  cura  virtulis  et 


43  HONOmi  ADGUSTODUM.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR.  44 

Apollinis  quaesitum ,  omnlum  convenlu  deorum  ap-  A  prehendimus ;   actioni))us  ejus    enarrandis  infinitae 


probatum,  solv^re.   Id  etiam  est  gladium  semper 

acuere,  sed  nunquam  in  praelio  percutere.  Multos 

tamen  nomen  magistri  sibi  usurpantes ,  non  solum 

hoc  agere»  sed  etiam  aliis  sic  esse  agendum  jurantes 

cognoscimus;  nihil  quippe  de  philosophia  scientes, 

aliquid  se  nescire  confiteri  erubescentes,  suae  impe- 

rifise  solatium  quserentes,  ea  quae  nesciunt,  nullius 

utilitatis  minus  cautis  praedicant.  Sed,  quia,  ut  ait 

Terentius  :  Nonest  mirum  simeretrix  impudenter 

agit{^i)^  impudentia  illorum  postposila,  de  philoso- 

phia  aliquid  dicere    proposuimus,  ut  diligentibus 

ipsam  pro  posse  nostro  proficiamus ;  non  diligentes 

vero  ad  diligentiam  excitemus.  Incipientes  igitur  a 

c  prima  causa  rerum  Deo, »  usque  ad  hominem  con- 

tinuabimus  tractatum,  de  ipso  horaine  mulla  dicen-  B 

tes,  illud  autem  principium  dictionis  ponentes,ut  si 

aliquid  in  hoc  opere  imperfectum  videalur,  humanae 

imperfectioni  deputetur;  nec  ideo,  quod  in  co  utile 

erit,  viluperctur.  Neque  enim  propter  unum  male 

dictum,  bona  vituperanda,  sicut  nec  propter  bene 

dictum,  mala  laudanda.  Quandoque  enim  vigilat 

Thersites  et  dormit  Ulysses. 

Atque  operi  longc  fas  est  obrepere  iomnum  (62). 

De  philosophia  igitur  tractare  incipientes  quid  sit 

philosophia  dicamus. 

Cap.  I.  —  Quid  sii  philosophia. 
Philosophia  est  eorum  quae  sunt  et  non  videntur 
et  eorum  quae  sunt  et  videntur  vera  comprehensio. 
Cap.  II.  —  Quo!  sunt  et  non  videntur. 
Snnt  et  non  videntur  incorporalia  :  Sensns  enim  G 
extra  subjectam  materiam  nihil  potest. 

Cap.  III.  —  Quoi  sunt  et  esse  videntur. 
Sunt,  et  esse  videntur  corporalia ,  seu  divinum, 
seu  caducum  habeant  corpus.  Corpora  namque  sub- 
jacent  spirilui.  Cum  igitur  in  cognitione  utroram* 
que  sit  philosophia,  de  utrisque  disseramus,  in- 
choanles  ab  eis  quae  sunt ,  et  non  videntur.  Sunt 
autem  haec  :  Crealor  anima  mundi  daemones,  animae 
homini.m. 

Cap.  IV.  —  Quid  sii  perfecte  aliquid  cognoscere. 
Scd  quoniam  Creator  omntbus  prior  est,  omnia 
enim  ab  ipso  habent  existere,  et  ipse  a  nullo ;  ab 
ipso  incipiamus  Sed  quia  dicunt  sancti  in  hac  vita 
non  posse  Deum  perfecte  cognoscere,  quid  sit  per- 
fecte  aliquid  cognoscere,  ostendamus,  ut  cognosca-  ^ 
tur  quia  Creator  in  hac  vita  perfecte  cognosci  non 
possit.  Undecim  sunt  quoe  inquiruntur  circa  nnam- 
quamque  rem  ;  An  sit,  quid  stf,  quantum  sit,  ad 
quid  sitf  quale  sit^  quid  agat,  quid  in  ipsum  agatur, 
ubi  sit,  qualiter  in  locum  situm  sit,  quando  sit,  quid 
habeat.  Pertecte  ergo  aliquid  cognoscere,  esl  ista 
undecim  de  illo  scire.  Sed,  quamvis  sciamus  Deum 
csse,  quid  sit  perfecte  non  comprehendimus.  Quan- 
titas  vero  ejusdem,  qui  omnia  implet ,  angustias 
nostri  pectoris  excedit.  Relationi  illius  explicandae, 
humana  sapientia  deficit.  Qualitates  illius  non  com- 
(61)  Mlrum  vero  impudenter  mulier  si  fadt  l 
(Terent.  And,  IV,  iv,  16.) 


linguse  non  sufficiunt.  Quid  in  ipsum  agatur,  non 
potentia  agentis,  sed  permissio  est  volentis.  Ubi  sit, 
supra  omnia,  infra  omnia  to  us  et  integer?  Qualiter 
in  loco  sit,  qui  localis  non  est.  De  tempore  vero 
illius,  qui  ante  omne  tempus  est.  Quid  habet,  qui 
omnia  palmo  continet,  nullus  perfecte  explicare 
potest.  Nec  ergo  illum  omnino  ignoramus,  quem 
esse  scimus  :  nec  perfecte  cognoscimus,  de  quo 
pnedicta  ignoramus. 

Cap.  V.  —  Quibus  rationibus  probeiur  quod  Deus  sit . 

Et  quoniam  dixirous  in  hac  vita  sciri  Deum  esse ; 
rationes  quibus  etiam  incredulis  hoc  possit  probari, 
aperiamus :  scilicet  per  mundi  creationem,  et  quoti- 
dianam  dispositionem.  Cum  enim  mundus  ex  con- 
trariis  sit  elementis  calidis  et  frigidis ,  humidis  el 
siccis ;  vel  nalura  operante,  vel  casu,  vel  aliquo  ar- 
tifice,  in  compositione  mundi  iila  conjuncta  sunt, 
sed  proprium  est  naturae  semper  contrarium  fugere, 
et  simile  appetere  :  non  ergo  natura  contraria  ele- 
menta  conjunxit.  Casu  vero  conjuncta  non  sunt  :  si 
enim  casus  mundum  operatus  esset,  quare  domum 
vel  aliquid  tale,  quod  ievius  est  nonfaceret?Iterum 
si  casus  mundum  operatus  fuisset,  aliquae  causae 
praecessissent  mundum,  quarum  concursus  opera- 
retur  illum.  Est  enim  casus,  inopinatus  rei  eventus, 
ex  causis  conflaentibus.  Cum  ergo  nihil  praecess  t 
munduro  praeter  Creatorem,  casu  non  est  factus 
mundus,  igitur  aliquo  artifice.  Artifex  vero  ille 
homo  non  fuit.  Ante  enim  mundus  est  factus  quam 
homo ;  nec  angelus  quidem,  cum  angeli  cum  mundo 
creati  sint.  Deus  igitur  est  qui  mundum  fecit. 

Per  quotidianam  vero  dispositionem ,  idem  sic 
probatur.  Ea  quae  disponuntur,  sapienter  disponun- 
tur.  Ergo  aliqua  sapientia  :  nihil  enim  sine  sapien- 
tia,  sapienter  disponitur.  Sapientia  autem  illa ,  \ei 
divina,  vel  angelica,  vel  humanae.  Humana  vero  non 
est,  quae  res  facit  vivere  et  loqui.  Nam,  si  humana 
sapientia  formam  hominis,  vel  alterius  animalis 
operatur,  motum  illi  et  vitam  conferre  non  potest. 
Angelica  ve  o  sapientia ,  quomodo  angelos  ipsos 
disponeret?  D  vina  igitur  sapientia  est ,  quae  hoc 
fecit.  Sed  omnis  sapientia  alicujns  sapientia  est  ? 
Est  ergo,  cujus  est  illa  sapientia,  nec  idem  est  an- 
gelus  nec  homo  :  Deus  ergo.  Sic  per  quotidianam 
disputationem  pervenitur  ad  divinam  sapientiam, 
per  sapientiam  ad  divinam  substantiam.  Unde  di- 
vina  sapientia  dicitur  signaculum ,  et  imago  Divini- 
tatis.  In  hoeo  Divinitate  omnium  conditrice,  et  omnia 
gubernante,  dixerunt  philosophi  inesse  potentiam 
operandi,  sapientiam  ,  voluntatem .  Si  enim  potuit 
et  nescivit ,  quomodo  tam  pulchra  fecit  T  Si  iterum 
fecit  et  noluit,  vel  ignorans  ,  vel  coaclus  fecit.  Sed 
quid  ignoraret,  qui  etiam  novit  cogitationes  homi- 
num?  quis  cogeret  illum  qui  omniapotest?  Est  ergo 
in  Divinitate,  potentia^  sapientia,  voluntas  :  quas 
sancti  tres  personas  vocant,  vocabulaiilis  a  vulgari, 

(62)  Verum  opere  in  longofas  est  obrepere  iomnum. 
(Horat.  De  arte  poetica,  vers.  361.) 


45 


DE  PHILOSOPHIA  MDNDI  LIBRI  QUATUOR.  —  LIB.  I. 


46 


propter  affinitatem  qQamdam  transferentes,  voeantes  A  dam  opera  referantur  potentise,  et  sic  Patri ;  quie 
potentiam  divinam  Patrem,  sapientiam  Filium,  vo- 
luntatero  Spiritum  satictum. 

Cap.  VI.  —  Quare  potentia  dicatur  Pater. 

Poteatia  dicitur  Pater,  quia  omnia  creat,  et  pa* 
lemo  affectu  disponit. 

Cap.  Vn.  —  Quare  sapientia  Filius. 

Sapientla  vero  dicitur  Filius  a  Patre  ante  ssecula 
genitas,  et  tamen  illi  coaetemus  :  quia  ut  filium  tem- 
poraliter  est  a  patre,  ita  sapientia  setemaliter  et 
sabstaniialiter  est  i  potentia. 

Cap.  Vin.  —De  genitura  Filii. 

Et  quoniam  diximus  Filium  genitum  a  Patre,  et 
tamcn  iUi  coaeteraum  esse,  de  illa  genitura  aliquid 
dicamus  :  illud  ante  orantes,  ne  si  inveniatur  illud  : 
Generationem  ejus  quis  enarrabit  ?  [Isa  uii,  8)  pute- 
tur  Bobis  officere.  lUud  enim  dictum  est,  non  quia 
impossibile  est,  sed  quia  difficileest.  Paterergoge- 
nuit  Filium,  id  est,  divina  potentia  genuit  sapicn- 
liam,  quando  providit  qualiler  crearet  res>  et  crea- 
tas  disponeret,  et  quia  ante  ssecula  hic  providil,  ante 
s£cula  sapientiam,  id  est,  Filiam  genuit :  et  hic  ex 
se,  non  ex  alio,  quia  neque  alicajus  doctrina,  neque 
asus  experientia,  sed  propria  natura  hoc  scire  ha- 
buit,  ex  quo  ante  ftfit,  si  fas  est  dicere,  de  aeterno, 
u  quo  hoc  scivit,  non  fuit  quin  ista  sciret.  Sic  ergo 
steraus  est,  quia  sapientia  aeterna  est.  Sic  igitur 
Pater  genuit  FUium  coaeteraum,  sibi  consubstan- 
tialem. 

Cap.  IX.  -^  Quare  voluntas  Spiritus  sanctus. 


dam  sapientiae,  et  inde  Filio ;  quaedam  voluntati,  et 
ideo  Spiritui  sancto.  AUribuitur  poteutiae,  id  est 
Patri  Filii  missio ;  quam  tanlen  operata  est  sapien- 
tia  ct  voluntas, 

Cap,  XIII.  —  Quare  Filio  attribuiiur  incamatio. 
Attribnitur  sapientiae,  id  est  FUio  incamatio; 
quam  tamen  operata  est  potentia  et  voluntas,  et  mc- 
rito  sapientiae  ascribitur.  Cum  enim  tam  potens  es- 
aet,  quod  de  potestate  diaboli  humanum  genus  sola 
voluntate  cripere  pos&et,  maluit  tamen  divinitatem 
Gonjungere  humanitati,  ut  qui  Deum  et  hominen 
reconcUiaret,  in  se,  quod  hominis  est  et  Dei  habe- 
ret.  Si  enim  Deus  tantum  esset^  nunquam  diabolus 
in  eum  manus  injiceret.  Quippe  quomodo  servus  in 
B  Filium  potentis  Domini  cognitum ,  manum  injice- 
ret  ?  Unde  scriptum  est :  Si  cojnovissenty  nunqiuim 
Filium  Dei  crucifixissent  (/  Cor.  ii,  8).  Si  iteram 
tamen  homo  esset,  quomodo  captivus  homo  capti- 
vum  Uberaret  ?  Omnes  enim  peccaverunt^  et  egent 
gratia  Dei  (Rom,  iii,  23).  Redemptor  igitur  noster 
Deus  fuit  et  homo,  et  adhuc  est,  ut  ex  divinitate 
salvare  posset;  et  ex  humanitate  diabolum  lateret, 
ut  cum  praeter  jus  et  fas  diabolus  innocentem  inva- 
deret,  potestatem  sibi  commissam  juste  amitteret. 

Cap.  XIV.  —  Quare  Spiritui  sancto  peceatorum  re* 

missio  tributa. 

Voluntati  vero  et  bonitati  divinae  remissio  pecca* 

torum  attribuitur,  quia  ex  voluntate  et  bonitate  con- 

donat,  quod  ex   potentia   et  sapientia  quam   cito 


Voluntaa  vero  divina  dicitur  Spiritus  sanctus.  Est  ^  factum  est,  punire  posset.  Sed,  quia  dum  ioquimur 


aatem  proprie  spiritus  haiitus.  Sed  quia  in  spiritu 
et  anheUtu,  saepe  vduntas  hominis  perpenditur, 
ahter  enim  spirat  laetus,  aliter  iratus,  divinitatem 
trenslative  vocaverant  spiritum,  sed  itVTovofiaarcxw^ 
sanctum. 

Cap.  X.  —  Quare  a  Patre  et  Filio  procedat. 

Spiritus  iste  a  Patre  et  FUio  procedit,  quia  volun- 
tasdivina  et  bonitas  inde,  quod  ita  potens,  et  sa- 
piens  Deus  effectu  oslenditur  :  nihit  enim  est  Spiri- 
tum  sanctum  a  Patre  et  Filio  procedere,  aliud;  quam 
dirinam  voiuntatem  ex  potentia  et  sapientia  usque 
ad  creationem  et  gubernationem  rerum  extendere. 
Cap.  XI.  —  De  coastemitate  ipsorum. 

Haec  bonitas  et  voluntas,  Patri  coaeterna  est  et 


de  Divinitate,  angustias  nostrae  scientiae  trangressi 
sumns,  tacentes  interim  de  ea,  ad  reliqua  transea- 
mus,  illud  orantes ;  ne  si  aliquid;  quod  scriptum  non 
sit  alibi,  hic  inveniatur,  haeresis  judicetur  :  non 
enim  quia  scriptum  non  est,  heresis  est,  sed  si  con- 
tra  fidem  est.  In  particuia  superiori,  de  his  quas 
sunt  et  non  videntur  primum  posuimus  Creatorem 
Deum,  animam  mundi.  Finito  igitur  tractatu  de 
Creatore,  de  anima  mundi  aUquid  dicamus. 
Cap.  XV.  —  D^  anima  mundi. 
Anima  mundit  secundum  quosdam  Spiritus  san« 
clus  est :  divina  enim  bonitate  et  voluntate  quae 
Spiritus  sanctus  est,  ut  prsediximus,  omnia  vivunt 
quae  in  mundo  vivunt.  Alii  dicunt  Animam  mundi 


Filo.  Non  enim  fuit  potens  et  sapiens,  ita  quod  non  ^  ^sse  naturalem  vigorem,  rebus  a  Deo  insitum,  quo 


esset  bonus  et  creare  volens  :  quia  idem  est  Deo  et 
esse,  et  bonum  esse^  et  ante  tempora  voluit,  quod 
fecit.  NuUa  enim  est  in  eo  mutabUitas,  caeteraa  est 
ergo  paedictis  voluntaa  divina  et  bonitas.  Sed  haec 
personarum  Trinitas  ,  est  essentiae  unitas.  Una 
eoim  est  substantia,  potentia  divina,  et  sapientia^  et 
honitas. 

Cap.  XU.  —  Quare  quasdam  uni  de  personis  attri- 
budntur,  cum  sine  alia  nihil  aperetur. 
Quae  quamvis  in  omnibus  cooperetur,  nunquam 
enim  divina  potentia  aliquid  agit  sine  sapientia  et 
Tolontate,  nec  sapientia  aine  potentiaet  voluntate, 
Bec  volontas  aine  potentia  et  sapiestia.  tamen  quae- 


iam  vivunt  tantum,  quaedam  vivunt  et  sontiunt, 
et  discernunt.  Non  estaliqoid  quod  vivat  et  sentiat 
et  discernat,  in  quo  ille  naturalis  vigor  non  sit. 
Tertii  dicunt,  Animam  mundi  esse  quamdam  incor- 
poream  substantiam,  quae  tota  est  in  singulis  cor- 
poribus  quamvis  propier  quoramdam  tarditatem 
corporum,  non  idem  in  omnibus  exercet  vel  opera- 
tur  :  quod  volens  significare  Virgil.  ait  : 
Seminibus  quantum  non  noxia  corpora  tardant, 

{jEn.  l.  VI,  v.  731). 
In  homine  ergo  est  illa  propria  anima.  Si  aliquis 
concludat :  Ergo  in  homine  sunt  duae  animae  :  dici- 
musy  non;  quianon  dicimus  animam  mundt  esse 


41 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


48 


animam,  sicut  non  dicimus  caput  mundi  esse  caput.  ^ 
Hanc  dicit  Plato  ex  dividua  et  individua  sbstantis 
esse  excogitatam ,  et  ex  eadem  natura  et  diversa. 
Cujus  expositionem  si  quis  quasrat,   fn   GlossulU 
nostris  super  Platonem  inveniet. 

Tertium  genus  de  eis  quae  sunt  et  non  videntur, 
diximus  daemones  esse :  de   quibus  tractare  inci- 
pientes,  dicamus  quot  illorum  sunt  ordines^  et  quare 
vocati  sunt  dsemones. 
Cap.  XVI.  —  Quid  sH  cmlesie  animal  etofthereum. 

Tres  igitur  dsBmonum  ordines  voluit  Flato  esse,  a 
superiori  usque  ad  imum,  nihil  sine  rationali  crea- 
tura  esse  affirmans.  Dicit  enim  in  firmamento  esse 
quoddam  rationale  animal,  quod  ita  definitse :  Animai 
rationale,  immortale,  coel&ste,  impatibile ;  stellas  vi- 
delicet  in  firmamento,  de  quibus  in  suo  loco  dice-  ^ 
mus  :  sunt  enim  de  eis  quae  sunt  et  videntur .  Dein- 
de  dixit  in  aethere  esse  quoddam  genus  invisibilis 
animalis,  id  est  a  firmamento  usque  ad  lunam,  pri- 
mum  in  ordine  daemonum,  quod  ita  definitur  :  Ani- 
mal  rationale^  immortale^  impatiHley  cethereum, 
Cujus  est  ofiicium  soli  divinae  contemplationi  vacare, 
et  de  ejus  contemplalione  vivere. 

Cap.  XVII.  —  Quid  aerium. 

In  inferiori  vero  loco,  scilicet  circa  superiorem 
partem  aeris,  vel  vicinae  lunae,  dicit  aliud  esse  ge- 
nus,  cujus  haec  est  defmitio  ;  Animal  aerium,  ratio- 
nale,  immurtale,  patibile,  diligentiam  hominibus 
impertiens,  Cujus  est  secundum  idem  ofiicium  deferre 
preces  hominum  Deo,  et  volunlatem  Dei  hominibus, 
vel  per  somnia,  vel  signa,  vel  intimam  aspirationem  G 
vel  vocalem  admonitionem  dicitur  patibile ;  quia, 
cum  diligat  bonos  coogendet  iilorum  prospcritati, 
compatitur  adversitati. 

Cap.  XVni.  —  Quld  humectum. 

Tertius  ordo  est,  in  hac  humecta  parte  aeri«, 
quod  ita  definitur  :  Animal  humectum,  rationale, 
immortaley  patibile.  Cujus  cst  officium  humanitati 
invidere,  ex  invidia  insidiari  :  quia  unde  descendit 
pcr  superbiam,  homo  per  humilitatem  ascendit,  et 
est  ita  luxuriosum,  quod  alioquin  commiscet  se  mu- 
lieribus,  et  aliquando  generat.  Unde  incubi  dicuntur 
daemones,  qui  sic  concumbunt.  Qui  difi^erunt  ab  aliis 
dsemonibus,  in  hoc  quod  duo  primr  ordines  dicun- 
lur  xoXooaijjiove?,  id  esl  bonum  sclentes  :  xaX(5«  enimi 
est  bonum,  8ai{Ab)v  sciens,  Isti  vero  dicuntur  xaxo-  D 
8ai[xov£<  id  est  malum  scientes,  xaxo«  enim  malum 
est.  Ne  abhorreas  nominis  communitatem,  quod  illi 
et  isli  dicuntur  daemones,  quasi  scientes  :  cum  illi 
et  isli  angcli  dicaotur,  unde  malus  angeius  et  bonus. 
Inferiorcm  partem  mundi,  idcstterram  habitat  ani' 
mal  rationale,  mortale,  id  est  bomo,  de  quo  in  suo 
loco  dicemus  (lib.  iv). 

Cap.  XIX.  —  Utrum  corpora  sint  vel  spiritus. 

Dc  psRdictis  daemonibus  queeritur  utrum  corpora 
habeant,  cum  animalia  sint,  et  omne  animal  dicatur 
ccrpus,  an  sint  spiritus,  ut  ai  propheta  :  Qui  facit 
angelos  suos  spiritus  (Psal.  ciii,  4).  Inde  dicunt  qui- 
dain  qaod  corpora  sint,  scd  ila  sublilia  quod  sensu 


percipi  non  possint.  Unde  respectu  nostrorum,  quae 
spissa  sunt  et  grossa,  dicuntur  spiritus :  quemadmo- 
dum  aer  quamvis  corpus  sit,  propter  subtilitatem 
vocatur  spiritus :  et  hic  affirmante  auctoritate  beati 
Gregorii  qui  in  Moralibus  loquens  de  angelis  ait  : 
Comparatione  quidem  nostrorum  corporum  angeli 
dicuntur  spiritus^  sed  comparatione  iltius  summi  et 
incircumscripti  spiritus,  corpora  sunt  dicenda.  Hoc 
iterum  probat  aucloritas  beati  Auguslini,  qui  in  Enchi- 
ridio  quodam  tale  ponit  capitulum  :  Qualia  corpora 
angeli  habeant.  {Epist.  115,  a^  Nebridium).  Aiii  di- 
cunt  ilios  non  esse  corpora  sed  spiritus,  sed  quia 
ubique  non  sunt,  et  de  loco  ad  locum  moventur 
comparatione  summi  Spiritus,  qui  ubiqne  totus  et 
integer  est,  a  beatu  Gregorio  corpora  dicli  sunt ;  nec 
inde  sequitur  quod  sint  corpora ;  sicut  est  iilud  :  Sa- 
pientia  hujus  mundi^  stultitia  est  apud  Deum  (/  Cor. 
I,  20)  :  non  quia  Deus  sapientiam  hujus  mundi 
stultitiam  reputet,  sed  quia  ad  comparationem  Dei 
sapientiae,  stuititia  est  :  nec  inde  ideo  sequitur  quod 
sit  stultitia.  De  illo  capitulo  beati  Augustini  gualia 
corpora  habeant  angoli  (In  Enchiridio)  dicunt  bea- 
tum  Augustinum  ibi  loqui  de  corporibus  quae  assu- 
munt ,.  quando  hominibus  apparent ,  utrum  vera 
sint  corpora  an  non  :  nec  tamem  dicit  ea  esse  cor- 
pora.  Nos  vero  plus  illorum  senteutiae  accedimus, 
qui  dicunt  esse  spiritus. 

Cap.  XX.  —  De  dasmonibus. 

Nec  videatur  esse  alicui  inconveniens,  quod  Plato 
dicit  duo  esse  genera  calodaemonum,  cum  etiam 
Scriptura  dicat  novem  esse  ordines  angelonim. 
Piato  enim  divisit  ea  secundum  loca  ;  sed  divina 
pagina  secundum  officia.  In  duobus  ergo  illis  gene- 
ribus  continentur  novem  ordines  angelorum  et  e 
converso.  Post  tractatum  De  Creatoreetanimamundi 
et  de  da^monibus^  restat  tractarede  ilnima/iomtnu. 
Sed  quia  de  homine  locuturi  sumus,  usque  ad  iUum 
locum  de  ejus  anima  loqui  difieramus,  ut  sit  unus 
et  continuus  tractatus  De  homine  et  ejus  anima. 

Hactenus  de  illis  quae  sunt,  et  non  videntur  no- 
stra  disseruit  oralio,  nunc  ad  ea  quse  sunt  et  viden* 
tur,  stylus  convertatur ;  sed  antequam  initium  di- 
cendi  faciamus,  petimus  ut  si  loquentes  de  visibili- 
bus,  probabile  et  non  necessarium  dicamus,  vel  ne- 
cessarium  et  non  probabile,  non  inde  vituperemur  : 
ut  philosophi  enim,  necessarium,  etsi  non  proba- 
bile,  ponimus  :  ut  physici,  vero  probabile,  etsi  non 
necessarium,  adjungimus.  Sed  iUud  videatur,  si  ali- 
qui  inter  modernos  probabilius  inde  tractaverunt» 
Tractaturi  igitur  de  his  quae  sunt  et  videntur;  quia 
corpora  sunt,  et  omnia  corpora  ex  elementis  con- 
stant,  ab  elementis  sumatur  exordium,  et  ostenda* 
mus  quid  sit  elemeutum,  et  cur  quatuor  sint  ele- 
menta,  nec  panciora,  quod  fuit  cbaos  elemenloruni, 
et  qualiter  solutum. 

Cap.  XXI.  — -  De  elementis. 

Elementura  ergo,  ul  ait  Constantinus  in  IIavT£/^v>5, 
est  simpla  et  minima  pars  alicujus  corporis  :  simpla 
ad  qualitatem^  minima  ad  q^aniitatem  :  cujus  ex- 


w 


DE  PHILOSOPHrA  MUNDI 


positio  talis  est :  Elementum  est  pars  simpla,  cujus 
DOD  sunt  coatrariae  qualitates.  Sed  quia  bic  totum 
videntur  habere  ossa,  et  similia,  ut  rerooveat  illa, 
addit  minima,  id  est  quae  ita  est  pars  alicujus,  qnod 
nihili  est  pars  illarum  ejusdem.  Unde  litterse  per  si- 
mile  dicnntur  elementa,  quia  ita  sunt  partes  sylla- 
bae,  quod  nihil  pars  illarum  est.  Voluit  autem  iste 
Constantinus  ex  eiementis  quatuor  constarc  humo- 
res,  ex  numoribus  spissatis  partes  tam  bfiioiofxcpri, 
id  est  coDsimiles,  ut  est  caro  et  ossa,  quam  organi- 
cas,  id  est  ofBciales,  ut  roanus,  pedes  et  similia.  Ex 
utrisque  vero  partibus,  humanum  corpus  constare. 
Ergo  secnndum  eum,  nullum  ex  his  quatuor  quse 
ridentnr,  et  a  quibusdam  elementa  reputata  sunt 
elementum  est,  neque  terra,  nec  aqua,  nec  aer,  nec 
ignis;  nullum  quippe  eorum  est  simplum  qualitate, 
minimum  quantitate.  Etenim  in  terra  aliquidest  ca- 
lidi,  aliquid  frigidi,  aliquid  sicci,  aluiquid  humidi ; 
qufvd  quia  patens  est  lippis  et  tonsoribus  probatio- 
nem  illius  praetermittamus  :  neque  enim  aperte  ve- 
ra,  neque  aperte  falsa,  probanda  sunt,  sed  de  qui- 
bus  aliqua  dubitatio  est.  Non  est  terra  simpla  qua- 
litate,  minima  quantitate:  nec  ergo  elementum.  Si* 
militer  de  aqua,  et  igne  et  aere  potest  probari.  Ele- 
mentnm  ergo  est  rimplae  et  minimae  particulae,  qui- 
bas  hic  quatuor  constant  quoe  videmus,  quae  ele- 
menta,  non  quod  videntur,  sed  ratione  divisionis  in- 
telliguntur.  Dividitur  enim,  ut  Bguraliter  dicatur, 
humanmn  corpus  in  organica,  scillicet  in  manus,  et 
c«tera.  Organica,  vero  in  ifxiofxepECa?,  id  est  consimi- 
tia  videlicet  in  particulas  carnis  et  ossis,  et  coete- 
ra,  buco{Aepe(a»  aulem  in  humores  melancholiae,  et  hu- 
mores  in  elementa,  id  est  simplas  et  minimas  parti- 
culas.  Cujus  diclionis  pars  actu  sola  ralione  et  con- 
diiione  fieripotest.  Corpusenimhuraanum,  in  mem- 
bra,  in  omiomeira,  aclus  dividere  polest :  sed  omio- 
meira  in  humores,  humores  in  elemenla,  solus  in- 
lellectus  dividit.  Quia,  ut  ait  Boetius  in  commenta- 
rio  super  Porphyrium  :  Vis  est  iniellectus  animi, 
eonjuncta  disjungere,  et  dixjuncta  conjungere,  Sed 
qusret  aliquis  ubi  sunt  elementa?  nos  vero  dicimusy 
in  compositione  humani  corporis  et  aliorum  :  sicut 
litiera  est  in  compositione  syllabae,  etsi  non  per  se. 
Sed  sunt  quidam,  qui  ut  rustici,  nesciunt  aliquid 
esse  nisi  sensu  possint  illud  comprehendere  :  Quia 
animalis  hamo  nonptrcipit  guasspiritus  sunt{ICor. 
n,  i)  :  cam  sapienti  plus  sint  inquirenda  insen- 
sibilia,  quam  sensibilia.  Cum  ergo  illae  simplsc 
et  minimae  particulae  elementa  sint,  qua>  est  fri- 
gida  et  sicca,  terra  est  :  quae  frigida  et  humida, 
apa  est :  qoae  calida  et  humida,  aer  :  quae  cali- 
da  et  sicca,  ignis.  Cum  igitur  haec  quatuor  quae 
videotur,  ex  illis  composita  sint,  in  quo  parti- 
culae  frigidae  et  siccae  dominantur,  illius  elementi 
dicitur  terra,  in  quo  frigidc  et  humidae  aqua,  in 
qno  calidae  et  hnmidae  aer,  in  quo  calidie  et  sicca; 
ignis.  Si  ergo  illis  velimus  imponcre  digna  no- 
mina,  particulas  praedictas  dicamus  elementa,  ista 
quatuor  quae  videntar  elementata.  Sunt  quidam  qui 


LIBRI  QUATUOR.  ^  LIB.I.  60 

A  neque  Constantini  scripla ,  neque  alterius  physici 
unquam  legerunt,  ex  superbia  ab  aliquo  discerc  in« 
dignantes,  et  ex  arrogantia  quae  nesciunt  confingen- 
tes,  ne  nihil  dicere  videantur,  dicunt  elementa  esse 
proprietates  vel  qualitates  istorum  quae  videntur, 
scilicet  siccitatem,  fridigitatem,  humorem,  calorem, 
Clamaut  eadem  ore  Platonis  (in  Timwo)  vocantis 
elementa  materias,  cum  nullae  qualitates  matcria 
alicujus  esse  possint :  Est  etenim  Materia,  quOd  ac- 
cepta  forma  transit  in  aliud.  Reclamant  iterum  ore 
Joannicii,  qui  in,  'Et  sagogis  suis  ait :  Alivd  esse  ele- 
menta,  aliud  coministiones  eorumy  guo  sunt  calidas 
et  siccast  et  sic  de  aHis»  Iterum  reclamant  ore  Macro- 
bii  qui  dicit  (lib.  i  Somnii  5cip.,  c.  6) :  Cum  in  singu- 
lis  elementis  ensent  dieersai  gualites,  talem  dedii 

B  unicuigue^  ut  in eo  cui  inharent  et  cognatum  et  simi' 
lem  reperirety  ut  agua  cum  terra  frigiditatem^  aer 
cum  agua  humiditaiem,ignis  cum  aere  calorem.Vnde 
et  elementa  dixit  non  esse  qualitates,  sed  qualitates 
esse  in  elementis.  Si  ergo  quod  alicui  inest,  diver- 
sum  est  ab  eo  cui  inest,  non  sunt  qualitates  elemen- 
ta.  Sunt  alii  qui  dicunt  quae  videntar  esse  elementa, 
comprabantes  hoc  auctoritate  Juvenalis,  qui  de  gulo* 
sis  loquens  ait : 
Interea  gustus  elementa  per  mniag  uoerunt. 
{Sat.  XI,  V.  14.) 

scilicet  in  terra  venationes,  in  aqua  pisces,  in  aere 
aves,  et  quia  ista  sententia  vera  est,  nec  auctoritati 
Constantini  contraria,  qualiter  cum  ista  stare  non 
possit,  exponamus.  Constantinus  ergo  ut  physicus 

^  de  naturis  corporum  tractans,  simplices  illorum  et 
minimas  particulas,  elementa,  quasi  prima  prlncipia 
vocavit.  Philosophi  vero  de  creatione  mundi  agen- 
tes,  non  de  naturis  singulorum  corporum,  ista  qua- 
tuor  quae  videntur,  elementa  mundi  dixerunt  :  quia 
ex  istis  coustat,  et  ista  primo  creata  sunt,  vel  crean- 
tur,  ut  in  sequentibus  ostenditur.  NuIIa  ergo  inter 
hos  contrarietas.  Sed  dicit  contra  :  NuIIum  istorum 
elementum  est,  quia  nullum  horum  esl,  quod  ox 
quatuor  islis  elemenlis  factum  non  sit,  quod  pro- 
bant  sic  :  In  terra  aliquid  de  aqua  est,  quia  humidi- 
talis  aliquid  videmus  cxire.  In  eadem  est  aliquid 
aeris,  quod  pi  obat  fumus  indc  evaporans,  et  aliquid 
caloris,  quod  tactu  percipimus.  Similitcr  de  aliis 
probatur  :  hoc  idem  probant  auctorilato  Platonis 

D  (in  Timaso)  qui  ait :  Cum  hic  transeat  in  aguam^  et 
agua  in  terramy  quare  magis  dicatur  terra  guam 
agua  t  (In  Timceo.)  Nos  dioimus  contra,  in  unoquo- 
que  illorumi  aliquid  de  aliis  esse,  nec  tamen  in  ea 
esse  facta,  quia  non  subtantialiter,  sed  accidentali- 
ter  inest.  Cum  ergo  terra  porosa  sit,  et  aquis  cir- 
cumdata  sit,  aliquid  humoris  subintrat  eam,  et  ali- 
quid  aeris.  Cum  vero  in  medio  niundi  sit,  et  ignis 
ab  ea  aequaliter  ex  omni  parte  distet,  quid  mirum  si 
aliquid  inde  caloris  recipiat?  Sed,  quia  brevitatem 
in  hoc  operc  sectamur,  quid  in  aliis  et  aliis  sit,  el 
qualiter  accidat  eis,  ingeniis  aliorum  inquirere  di- 
mittamus  :  etenim  priucipium  a  magistro,  sed 
perfectio  debet  esse  ab  iogenio :  quod  iterum  dicunt 


51 


HONORB  AUGUSTODUN.  OPP,  PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


54 


Platonem  qucsisse,  cur  magis  dicatur  terra  quam  A  tanium,  sed  duo,  scilicet  aquam  et  aerem.  Si  enim 


aqua  cum  sic  dissolvatur  ?  sic  intelligimus  iilum  non 
loqui  de  elemenlo  ibi,  sed  de  parte  elemenli,  quae 
sic  dissolvitur ;  nunquam  enim  tolum  elementum 
dissolvitur.  Dicit  ergo,  quod  solvitur,  uon  terram  sed 
terreum,  id  est  partem  terrae,  sed  quod  remanet  re- 
tinens  proprietatem  terraB,  dicunt  terram  et  elemen- 
tum :  sed  de  hoc,  Deo  annuente,  satis  dicemus.  Sunt 
ergo  elemenla  corporum  praedicta}  particulae,  ut  ait 
Gonstantinus.  Sed  elementa  mundi  quas  videlur  : 
de  quibus  hujusmodi  tractatus  habendus  videtur, 
quare  unumquodque  factum  sit,  quare  quatuor,  nec 
pauciora.  Sed  quia  infirmior  est  illorum  sententia 
quae  auctoritate  sapientis  innititur,  quid  inde  Plato 
senseril  ostendamus:  Dieini,   inquit,  generis  vel 


solam  aquam  inter  ea  possuisset,  cum  plus  ad  ter- 
ram  quam  ad  ignem  se  habeat  (habet  enim  cum 
terra  conjunctionem,  secundum  corpulentiam  et  ob- 
tusitatem  :  cum  igne  mobilitatem),  conjunctio  ilia 
non  duraret.  Similiter  si  solum  aera,  habet  enim 
commune  cum  igne  subtilitatem  et  mobilitatem, 
cum  terra  obtusitatem.  Sed,  dicet  aliqnis,  et  si  unuai 
istorum  non  sufficeret,  potuit  Deus  facere  qaod 
sufficerent ;  sed  dicimus  nos  non  ponere  terminum 
in  divina  potentia,  sed  dicimus  de  his  quae  sunt, 
nuilum  posse  sufiicere,  nec  juxta  naturam  rerum 
posse  aliquid  esse,  quod  sufficeret.  Sed,  quia  jam 
ostendimus  quare  unum  ex  istis  non  sufficeret, 
quare  aliquid  esse  non  posset,  aperimus.  Gum  igitur 


decoris  est  ratio,  ut  talem  mundum  creare  dispone-  b  inter  aliqua  duo,  sunt  duae  contrariae  qualitates, 


ret,  quippCf  qui  visum  pateretur  et  tactum  :  ac  si  di- 
ceret :  Gum  Deus  sola  bonitate,  nocindigentia,  mun* 
dum  creare  disponeret,  quippe  qui  perfecte  bonus  est, 
talem  voluit  illum  fieri,  qui  et  videretur  et  tangeretur : 
ufhomoetiam  oculis  rerum  creationem,  et  guber- 
natione  divinam  potentiam  et  sapientiam  et  bonita- 
tem  percipiens,  et  potentiam  timeret,  el  sapientiam 
veneraretur :  bonitalem  imitaretur.  Deinde  subjungit: 
Consiabatautumnihilposseviderisine  ignis  henefi' 
cio,  neque  tangi  sine  solido,  neque  solidum  esse  sine 
terraf  quomodo  visMS  sine  igne  esse  non  possit^  nec 
tangibile  sine  terra,  loquentes  de  sensibus  corporis, 
ostendemus,  Postea  addit :  Idcirco  jecit  Deus  quasi 
fundamentum  ignem  et  terram,  sed,  quoniam  in  eis 


quia  binarius  in  duo  aequa  potest  dividi,  potest  esse 
aliquid,  quod  proprietatem  uniuscujusque  retinens, 
in  medio  sufficiat ,  ubi,  cum  terra  et  aer  duas  con- 
trarias  habeant  qualitates  (est  etenim  terra  frigida 
et  sicca ;  aer  calidus  et  humidus)  aqua  hibens  om- 
nemcum  terra  frigiditatem,  cum  aere  humiditatem, 
inter  illa  sola  aqua  frigida  et  humida  sufficit.  Sin 
autem  aliquorum  contrarietas  in  tribus  sit  qualita- 
tibus,  sicut  nec  temarius  in  duo  a&qua  dividi  potest, 
nullum  medium,  quod  ad  ea  se  aequaliter  habeat  po- 
test  inveniri ;  oportet  enim,  quod  de  uno  unam  acci- 
piat,  de  alio  duas ;  sic  enim,  nec  aliter  integre  potest 
dividi  ternarius.  Qualitas  vero  per  medium  non 
dividitur,  non  potest  ergo  esse  medium,  nisi  par- 


contrarietates,quippeterraestcorpulenta,obtusay  q  ticipans  una  et  duabus.  Iierum  dicet  :  etsi  secun- 


immobilis :  ignis  subtiliSt  mobilisy  acutus  Yidit  Deus 
sine  medio  ea  non  posse  conjungi,  et  ideo  inter  ea 
medium  creavit.  Et  quoniam  de  conjunctione  illo- 
rum  fecimus  mentionem,  dicamas  quid  sil  commi- 
stio,  quid  conjunctio  contrariorum.  Commistio  ergo 
contrariorum  est  quando  ex  duobus  ita  fit  unum, 
quod  neutrum  remanet,  id  quod  ante  fuerat :  ut  si 
caiidissimum  frigidissimo  misceatur,  fit  tepidum, 
neque  calidissimo,  neque  frigidissimo  remanente. 
Conjunctio  ergo  conlrariorum  est,  quando  ex  duobus 
ita  fit  unuum,  quod  utrumque  remanet,  id  quod  an- 
tea  fuerat,  quod  in  contrariis  habentibus  agentes 
quaiitates,  sine  medio  esse  non  possunt.  Sunt  au- 
tem  agentes  qualitates,  calor,  frigiditas,  de  qua  re 


dum  hanc  ouCuyIocv  qualitatum  unum  medium  esse 
potest,  scilicet  illam  quae  fit  duabus  qualitatibus,  il- 
lud  habere  potuerunt.  Si  enim  inter  ignem  et  aquam, 
quae  contrarias  habent  qualitates  est  aer,  qui  parti- 
cipat :  una  unius  :  alia  allerius,  quare  inter  ignem 
et  terram^  quse  in  suzugia  duarum  qualitatum,  non 
habent  omnino  eas  contrarias,  unum  medium,  nisi 
utriusque  unum  acciperet,  esse  non  potuif^  Est  el- 
enim  ignis  calidus,  terra  frigida  et  sicca.  Nos  vero 
dicimus.  Nec  secimdum  hanc  medium  fuisse  neces- 
sarium,  cun  in  aliquo  conveniant,  scilicet  in  sicci- 
tate  nec  esse  potuit.  Si  neque  aliquid  tale  medium 
esset,  quod  ab  utroque  aliqnid  acciperet,  vel  ab  igne 
acciperet  calorem,  a  terra  siccitatem,  et  sic  idem 


ioquentes  de  homine  dicemus  (Lib,  iv).  Si  enim  unus  jv  esset  quod  terra  :  vel  ab  igne  calorem,  a  terra  frigi< 

alteri  opponatur  repugnant,  dissolvit  unum  aliud  :      "*' "^ * '"^" '    -  n     • 

oportet  ergo  ut  subsistant,  medium  esse :  quod  sitale 
fuerit  quod  plus  habeat  sc  ad  unum  quam  ad  aliud, 
paulatim  transit  in  aliud  ad  quod  plus  se  habet, 
et  fit  illa  conjunctio,  ut  si  inter  calidissimum  et  fri- 
gidissimum  aliquid  ponatur,  plus  habens  se  ad  cali- 
dumi  peribit  frigidum,  et  dissolvetur  illa  conjunclio. 
Sed,  si  tale  fuerit  medium,  quod  aequaliter  habeat  se 
ad  duo  extrema,  non  plus  transiens  in  materiam 
unius  quam  alterius,  conjunctionem  illius  observa- 
bit.  Yolens  ergo  praedicta  duo  elementa  non  com- 
misceri,  sed  jungere,  ut  utrumque,  id  quod  est,  re- 
maneret,  medium  inter  illa  duo  creavit,  non  unum 


ditatem,  praeter  hoc  ut  opinor,  nihil  potest  confingi ; 
sed  impossibile  est  aliquid  esse  calidum  et  frigidum. 
Guir  enim  sint  elcmenta  quatuor,  et  quatuor  illorum 
qualitates,  inde  fiunt  sex  complexiones^  quarum 
quatuor  sunt  possibiles,  duae  impossibiies.  Sunt  au- 
tem  quatuor  possibiles,  calidum  et  siccum^  calidum 
et  humidumf  frigidum  et  humidum,  frigidum  et 
siccum.  Duae  vero  impossibiles  sunt,  calidum  et  fn- 
gidumf  humidumetsiccum.  Duo  ergo  elementa  Grea- 
lor  in  medio  posuit,  quia  unum  praedictis  rationibus 
in  medio  sufficere  non  potuit.  Elementorum  talis  est 
dispositio,  quod  inferiorem  locum  obtinel  terra, 
deinde  aquay  postea  aer,  superior  est  ignis.  Si  enim 


DE  PHILOSOPHIA  MUNDl  LIBRI  QUATUOR.  —  LIB.  I. 


53 

aliquid  interias  esset,  quia  naiura  gravis  ad  illud 
tenderet  :  gravia  enim  naturaliter  tendunt  deorsum. 
Si  vero  aliquid  supra  ignem  esset,  ex  levilate  ad  il- 
lut  tenderet,  et  dissolvi  ab  aliis  qu»reret,  Juxta 
terram  posita  est  aqua,  quia,  cum  naturaiiler  gravis 
sit  aqua,  etsi  non  quantum  terra,  secundum  locum 
obtinere  debuit.  Deinde  aer  qui  gravior  est  igne,  et 
levior  est  aqua,  merito  inter  ntrumque  ponitar. 

Et  quoniam  quid  sit  elementum  docuimus,  et 
qnot  sint,  et  quare  plura  non  sint,  et  causam  ordi- 
nalionis  significavimus,  de  chao,  id  esl  elementorum 
confusione,  quae  fuit  in  pnncipio  dicamus,  commu- 
nem  senteniiam  proponentes,  deinde  probantes,  ad 
uUimum  probationem  nostram  confirmantes. 

Dicunt  omnes  fere  elementa  in  prima  creatione 
cerla  ioca  non  obtinuisse,  sed  in  unam  massam 
mista  fuisse,  et  ob  hoc  modo  simul  ascendere, 
modo  simul  descendere  (Ovid.,  1. 1  Metam,,  et  He- 
siod.) ;  subjungunt  et  raiionem  quare,  ut  Creator, 
videlicet  ostenderet  :  nisi  sua  potenlia  et  sapientia 
et  bonilate  res  ordinaret,  quanta  rerum  confusio  fo- 
ret.  Deinde  auctoritate  Platouis  hic  probant,  qui  in 
Timxo  ait :  Deum  ex  imrdinaiajactatione,  elementa 
redegisse  in  ordinem,  Nos  vero  dicimus  falsam  esse 
senteotiam  quam  ponunt,  probantes  non  convenien- 
lem  rationem  quam  inducunt,  nec  bene  esse  intel- 
lectam  auctoritatem  quam  praetendunt.  Prius  ergo 
probemus  sententiam  esse  falsam,  postea  rationem 
inconvenientem,  deinde  auctoritatem  non  bene  in- 
tellectam.  Dic  ergo  quisquis  affirmas,  elementa  tunc 
erant  corpora,  an  non?  si  corpora  non  erant,  erant 
spiritus,  vel  proprietates  spiritus  aut  corporis  erant ; 
si  neque  8pirilu&  neque  proprielas  aliqua  spiritus, 
materia  esse  potest :  nec  igitur  elementa.  Gorpora 
igitur  et  loca  obtincant :  omne  enim  corpus  in  ali- 
quo  loco  est;  si  in  loco  erant,  vel  ibi  sunt,  vel  alibi,  sed 
extra  elementa  nullus  locus  est.  Erant  ergo  elementa 
ubi  nucc  sunt,  etiam  si  essent  sic  disposita  ut  nunc 
sunt,  in  his  quatuor  locis  erant :  aliquando  ergo  ele- 
menta  obtinebant  inferiorem  locum,  aliquando  su- 
periorem  locum,  duo  media  loca.  Si  ergo  ut  affir- 
mas,  similiter  descendant  inferius  cum  aliqui  de- 
scendaat,  sed  non  est  locus  quo  descendant :  simili- 
ter  si  ascenderent  superius,  cum  aliquis  ascende- 
ret,  sed  non  est  locus  quo  ascenderel ;  nec  ergo  si- 
mol  ascendebant,  nec  simul  descendebant  :  falsa 
ergo  est  illorum  sententia.  Inconvenicns  est  ratio, 
quam  inducunl,  scilicet  Dcum  ad  hoc  fecisse,  ut 
ostenderel  quanta  rerum  confusio  foret,  nisi  bonitas 
ejas  ordinaret.  Cui  ostenderet  ?  angelo  :  sed  angelus 
ex  nalura  et  gratia  divinam  voluntatem  ionotescit 
faomini;  sed  nondum  erat  homo,  uthomini  ostende- 
ret  facta  eorum ;  nisi  asque  ad  hominem  servaren- 
tur :  sed  ante  hominis  creationem  ordinata  sunt.  In- 
conveniens  hsc  esset  ratio,  auctoritas  vero  Platonis 
non  bene  iniellecla  est  ab  eis :  cum  enim  dicit  Plato : 
Deutn  inordinata  jactatione  elementa  reduxisee 
in  ordinem:  non  ideo  dicit,  quod  unquam  inordinate 
jactareiitnr.  Quis  enim  locos  esset  inordinationi, 


54 


A  Deo  cuncta  disponente?  sed,  si  qua  essent,  nisi  sic 
ut  non  sint,  ordinata  a  Deo  essent.  Cum  enim  terrae 
naturse  naturale  sit  deorsum  tendere,  ignisque  sur- 
sum,  nisi  inferiorem  locum  terra  obtineret,  et  ignis 
superiorem,  hae  qusereret  semper  inferiorem,  hic 
superiorem  :  et  sic  esset  inordinata  jactatio.  Hanc 
rcdcgit  Creator  in  ordinem,  conferendo  terrae  locum 
inferiorem,  igni  superiorem,  ut  hic  non  habeat  quo 
descendat,  nec  haec  quo  ascendat.  Ex  inordinata 
igitur  jactatione,  quse  non  fuit,  sed  esse  potuit,  Deus 
elementa  redegit  in  ordinem  :  veluti  si  monitu  ali- 
cujus  amici  nostri,  aliquid  quod  contingeret,  nisi 
ipse  esset,  efliugiamus  :  dicimus,  iste  liberavit  nos 
ab  hoc  malo,  non  quia  hoc  melum  primum  fuisset, 
et  postea  nos  inde  liberasset,  sed  quia  iste  nobis 

5  nisi  esset,  accideret.  Fuerunt  in  prima  ci^eatione  ubi 
nunc  sunt  :  et  enim  terra  cooperta  erat  aquis,  aqua 
vero  spissior,  aer  item  spissior  et  obscurior  quam 
modo  sit ;  quippe,  cum  neque  sol,  neque  luna,  neque 
aliae  stellae  essent  quibus  illuminarentur.  Ignis  spis- 
sior  quam  modo  sit,  id  vero  quod  terra  aquis  coc- 
perla,  nec  aliquo  luminc  illustrata,  nec  sedifidis  di- 
stincta,  nec  suis  animalibus  repleta:  ucc  aliquo  gra- 
mine  ornata  :  quod  aqua  et  aer,  et  spissi,  et  obscuri 
erant  :  quod  in  superioribus  stellae  non  apparebant, 
vocaverunt  /ao?.  id  est  confusionem  eiementorum. 
Unde  Moyses  :  Terra,  inquit,  inanis  et  vacua,  et 
terra  erat  super  faciem  abyssi  {Gen.  i,  ii),  hsecdis- 
Folvit.  Cum  aqua  usque  ad  maximam  partem  aeris 
elevata  est,  aer  vero  spissus,  et  ignis  similiter  in  ea 

p  spissitudine  aliquid  terrae  et  aquae  sub  se  inerat,  quae 
ex  calore  ignis  similiter  et  siccitate  coagulata,  et 
durata,  corpora  stellarum  visibilia  et  lucida  creavit. 
Quod  vero  in  compositione  stellarum,  de  inferiori- 
bus  et  superioribus  elementis  aliquid  sit,  ratione 
tali  potest  probari ;  quod  visibilia  sint,  et  splendida 
et  mobilia  :  quod  enim  visibilia  suut  ex  visibili 
sunt,  ex  visibili  et  invisibili  habent,  sed  ab  invisibili 
nihil  potest  esse  visibile,  ut  Lucretius  dicit  (Lib.  ir, 
De  rer,  nat,). 

Ex  insensibilibus  me  credas  sensile  gigni. 

Macrobius  :  omnis  qualitas  geminata  cresdt,  nun^ 
guam  eontrarium  operatur,  Beatus  Paulus  ad  He- 
braaos  :  Fide  intelligimus  aptata  esse  scecula  verbo 
Dei,  ut  ex  invisibilibus  visibilia  fierent  {Hebr.  ii,  iii). 
D  Non  ergo  ex  igne  et  aere  habent  quod  visibilia  sunt ; 
quod  autem  visibilia  sunt,  ex  visibili,  id  est  a  terra, 
et  aqua  simul :  Quod  splendida  sunt  et  mobilia,  ex 
obscuro  ct  immobili :  non  habent  ergo  ex  splendido 
et  mobili,  scilicet,  ex  aere  et  igne.  Facta  sunt  igi- 
tur  ex  quatuor  elementis,  sed  de  inferioribus  domi- 
natur  in  eis  aqua  :  de  superioribus  ignis  :  ex  hoc 
affectu  potest  probari,  quod  calorem  terris  confe- 
runt,  ad  nutrimentum  sui,  humorem  attrabunt :  si- 
miiia  namque  similibus  congaudent.  Hic  su|)jiciet 
aliquis  :  Cum  in  aere  sit  humor  superior  quam  esset 
in  igne,  ct  calor,  etsi  non  tantus,  quare ,  in  aere 
corpora  btellarum  facta  non  sunt?  Nos  vero  dici- 
mus  :  Quod  quamvis  aer  sit  calidus,  est  tamen  et  hu- 


55 


HONORU  AUGUSTODDN.  OPP.  PARS  I.  DIDASC.  ET  HISTOR. 


56 


midas  ;  non  potuit  ergo  non  desiccando  spissare,  et  A  Boetius  in  Aritbmetica  :  OmnU  (Bqualitas  pauca  est 


sic  lucidum  et  visibiie  creare ;  veluti  si  aqua  spissa 
supponatur  igni,  spissatur  sspe  et  vertitur  in  lapi- 
deam  substantiam  :  si  autem  suppenatur  alicui  ca- 
lido  et  humido,  sicut  aquae  bullienti,  ita  quod  ab 
illo  solo  recipiat  calorem,  non  spissatur.  Yel  secun- 
dum  Gonstantinum  :  cum  sint  ista  quatuor,  et  in 
unoquoque  duse  qualitates,  unam  habent  singularem 
ex  se,  aliam  ex  alio.  Ignis  ex  se  calidus  est,  siccus 
ex  terra ;  aer  humidus  ex  se,  calidus  ex  igne ;  aqua 
humida  ex  aere,  sed  frigida  ex  se ;  terra  vero  est 
sicca,  sed  ex  aqua  est  frigida.  Quod  vero  in  unoquo- 
que  est,  ex  se,  plus  in  eo  praevalet,  quam  quod  ex 
aUo  est.  Gum  vero  in  aere  humiditas  sit  ex  se,  calor 
ex  alio  qi^m  ex  igne  :  ergo  prsevaluit  in  eo  humidi- 


et  finitaf  in£equalita$  numerosa  et  multiplex.  Sed 
quemadmodum  quod  est  primum  aequalitati,  etsi 
minus,  tamen  aliquantum  temperatum,  et  ex  vicino 
limo,  corpus  muiieris  esse  creatum  verisimile  est, 
et  ideo  nec  penitus  inde  quod  homo  est,  nec  penitus 
diversa  ab  homine,nec  ita  temperatauthomo,  quia 
calidissima  frigidior  est  frigidissimo  viro  :  et  hoc 
est,  quod  divina  pagina  dicit :  Deum  fecisse  muHe'- 
rem  ex  latere  Adce  (Gen.  ii,  xxi).  Non  enim  ad  litte- 
ram  credendus  est,  constasse  primum  hominem. 
Sed  dicet  aliquis  :  eadem  ratione  plures  homines 
et  feminas  esse  creatos,  et  adhuc  posse?  Nos  dici- 
mus,  verum  esse,  si  divina  voluntas  esset,  quia  ut 
aliquid  sit  natura   operante,  necesse  est  divinam 


taS)  nec  poterat  deaiccando  corpora  stellarum  crea-  b  praecedere  voluntatem.  Item  dicet  hoc  es5e  divinae 


re.  Iterum  quod  majus  est,  fuit  voluntas  Creatoris, 
stellas  in  aere  esse  :  cum  enim  vicinus  sit  terrsEr,  si 
in  eo  stellae  essent,  ex  vicinitate  terram  incenderent, 
nec  aliquid  in  ea  vivere  posset. 

Cap.  XXII.  •—  De  creatione  piseium  et  avium. 

Corporibus  stellarum  creatis,  quia  igneae  sunt  na  - 
turae,  coeperunt  movere  se,  et  ex  motu  aeris  subdi- 
tum  calefacere  :  sed  mediante  aere  aqua  calefacta 
est.  Ex  aqua  calefacta,  diversa  genera  animalium 
creata  sunt :  quorum  quae  plus  habuerunt  superio- 
rum  elemenlorum,  aves  sunt.  Unde  aves  modo  sunt 
in  aere,  ex  levitate  superiorum  :  modo  descendunt 
in  terram,  ex  gravitate  inferiorum.  Aliae  vero  quae 
pius  aquae  habuerunt,  pisces  sunt.  In  hoc  solo  ele 


potestati  derogare,  sic  esse  hominem  factum  dicere  ; 
quibus  respondemus  e  contrario,  id  ci  conferre, 
quia  ei  attribuimus,  et  talem  rebus  naturam  dedisse, 
et  sic  per  naturam  operantem,  corpus  humanum 
creasse.  Nam  in  quo  divinte  Scripturae  contrarii  su- 
mus,  si  quod  in  illa  dictum  est  esse  factum,  qualiter 
factum  sit  explicemus?  Si  enim  Julius  sapiens  mihl 
dicat,  aliquid  factum  esse,  et  non  expUcet  qualiter, 
et  alter  dicat  hoc  idem  et  exponat,  qualis  in  hoc 
conlrarictas  ?  Sed  quoniam  ipsi  nesciunt  vires  na- 
turae,  ut  ignorantiae  suae  omnes  socios  habeant,  no- 
lunt  eos  aliquid  inquirere,  sed  ut  rusticos  nos  cre- 
dere,  nec  ratiunem  quaerere,  ut  jam  impleatur  pro- 
pheticum  :  Erit  sacerdos  sicut  populus  (Isa.  xxiv, 


mento,  nec  in  alio  vivere  possunt.  Sic  ergo  pisces  C  2;,  Osee  iv,  9).  Nos  autem  dicimus,  in  omnibus  ra 


et  aves  facti  sunt.  Unde  scriptum  est  (In  hymn. 
Ambros.  Fer.  v,  ad  Vesp.) : 

Magnx  Deus  potentiae, 

Qui  ex  aquis  ortum  genus, 

Partim  remittis  gurgitif 

Partim  levas  in  aeras. 

Cap.  XXIII.  —  De  creatione  coeterorum  animalium 
et  hominis^  et  quo  tempore  mundi  creatio  faeta  sit. 
Islis  sic  creatis  ex  eflPectu  superiorum,  ubi  tenuior 
fuit  equa,  ex  calore  et  creatione  praedictorum  de- 
siccata  tantum,  et  apparuerunt  in  ea  quasi  quaedam 
maculae,  in  quibus  habitant  homines,  et  alia  anima- 
lia.  Sed  cum  terra  ex  superposita  aqua  esset  lutosa. 


tionem  esse  quaercndam ,  si  autem  alicui  deficiat, 
quod  divina  pagina  affirmat,  sancto  Spiritui  et  6dei 
est  mandandum.  Unde  ait  Moyses :  Siagnus  non  po- 
test  comedif  non  statim  igne  comburatur,  sed  prius 
convocet  vicinum  qui  conjunctus  est  domui  su(b,  et 
si  nec  ita  su/ficiant  ad  esum  agni,  tune  demum  igni 
comburatur  {Exod.  xii,  4) :  quia  cum  dfe  divinitate 
aliquid  quaerimus,  si  ad  illud  comprehendendum 
non  sufficimus,  vicinum  domui  nostrae  convocemus, 
id  est  manentem  in  eadem  fide  catholica  inquira- 
mus.  Si  autem  neque  nos,  neque  ille  ad  idcompre- 
hendendum  sufficiamus,  tunc  igne  fidei  combura- 
mus.  Sed  isti  vicinos  multos  habentes  domui  suae 
conjunctos,  ex  superbia  nolunt  aliquem  convocare 


ex  calore  bulliens,  creavit  ex  se  diversa  genera  ani-      nialuntque  nescire,  quam  ab  alio  quaerere  :  et  si  in- 

•mm1!..m«    .    a4     a\     i«t       nlt/vi«ik      v\iiia     fkKiin «1atrAi.il       irrnia  ; m. .t* — .!^_.a         211..__       ^._^     1ik_>aBM«!<k«. m^ 


malium  :  et  si  in  aiiqua  plus  abundaverit  ignis, 
cholerica  nata  sunt  animalia  ut  leo ;  si  terra,  melan- 
oholica^  ^t  bos  et  asinus;  si  vero  aqua,  phlegmatici, 
ut  porci.  Ex  quadam  parte  vero,  aequa  elementa 
oequaliter  conveniunt,  humanum  corpus  factum  est. 
Et  hoc  est,  quod  divina  pagina  dicit  :  Deum  fecisse 
hominem  de  limo  terras  (Gen.  ii,  vii).  Non  enimcre- 
diendum  est,  animam  quasi  spiritus,  et  levis,  et 
munda,  ex  luto  factam  esse  :  sed  a  Deo  homini  col- 
latam.  Unde  ait  Scriptura,  Formavit  Deus  hominem 
ex  limo  terras,  et  inspiravit  in  faciem  ejus  spiracu- 
lum  vita:(Gen.  ii,  vii).  Unde,  cum  diversa  animalia 
melancholica  creata  sunt,  et  infinita  phlegmatica  et 
choiericd,  unus  solus  homo  creatus  «st,  quia  ut  ait 


quirentem  aliquem  sciant,  illum  e>se  hsBreticum 
clamant,  plus  de  suo  caputio  praesumentes,  quam 
sapientiae  suae  confidentes.  Sed  quaeso,  ne  habitui 
credas,  jam  enim  impletum  est  quod  ait  satyricus  : 

Fronti  nulla  /ides.  Quis  enim  non  vicus  abundat, 

Tristibus  obscofnii  f 

(Juv.,  sat.  II,  V.  8.) 
Et  iterum ; 

Rarus  semo  illis,  et  magna  libido  tacendi. 

[Ibid.,  V.  44.) 

Et  quoniam  de  prima  creatione  fecimusmentionem, 
quam  diversis  rationibus  dicuntcsse  factam,  docea- 
mus  :  qui  in  quo  tempore,  et  quibus  rationibus  hoc 


57  .    DE  PHILOSOPHIA  MUNDI 

dicanL  Hebrsei  igitur  et  Latini  dicunt  i:i  vere  princi- 
piam  mundi  fuisse.  Unde  Virgilius  loquens  de  die- 
bus  veris  ait  : 

Non  alios  prima  crescentU  origine  mundi 
Illuxisse  dies,  aiiumoe  habuisse  tenorem 
Crediderim. 

(ViHG.,  II,  Georg.,  v.  338.) 
Deinde  subjungit  : 

^  Ver  illud  erat,  ver  magnus  agebat 

Horum  ratto  talis  est :  Quidquid  oritur  proportio- 
num  ex  qualitale  creari :  sed  nullum  tempus  praeter 


LIBRI  QUATUOR.  -  LIB.  11.  68 

A  hoc  temperatum  est.  In  vere  ergo,  non  in  alio  tera- 
pore  anni,  creatio  rerum  facla  est.  iEgyplii  vero 
dicunt,  in  Julio  factam  esse  creationem  *:  quos  secu- 
tus  Macrobius  dicit  in  natali  die  mundi,  Cancrum 
gestasse  lunam ;  Leonem  solem  {Macrob,^  lib.  i,  in 
Somnium  Scip.,  21).  Quorum  haec  est  ratio  :  in 
prima  creatione  tantum  fuisse  humorem,  quod  terra 
erat  cooperta  aquis,  tantusque  humor  sine  maximo 
calore  non  potuit  temperari.  Ergo  in  tempore  anni, 
in  quo  est  maximus  calor,  id  est  in  «state ,  facta 
mundi  crealio  est. 


PRiEFATIO. 

In  superiori  particula  de  eis  qum  sunt  ei  non  vi- 
dentur,  et  de  elementis  quas  quidam  visibilia  docu- 
eruntf  pro  parvilate  nostri  ingenii  summatim  pers- 
trinximus;  nunc  vero  de  unoquoqueet  omatu  ejus- 
dem  diccre  satagamus,  Sed,  quamvis  muitos  oma- 
tum  verborum  qucerere,  paucos  veritatem  scire  co- 
gnoseamuSj  nihil  de  multitudinej  sed  de  paucorum 
probitate  gloriantes,  soli  veritati  insudabimus  : 
maluimus  enim  promittere  nudam  veritatem,  quam 
palliatam  falsitatem,  Si  quis  tamen est  cui  ariditas 
nostri  sermonis  displiceat,  si  nostri  animi  occupa" 
tiones  cognoverit,  nan  tantum  omatum  sermonis 
non  qucesieritf  sed  de  illo  quod  agimus  stupebit, 
Quis  enim  ullus  reliquus  locus  potest  esse  omatui 
cum  oporteat  quid  et  qualiter  legamus  excogitarcy 
demum  legendo  exponere^  indisputationibuscontra  ^ 


LIBER  SEGUNDUS. 

B  est,  terra.  Si  iterum  ibi  sunt  aquae  congelatae,  vei 


gni  conjunctae,  vel  non?  si  igni  conjunctae  sunt, 
cum  ignis  calidus  et  siccus  sit ,  aqua  congelata  et 
frigida,  et  bumida,  contrarium  sine  medio  suo  con- 
trario  conjunctum  est :  nunquam  ergo  ibi  concordia, 
sed  contrariorum  repusrnantia?  Amplius  :  Si  aqua 
congeiata  conjuncta  est  igni  vel  dissolvetur  ab  igne^ 
vel  exstinguit  ignem  :  cum  ergo  ignis  et  firmamen- 
tum  remanent,  ubi  sunt  aquae  congelatae,  conjunctae 
igni,  si  conjunclae  non  sunt,  aliquid  inter  eas  et  ignem 
est?  Sed  quid?  elementi^m,  sed  nullum  superius 
igne  factum  est  ex  elemenlis,  visibile  ergo.  Unde 
igitur  non  videtur.  Restat  ibi  non  esse  aquas 
congelatas. 

Gap.  III.  ^  Quomodo  intelligendum  sit,  c  Divisit 
aquas  quce  sunt  sub  firmamento.  • 
Sed  scio  quid  dicent  :  Nos  nescimus  qualiter  hoc 


falsa  declamaref  de  aliorum  inventis  judicare,  con- 
tra  invidorum  detractiones  linguam  acuere,  ut 
jam  in  nobis  impleium  sit  illud  de  filiis  Israel, 
qui  reasdificantes  templum,  in  unamanu  gladium^ 
in  alia  lapidem  habebant  {II  Esdr.  iv,  17).  Sed 
hmc  hactemus.  Nunc  de  singulis  elementorum  et 
omatu  uniuscujusque  dicere  incipiamus ,  a  supe- 
riori,  id  est  ab  igne^  incipiendo. 

Cap.  I.  —  Quid  sit  cether  et  omaius  illius. 

Ignis  igitur  est  spatium  a  luna  sursum,  quod  idem 

aether  dicitur.  Ortus  vero  illius  est,  quidquid  super 

lunam  videtur,  Fcilicet ,  stellae  tam  infixae ,  quam 

erraticae. 

Gap.  n.  —  Quod  aqum  congelaim  super  oethera 

non  sint. 
Sed  forte  quaeret  aliquis  utrum  aquae  congelatae 
sinl  ibi »  super  quas  sunt  aliae  aquae.  Dicunt  enim 
quidam  aaper  aethera  esae  aquas  congelatas,  quae  in 
modum  pellis  extensae,  occurrunt  oculis  nostris, 
saper  quas  aquae  sunt  confirmatae ,  faac  autoritate 
diYioae  paginae»  quae  ait :  Posuit  firmamentum  in 
medio  aquarum  et  iterura :  Divisit  aquas,  quce  sunt 
subfirmamento,  abhisquoe  sunt  super  firmamentum 
{Gen.  i).  Sed,  quoniam  iatud  contra  rationem  est, 
quare  stc  eaae  non  possit  ostendamus ,  et  qualitcr 
diWna  Scriplura  in  aupradictis  intelligenda  sit.  Si 
ibi  sant  aquae  congelatae ,  ergo  aiiquid  ponderosum 
et  graye?86d  primns  loeas  ponderoaoram  et  gravium 


sit,  scimus  Deum  posse  facere.  Miseri !   Quid  mise- 
rius  quam  dicere  istud,  est?  quia  Deus  illud  facere 
potest,  nec  videre  sic  esse ,  nec  rationem  habere 
quare  sic  sit,  nec  ulilitatem  ostendere  ad  quam  hoc 
sit.  Nom  enim  quidquid  potest  Deus  facere,  hoc 
facit.  Ut  autem  verbis  rustici  utar,  potest  Deus  fa- 
cere  de  trunco  vitulum  :  fecitne  unquam  ?  Vel  igitur 
ostendant  ralionem,  vel  ulilitatem  ad  quam  hoc  sit, 
vel  sic  esse  indicare  desinant.  Si  ergo  aquse  ibi  con- 
gelatae  non  sunt,  nec  super  eas  aliae.  Gum  autem 
divina  pagina  dicat ;  Divisit  aquas ,  quas  sunt  sub 
fimamento,  ab  his  quce  sunt  supra  firmamentum 
{Gen.  1,  7),  aera  firmamenlum  vocavit,  quia  firmat 
D  ct  temperat  terrena.  Super  hanc  aquam  sunt,  vapo- 
raliter  in  nubibus  suspensae,  ut  iu  sequentibus  osten- 
detur,  quae  divisae  sunt  ab  bis  quae  sunt  sub  aere. 
Similiter  exponalur :  Posuit  firmamentum  in  medio 
aquarum,  quamvis  hoc  plus  allegorice,  quam  ad 
litteram  dictum  credimus. 
Gap.  IV.  —  Quod  super  a^thera  nihil  videatur. 
Iterum  dicent  :  Quid  est  ergo  quid  ibi  videmus 
spissum  et  aquei  coloris :  ignis  non  cst.  Si  enim  aer 
ex  nimia  sua  subtilitate  non  potestvideri,  multo  minus 
ignis  qui sublilior  est.  Deinde  talis,  igneus  colornon 
est  ?  Ad  quod  dicimus :  Nihil  ibi  videri,  sed  visum  ibi 
defieere,  et  ex  defectu  visus  quoddam  spissum  ibi 
confingere.  Gum  enim  radius  ille  inlerior  qui  operatur 
visum  ad  superiora  dirigatar,  nec  est  ibi  obstaculum 


_  I 


59 


HONORn  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  -^DIDASC.  BT  HISTOR. 


60 


quo  reperculiatur ;  deficit,  et  deficiendo  spissatur. 
Sed  quia  transit  per  oculum  in  quo  est  aqueus  hu- 
mor,  et  crystalleidos,  ut  de  compositione  oculi  lo^ 
quentes  ostendemuSi  cuin  deficit,  nec  aliu^  color  ibi 
occurrit,  talem,  id  est  aqueum  sibi  confmgit.  Hic  sub- 
jicient :  Si  nibil  ibi  videtur,  quomodo  dictum  est : 
Ccelufn  tegit  omnia  ?  Stellas  esse  in  firmamento,  in 
eodem  esse  duodecim  circulos,  in  uno,  quorum 
sunt  duodecim  signa  {Infra^  c.  5  et  6),  dicimusne 
defectum  esse  nustri  visus  ?  Huic  ergo,  quia  aucto- 
ritas  videtur,  ex  parte  illius  ista  respondeamus. 

Cap.  V.  —  Quot  modis  auctoHtM  loquatur  de 
superioribus, 

Tribus  igitur  modis  auctoritas  loquitur  de  supe- 
rioribus  :  fabulose^  astrologice,  astronomice.  Fabu- 
lose  loquitur  Nemrod,  Hyginus,  Aratus,  taurum  il- 
lum  esse  translatum  et  in  signum  mulatum  dicen- 
tes,  et  sic  de  aliis.  Quod  genus  tractandi ,  maxime 
est  necessarium.  Eo  enim  scimus  de  unoquoque 
signo,  in  qua  parte  cceli  sit  situm.  Astrologice  vero 
tractare,  est  dicere  ea  quaa  videntur  in  superioribus, 
sive  ita  sint  vel  non.  Multa  ibi  nempe  videntur  esse, 
quse  non  sunt  ibi  quia  fallitur  visus,  ut  tractat  Mar- 
cianus  Hyspaicus  [fort.  Hispanus,  an  Capella?] 
Astronomice  vero  tractare,  est  ea  quse  sunt  de  illis 
dicere,  sive  ita  videatur,  vel  non  :  qualiter  inde 
tractant  JuUus  Firmicas ,  Ptolomfleus.  Cum  ergo 
dictum  est,  caslum  tegil  omnia  :  astrologicum  est, 
quia  sic  videtur,  vcl  aether  dicitur  caslum^  quia 
diversis  stellis  ccBlatum  est. 

Cap.  VI.  —  De  /irmamento  et  stellis, 

Dicitur  firmamentum ,  quia  suo  calore  et  effectu 
stellarum  firmat  et  temperat  subdita.  Coslum  igitur 
tegit  omnia ,  quia  sub  aethere  vel  in  aethere  omnia 
continentur.  In  aethere  dicuntur  stellae  infixae  ut 
gemma  in  auro,  sed  quia  in  eodem  existentes,  sem- 
per  in  eadem  parte  ejusdem  videntur.  Aliae  dicun- 
tur  erraticofj  quia  modo  in  hac ,  modo  in  illa  parte 
coeli  videntur.  Et  quoniam  de  infixis  fecimus  men- 
tionem,  quseramus  utrum  moveaotur,  vel  omnino 
careant  motu,  et  si  moventur,  qualiter  moveantur. 
Cap.  VII.  —  De  in/ixis  stellis,  utrum  moveantur. 

Sunt  qui  eas  non  moveri  asserunt,  sed  a  firma- 
mento,  ut  in  eo  infixas,  ad  ortum  et  occasum  referri. 
Alii  dicunt  eas  etiam  proprio  molu  moveri,  quia 
igneae  sunt  naturae,  nec  aliquid  in  aethere  vel  in  aere 
sine  motu  possit  sustineri ,  sed  semper  in  eodem 
loco  et  circum  se  moveri .  Terlii  dicunt,  easdem  de 
loco  ad  locum  moveri,  nullum  tamen  eorum  mo- 
tuum  ab  oculis  nostris  sentiri  :  quia  tanlum  spatii 
in  peragratione  suorum  clrculorum  consumunt,  quod 
vita  humana,  quae  brevis  est,  et  ad  breve  punc- 
tum  tam  tardae  accessionis  comprehendendum  non 
sufficit.  Quamvis  huic  sententiae ,  quod  de  loco  ad 
Ibcum  moveantur,  consentimus  :  aliani  tamen  ra- 
tionem  praetendimus,  quare  motus  earum  non  sen- 
tiatur^  quae  talis  est :  Omnis  motus  discernitur,  vd 
per  immobile,  vel  minus  mobile.  Cum  enim  aliquid 
movetnr,  si  aliquid  mobile,  vel  minus  mobile  vide- 


A  mus,  cum  illud  praet^riri  vel  appropinquari  videmus, 
motum  seatimus.  Si  autem  aliquid  moveatur  extra 
ipsum,  neque  aliquid  vei  immobile,  vel  minus  mo- 
bile  videamus  :  motus  non  sentitur,  quod  potest 
probari  per  navim  in  mari  currentem.  Motus  ergo 
stellarum,  vel  per  immobile,  vel  minus  mobile  su- 
perpositum  sentitur,  nunquam  vero  per  suppositum, 
ut  per  signa  motum  planetarum  discernimus ,  quia 
modo  sub  hoc  signo,  modo  sub  alio  videntur.  Supra 
diclas  vero  stellas  nihil  est  visibile,  nec  est  ideo 
quod  motu  illarum  discriminari  possit.  Moventur 
ergo,  sed  infixae  dicuntur,  quia  motus  earum  prae- 
dicta  ratione  non  sentitur. 

Cap.  VIII.  —  Quot  circuli  dicantur  esse  in  firma' 
•  mento. 
B     In  eodem  firmamento  philosophi  dixerunt  duode- 
cim  esse  circulos,  quorum  duo  sunt  visibiles^  alii 
invisibiles.  De  visibilibus  disseremus. 

Cap.  IX.  —  Qui  sint  visibiles. 

Duo  igitur  sunt  visibiles,  y<x^i<xc,  id  est,  lacteus 
circulus,  Y«^«5  enim  est  lac,  iyo;,  circulus,  et  zo- 
diacus  circulus. 

Cap.  X.  —  Ubi  incipiat  galaxias. 

Incipit  galaxias  juxta  septentrionem ,  ex  parte 
Orientis,  et  aliquando  per  cancrum  et  capricornum, 
reverlitur  ad  principium.  Dicitur  autem  sic  prcpter 
notabilem  sm  claritatem.  Si  quis  vero,  unde  in  illa 
sit  parte  ille  notabilis  splendor,  sclre  desiderat, 
Macrobium  legat  (Lib.  i,  in  Somnium). 
^         Cap.  XI.  —  De  zodiaco  et  unde  dicatur. 

Zodiacus  vero  a  capricorno  per  arietem  ad  caa- 
crum  ascendit,  de  cancro  vero  per  libram  ad  capri- 
cornum  descendit.  Descendere  vero  et  ascendere, 
juxta  situm  nostrum  intcllige.  Hic  in  duodecim 
aequales  partes ,  per  fluxum  aquae,  ut  refert  Macro- 
bius,  divisus  est ,  quarum  unaquaeque  dicitur  sig- 
num,  quia  eis  signamus ,  in  qua  parte  cosli  sol  sit 
et  alii  planetae,  et  qua  exierint,  et  ad  quam  debeant 
perlransire.  Sed,  quoniam  illa  nominibus  anima- 
lium  titulata  sunt,  uiatieSy  taurus,  et  caetera,  circu- 
lus,  quem  continent,  zodiacus  dicitur;  Ca)ov  enim 
est  animal.  Si  quis  autem  causas  nominum  quaerat, 
Helpericum  legat. 

Cap.  XII.  —  De  dispositione  signorum. 

Signorum  vero  talis  est  dispositio  :  quod  propin- 
quus  nobis  est  cancer,  scilicet  in  confinio  nostrae 
zonae  habitabilis  et  torridae  :  deinde  leo  obliquando 
descendit,  post  virgo,  deinde  libra  existens  in  medio 
torridae  zonae,  ultra  quamest  scorpio;  deinde  sagit- 
tarius,  po.«tea  esicapricornus  a  nobis  remotissimus. 
Deinde  oblique  ascendendo  est  aquariuSf  post 
pisces,  deinde  aries,  in  medio  torridie  zonoe  librai, 
oppositus  supra  est  tauras,  gemini  postea,  deinde 
cancer.  Quod  signum  cujus  mensis  sit,  et  quarei 
loquendo  de  sole  docebimus. 

Cap.  XIII.  —  De  invisibilibus  drculis. 

Novem  alii  circuli  invisibiles  sunt ,  quorum  snnt 
quinque  paralleli,  unus  quonim  aequinoctialis  dici- 
tur,  hic  est,  qui  per  medium  torrid»  zon»  vadena, 


61 


DB  PHILOSOPHIik  MUNDI  LIBRI  QUATUOR.  —  LIB.  IL 


62 


per  arietem  et  libram  dividit  coelum  in  dao  hemi-  ^ 
ftpheria.  Qui  ideo  dicitur  cequinoctialis,  quia  quando 
sol  ad  ipsum  pervenit,  squat  dies  noctibus ;  de  quo 
in  sequentibus  dicemus.  Alter  de  parallelis  dicitur, 
conjunctio  nostrae  habitabilis  et  torrida;.  Tertius 
eonjunctio  ejusdem  et  frigids.  Quartus  ex  altera  parte 
conjunctio  torridse  et  alterius  habitabilis.  Quintus 
ejusdem  conjunctio  et  alterius  frigidae,  ut  in  poste- 
riori  apparet  figura.  Sed,  quia  auctoritas  clamat  in 
coelo  esse  zonas,  utrum  in  sethere  vel  in  aere  sint, 
tractantes  de  aere  dicemus.  Illi  quinque  circuli  di- 
cuntur  parallelif  id  est  seque  distantes,  quia  a  me- 
dio,  id  est  aequinoctiali  aequaliter  distant.  Tantum 
enim  distat  haec  conjunctio  nostrae  habitabilis  et  tor- 
ridae  qnantum  et  alterius.  Similiter  et  conjunctio 
nostrae  habitabilis  et  frigidae  et  alterius.  ^ 

CiiP.  XIV.  —  De  duobui  coluris. 
Post  hos  sunt  duo  coluri ,  quorum  principinm  in 
medio  septentrionis  est,  sed  allerum  descendit  per 
cancnim  et  ascendit  per  capricornum,  rediens  ad 
idem  principium.  Alter  vadit  per  orieriiem  et  arie- 
tem,  revertitur  per  occidentemad  suum  principium, 
et  ita  in  summo  septentrionis  se  intersecant,  et  cae- 
ium  in  quatuor  quadrantes  dividunt.  Dicuntur  au- 
tem  coluri  quasi  colon  uri,  id  est  membrum  bovis 
sylvestris,  dicti  sic  propter  imperfectionem ,  non 
quia  imperfecti  sint,  sed  quia  pars  illa  alterius  poli 
quam  intersecant,  nunquam  videtur. 

Cap.  XV.  —  De  horizonte  et  meridionali  circulo. 
Dno  qui  ad  praedictum  numerum  supersunt ,  me- 
ridianus  et  horizon.  Meridianus  dicitur  linea  desi*  ^ 
gnans  iliam  partem  coeli,  in  qua  sol  existens,  aequa- 
liter  distat  ab  ortu  et  occasu,  Horizon  vero  in  quo 
videtur  coelum  cum  terra  jungi,  dictus  horizon 
qnasi  terminans.  Isti  duo  uUiroum  scribuntur  in 
spbaera,  qoia  pro  diversitate  circumspicientinm  vel 
habitantium  variantur. 

Gap.  XVI. '-  De  motu  firmamentl  et  de  polis. 

Motus  vero  aetheris,  vel  ignis,  qui  praedictis  ra- 
tionibos  ccelum  et  firmamentum  dicitur,  talis  est : 
cum  ignis  naturatiter  semper  sit  iu  motu ,  nec  su- 
pra  ipsnm  sit  quo  ascendat  ubi  ostendimus,  nec 
deseendere  potuit,  quia  hoc  contra  naturam  ejus 
est,  et  omnia  inferiora  loca  ab  inferioribus  elementis 
occupata  erant.  Item  inutile  fuit  illum  descendere, 
descendendo  terram  nempe  incenderet,  nec  in  ea 
aliqoid  vivere  posset ;  ergo  in  quo  possit  ct  habet 
rootum,  et  movetur  in  circuitU;  et  est  in  circuitu, 
non  oecapando  diversa  loca,  se  movere,  sed  partes 
aliter  atque  aliter  sitas  in  eodem  loco  habere  :  sic 
vero  in  circuitu  se  vertendo  ab  ortu  per  occasum, 
refert  secum  stellas,  tam  erraticas  quam  infixas. 
Quamvis  tamen  circa  terram  volvaiur  non  recto 
modo,  sed  obllqae  circa  nostram  habitabilem  vol- 
vitnr,  quod  per  solos  polos  videri  potest.  Est  autem 
polas  stelia  iromobilis ,  una  in  hoc  capite ,  alia  in 
alio.  Axis  vero  est  linea  intelligibilis  de  polo  ad  po- 
lom,  per  mediom  terrae  directa,  circa  quam  volvi- 
tar  firmamentoffi.  Si  ergo  reeto  modo  volveretur 


firmamentum,  unus  de  polis  recto  modo  esset  super 
terram,  et  alter  sub  lerra ,  vel  in  lateribus  terrae. 
Gum  vero  unus  sil  inter  medium  coeli  elatus  ex 
nostra  parte,  similiter  alter  ex  alia.  Linea  quae  di- 
citur  axiSf  obliqua  est,  et  circa  ipsam  oblique  vol- 
vilur  firmamentum.  Et  quoniam  falsam  sententiam 
quorumdam  de  firmamento  satis  improbavimus, 
nostram  vero  ponentes  probavimus,  et  de  stellis 
infixis  in  eo,  et  de  circulis,  et  mortu  ejusdem  non 
tacuimus.  De  planetis  dicere  incipiamus ;  ergo  a 
summo  planetarum  sumamus  exordium. 

Gap.  XVII.  —  DeSatumo,  et  quare  aliqua  stella 
dicatur  fripida,  et  quot  modis  nomina  qualitatum 
rebus  attnbuantur. 

Summus  itaque  planetarum  Satumus  dicitur,  in 
peragratione  zodiaci,  triginta  annos  consumens. 
Unde  in  fabulis  senex  dicitur.  Haec  stella  frigida  et 
nociva  dicitur  esse.  De  frigiditate  ergo  primum, 
deinde  de  nocivitate  disseramus.  Stellam  istam  esse 
frigidam  et  siccam,  antiqui  astrologi  probaverunt 
cum  scirent  solem  existentem  in  cancro,  terras  adu- 
rere  videbant  in  aliquo  anno  minus  solito.  Scientes 
autem  ex  natura  solis  hoc  non  contingere,  quaesie- 
runt  quis  planeta  in  ecKlem  signo  esset  cum  sole  re- 
perientesque  Saturnum  dixerunt  ex  eo  causam  fri- 
giditatis  esse.  Sed  dicet  aliquis  :  Gum  omne  corpus 
stellarum  igneae  sit  naturae  quod  probat  motus  et 
splendor,  unde  una  stella  dicitur  frigida,  alia  calida ; 
neque  enim  probamus  ex  ratione  illa  quia  dicunt 
quidam  ex  vicinitate  aquarum  congelatarum  Satur- 
num  esse  frigidum ,  sicut  et  luna  est  ex  vicinitate 
terrae  et  aquae.  Probavimus  enim  aquas  congelatas, 
in  superioribus  esse  non  posse  (Supr.  lib.  xi,  cap.  2). 
Sunt  qui  inde  dicunt  plures  esse  qualitates  ignis, 
quae  in  quibusdam  corporibus  sunt  conjunctae ,  in 
quibusdamdivisae.  Quemadmodum  ergo  est  quoddam 
igneam  et  calidum,  et  non  splendidum,  ita  est  quod- 
dam  splendidum  ,  nec  calidum.  Dicunt  enim  quod 
ignea  non  sint  calida ,  nisi  quae  conjuncta  sint  alicui 
spissae  et  humidae  naturae,  quam  in  sui  substantiam 
commutent.  Unde,  si  alicui  igneo  desit  vicinitas 
spissi  humoris,  deficit  in  eo  calor.  Hoc  autem 
probant  per  solem ,  quia  in  convalhbus  montium, 
ubi  est  aer  spissior  magnum  exercet  calorem,  in  su- 
perioribus  propter  aeris  subtilitatem  non  exercet. 
Hujus  rei  sunt  indicium  perpetuae  nives  existentes. 
Sed  de  hoc  loquentes  de  situ  terrae  salis  dicemus . 
Volunt  etiam  isti  super  lunam  nullum  esse  sensum 
caloris,  prae  nimia  aetheris  subtilitate.  Non  vero  di- 
cimus  nomina  qualitatum  tribus  modis  rebus  attri- 
bui  :  vel  propter  efiectum,  unde  vinum  dicitur  cali- 
dum,  quia  efficit  calorem ,  etsi  frigidum  sentiatur  : 
vel  propter  sensum ,  ut  cum  aquam  bullientem  di- 
cimus  calidam,  etsi  naturaliter  sit  frigida;  vel  pro- 
pter  signum,  ut  cum  dicimus  sanum  bene  dormire, 
sine  diflicultate  spirare.  Gum  enim  aliqua  stella  di- 
citur  frigida,  efiectui  depuUtur.  Quamvis  ergo  in 
se  sit  calida,  si  efficiat  frigus  dicitur  frigida.  Inde, 
qnia  Satumaa  janctus  soli  minuit  calorem,  propter 


63 


HONORH  AUGUSTODDN.  OPP    PARS  I.  -  DIDASC.  ET  HISTOR. 


64 


eflfeclum  dicitur  frigidus,  eis\  in  se  fit  calidus.^  Sed 
quaeret  forsan  aliquis  :  Si  corpora  steTIanim  ignea 
sunt ,  unde  contingit  quod  quaedam  efficiunt  frigus  ? 
Omnes  enim  in  omnibus  possc  inveniri  rationem, 
sed  in  qaibusdam  recurrendum  ad  creationero  : 
quamvis  possumus  hano  ralionem  inde  redderei 
quod  diversa  ignea,  ex  propinquitate  et  remotione, 
magis  et  roinus  calefaciunt.  Unde  Saturnus  quia 
remotior  a  nobis  est,  non  calefacit  terram  ;  sol  vero 
quia  propinquius  terrse  est ,  magts  incendit  eam ; 
vcl  dicamus  quod  quamvis  aliqua  stella  calida  sit, 
sunt  in  ea  aliae  qualilates  nobis  ignotse ,  a  quibus 
calor  non  potest  descendere.  Sed  quia  in  medio 
proposuimus  qua^stionem  :  Non  omnia  possnmus 
omnes,  sit  ingenii  cujusque  inqnirere,  quid  pro  sol- 
venda  hac  quaestione  possit  invenire.  H»c  eadem 
stella  ex  frigiditatedicitur  nociva,  et  maxime  quando 
est  rptrograda  :  unde  in  fabulis  dicitur  falcem  de- 
ferre.  Deferens  enim  falcem  plus  nocet  recedendo, 
quam  acceiendo. 

Cap.  XVfll.  —  De  Jove. 
Post  Saturnum  est  Jupiter,  in  peragrationc  zo- 
diaci  duodecim  annos  consumens.  HaBc  slella  bene- 
vola  est,  quippe  ita  temperata  in  suis  qualitatibus, 
quod  per  conjunctionem  ejus  cum  sole  probatum 
est.  Sed  quando  media  esl  inter  Salurnum  tt  Mar- 
tem,  si  exislat  in  superiore  ahside  sui  circuli,  vel  in 
inferiori,  lemperatur  eorura  nocivitas  ejus  benevo- 
lentia.  Inde  est  quod  in  fabulis  dicitur  :  Jupiler  pa- 
trem  Saturnum  a  regno  expulisse,  quia  Saturno  vi- 
cinior  factus,  naluralem  nocivitatem  ei  aufert.  Di- 
citur  etiam  adullerando  diversos  genuisse ,  quia 
conjuogendo  se  praedictis,  in  terrenis  diversa  efficit. 

Cap.  XIX.  —  De  Marte. 
Terlius  cst  Xars  slella,  scilicet  calida  et  sicca,  et 
inde  nociva,  in  biennio  pcragrans  zodiacum ;  sedpo- 
Bitus  interJovemet  Venerem,  quac  sunt  stellae  bene- 
volae,  vicinilale  minuit  suam  nocivilatem,  et  illorum 
benevolentiam.  In  praelis  dicitur  dominari,  quia  ca- 
lorem  confert  et  siccilalem,  ex  quibus  est  auimosi- 
tas.  Calidi  enim  et  sicci  animosi  sunt. 

Cap.  XX.  —  De  Venere. 
Quartus  scilicet  platonicos  [secundum  platonicos] 
Venus  calida  et  bumida  stella,  unde  est  benivola,  in 
anno  fere  zodiacum  circuiens.  Dicitur  adulterata  cum 
Marte,  quia  existens  in  superiori  circuli  sui  abside, 
facta  viidna  Marti  est  minus  benivola.  Dea  luxuriae 
dicitur  esse,  quia  conferl  calorem  et  huiiorem,  et in 
calidiselhumidisviget  luxuria.  Ut  enim  propter  Vene- 
rem  brevius  dicamus,  quod  prolixius  loquentcs  de 
homine  exponemus  :  calidi  et  sicci  multum  appetunt 
ex  calore  luxuriam,  sed  ex  siccitate  non  suslinent 
effectum.  et  si  faciunt  maximc  eis  nocet.  Frigidi  et 
humidi  e  conlrario  male  appctunt ,  sed  sustinent  : 
sed  frigidi  etsicci  nccappctunt,  ncchabenle|fectum, 
raaxime  corpori  eorum  prodesl  cffeclus  eorum. 

Cap.  XXI.—  Quomodo  eademstella  dicatur  Lucifer 
et  Hesperus. 

Lucifer    quando    ante   solem  videtur,  Hesperua 


A  quando  post  eum  in  vespere  videtur.  Unde  est  quae- 
slio  :  An  in  eodem  tempore  anni  possit  esse  Lucifer 
et  Hesporus?  Dicunt  quidam  hoc  esse  non  posse. 
Cum  enim  sit  paris  velocitatis  cum  sole,  et  fere  in 
eodem  spatio  cursum  suum  perficiens,  quomodo 
in  una  el  eadem  nocte,  in  vespere  sequeretur  solera 
et  in  mane  praecederet.  In  uno  ergo  anni  tempore 
praecedit  solem,  et  tunc  est  Lucifer  :  in  alio  subse- 
quitur,  et  tunc  esl  Hesperus.  Alii  dicunt  in  uno  eo- 
demque  tempote  anni,  illam  ante  ortum  solisvideri, 
et  post  occasum  ejusdcm  non  tamen  praecedere  et 
subsequi,  hoc  namque  impossibile  est.  Dicunt  enim 
stellam  illam  altiorem  esse  sole,  unde  diulius  vide- 
tur  in  vespere,  eliamsi  non  subsequatur  solem,  ci- 
tius  in  mane  etiamsi  illum  non  antecedat.  Dicitur 

3  Lucifer  et  Hesperus,  in  eodem  tempore  anni,  non 
quia  praecedat  et  subsequalur,  sed  quia  anle  et  post 
ex  sui  altitudine  videlur.  Tertii  dicunt  Venerem  et 
Mercurium  esse  fere  ejusdem  coloris  el  quantitatis, 
semperque  solem  comitari;  cum  ergo  sic  comitan- 
tur  illum  ,  quod  una  praeccdit ,  alla  subsequitur  : 
prsDcedens  in  vespere,  propter  splendorem  solis  non 
videtur,  sed  subscquens  post  occasum  ejus  apparet. 
Conlra  aulem  cst  in  mane,  praecedens  nempe  vide- 
tur,  scquens  vero  splendore  dici  occultatur.  Sed, 
quia  unius  sunt  coloris,  et  quantitatis,  una  et  eadera 
slella  reputatae  sunt. 

Cap.  XXII.  —  De  Mercurio. 
Quintus    est   Mercurius,  fere  in    anno  curfum 
suura  similiter  peragens ,   cum  quo  Venus  legitur 

C  adullerata  esse  :  quia  quando  est  in  inferiore  abside 
sui  circuli  qualitatibus  illius  se  miscet. 

Cap.  XXIII.— Z)e  statu  et  retrogradatitme  vrasdic- 
tarum  stellarum ,  et  quod  verum  sit  sofem  esse 
sub  Mercurio  et  Venere^  et  de  circulis  ipsorum. 

Sextus  est  sol.  Sed  ante  de  statu  et  retrograda- 
tione  stellarum  pra^dictarum  doceamus,  deinde  cur 
Chaldaei,  et  eorum  sequaces  dixerint,  solem  esse  ia 
medio  planetarum ,  super  Vcnerem  et  Mercurium. 
i^gyplii  quos  secutus  est  PlatOi  eumdem  Sextum 
dixerunt ,  et  superposilum  Mercurio  et  Veneri.  Di- 
cunt  quidam ,  quod  est  quaedam  pars  in  circulo 
uniuscujusque,  ad  quam  unaquaeque  pervenerit.  Sol 
facit  eam  stare  vel  retro  ire,  sed  non  dicunt  quare. 
Nos  dicimus  eas  nunquam  videri  stare ,  quia,  cum 
^  sint  igneae  naturae,  est  quod  semper  sint  in  motu, 
videntur  tamen  aliquando  stare,  ex  ^pflrii  et  Olffei,  id 
est  elevatione  et  depressione.  Constat  enim  inter 
omnes  astrologos  unumquemque  de  Planetis  ali- 
quando  plus  solito  removeri  a  terra,  et  tunc  eleva- 
tur,  aliquando  plus  deseendere  versus  terras,  quod 
deprimi  dicimus.  Cum  ergo  elevantur  vel  deprimun- 
tur,  si  recto  modo  hoc  iit,  sub  eadem  parte  signi 
videntur,  et  stare  creduntur.  Sin  autem  relro  obli- 
quent ,  ire  retro  videntur.  H^jus  ergo  elevationis 
vel  depr.  ssionis  causa  est  sol.  Cum  enim  sit  fons 
totius  caloris,  aliquando  plus  desiccai  superiora  et 
inferiora.  Unde  desiccata  corpora  stellarum  plus  so- 
lito  levia  aaceadunt.  Si  item  ad.nutrimeiitum  sui 


65  DE   PHILOSOPHIA  MDNDI  LIBRl  QUATOR. 

plus  solito  humorcs  attrabat,  gravia  descenduat.  A 
Quod  ergo  dicuotur  stare^  astrologum  est,  quia  sic 
Tidetur.  Deiade  dicendum  est ,  cur  Chaldsei  dicaat 
solem  esse  quartum,  iEgyptii  ct  Plato  sextum.  Ve- 
ram  est  solem  esse  sub  Mercurio  et  Venere,  juxta 
lanam.  Cum  enim  luna  frigida  et  humida  sit ,  ne- 
cesse  fuit  ut  ei  sol.  qui  est  calidus  et  siccus,  vicinus 
esset,  quatenus  ex  calore  solis,  irigiditas  luns,  et 
ex  siccitate  bumiditas  temperaretur,  ne  cum  vicina 
esset  terrse,  eam  distemperatam  redJeret.  Item,  cum 
luna  proprio  lumine  careat,  ut  ostendimus,  et  a 
sole  accipiat,  ratio  est  ut  fonti  sui  luminis  sit  sup- 
posita,  sine  medio.  Scd  quamvis  hoc  ita  esse  verum 
sit,  Gbaldsis  tamen  aliter  visum  est,  ex  hoc  quod 
dicemus;  sol  et  Hercurius  et  Venus,  ita  conjuncli 
sunt,  quod  fere  in  eodem  spatio  temporis ,  scilicet  B 
in  anno,  plus  minusve,  cursus  suos  perficianl.  Fere 
ergo  sunt  sequales  eorum  circuli,  scd  juxla  quanti- 
tatem  circulorum  planetae  brevius  vel  prolixius  tem- 
pus  in  peragratione  zodiaci  consumunt.  Cum  ergo 
fere  sequales  sint,  unus  ab  alio  totus  non  potest  con- 
lineri.  Inlersecant  ergo  sese ,  ila  quod  circulus  Ve  - 
neris,  iuferiori  parte  sui  circuli  intersecat,  superio- 
res  partes  circulorum  Mercurii  et  solis  plus  com- 
prehendit  de  Mercuriali ,  quam  de  solari.  Circulus 
vero  Mercurii  superiori  parle  sui  intersecal  Vene- 
riam,  scilicet  inferiori  solarem.  Circulus  vero  solaris 
superiori  sui  parte  intersecal  Mercurialem  et  Vene- 

rium,  plus  Mercurialem ,  rai- 

nus  Venerium,  Sed,  quia  face- 

lius    illabilur    animo 


LIB.  11. 

Meridies» 


66 


subjecta  descriptio  interseca- 
tionem  illam  ostendamus. 


Septenlrio. 

Cum  enim  aries  sic  sit  positus,  quod  quando  in  roe- 
dio  coeli,  inter  iilum  et  orientem,  taurus  est ;  deinde 
geraini,  posl  cancer ;  inter  eumdcm  et  occidentem 
sunt  pisce.s,  post  aquarius,  deinde  capricornus,  ut 
in  hac  figura  apparet.  Si  ergo  sol  versus  occidentem 
tenderet;  de  ariete  in  signum  versus  occidentem  po- 
situra  transiret,  scilicet  in  pisces,  deinde  in  caiteros. 
Cum  ergo  signa  versus  orientem  posila,  de  ariete 
transeant,  scilicet  in  iaurum,  deinde  in  caetera  sine 
dubietate  contra  firmamentum  moverentur.  Subne- 
ctunt  etiam  ralionem,  quare  neccsse  fuit  sic  esse. 
Cum  firmaraentum  ab  ortu  in  occasum  volvatur,  si 
planelae  simililer  raoverentur,  esset  tanlus  irapctus, 
quod  in  terra  nihil  stare  vel  vivere  posset.  Ut  ergo 
oculis  Q  radii  motuiobviarent,  et  impetum  illius  teraperar«nt. 


Cap.  XXIV.  —  Quando  circuli  Veneris  et  Mercurii 
liberius  appareant. 

Cum  circulas  solis,  ab  inferioribus  partibus  am- 
biatur,  juste  ioferior  illis  dicitur.  Solem  tantum  non  . 
obscural  subjecta ,  quantum  supposita.  Reputatus  ^ 
est  ergo  sol  illis  superior,  sed  jam  tractatum  ad  so- 
lem,  et  ad  alios  planetas  transferamus.  Sed  quoniam 
csteri  planela,  qnemadraodum  et  sol  moventur, 
de  mota  solis  loquamur,  ut  similia  de  aliis  intelli- 
gantur. 

Cap.  XXV.  —  Utrum  planetm  moveantur  cum 
firmamento  vel  contra. 

Generalis  ergo  sententia  omnium  philosophorum 
est,  firmamentum  ab  ortu  ad  occasum  volvi ,  solem 
vero  et  alios  planetas  contrario  molu ;  ab  occasu  ad 
orlum  moveri,  quod  ostenditur  oculis  per  signorum 
dispositionem. 


m  conlrarietatem  motus  illius  retorta  sunt.  Sed, 
quamvis  contra  firmamentum  deferantur,  firraamen- 
tum  tamen  defert  eas  secum  ad  occasum  et  inde  ad 
ortum.  Ut  si  aliquis  existens  in  navi,  contra  quem 
currat  navis,  se  moveat,  lamen  navis  quocunque  va- 
dit  secum  defert,  non  ideo  a  contrario  raotu  quies- 
centem.  Ergo  quod  paulatin  vaduat  ad  orientem, 
naturalis  cursus  est,  quod  ad  occasum  et  ortum,  ex 
alterius  impetu.  Tlelpericus  dicit  hoc  esse  non  posse : 
cum  enim  sol  non  sit  de  stellis  infixis  in  firmamen- 
to,  qualiter  ab  ipso  refertur.  Si  enim  aliquis  extra 
navim  est,  quoraodo  ab  ipsa  defertur?  De  eo  vero, 
quod  sol  vadit  ad  signa  versus  orientem  posita,  di- 
cit  sic  videri,  non  vero  sic  esse.  Cum  enim,  ait,  fir- 
mamentum  et  sol,  natursli  motu  ab  ortu  ad  occasum 
tendant,  ita  quod  est  sub  prima  parte  Arietis,  quia 
firmamentum  aliquando  velocius  sole  transit,  cum  in 
vicesima  parte  unius  signi  est  :  ergo  vere  sol  venit 
ad  ortum,  non  illa  pars  signi  quse  ante  videbatur, 
supra  solem  videtur,  sed  posterior;  et  ita  per  sin- 
gulos  dies  transeundo,  videtur  quod  ad  signa  poste- 
riora,  cum  tamen  non  vadat ,  quod  potest  quilibet 
probare  per  lunam.  Cum  enim  certum  sit  lunam  ad 
septentrionera,  non  currcre,  si  nubes  ipsam  prKcur- 
rant,  quando  Iranseunt  lunam,  videturque  quod  ad 
posteriora  currat.  Sed,  cum  priori  sentenli»  doctis- 
simus  omnium  philosophorum  consentil,  et  verum 
est,  illi  concordamus.  Contraque  hoc,  ille  dixit,  so- 
lein  a  tirmamento  non  posse  referri  cum  in  eo  non 


61 


HONORII  AUGUStODUN.  OPP.  PARS  I.  -  DIDASC.  ET  fflSTOR. 


sit,  etsi  possuat  dicere,  quod  est  infirmum  secundum 
nostram  sententiam  quam  dicimus  firmum  \fo7'te^ 
firmamenluiB] ,  vocari  setbera,  tamen  dicimus ,  et  si 
non  sit  in  firmamento ,  tamen  posse  referri  ab  eo. 
Ut  enim  in  eodem  exemplo  de  navi  persistamus, 
8i  aliquid  leve  juxta  navim  sit  impetu  illius  refer- 
tur,  ut  si  in  ea  non  sit.  Ergo  cum  sol  levis  et  igne» 
sit  natursBf  a  firmamento ,  etsi  iu  eo  non  sit,  potest, 
referri. 

Gap.  XXYI.  —  Quare  sol  oblique  moveatur,  et  de 
hieme  et  vere, 

Movetur  ergo  sol  et  alii  planetae  ab  occidente  in 
orientem,  non  recto  modo,  sed  obliquo  modo,  sci- 
iicet,  descendendo ,  ascendendo  ad  orientalia  se- 
cundum  prsedictam  signorum    dispositionem.   Sed, 
dicet  aliquis  :  Quhb  necessitas  fuit,  quod  sol  obli- 
quo,  non  recto  modo  movetur  T  Respondetur :  Magna 
quomodo  ostendemus.   Sed  prsedoceamus,  quas  di- 
versitates  oblique  meando  operetur,  a  remotiori, 
id  est  a  capricomo  incipientes.  Gum  ergo  sol  intrat 
capricornum,  quod  contingit  in  medio  Decembris, 
unius  mensis  intrat  signum ,  et  in  medio  Januarii 
exit.  eique  attribuitur  in  quo  illud  intrat,  quia  tunc 
remotissimus  a  nostra  habitabili ,  illa  frigore  con- 
stringitur.  Terra  enim  et  aqua  naturaliter  frigidse 
Bunt,  nisi  a  sole  calefiant.  Item ,  cum  non  sit  quo 
arescat,  aer  spissatur  in  nubes,  quae  dissolvuntur 
in  pluvias.  Inde  fit  quaedam  varietas  anni,  quae  vo- 
C8tur  hiems.    Est  enim  hiems  humida  et  frigida, 
extenditurque  donec  sol  transeat  aquarium  et  pisces, 
quorum  primum  intrat  in  medio  Januarii ,  et  se- 
cundos  in  medio  Fabruarii.  Gonstat  ergo  hiems  tri- 
bu8  mensibus,  et  hoc  est  unum  de  quatuor  anni 
temporibus.  c  In  hoc  ex  frigore  constringuntur  pori 
superficiei  terrs ,  nec  potest  calor  evaporare ,  qui 
remanens  intus,  nutrit  radices  herbarum  et  arbo- 
rum,  vicemque  matris  praegnantis  oblinet.  »  Incre- 
mentum  auteih  non  confert  :  quia  nec  calor,  nec 
humor,  ex  quibus  omne  incrementum    est,  potest 
ascendere,  propter  constrictionis  frigus.  Sed  unde 
gelu,  unde  nives,  nnde  grandines,  unde  pluvise,  unde 
tonitrua ,  unde  fulmina  contingant ,  in  tractatu  de 
aere  dicemus.  Huic  tempori  consimilia  sunt,  aqua, 
phlegma,  setas  decrepita  :  hsec  etenim  frigida  et 
humida  sunt.  In  eodem  se  melius  habent  choierici, 
pejus  phlegmatici,  melius  juvenes,  pejus  decrepiti. 
Pessima  est  infirmitas  quae  ex  phlegmate,  quoti- 
diana  febris ;    minus  mala  quae  ex  cholera  ut  ter- 
tiana ;  ulile  est  in  eodem  augmentare  cibum.  Pori 
enim  humani  corporis ,  ex  frigiditate  constringun- 
tur,  unde  calor  intus  permanens ,  plus  consumit. 
Gontra  igitur  interiorem  defectionem ,  opportunum 
est  infundere  exteriorem  refectionem.    Inde  quod 
apud  antiquos  Deus  hiemis ,  pinguis  venter  pin- 
gebatur,  et  ab  immunditia  paludis  Spurius  voca- 
batur.  In  eodem  bonum  est  uti  calidis  et  siccis. 
Gum  vero  sol  ascendendo  usque  ad  arietem  per- 
venit,  quem  in  medio  Marlii  intrat ,  nec  minus  re- 
motuS|  nec  minus  propinquus  est|  utpote  in  medio 


68 

A  torridae  zonae  positus.  Unde  aer  nostrae  habitabilis 
nec  minus  calidas,  nec  minus  frigidus,  nec  minus 
siccus,  nec  minus  humidus,  sed  inter  quatuor  qua- 
litates  temperatus.  Ex  hac  temperie  pori  terrse  ape- 
riuntur,  evaporatque  fumus  hnmidus ,  qui  per  ra- 
dices  arborum  et  herbarum  scandens,  confert  eis 
augmentum,  et  vcgetationem  (Macrob.).  Unde  qui- 
dam  mensis  hujus  temporis  dicitur  Aprilis,  quia 
tuiic  terra  aperitur  in  ftores.  Estque  hujus  temporis 
proprium  inconstans  esse,  scilicet  modo  pluviosum 
ex  vicinitate  hiemis,  modo  siccum  ex  vicinitate  se- 
statis,  modo  eadem  ratione  calidum,  modo  frigidam. 
Inde  est  quod  in  Martio  s»pe  infirmantur  homines, 
quia  corporahumanaapertasuntex  calore,  etstatim 
corrumpuntur  ex  subito  frigore.  Sed,  si  aliquis  se 

B  Ehoc  tempore  conservet,  tardius  in  eo,  quam  in 
i  iictempore  infirmitatem  incurret. 

Cap.  XXVII.  —  Unde  altius  moventur  infirmi 
invere^  et  in  autumno ;  et  de  quatuor  anni 
temporibus. 

Hic  subjicit  aliquis  :  Unde  ergo  est ,  quod  sl 
aliquis  intret  aliquam  infirmitatem ,  non  tam  saepe 
moritur  in  hieme  quam  in  vere.  Cum  infirmitates 
oriantur  ex  malo  humore  permembrase  diffundente, 
ex  frigiditate  hiemis  constringuntur  humores,  nec 
possunt  defluere. 

Ex  calore  autem  veris,  itidem  dissolvunfur,  qui- 
bus  decurrentibus  per  membra,  succumbit  homo  et 
moritur.  Hsec  temperies  ab  ariete  incipiens  exten- 
ditur,  dum  sol  est  in  tauro  et  geminis.  Primum 
C  medio  Aprilis,  secundum  medio  Maii  intrat.  Huic 
tempori  consimiles  sunt  aer,  sanguis,  pueritia  quia 
calidi  et  humidi  sunt.  In  eo  se  melius  habent 
melancholici,  pejus  sanguinei,  melius  senes,  pejus 
pueri.  Pessima  infirmitas  est  quae  venit  ex  sanguine, 
minus  mala  quae  ex  melancholia ,  ut  quartana.  In 
eodem  est  conveniens,  uti  frigidis  et  siccis. 

Gum  autem  usque  ad  cancrum  ascendit,  ex  pro- 
pinquitate  sua  terram  incendit  et  desiccat.  Unde  est 
sslas  calida  et  sicca,  quae  incipiens  medio  Junio, 
quando  sol  intrat  cancrum ,  extenditur  donec  in 
leone  quem  intrat  medio  Julio,  et  donec  est  in  vir- 
gine  quam  intrat  medio  Augusto,  hujus  temporis  est 
et  herbarum  et  arborum  radices  exsiccare.  Gonsi- 
mile  est  igni,  cholerae,  et  juventuti ;  haec  enim  ca- 
D  lida  et  sicca  sunt,  in  eo  se  melins  habent  phlegma- 
tici,  pejus  cholerici,  melius  decrepiti,  pejus  juvenes. 
Pesaima  est  infirmitas  quae  venit  ex  cholera,  minus 
mala  quae  ex  phlegmate  est.  In  eodem  est  utile  uti 
frigidis  et  humidis.  Augmentandus  est  polus,  et  mi- 
nuendus  est  cibus.  Cum  enim  ex  calore  aperti  sunt 
pori  corporis,  evaporat  calor  naturalis,  ex  quo  non 
ita  bene  digeritur  cibus,  sed  quia  potus  cito  transit 
in  sanguinem,  augmentandus  est.  Hic  oritur  quae- 
stio.  Cum  istse  diversitates  in  praedictis  temporibus 
ex  propinquitate  et  remoiione  solis  habeant  con- 
tingere,  sol  vero  existens  in  leone,  tantum  distat  a 
nostra  habitabili,  quantum  existens  in  geminis,  in 
virgine  quantum  in  tauro,  in  libra  quantum  in  ariete 


DE  PHILOSOPHU  MUNDl  UBRI  QUATUOR.  -  LIB.  H. 


69 

quare  in  illis  tribus  operetur  calorem  et  humorera, 
in  his  duobus  calorem  et  siccitatera  ?  Cui  respon- 
dera  lum  est :  Quod  existons  in  tribus  vernalibus, 
ex  hoc  quod  propinquus  est  operatur  calorem,  ex 
vicinitate  hiemis  prsecedentis  operalur  humorem. 
Cura  vero  sol  esl  in  leone,  et  virgine  ex  propinqui- 
tat^  operatur  calorera.  Sed,  quoniara  ex  calore  veris 
et  sstatis,  jum  humor  desiccatus  est,  non  est  quo 
temperetur  calor,  nec  unde  sit  humiditas.  Inde  est 
autem  tempus  calidum. 

Cum  vero  esi  in  libra,  quia  jara  oranino  desic- 
catus  est  huraor  et  exstinctus  est  calor,  oritur  au- 
tumnus,  frigidus  et  siccus,  in  quo  fructus  habentos 
intus  humores,  ut  racerai  et  cffltera  collijuutur  ex 
gemina  siccitate  aestalis,  et  auturani  raaturi.  Incipit 


70 


Frigiga  Zona. 


ridies. 


A     Me- 

Teni' 

Ori' 

Tor- 

ens. 

Tem- 


Septen-  Frigida  Zona.  trio, 
humida  et  sicca.  Ideo  prudenti  physico  semper  provi- 
dendum  est,  quae  signa  sol  obtineat,  et  quis  planeta 


„ ,  .         cura  eo  sit  in  eodem  signo,  ut  scias  qualis  futura  sil 

autum  autumnus  iu  medio  Septembris,  sole  inlrante  ^  sestas,  et  alia  tempora,  ut  contra  futuram  qualitatem 


librara,  durans  dum  sol  est  in  Scorpione  et  Sagil- 
lario,  quorum  primum  intrat  medio  Octobii,  se- 
cundo  medio  Novembri.  Assirailatur  huic  tempori 
terra,  melancholia,  senectus,  quia  frigidae  et  siccse 
sunt.  In  eo  melius  se  habent  sanguinei,  pejus  me- 
lancholici,  melius  pueri,  pejus  senes.  Pessima  est 
infirmitas  quae  nascitur  ex  melancholia,  minus  mala 
quae  ex  sanguine.  Ut  enim  generaliter  dicamus  in- 
omni  tempore  aaui,  pessima  est  infirmitas,  qua}  fit 
ex  humore  simill  temperati :  qualitatibus  enim  tem- 
poris  augmentatur  materia  morbi,  minus  mala  quse 
fit  exhumore  tempori  contrario.  Minuitur  namque 
qnaliiate  temporis  materia  morbi.  In  eodem  utile  est 
uti  calidis  et  humidis.  Inaequale  est  hoc  tempus,  ex 
vicinitate  pnecedentis  aestatis,  et  subsequentis  hie- 
mis,  ex  quo  succis  fructuura  habentiura,  indiscre-' 
tim  homines  periclitantur.  Hic  orilur  quaestio  si- 
milis  praecedenti.  Cum  sol  existens  in  scorpione, 
tantum  distet  a  nobis,  quantum  in  piscibus,  in  sa- 
gittario,  quantum  inaquario,  quare  alias  operetur 
in  ilUs  qualitates,  alias  in  istis?  Hujus  solutio  facilis 
est :  in  praecedendibus  nempe,  id  est  in  scorpione 
et  sagitlario,  quia  aestate  desiccatus  est  humor, 
jamque  sol  medium  torrldse  zonae  transivit,  est  fri- 
gus  et  siccitas.  In  istis  aliis,  quia  similiter  est  sol 
remotos,  est  frigiditas  :  sed  quia  jandudum  defecit 
calor,  qui  aera  desiccat  :  paulisper  spissatur  aer  in 
nubes,  et  fit  tempus  humidum.  Quamvis,  ut  pras- 
diximus,  hiems  sit  frigida  et  huniida,  in  principio 


praeslo  sit  medicamen. 

Cum  igitur  sol  has  diversitates  operetur,  oblique 
ascendendo  et  descendendo,  videamus  quid  raali  se- 
queretur,  si  semper  recto  modo  volveretur  :  et  de 
hoc  nullus  dubitat,  quod  sisemper  ita  propinquus 
nobis  moveretur,  ut  in  aestate,  seraper  aestum  ha- 
beremus. 


Nec  aliquid  crescere  posset.  Similiter,  si  semper 
remotus  esset,  ut  in  hierae,  semper  rigor  frigoris 
esset,  nec  extra  fructus  et  herbae  nascerentur.  Sed 
dicet  aliquis  :  Si  ita  se  mo^eret,  ver  esset  in  ariete, 
quod  aequaliter  distaret,  quod  aequaliter  nobis  sem- 
per  temperiem  faceret  veris,  nec  aliquid  mali  inde 
proveniret.  Nos  dicimus  conlra,  pessimum  inde 
provenire  raalura.  Nunquara  enim  terra  intus  con- 
ciperet,  quod  agit  in  hieme,  neque  fructus  si  aliqui 
nascerentus,  ad  maturitatem  tenderent,  sine  quibus 
numerus  animantium  vivere  non  posset,  Et  quoniam 
de  naturali  motu  solis  dixiraus,  de  his  quae  agit  re« 


tamen  magis  est  frigida,   minus  humida,  in   fine  D  latus  a  firmaraento  dicaraus.  Cum  igttur  sol  na 


magis  humida,  minus  frigida,  in  medio  aequaliter. 
Ver  autem  principio  magis  humidum,  minus  ca- 
lidum,  in  fine  magis  calidum,  minus  humidum,  in 
medio  aequaliter.  iEstas  vero  in  principio  magis 
calida,  roinus  sicca,  in  fine  magis  sicca,  minus 
calida,  in  medio  aequaliter.  Autumnus  in  principio 
magis  siccus,  minus  frigidus,  in  fine  magis  frigidus, 
minus  siccus,  in  raedio  aequaliter.  Notandum  vero 
est  quamvis  istae  sint  quatuor  temporura  proprie- 
tates,  ex  accidente  tamen  variantur,  ut  si  cum  hie- 
roalibus  signis  sit  aliquis  calidus  planeta,  ut  Mars 
est,  propter  naturara  calida  et  cicca  Sirailiter,  si  in 
aestate  sit  aliquis  frigidus  et  humidus,  plus  solito  est 


turali  raotu,  ab  occident^in  orientem,  contra  firma- 
mentum  nitatur,  quotidie  a  firmamentO;  dum  refertur 
ad  occasum,  existensque  super  terram  agit  splendo- 
rera,  qui  dies  dicitur.  Sub  terra  vero  eodera  existen* 
te,  in  superiori  parte  est  obscuritas,  qua^  nox  vo- 
catur.  Attendenduraque  est,  quod  dies  alius  natu- 
ralis,  alius  usualis  sit.  De  naturali  ergo  prius,  deinde 
de  usuali  disseramus. 

Cap.  XXYIII.  —  Quid  tit  naturalis  et  uewilis  dies^ 

et  de  division^us  eorum, 

Naturalis  vero  dies,  viginti  quatuor  horanmi  spa- 

tium  continet,  sciiicet,  usualem  diem  et  noctem. 

Unde  dicimus  triginta  dies  esse  in  mense,  cum  in 


71 


HONORII  AUGUSTODDN.  OPP.  PARS  I.  DIDASC.  ET  HISTOR. 


n 


eo  sint  dies  et  noctes.  Hunc  in  quatuor  physici  di-  A  in  medio  zodiaci,  qui  locus  eclipticus  dicitur.  Luna 


viserunt,  a  non  aparte  noctis,  usque  ad  tertiam  diei 
usualis,  calidum  et  humidum  esse  dicentes,  a  tertia 
diei  usualis  usque  nonam  calidum  et  siccum,  a  nona 
ejusdem  usque  ad  lertiam  noctis,  frigidum  et  humi- 
dum.  Inde  contiDgit,  quod  quaedam  infirmitates  in 
diversis  partibus  ejusdem,  pejus  et  meiius  secundam 
praedictam  ralionem  de  temporibus  habeant.  Usualis 
vero  dies  est  spatium,  quo  sol  ab  ortu  ad  occasum 
refertur.  Hunc  ut  naturalem,  quatuor  modis  divise- 
runt.  Prima  enim  parte  illius,  sol  rubet,  deinde 
spiendet,  postea  calet,  ad  ultimum  desceudit  et 
tepet.  Inde  est  quod  in  fabulis  quatuor  equi  Phoebo 
attribuuntur ,  nomina  praedictis  rationibus  conve- 
nientia  obtinentes.  Primus  nempe  dicitur  exactus, 
id  est,  rubeus,  secundus  lacteuS;  id  est,  splcndens, 
tertius  lampas,  id  est,  ardens,  quartus  Phiiogeus, 
id  est,  amans  terram.  In  istis  usualibus  tertio  in 
anno  contingunt  diversitates ,  aliquando  namque 
sunt  aequales  noctibus,  aliquando  prolixiores,  ali- 
quando  breviores. 

Cap.  XXIX.  —  Unde  cequalitates  et  incequalitates 
dierum, 

Harum  diversitatum  haec  causa  est.  Cum  sol  in 
hiemalibus  signis  est,  tumor  tern»;,  qui  est  in  me- 
dio  torridae  zonse,  inter  nos  et  iilum  positus,  aufert 
nobis,  ne  illum  cito  videamus  et  causa  est,  quare 
ab  oculis  noslris  auferatur,  inde  brevius  est  splen- 
dor  ejus  apud  nos  super  terram  :  et  sic  dies  umbra 
orolixa,  et  ideo  nox.  Sed  quando  est  in  cancro,  ct 
in  aliis  aestivalibus  signis,  quia  citra  tumorem  terrae 
nascitur,  cita  in  mane  videtur,  et  tarde  ab  oculis  au- 
fertur,  inde  proHxius  est  splendor  super  terram,  et 
brevius  umbra.  Eodem  vero  in  ariete  vel  in  libra  exi- 
stente,  quia  aequaliter  distat  a  nobis,  aequaliter  super 
terram,  etsub  terra  est,  inde  est  aequalis  splendor, 
et  aequalis  obscuritas. 

Cap.  XXX.  —  Unde  eclipsis  solis  sit,  quod  singulis 
mensibus  non  contingat. 

Enumeratis  afifectibus  solis,  tam  ex  naturali, 
quam  ex  accidentali  motu,  de  eclipsi  ejus  di- 
camus,  unde,  et  quo  tempore  conlingat  solem  esse 

Eclipsis  Solis. 


vero  sub  eodem  sic  posita  est,  quod,  si  linea  diri- 
geretur,  iret  per  medi'im  soiaris  et  lunae  et  terreni 
corporis  sic.  Tunc  luna  facit  radis  suos  elidi, 
nec  ad  teiTam  obtectu  lunaris  corporis  possit  de- 
scendere.  Inde  est  quod  numquam  nisi  in  triginta 
luna  contingat,  quia  alio  die,  non  ebt  recto  modo 
supposita  soli.  Non  tamen  omni  tricesima  lana  hoc 
contingit.  Sed  quotiescunque  contingit,  in  ea  con- 
tingit.  Si  enim  in  tricesima  din  luna,  ita  opposita 
soli,  quod  sit  aliquantum  versus  cancrum,  alterum 
versus  capricornum,  non  polest  luaa  Solis  visum 
et  descensum  radiorum  nobis  auferre.  Sed,  quia  de 
sole  pro  posse  nostro  disseruimus,  deinde  de  luna 
disseramus. 

Cap.  XXXI.  —  Quare  luna  non  habeat  splendorem 
et  calorem  :  et  de  novilunio  el  plunilunio. 


B 


Luna  igitur  ex  propinquitate  aquae  et  terrae  spis- 
sius  habet  corpus,  quam  caeteras  stellae,  unde  noa 
habet  propriam  splendorem  et  calorem,  sed  a  sole 
accenditur.  Si  enim  proprium  haberet  calorem,  cum 
vicina  sit  terrae,  per  singulos  menses,  aestum  caloris, 
frigus  hiemis  in  terram  ageret,  tanquam  continuis 
indequalitatibus ,  nihil  vivere  posset.  Caruit  ergo 
spleudore  et  calore,  a  sole  tamen  superposito  illu- 
stralur,  non  tamen  semper  aequaliter,  sed  modo  post 
novissimum,  modo  plemiuniom,  modo  interlunium 
hoc  ita  fieri.  Dicunt  quidam,  quod  non  est  suppo- 
,  sita  soli,  in  eodem  signo,  prae  nimio  spiendore  eam 
'  obscurari,  nec  posse  apparere.  Sed  quando  elonga- 
tur  k  Sole  in  parte  incipit  splendor  apparere.  Unde 
cura  plus  removetur  a  sole,  major  in  ea  splendor 
apparet.  Cum  enim  primum  appareat  ex  parte  so- 
lis,  falsa  videtur  eorum  sententia.  Nobis  videtur 
quod  omne  luminosum  supposito  aliquo  obscuro,  ia 
opposila  sui  parte  facit  umbram,  in  parte  sui  splen- 
dorem,  eum  igitur  luna  qnae,  ut  praediximus,  natu- 
raliter  est  obscura,  soli  supposita  in  parle  sui,  id 
est;  supra  solem  ponit  splendorem,  in  opposita  par- 
te,  id  est  versus  lerram  facit  umbrm  unde  a  nobis 
luna  non  videtur.  Sed,  quando  elongatur  a  sole,  in- 
cipit  splendoradmodum  gracilis  cornu  apparere,  di- 
citurque  [xovosiS^^.  Quantoque  plus  elongatur  plus 
splendens  descendit,  ita  quod  in  septimo  die  dicho^ 
tomos  dicitur,  id  est  Hvisa  per  medium.  Et  est  no- 
tandum  quod  quando  splendor  descendit  umbra 
ascendit,  et  e  converso  :  post  septimum  vero  diem 
usque  ad  decimum  tertium  est  ifJL^txupTOc,  id  est 
minus  plena,  et  major  dimidia,  decima  quarta 
vero  pie  quia  per  diametrum  remota  est  a  sole. 
Quod  potest  probari  ex  hoc  quod  sole  occidente 
ipsa  oritur,  jam  tota  umbra  ascendit,  et  descendit 
totus  splendor,  estque  icavff^(XTOC,  id  est  ple- 
nilunium.  Postea  vero  incipit  appropinquare  soli, 
et  umbra  descendere,  splendorque  ascendere. 
Unde  deficit  exnostra  parte  splendor  el  fit  primum 


73 


D£  PHILOSOPHU  MUNDI  LIBRI  QUATUOR.  -  LIB.  11,  14 

A  Gttm  ergo  corpus  solis  et  teme  aequalia  non  sint, 
quippe  cum  sit  sol  octies  migor  quam  terra,  um- 
bram  terr»  xoMvS^  esse  non  potest.  Calathus 
vero  est  figura  ab  acuto  in  altum  rediens.  Unde  et 
xaXaOoc(dy)c  didfur  hiyus  figurs  umbra,  hoc  fit, 
quando  luminosum  eorpus  minus  est  obscuro,  ad 
buoc  modum.  Sed  figura  umbne  terrae  calathoides 
esse  non  potest,  quia  sol,  ut  probat  Macrobius,  ma- 
jor  est  terra.  Gonoides  vero  umbra  dicitur,  quia 
ex  lato  in  acumen  tendit,  ques  fit  si  luminoaum  cor- 
pus  majus  sit  obscuro ;  ut  roonstratur  in  subjecta 
descriplione. 


B 


descendendo  i|<^(xu^oc,  deinde  Scx^o|iiO(,  post  ea 
piovoci^c.  Hm  omnia  erunt  apertiora  ante  oculos 
precedente  fignra  posita. 

Cap.  XXXn.  —  De  eeHpH  lunm  et  quare  iin^mUt 
mentihui  nan  eantingat^  et  de  fifuris  umbrarum, 
Eelipsis  ^ero  hmss  esl  ratio»  sole  et  luna  in  pne- 
dicta  ediptiea  linea  sie  dispositis,  quod  sol  est  in 
inferiori  hemispherio,  luna  in  superiori,  terra  vero 
in  medio  :  sic  qnod  si  linea  descenderet  a  medio 
lunaris  corporis,  transiret  per  medium  terreni  et 
solaris.  Tonc  tumor  terrae  altius  interpositus,  dirigit 
umbram,  scilicet,  usque  ad  ipsam  lineam,  unde  et 
radii  solis,  non  possunt  eam  accendere  :  patiturque 
eelipsim,  donec  movemdose,  tumorem  transierit,  et 
splendor  in  ea  apparere  incipiat.  Inde  est  quod  q 
Dunquam  deficil  nisi  in  quinta  decima  luna,  quia 
tanc  est  soli  oppositaf  non  tamen  in  omni  quinta 
decima  lona  hoe  conlingit.  Sed  quotiescunque  hoo 
contingit  ex  figura  ambrfls  terr».  De  figuris  umbra- 
nun  quaa  ex  aliquo  rotando  corpore  opposito  splen- 
dori  ejusdem  finnl  prsedoceamus.  Omnis  talis  cor- 
poris  umbra  vel  est  eylindroides,  vel  conoides.  Sed 
eylindros  esl  figura  longa  el  rolunda,  segualiter 
erescens,  neqne  lineas  in  summum  attiagens.  Inde 
dieitur  eylindixndee  umbra  que  talis  figure  est.  Qu» 
fit  qnoliea  luminosom  eorpos  et  obeourum  ejusdem 
quantitalis,  ad  hnne  esl  modum. 

Sol. 


Ergo  quia  sokire  corpus  majus  est  terra,  um- 
bra  illius  conoides  esl  :  cum  Sol  el  luna  ,  ul 
pnediximus,  conus  umbr»  lerr»  redo  modo  ad 
lunam  tendit  eamque  inficit,  neo  radios  a  sole  ac- 
cipit  donec  conum  umbr»  transierit.  I^  anlem 
in  qninta  decima  luna  non  sit  aic  disposita,  sed 
alterum  sit  aliquantulum  versns  septentrionem,  al- 
terum  versus  austrum,  conus  umbne  non  recto 
modo  ad  lunam  dirigitur,  nec  eam  inficil,  sed  juzla 
iilam,  ad  hunc  moduro. 


Cala- 


thus. 


Terra» 


EelipHs  lunof. 


PATioi.  CLXXIL 


75 


HONORII  AUGUSTODDN.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


76 


Viso  ande  eclipsis  luna  Gontingati  et  quare  non  in  A  Cnm  luna  frigida  el  humida  sit,  quamyis  a  sole  iilu- 
singulis  mensibus,  de  umbra  quse  semper  ia  medio  minetur,  aliqua  parte  sui  retinet,  qua  aliquid  ob- 
ejus  videtur,  quid  nobis  inde  videatnr,  dieamus.  scuritatis  naturaliter  iaibi  seraper  af>paret« 


LIBER  TERTIUS. 


PR^FATIO. 
Etsi  Btudiifl  docendi  occupati,  panim  spatii  ad 
scribendufli  habearaas,  qaoniam  inde  multos  vestes 
philosophi®  abscindentes,  et  cum  panniculis  arre- 
ptis  totam  sibi  eam  cessisse  credentes,  abisse  digno- 
scimus,  voce  ipsius  clamantis  excitali,  ne  nuda  re- 


aliquid  non  potest,  doneo  bamido  se  misceat,  et 
spisso.  Isbe  esedem  diversitates  ex  aere  soperposito 
in  terra  sunt.  Qualitas  quippe  aeris^  terraiB  subje- 
ctam  ioficit.  Sunt  igitur  quinque  zon»  in  aere, 
quinque  in  terra .  De  aere  ergo  superposito  nostrae 
habitabiliy  disseramus,  ostendentes  quid  in  eo  et 


maneat,  particulas  abscissas  stylo  nostrae  parvitatis  ^  unde  sit,  et  a  diversitate  pluvlaey  quia  eat  omni  tem- 
consuimus  :  non  ignari  morsibus  invidi»  nos  sub-      periei  commupis,  incipiamus. 


jacere :  nobisque  hodie  est  periculum  noscere  et  ha- 
bere.  Sed  quontam,  ut  ait  quidam  : 

JuiHui  intfidia  nihil  est,  qum  proUnus  ipsum 

Auctorem  roiit,  excrucians  animum ; 
Bt  Horat.  {Ep.  I,  n,  57.) 

Invidui  alteHus  rebus  maerescit  opimis. 

Jnvidia  Siculi  non  invenere  tyranni 

Majus  tot^mentum, 
De  torraento  iilorum  certi,  etsi  de  muitis  morsibus 
venenatorura  non  dubitantes,  quasi  Gatonum  per 
lestum  Libyse  feritatem  sectantes,  rationibus  diversis 
pusillorum  muniti,  ad  sequentia  transeamus. 
Ca».  I.  —  De  aere. 


CiP.  IV.  —  Vnde  iM  i^/ifvte. 

Plaviarum  ergo  diversse  Mnt  oaM».  AMqttawlo 
aaiMqae  fiimos  spisaus,  et  hamidus  evaporat :  qai 
can  ascendii,  raiaatiseioisB  gott»  se  involvttat,  ^oe 
grossiores  et  graviores  facte,  oadant,  fiiqoe  pkivia. 
Aliqaandp  vero  aer  ex  Ingiditate  terrseet  a^os  spia* 
satur^  tr^ositque  in  aquearo  sabstantiami  que  ea^ 
calore  solis»  ut  glaciies  ab  igae  desiccata,  cadit  per 
minutissimas  particulas.  Aliquaado  ad  natrimeotaiD 
sui  coloris  solem  attrahere  humore»  contiogit»  et 
quod  in  illo  liquidius  est,  igneam  traasit  sfibalau- 
tiam.  Quod  vero  gravius  deorsum  cadit,  obi  posi 
aciUissimum  calorem  videmus  contingere  plavise 


Et  qaoniam  de  «there  et  oniatu  ejasdera,  quse  C  inundatione».  Habet  aotera  qusestionem. 


nobis  viaa  sont,  nostro  pfoposito  congrue  docuimas, 
de  acre  illi  coojanctOy  et  solNlito,  docearous,  qose, 
et  oade  in  illo  contingant,  ostendentes.  Aer  igitar 
est  a  iuna  osque  ad  terram,  qai  qaasto  terr»  pro- 
pinquior,  tanto  huimdior  et  spissior;  quanto  re- 
inotior,  aiccior  et  splendidior.  Bio  cum  sit  suppo- 
silua  soli,  ex  eo  calorem  et  hamorem  accipit.  Sed 
quoniam  sol  terminos  torridae  zome  nunquam  exce- 
dit,  illam  partem  aeris  ex  vicinitate  accendit,  et  re- 
motam  expertem  sui  coloris  reliaquit. 
Cap.  II.  —  Qualiter  quinque  zonce  sint  in  aere, 
Sunt  ergo  in  aere  quinque  diversitates,  ab  anti- 
quis  zonee  dictfie  sunt,  noni  ut  quidam  aelimant, 
super  lunam.  Illic  nempe  omnia  immutabilia  sunt. 


Cap.  V.  —  Qus^re  sMs  raMi  et  cahr  ad  irnifam 

tendant. 
Cura  propriura  sit  igais  lendere  saMura^  aade  e^ 
qood  radii  solis  et  ealor  ad  lerrara  tendant?  Ad 
quod  daeiinos,  quia  sol  igoeis  aatunB  sit,  aoii  qiaa 
ea  solo  igniB  oonstei,  aad  quia  ia  eo  doraiaaAMr. 
PrtedocHiflans  eaim  aorpora  stottanwi  ea  quaHior 
^ementis  esae  faeta,  doraioante  ttmen  igae  :  oara 
sol  ex  qaalaor  «tooMatis  Otfsstet»  qoarayia  igaa 
^OQinaaie»  qui  i«  eo  es  tenra  at  a/faa  eet,  ad  einila, 
kl  est  ad  ierrara  at  aq«ai|i  taodil.  Sod  ipua  a  calo^ 
ris  fontc  procedit,  sacnra  aiiqaid  oaloris  deieit»  spi^ 
terra  ct  aqua  calefiunt,  et  quoniara  natura  est  calo- 
ris  ascendere^  calor  qui  prsedicto  modo  descendit. 


quia  iUte  nulla  est  contrarietw.  Cum  enim  ibi  D  «'«''«^»*»  «f»*""  ««r<»  1''™°™  «»«"«.  «P»~> «'»«»- 

uendo  m  sui  substantiam  transmlttat. 


sether,  qui  ignis  dicitur,  corporaque  stellarum  ignea^ 
unde  in  aliqua  parte  erit  frigus?  Sed  scio  istos  ex 
verbis  philosopborum  errasse,  qui  quinque  zonas 
esse  in  coelo  pronuntiant.  Oontra  hoc  geminam  ha- 
bemus  defensionem.  Prima  est,  quod  aer  sspe  voca- 
tur  coelum,  unde  aves  coeli  dicuntur.  Secunda  est, 
quod  quinque  partibus  aeris,  qoinque  partes  aetheris 
superpositse  sunt,  vacaturque  pars  setheris  nomine 
partis  aeris  sic  suppositi :  diciturque  pars  superpo- 
sita  frigidse,  frigida  :  quamvis  in  ea  nuUum  sit  fri- 
gus.  Pars  superposita  torridae,  torrida  :  non  quod  in 
sethere  aliquis  sit  fervor  caloris. 
Cap.  III.  —  Quoi  diversitates  ex  aere  in  terra  sint. 
Est  ignis  superior  ita  subtiJtis,  quod  accendere 


Cap.  YI.  —  Quare  sol  calefacit  terram^  et  ignit 

superior  non, 
Si  ergo  proprie  possimus  loqui,  dicamus  quod  sol 
sursum  humorem  elevat,  non  attrahat,  Ideoquefona 
caloris  dicitur,  quia  sic  subdita  calefacit :  ignis  ve- 
ro  superior  non.  Cum  enim  sit  elementum  non  ex 
elementis  factumy  nihil  est  in  eo  quod  ad  inferiora 
descendat.  Inde  vero  est  qaod  pars  aeris  et  terrse, 
soli  subdida  est  fervida.  Hemota  autera  frigida,  etsi 
sit  setheri  subjecta.  Sed  dicet  aliquis.  Nonne  igniS| 
ubicunque  est,  calidas  est  ?  Cui  dicimus.  Non,  niai 
humido  et  spisso  junctus.  Quamvis  ergo  super  lu- 
nara  sit  ignis,  non  ibi  fervor  est,  dcficit  enim  hami- 


71 


DB  PHiLOSOPHIA  MUNDI  ilBRI  QUArUOR.  -  UB.  IH. 


78 


da  et  spissa  iiiateri«  qaa  accendatar  ignis,  neqae  A  Gap.  IX.  —  Quare  nives  nunguam  e&nHngant  in 
r_: —     .^ .._.         1  .   — . osstate,  cum  in  ea  contingat  grando. 

Hic  subjicient  :  Cum  in  ssiate  sspe  grando  con- 
tlngat,  quare  in  eadem,  juxta  inferiora  montium 
nunquam  nives  conlingant?  €ontra  hoc  dicimus :  In 
estate  humorem  ex  calore  alicujus  elevari,  eleyan-* 
doque  guttas  involvi,  quae  grossiores  faclae,  frigore- 
que  congelat»,  grandinem  gignunt.  In  hieme  rero, 
quia  frigus  circa  terram  esl,  guttas  aquae,  antequam 
grossffi  sint,  ex  frigiditate  temporis  constringi,  ct  in 
nivem  transmufari,  constat.  In  aestate  vero ,  quia 
frigus  circa  terram  non  est,  donec  in  altum  elevatae, 
grossae  el  spissae  fiunt,  non  congelantur.  Nnnquam 
ergo  in  aestate  nives,  etsi  in  ea  sunt  grandines.  De 
toniiruis  et  fulminibus,  unde  et  qualiter  continganti 


frigus,   neqae  obscurilas,  sed  unus  et  continuus 

splendor,  neque  aliqua  mutabilitas.  Sed  dicet  ad  hoc 

quod  Aristoteles  ait:  Impossibile  est  ignem  non 

ealere.  Respondemus  ibi  locutum  fuisse  Aristotelem 

de  inferiori  igne,  qui  semper  alicni  spissae  materiae 

mistns,  nnnquam  calere  desinit.    Dicimas  ignem 

calere,  non  actualiter,  sed  naturaliter.  Quarta  causa 

est  piaviarum,  ventas  elevans  hnmorem,  de  stagnis, 

et  fluviis,  el  lacubus.  Inde  est  quod  raonncali  et 

pisces,  a  mnltis  visi  sunt  de  aere  cadere.  Cnm  enim, 

ut  diximus ,  aqua  vento  sustollitur.  oontingit  quod 

ranoncalos  et  pisces  secum  elevat,  quibus  ex  natu- 

rali  grandine  descendentibus,  stupent  ignorantes. 

Nalinm  ergo  tempas  anni  immane  est  a  pluvia.  In 

oroni  namqae  vel  fumus  hamidus  evaporat,  aer  ex  g  d^sseramus 

frigiditate  spissatar,  vel  bumor  calore ,  vel  vento 

elevatur. 


Cap.  yn.—  Quod  ante  finem  mundi  guttm  sangukiii 
eadent^  vel  quMre  sanguis  dicatur  pliuere. 

Haec  plavia  quandoqae  plas  solito  spiasata,  ex  ni- 
mio  cak>re  incensa,  fit  ad  modum  sanguinis,  rubea 
et  spissa.  Qaod  videntes,  renim  causam  ignorantes, 
philosophorom,  dicunt  sanguinem  pluere.  Inde  veri- 
simile  est  dictom  esse  quod  ante  finem  hujus  mundi 
gattse  sanguinis  cadent,  et  cum  debeat  ex  ustione 
finiri,  ut  testator  Scriptura,  quae  dicit  psalmo  qua- 
dragesimo  nono  :  Deus  noster  manifeste  veniet, 
Deus  nosier  et  non  silebit.  Ignis  in  conspectu  ejus 


Cap.  X.  —  De  tonitruis  et  fulminibut. 

Pamoigitar,  nt  praediximas,  ad  superiora  tendente, 
cum  ad  summum  aeris  pervenit ,  et  praeponderatio- 
nem  homoris,  movetur  aeris  sommitas.  Cajus  parti- 
culae  ad  modum  nndaram  aquae  sibi  occarrentes, 
fragorem  faciunt.  £x  motu  vero  aer  calefaetus, 
transit  in  igneam  subslantiam^  fitquecoruscatio  :  quae 
quamvis  cum  fragore  fiat,  citius  tamen  ad  nos  per- 
venit,  quia  visus  velocior  est  auditu.  Cum  ergo, 
sicut  praediximus,  sparsim  ex  fumo  humidd  spissati 
generantur,  impetus  qui  ascendit  sursnm,  est  fragor 
sine  fulmine.  Sin  autem  impetas  illc  deorsum  ten- 


exardescet(PsaL  xwx,  3).  Bt  alias :  Qui  venturus  est  0  f «'» ^°>«n  \^°^»  »<>°  fi'»  <I«od  «sque  ad  obstacu- 


judieare  vivos  et  mortuas^  et  sasculum  per  ignem, 
Aqus  ex  calore  in  nubibus  expansae,  ex  fervore 
spissabantor,  et  incensae,  rubeaeque  factae,  ad  simi- 
litudinem  sangainis  cadent.  Est  quando  in  pluvioso 
tempore  arcas  discolor  in  nubibus  apparet,  unde 
existant,  et  nnde  in  eo  tot  appareant  colores, 
dicamas. 

Cum^  ot  sapra  diximus«  calor  solis  humorem  ele- 
vet,  vel  famus  humidus  evaporet,  aquae  in  nube  ut 
in  vitreo  vase,  et  ubi  est  tenuior  et  calidior,  rubeum 
ostendit  colorem,  ubi  spissior,  purporeum  vel  ni- 
gnim.  Inde  est,  quod  aicus  ille  nunquam  ut  in  op- 
poaita  parte  solis  relucet.  Aer  enim  ex  splendore  solis 
ita  irradiatari  qnod  diversi  in  eo  coiores  appareat* 

Cip.  YHI.  —  Vnde  grando  et  nix. 

YimB  ergo  cansis  plnriarom,  et  arcos  ecelestis,  de 
grandiiiibas  disaeramug.  Com  igitor  prasdicto  modo 
homor  elevetor,  eontingit  saepe  in'  soperioribus  ven- 
tom  trigidom  et  siccom  fieri,  qui  guttas  aqoae  ex 
frigiditate  congelans^  transmotat  eas  in  lapideam 
sobstantiam :  et  qoia  guttae  rotundae  sont,  quod  po- 
test  probari  per  rotunda  foramina ,  quae  agunt  in 
lapide,  assidoitate  cadendi,  grando  rotunda  descen- 
dit.  Uiide  carmen : 

Guiia  copat  lapidem  non  vi  sed  sa^pe  cadendo. 

Nives  Tero  sont  supradiotae  guttae,  antequam  grossae 
sint,  spissataeqne  congelantur. 


lum  perveniat,  nondom  est  fulmen.  Cum  vero  ad 
obstaculum  pervenit,  obstantia  findit. 

Sed  quia  proprium  est  motus  aeris ,  tendere  sur-^ 
sum,  nulla  materia  exire  vetante,  revertitur,  spar- 
sosque  recolUgit  ignes.  Si  vero  in  hac  inferiore  parte 
aeris,  multus  sit  bumor,  aer  existens,  in  illo  impetu 
igniri  non  potest,  fitque  fulmen  findens,  non  urens. 
Si  autem  ibi  non  sit  humor,  ex  motu  et  siccitate 
ignescit,  fitque  fulmen  urens.  Est  autem  fumen  pars 
aeris,  coUisione  aliqua  usque  ad  obstaculum  perve- 
niens,  cum  impfbtu.  Tonitruum  vero,  est  partium 
aeris  sibi  occurrenlium  sonus.  Coruscatio  autem 
pars  est  aeris  ex  impetu  ignita  et  splendens.  Non  est 
igitur  fulmen  lapidea  substantia ,  ut  quidam  asse- 
X)  runt.  Si  enim  lapidea  esset  substantia,  non  huc  et 
illuc  discorreret,  nec  sursum  reverteretur,  et  cum 
aliqoam  feriret  camem,  et  ossa  comminueret.  Ideo 
folmen  saepius  alta  stemit,  quia,  cum  ab  alto  oblique 
desc^ndit,  citius  alta  repetit.  Sed  quia  quorumdam 
est  sententia,  quoddam  fulmen  esse  lapideam  subs- 
tantiam,  ne  ex  ignorantia  vel  invidia  videamur  eam 
vitoperasse,  vel  tacuisse,  breviter  illud  dedaremus 
sive  exponamus. 

Aiunt  isti,  quod  cum  fumus  humidos  ad  supema 
ascendit  (propriom  namque  est  fumi  homidi  ad  su- 
perna  elevari,  ut  saepios  a  nobis  expositum  est),  ele- 
vatur  cum  eo  aliquid  terreoae  substantiae ,  quae  ex 
calore  solis  in  lapideam  spissatur  substantiam ,  et 
continetur  in  concavitate  nubis,  donec  impetu  ali- 


79 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  —  DJfOASC.  ET  HISTOR. 


80 


quo  nnbes  dividh,  unde  lapis  iUe  impulsus  altum  A 
aliquid  percutit. 

Gap.  Xi.— Quare  in  sola  asstate  contingant  fulmina. 

Hic  subjidet  aliquis  :  Gum  in  omni  tempore  anni 
fumus  humidus,  ut  praediximus »  ascendat,  quare  in 
pmni  non  contingunt  fulmina  et  tonitrua  T  Gui  did- 
mus  :  Gum  ab  fumo  humido  ascendente  habent  esse, 
non  fiunt  tamen  inde  dooec  ad  summum  pervene- 
rint  aeris,  quod  per  simile  maris  pof est  probari.  Gum 
enim  mare,  ex  fumo  ascendente,  in  fundo  commovetor, 
ex  spissitudine,  non  potest  hue  vel  iliuc  impelli.  Sed 
cum  usque  ad  summum  commotio  illa  pervenerit, 
iliuc  et  illuc  undae  impelluntur,  fitque  tempestas. 
Quod  vero  tempestas  a  fundo  incipiat,  per  hoc  potest 
probari,  quod  phocas  undas  agitantes  ante  tempesta-  q 


Gap.  Xni.  —  Quod  cometa  non  sit  stelia. 


tem  videmus.  Unde  Plinius  ait :  Nautce  sunt  dormi" 
toria,quas  in  fundo  maris  dormiunt,  Fumo  tamen, 
ut  praediximus,  fundum  maris  commovente ,  excitati 
ad  summum  ascendunt.  Quod  videntes  naut»,  expe- 
ximento  certi,  etsi  de  physioa  incerti,  tempestatem 
iuturam  pnBdicunt,  quippe  jam  incipil  tempestas  in 
fundo.  Simile  vero  est  in  aere.  Dum  enim  inferiores 
partes  aeris  obtinet  fumus,  ex  spissitudine  noa  po- 
test  huc  vd  illuc  impeliere  aera.  Sed  cum  ad  sum- 
mum  pervenit,  huc  et  illuc  ex  Ubilitate  eum  impel- 
lit,  fiuntque  tonitrua  et  fulmina.  In  hieme  vero,  etsi 
aer  spissus  sit,  non  est  tamen  tantus  calor,  quod 
spissus  fumus  usque  ad  summum  possit  erigi,  non 
etiam  in  aere.  Remanens  ergo  in  inferiori  parte  ae- 
ris,  ventos  et  pluvias  gignit.  In  aestate,  cujus  est  . 
maximus  fervor  quo  elevatur,  fitque  partium  aeris 
diversa  incursio  :  unde  contingunt  fulmina  et  toni- 
trua.  In  autumno,  qui  est  frigidus  et  siccus,  neque 
est  humor  qui  elevetur,  neque  calor  quo  elevetur. 

Gap.  Xn.  *—  De  eo  quod  stelloi  mdentur  aliquando 
cadere. 

In  eodem  aere  videtur  nulla  stella  cadere,  cadente 
aliqua.  Gum  ignese  slnt  naturee,  et  proprius  stella- 
rom  locus  sit  aether,  nunquam  ad  terram  descen- 
dunt.  Item  cum  maximae  sint ,  etsi  ex  remotione 
parvae  videantor,  si  aliqua  caderet,  totam  terram  vel 
maximam  partem  ejusdem  occuparct.  Non  ergo  ca- 
dunt,  sed  cadere  videntur.  Saepe  etenim  in  superio- 
ribus  partibus  aeris,  est  ventus  et  commotio ,  etsi 


De  cometa  vero  qnse  in  mutatione  imperii  appa- 
ret,  hoc  sentimus  quod  stella  non  est ;  quia  neque 
de  infixis,  neque  aliquis  planeta.  Quod  de  infixis  non 
est,  ex  hoc  apparet,  quod  motus  illius  sentitur. 
Planeta  vero  non  est,  cum  extra  zodiacum  saepe  vi- 
deatur,  nec  motum  planetarum  sequatur.  Si  item 
stella  esset^  esset  in  aliquo  hemisphserio.  Gum  igitur 
stellse  ^usdem  hemisphserii  apparent,  unde  ista, 
quae  major  videtur,  non  apparet?  Non  est  ergo 
stella,  sed  ignis ,  juxta  voluntalem  Greatoris,  ad 
aliquid  designandum,  accensus. 

Gap.  XIV.  —  De  refluononibus  Oceani. 

Quoniam  de  aere,  et  eo  quod  in  eo  contingit,  pro 
a£fectata  brevitate  transcurrimus ,  de  aqua  et  situ 
ejusdem  dicere  incipiamus.  Sapientia  ergp  divina, 
sine  calore  et  humore,  nihil  posse  vivere  praesciens, 
terram  vero  et  aquam  esse  frigidas,  ut  in  ea  vivere 
aliquid  posset,  totius  caloris  fontem,  id  est  solero, 
ut  aequaliter  hinc  et  illinc  terram  calefaceret,  super 
medium  terrae  posuit.  Sed  quia  a  solo  calore  nihil 
vivere  posset,  in  medio  ejusdem  fontis  caloris  fon- 
tem  huraoris  supposuit,   ex  quibus  hinc  et  iHinc 
terra  temperaretur.  Est  ergo  fons  hnmoris  in  medio 
torridae  zonae,  in  medio  aeqoinoctialis  circuli,  terram 
circumdans,  qui  ideo  esse  a  pluribus  non  creditur, 
quia  per  nimium  fervorem,  ad  ipsum  non  perveni- 
tur.  A  physicis  tamen  praedicta  necessitate  esse  cre- 
ditur,  verumque  mare  vel  Oceanus  appellatur.  Hoc 
vero  mare  cum  usque  ad  Occidentem  venerit,  duas 
refluxiones  ibi  facit,  quarum  una  ad  austnxm ,  alia 
ad  septentrionem  vergit/  latera  terrae  sequentes.  Si- 
militer  in  oriente  duas  facit  refiuxiones,  ad  praedicta 
latera  se  vergentes.  Gum  occidentalis  vero  refluxio, 
et  illa  orientalis,  ad  praedicta  latera  se  vergentes,  si- 
bimet  occurrunt,  ex  repercussione  ingurgitaturretro 
mare ;  fitque  famosa  accessio  et  recessio  maris,  quae 
fiuctus[vel,  aestus  maris  pro  fluxu]  maris  dicitur. 
Simiiiter  aliae  duae  in  capite  sibi  occurrentes.  Sunt 
alii  qui  dicunt  fluctus  maris  montes  subditos  mari 
causam  esse.  Gum  item  usque  ad  ipsos  mare  perve- 
nit,  retro  cadit,  et  ingurgitator,  impleturque  retro 
alveus,  sed  ante  expletur.  Si  ante  vero  expletur,  retro 
item  revertitur,  et  expletur  retro,  sed  impletur  ante 


non  sit  in  inferioribus,  ex  ea  commotione  aer  igni-  D  praedicta  occidentalis  refluxio,  ad  septentrionem  ver- 

tus  et  splendens,  per  aera  discurrit.  Qui  cum  extra 

aliquam  stelUm  splendere  incipit,  suo  splendore 

visum  iilius  stdlae  nobis  aufert ,  videturque  quod 

stella  ceciderit.  Sed  dicet  aliquis  :  Unde  est  ergo 

quod  slbllam  illam  non  videmusT  Huic  dicimus  : 

Stdlam  illam  videri  posse,  sed  eam  esse ,  nesciri. 

Gum  enun,  ut  praediximus,  aer  ignitus  discurrat,  aer 

spissior,  et  modo  tardior  subsequitur,  qui  inter  nos 

et  stellam  iliam  positus,  visum  ejusdcm  nobis  au- 

fert.  Sed  aotequam  transeat,  et  stdla  appareat,  fir- 

mamentum,  quod  ad  occasum  volvilur,  stellam  il- 

lam  ad  uUeriora  secum  detulit.  Gumque  apparet, 

quia  in  alio  loco ,  quam  antea  esset ,  videtur,  alia 

stella  putatur. 


Gum  juxta  latera  terrae  tangens  Africam,  ad 
finem  ejus  pervenerit,  inter  Galpem  et  Atlanlem, 
uaque  juxta  Hierusalem ,  Mediterraneum  yocatur, 
diversa  a  diversis  regionibus  nomina  aedpiens.  Qua- 
liter  vero  ascendat  et  descendat  si  quis  sdre  deside- 
rat,  et  qu»  nomina,  ex  quibus  regionibus  sumptai 
mappam  mundi  consulat.  Sed  quia  fadlius  iliabitur 
animo  sobjeota  descriptio ,  id  qood  dtxinms  oculia 
subjieiamus  :  in  posita  (col.  seq,)  sphaerala  ocdden- 
tdis  refluxio  ad  septentrionem  vergens,  ex  Atknte 
moote  adjacente ,  Atlanticom  mare  vocatur,  infra 
quam  est  Anglia,  et  vicinse  insulae.  Ex  Oriebtali 
refluxione  ad  Septentrionem  vergente  nasdtur  lo- 
dicum  roare.     Sirailit^r  ex  aliis  refluaionibtt«   ad 


81 


DE  PHILOSOPHIA  MUNDI  LIBRI  QUATUOR.-  LIB.  III. 


82 


anstnuD  le  vergeiitibiis  eredendum  est,  maria  nasei  A  ciesdo  figuram,  minuemus  laborem,  unam  similem 


diversa.  Sed  hoc  nostra  altestatione  describi  non 
debe»,  quia  propter  torridam  zonam  interjectam 
situs  illarom  nobts  incognitus  perseverat. 


hefiuxumes  aJb  Occid.  ad  Sepient. 


precedenti  faciamus,  in  qua  non  in  medio  sibi  re« 
fluxiones  occurrant.  In  prima  ut  ex  illa  cardinales,  ex 
hao  collaterales  intelligamus. 


'vmufsnY  pv  9^U9fuo  (fv  s9uotxnif9^ 
Cap.  XV.  —  De  ortu  veniorum. 

Et  quia  nostra  sententia  est,  ex  illis  refluxibus 
Tenlos  nasci,  de  ortu  eorum  disseramus  tam  eardi- 
nalium  quam  collateralium,  cum  igitur,  ut  praBdixi- 
mus,  in  Occidente  ex  illo  fonte,  totius  humoris,  duse 
reflnxiones  una  ad  austrum,  alia  ad  septentrionem 
diriduntur,  in  illa  separatione  movetur  aer.  Sed  si 
tantns  fuerit  impuisus,  quod  usque  ad  nos  pervene- 
rit,  generat  ventum  qui  Zephyrus  vocatur.  Duse  vero 
orientales,  sua  divisione  generant  ventum,  qui  Eu 


Sed  quia  in  una  fignra,  non  plus  quam  duos 
possumus  ostendere ,  per  simile  istarum ,  de 
n  aliis  inteliigatur.  Quaeritur  autem  :  si  ex  pne- 
dietis  causis  contingant  venti  cum  quotidie  re- 
flnxiones  dividantur  ,  sibique  occurrant ,  quod 
testantur  quotidiani  fluctud,  quare  quotidie  venti 
non  contingant.  Cui  dicimus  :  quod^  et  si  quo- 
tidie  contingant^  non  impetum  faciunt,  qui  usque 
ad  nos  perveniat.  Ssepe  vero  contingit,  quod  non 
putamus  ventum  esse,  cum  in  aliis  regionibusi  vel 
in  superioribus  aeris  partibus  transit,  non  tamen  a 
nobis  sentitur.  Suntqui  dicunt  cavemas  terrse  cau- 
sas  esse  ventorum.  Gum  enim  eas  subintrant,  partes 
aeris  ex  labilitate,  una  intrante,  et  aiia  exire  volentei 
fit  conflictus,  quo  aer  commotus,  generat  ventum. 
Inde  est  quod  iEoIia,  quia  cavemosa  est,  regio  ven- 
torum  dicitur.  Alii  dicunt  fumum  humidum  ascen- 
dentero^  et  prseponderatione  sua  aera  movere,  ven- 


rus  nominatur.  Cum  vero  orienlalis  et  occidentalis  ^  tumque  rigare.  Nos  vero  primum,  et  secundum,  et 

ad  septentrionem  vergentes,inmedios  sibi  occurrunl, 

movetur  aer,  fitque  ventus  septentrionalis,  qui  dici- 

tur  Boreas :  qui  idcirco  frigidus,  quia  in  frigida  zona 

nascitur.  Siccus  vero^  quia  nubes  de  hoc  angnlo 

terrae  ad  medium  fugat,  estque  pluviosus,  juxta  fi- 

nes  torridae  zonse.  Cum  vero  transit  torridam  zo- 

nam,  calefit,  etsi  nobissit  frigidus,  ibi  tamen  est  cali- 

dus.  Similiter  cum  duse  vergentes  ad  austrum,  in 

medio  sibi  occurrunt.generatur  auster  qui,  etsi  ultra 

torridam  zonam  siccus  et  frigidus  sit,  ut  apud  nos 

Boreas,  quippe  cum  in  frigida  zona  oriatur,  quia 

tamen  transit  per  torridam  zonam,  ealefactus  est,  et 

ad  nos  parvenit  calidus,  fugandoque  ante  se  nubes, 

usque  ad  angulum  terrae  in  quo  habitamus,  generat 


tertium,  causam  ventorum  esse  docuimus. 
Cap.  X?1.  —  Vnde  quasdam  aqua  dulcU^  quasdam 
salsa. 
Unde  aqua  salsa  sit  doceamus.  Naturaiis  sapor 
aquae  insipidus  est,  unde  naturaliter  est  insipidum 
phlegma,  ex  accidente  tamen  fit  salsa.  Cijyus  ratio 
talis  est :  Cum  mare,  ut  diximus,  torridse  zonse  sit 
suppositum,  ex  calore  spissatur,  fitque  salsum.  Cer- 
tum  nempe  est  per  ebullitionem  aquam  transire  in 
salem.  Sed  dicet  aliquis  :  Cum  ex  principio  hoc 
salso,  omues  aquae  nascantur,  et  ad  idem  revortan- 
tur  (teste  Salomone,  qui  dicit :  Ad  loea  unde  exeunt 
aquce^  revertuntur  (Eccle,  i).  Neque  enim  creden- 
dum  est,  aquas  annihilari,  sed  circulariter  reverti) 


nobis  pluvias,  estque  ex  accidente  nobis  calidus  et  D  unde  est  qnod  qusedam  aquae  sunt  dulces,  qusdam 
hnmidusi  etsi  in  sua  origine  frigidus  et  siccus.  Viso      sals®? 


unde  eardinales  venti  oriantur,  etiam  unde  sint 
qnataor  eollaterales,  videamus.  Si  in  duabus  refluxio- 
nibos  ad  septentrionem  vergentibus,  Boreamque 
prsedtcto  modo  generantibus  contingat,  quod  orien- 
talis  ex  aliquo  occidenle  sit  velocior,  ultra  medium 
septentrionem  et  ocddentem  ^ccurrit,  nasciturque 
veutus  collateralis,  inter  Boream  et  Zephyram.  Si 
vero  occidenlalis  ,  ultra  medium  septentrionalis 
orientalt  occnrrat,  fit  ventus  collateralis  inter  Boream 
et  Eurum.  Similiter  si  alis  duse  refluxiones  ultra  me* 
dium^modo  hic  modo  illic,  sibi  occurrant,  duo  colla- 
terales  ventos  generant :  unum  inter  Eurum,  alterum 
inter  Austnimi  et  Zephyrum,  Sed  quia  oculis  suhji- 


Cap.  XVII.  «-  Quod  aqua  colata  et  attenuata 
fontes  dulces  gignat. 

Cujus  hsec  solutio :  cum  terra  cavemosa  sit,  aqua 
ex  labilitate  sua  subintrat,  quae  per  cataractas  trans- 
iens,  colatur  et  attenuatur,  salsumque  amittit  sa- 
porem,  quse  ad  terrse  superficiem  erumpens,  fontes 
et  diversos  rivulos  dulcis  saporis  inde  gignit. 

Cap.  XVIII.  —  Unde  putei  kabeant  humorei. 

Sed  de  puteis,  unde  habeant  humores,  dissensio 
est.  Si  enim  a  cataractis  fontes  principium  haberent, 
implerentur  et  decurrerent?  Conlra  quod  dicimus  ; 
etsi  a  cataractis  principium  habeant,  non  implentur 
tamen.  Contingtt  autem  cataractam  non  ibi  finiri, 


83 


HONORII  ADGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  -  DIDASC.  ET  HISTOR. 


84 


sed  hinc  et  illine  esse .  Unde  uUra  transit  aqua  pu-  A  Qoi  enm  ex  ealore  soUb,  el  ex  aieeitate  term  deaicca* 


tei,  et  non  ebullit  sursum.  Ubi  enim  fons  finita  est 
cataracta.  Inde  aqua  propter  spissitudinem  terrse, 
non  valens  ultra  defluere,  cogitur  sursum  ebuUire. 
Sunt  alii  qui  dicunt  non  esse  ex  cataractis  princi- 
piiim  putei,  sed  ex  sudoribus  terrse.  Cum  enim  terra 
aliquid  bumoris  conlineat,  si  perforata  sit,  descen- 
dunt  guttae  aquae  ad  modum  sudoris  bominis,  et 
inde  est  aqua  putei .  Nobis  videtur  ex  utroque  cau- 
sam  esse.  Quod  enim  ex  cataractis  sint,  per  boc  pro- 
batur,  quod  juxta  flumina  statim  reperitur  aqua  pu- 
tei,  et  quod  contingit  ssepe  uni  puteo,  post  alterum 
facto,  aquam  de  primo  auferri.  Quod  vero  ex  su- 
dore  terraB  sint,  probatur  per  hoc,  quod  in  siccis  et 
aridis  locis,  aqua  putei  reperitur. 

Cap.  XIX.  ^  Unde  aquia  putei  et  fonHs  in  asstate 
sU  frigidat  in  hieme  calida. 

Qnod  aqua  putei  et  fontis  in  hieme  sit  calida,  sic 
contingit :  Cum  hiems  naturaliter  sit  frigida,  et  fri- 
giditate  pori  terrae  constriogunlur,  nec  potest  calor 
evaporare.  qui  remanens,  intus  terram  calefacit,  et 
aquam.  In  sestate  vero  poris,  superficiei  terrae  ex 
calore  aperlis,  fumus  evaporat,  minuiturque  calor  : 
inde  ab  intus  erumpens,  exit  frigida.  Estergo  aqua 
pntei  in  aestate  frigidissima  :  aqua  vero  fontis,  quia 
propinquior  calido  aeri,  minus  frigida,  minus  adhuc 
aqua  fluviorum,  minus  pluviarum .  Sic  ergo  dulcis 
aqua  colando  per  cataractas  terrae  fit.  Sed  aquae  illse, 
ex  quarum  humoribus  fontes  excunt,  per  superfl- 
ciem  terrae,  non  per  cataractas,  spissae  sunt  et  salsae, 
mariaque  vocantur. 

Gap.  XX.  —  Unde  extutio  vel  diluvium. 

Et  quoniam  communis  philosophorum  sententia, 
terrenamodo  diluvio,  modo  exustione  finiri,  unde 
utrumque  contingat  videamus.  Cum  sit  aqua,  ut 
praediximus,  fonti  caloris  supposita,  contingit  hu- 
morem  paulisper  crescere ,  caloremque  superare, 
donec  ad  id  pervenerit,  quod  nuUis  iittoribus  deten- 
tus,  per  terras  se  diffundens,  terrena  submergit. 


Itts  sit,  contingit  calorem  paulisper  crescere,  humo- 
remque  superare,  donec  ad  id  creverit  quod  per  ter* 
ram  diffusus,  eas  adurat.  Sunt  qui  dicunt,  ex  com- 
muni  planetarum  elevatione,  vel  depressione  eorum 
contingere.  Si  enim  omnes  plaretae  simul  elevantur, 
plus  solito  a  terra  remoti  minus  de  humore  sibi  as- 
sumunt.Unde  humor  crescensper  terram  se  diffun- 
dit,  fitque  diluvium.  Sed  si  unus,  vel  duo,  vel  tres 
eleventur,  sine  aliis,  non  tamen  excrescit.  Quod  enim 
crescit  ex  illorum  elevalione,  desiccatur  ex  aliorum 
propinquitate.  Sic  vero  ex  vicinitate  omnes  adurunt 
terras,  fitque  exuslio,  quia  quod  istae  ex  propinqui- 
tate  majus  faciunt,  aliae  remotaeminus  faciunt.  Et 
attendendum  quod  diluvium  aliud  commune,  aliud 
g  vero  particolare.  Commune  vero  continunm  esse  non 
potest,  particulare  vero  potest.  Sicque  alternatim 
pereunt  mortalia.  Unde  quia  in  tempore  Noe  per  di- 
luvium  roundi  fuit  destructio(Gen.  i),  per  exustio- 
nem  mundus  finietur. 

Cap.  XXI.  —  Unde  sit  qtu>d  in  lunatione  modo  ere- 
scunt  humores,  modo  decrescunt, 

Sed  quia  in  fine  hujus  voluminis  de  habitu  maris 
est  tractatum,  unde  in  primis  septem  diebus  luna- 
tionis  fluctus  illius,  decrescant,  in  aliis  septem  cre- 
scant,  videamus.  Cum  igitur  interlunium  est,  quod 
totus  splendor  solis,  qui  eam  acceodit,  acra  subdi- 
tum  non  potest  tenuare,  neque  humorem  desiccare. 
Est  enim  tunc  plenus  fluctus.  Sed  cum  splendor  in- 
n  cipiens  descendere,  accenditur  luna  et  desiccat  aera, 
minuitque  humorem.  Quantoque  plus  descendit 
splendor,  desiccatur  humor,  usque  ad  septimum 
diem.  Septima  vero  die,  quia  tota  medietate  accen- 
sa  est,  mediante  aere,  calefacit  humorem.  Qui  ebul- 
liens  sursum  elevatur,  et  sic  usque  ad  decimum 
quartum  diem  crescit  fluctus;  sed  quia  in  tertia 
hebdomada  calor  elevans  in  ea  minuilur»  fluctus 
maris  immoralur.  In  quarta  vero,  quia  splendore 
accendente  calor  deficit,  spissatur  aer»  humorque 
crescit,  et  inde  fluctuat  usque  ad  noviluvium. 


LTBER  QtJARTUS 


PRiEPATIO.  D 

Superiorum  voluminum  series,  a  prima  causa  re- 
mm  ortai  usque  ad  terram  defluxit,  pruritum  aurium 
non  continens,  sed  utilitati  legentium  deserviens, 
atque  ideo  animis  stultorum  non  sedens.  iam  enim 
illud  impletum  est :  Erit  cum  sanam  doctrinam  non 
sustinebuntf  sed  ad  sua  desideria  coacervabunt  sibi 
magistros,  prurientes  auribus  (//  Tim.  iv,  3).  Quae 
igitur  studii  reliqua  iibertaa  sperari  possit,  oum  ma- 
gistros  discipuloruui  palpones,  discipulos  magistro- 
rum  judices,  legemque  loquendi  et  tacendi  impo- 
nentes  cognoscamus?  In    paucis  enim  magistri. 


frontem,  si  adulantis  vocem  et  vultum  percipient ; 
etsi  sit  aliquis  qui  magistri  severitatem  sequatur, 
ut  insamus  a  meretricibus  magister  scbolarum  fuga- 
tur,  crudelisque  vocatur  et  inhumanus ;  ut  jam  ver- 
bis  Umbricii  possit  uti, 

...atque  ideo  nulli  comss  exeo  tanquam, 
Mancus,  et  exstinctce  corpus  non  utUe  dextras. 
JuvEN...,  Sei.  III,  47. 
Unde  ergo  deberent  diligi,  fugantur  magistri,  se- 
cundum  illud  Ovidii  : 

Per  quas  nospetitiSf  saspe  fugatis  opes. 
Sed  quoniam  probi  est  animom  adp^ora  aoa  fle 


85 


hE  PHILOSOPHU  MUNDI 


ctere,  sed  sielionbizfl  eoDformare,  reraoto  aiumo  a 
pejoribnsy  conform8t04)ae  melioribasy  ad  caetera 
tranBeamus.  £t  quia  de  aliis  elemeatis,  et  omata, 
et  eomm  seclaiUes  coropendia  diximus,  de  terra  et 
omatu  cjna  dicere  incipiamua, 

Ckp.  I.  —  t>e  terra  et  mundo, 

Est  ergo  terra  elementum  ia  raedio  mundi  sitiim, 
atque  ideo  infimum.  Mundua  nempe  ad  aiailitudi* 
nem  ovi  est  dispositus.  Namque  terra  est  in  medio» 
ut  vitellus  in  ovo.  Circa  hanc  est  aqua,  ut  circa  vi- 
tellum  albumen.  Girca  aquam  est  aer,  ut  pannicutus 
continens  albumen.  Extra  vero  coocludeas  oraxBa« 
est  i^nis  ad  modum  teat»  ovi* 

C4P.  )I.  —  De  diversis  qualitatibus  terrce. 

Hec  terra  sic  in  medio  mundi  pasita ,  et  inde 
omnia  recipiens  pondera,  etsi  naturaliter  ait  frigida 
et  sicca,  in  diversis  tamen  partibus  sais^  ex  acci- 
dente  diversas  continet  quaUtates.  Pars  enim  iltius 
torride  zonse,  parti  aeris  subjecta,  ex  fervore  solis, 
torrida  est  et  inbabitabilis.  »^d  duo  cjusdem  capitai 
frigidis  partibus  aeris  subdita,  fiigida  sunt  et  inba* 
bitabiiia.  Pars  vero  temperat»  parti  aeris  subjeola, 
temperata  est  et  babitabilis.  Sed  quia  duse  partes  il- 
lius,  ut  prsediximus,  intemperatce  sunt,  dusB  infra 
suQt  temperat»,  et  babitationis  patientes.  Una  extra 
torridam  zcmam,  altera  ultra  :  sed  quamvis  habita- 
biles,  unam  tamen  ab  omnibus  iohabitari  tantpm 
credimus,  nec  totam.  Sed  quia  philosopbi  de  habi- 
talionibns  utriusque,  non  quia  ibi  sunt,  sed  quia  ibi 
esse  pessuBt,  loqttlmttir  de  Olts,  quos  nos  non  cre- 
diraos  esse  propter  iotellectnm  lectionfs  philosophi- 
tm ,  aliqnid  inde  dieamus. 

Ca».  UI.  —  De  haHtatorilfUs  ejrn. 

Pars  igitur  zonae  habitabilis,  in  qua  sumus,  in  duo 
dividitur.  Cum  enim  temperies  aeris  ex  omni  parte 
sit  terrae,  quaedam  pars  temperata  est,  et  habltabi- 
lis.  Sed  quoniam  refluxiones  Oceani  latera  terrs 
juxta  qualitatem  horizontis  ciagit,  in  duo  illam  di- 
vidunt.  Cujos  superiorem  partem  habitamus  :  Anti- 
podes  vero  nostri  inferiorem.  Nollus  tamen  nostrum 
ad  illoa,  neque  illorum  ad  noa  pervenire  potest.  Ex 
parte  enim  sept^trionis,  frigus  et  refluxiones  trans- 
itom  piohibent.  Ex  parte  vero  oriantia  et  occiden- 
tis,  aol  el  refluxiones.  Similiter  alia  habitabilis  in 
duo  dividitur  :  Suf  erins,  quorum  ^m  nostri  obii- 
nent,  et  inferios  dvtdcoSol  illonim.  Sunt  ergo  in 
daalma  habitabilibus  quatuor  habitatores,  alii  cnm 
aliis  in  quibasdara  temporibus  conveniont ,  in  qui- 
bnsdam  differunt.  Nes  ergo  et  noslri  antipodes  si- 
mnl  faabemus  aestatem,  et  biemem,  et  alia  anni  tem- 
pora.  8ed  qnanfdo  habemus  diemi  illi  noctem,  e 
converso.  Si  enlm  ex  propinquitate  solis  est  lestas, 
et  ex  remotione  biems,  ex  mediocri  distantia  ver  et 
autamnus,  signa  vero  nobis  et  illis  aequaliter  distant, 
quippe  terram  servantia,  et  suum  naturalem  locum 
obeuntia,  in  quocunque  signo  sit  sol,  sequaliter  erit 
nobis  et  illis,  etidem  efficiet.  Merito  igitur  habemus 


LIBW  QUATUOR.  —  LIB.  IT.  M 

A  similea  diversitates,  non  taraen  simnl  dSem  et  no* 
ctem.  Cum  enim  ex  splendore  sit  dies,  ex  umbra 
terrae  fit  nox.  Umbra  yero  semper  est  in  parte  oppo- 
sita  splendori  solis ,  cum  in  superiori  parte  terrae 
est  splendor  diei,  in  inferiori  est  umbra  noctis,  et  e 
converso.  NuIIa  est  ergohora,  in  qua  in  aliqua 
parte  non  sit  dies,  et  in  aliqua  non  sit  nox.  Sed 
queritur  :  Si  nos,  et  illi,  simul  habeamus  aestatem 
et  hieniera.  Sed  quando  nos  diem,  illi  noctem.  In 
SBstate  vero  nobis  sunt  longissimi  dies,  breves  autem 
noctes ;  habebunt  ergo  q)si  in  aastaie  sna  dies  bre- 
ves,  etnoctes  longas,  quod  non  est  naturale  aestatis? 
Contra  hoc  dicimus  :  etsi  quando  nos  diem,  iili  no- 
ctem,  tamen  in  quodara  tempore  dies  nobis  et  illis 
est  communia,  sed  alteri  in  vespere,  sAteriinmaQe. 

g  Cum  enim  sol  est  nobis  in  ortu ,  adhuc  est  illis  in 
occaau,  habemusque  mane,  illi  ¥eqf>ere,  ut  oirea  ko- 
ram  primam  Bondum  sit  eis  nox.  Similiter  in  ocea« 
su,  ex  quo  £ol  iocipit  descendere,  incipit  Ulis  appa- 
rere,  et  tunc  est  ilUs  mane,  nobis  veapere.  Inde  es( 
ergo,  quod  habemus  nos  et  illi  diea  «quales  et  ao- 
ctes,  etsi  non  siraul.  Sirailiter  hiems.  Qualiter  hoo 
sit,  ingeniis  leigentiam  discutiendum  permittaniaa. 
Nos  vero  et  jtvr^ot  similem  habemusdiera  etaooiea^ 
sed  quando  nos  asstatera,  iUi  hiemem,  et  e  converso. 
Cum  enim  in  eodem  hemispherio  simul  nos  et  illi 
habemus  spleiidorem,  et  simul  umbrara  :  sed  quia 
quando  nobis  est  sol  propinquus,  illid  est  remotos  : 
quando  habemus  «statem,  iUi  hiemem.  Sed  hie  ori- 
tur  qumstio^  similis  priori,  ad  quam  si  quia  prioriboa 

n  jnstructus  accesserit ,  ilUos  aolutionem  facile  inire- 
niet.  Nos  vero,  et  antipodes  hrAmj  neque  simtti 
estatem,  nequem  simul  hiemem,  neque  diem,  neque 
noctem  habemus,  iEvrt^ot  vero  et  sui  anlipodes  aio 
se  babent,  ut  oos  et  noatri  anteeci,  et  noatri  antipodea, 
ut  nos  et  sui ;  antipodes  nostri  et  sui  ut  aos  et  ao- 
teeei.  £t  quoniam  de  habitationibus  tribus  et  earura 
habitatoribus  satis  docuimus,  de  nostra  dioere  inci« 
piamus.  Nostra  igitor  habitatio  ab  oriente  in  otcor- 
dentem,  a  meridie  ad  septentrionem  extenditur, 
qu8B  qu^mvis  temperata  dicatur,  non  sequaliter  tamen 
in  omnibus  suis  partibus  temperata  est.  Pafrs  enim 
torridfi  zonsD  propinquior,  ut  est  Libya,  .fitMopia, 
calida  est  et  sicca;  vicina  frigidae,  frigida  est,  et 
humide.   Occidentalis ,  frigida  et  sicca.  Oriehtalis 

^  ealida  et  humida.  jfiqualiter  vero  distans,  a^ualiter 
est  temperata. 

Cap.  IV.  —  De  terminis  Asias,  Africce  et  Europos* 

Hujus  item  tres  partes  sunt  principales,  Asia, 
Afiica  et  Europa ,  et  incipit  Asia  ab  oriente ,  et 
extenditur  lateraliter  a  septentrione,  usque  ad  torri- 
dam  zonam,  terminaturque  Tanai  et  Nilo^  mediam 
partem  habitabiUs  continens.  Europa  vero  et  Africa 
duas  aUas  obUnent.  Suot  vero  termini  Afric» :  Nilus, 
ex  parte  orientis :  a  meridie  torrida  zona,  a  septen- 
trione  Mediterraneum  mare ,  ab  occidente  refluxio 
Hediterranei.  Termmi  vero  Europce  sunt  ab  Oriente 
Tanais,  ad  Mediierraneum  mare,  ab  occidente  re- 


81  HONORII  AUGUSTODDN.  OPP-  PARS  I.  ^  DIDASC.  KT  HISTOR 

fluiOy  a  Beptentrione  frigida  zona,  hoe  modo  : 


88 


Fricrida 


NiHxisTomda  Zona 


"^  Omns 
Afici 


AfvicfC 


Cap.  V.  —  Unde  in  guibusdam  moniibus  perpetuos 
sint  nives. 
In  hao  item  snnt  montes ,  in  quornm  summitati- 
bns  sunt  perpetnsB  niyes,  cnm  in  eonvallibus  maxi- 
mus  sit  calor.  Sed  qusBritnr,  cum  calor  sit  ex  sole, 
et  ex  superioribus  :  montes  vero  sint  propinquiores 
soU,  quam  su»  convailes ,  quare  in  superioribus  il- 
lorum  sint  niyes  et  in  convallibus  non  ?  Contra  hoc 
dieimus,  quod  et  in  superioribus  breviter  tetigimus  : 
quod  quamvis  ex  sole  sit  caior,  qui  idem  est  calidae 
natnraB,  donec  tamen  humido,  quod  in  sui  naturam 
transmutet,  se  commisceat,  nihil  calefacere  polest ; 
nnde  in  prssdictis  montibus,  quia  aer  subtilis  est  ex 
nimia  remotione  a  terra,  a  sole  non  potest  accendi, 
sed  ex  sna  levitate  impulsus ,  huo  et  illuc ,  frigidus 
eCQcitnr.  In  convallibus  vero,  quia  aer  est  spissns,  et 
inde  fere  immobilis  cito  incenditur  et  calefit,  quod 
per  hoc  simile  potest  probari.  Quia  si  aer  est  immo- 
bilis,  accenditur,  et  est  calidus,  sed  si  ventus  veniat, 
qui  illum  moveat,  frigus  sentitur.  Hic  oritur  qunslio 
alia  :  si  aer  in  superioribus  prsBdictomm  montium 
ila  est  subtilis,  unde  ergo  spissatur  in  nubes  et  ni- 
ves?  Nos  vero  dicimus  quod  ille  aer  non  spissatur, 
sed  fnmus  humidus  qui  ex  convallibus  ascendit ,  ex 
Ingiditate  superiorum  in  nubes  et  ni  ves,  constringitur. 

Cap.  VI.  —  Quas  qualitates  contrahat  terra  ex 
diversis  ventis. 

Hffic  eadem  habitabilis,  diversis  ventis  exposita, 
diversas  contrahit  qualitates.  Si  enim  aliqua  pars 
cgusdem  montibus  oppositis  orienti,  septentrioni 
clausa  sit,  et  occidenti,  exposita  vero  meridiei  est  ca* 
lida  et  sicca,  et  hieme  habitationi  bona,  in  aestate 
pessima.  Si  vero  ex  contrario,  in  hieme  mala,  in 
aestate  bona.  Pars  vero  orienti  exposita,  aliis  itidem 
clausa  est,  et  calida  et  humida,  et  veri  bona,  e  con- 
trario  frigida  et  sicca.  In  autumno  mala,  sed  in  vere 
bona.  Idem  vero  de  partibus  terne  diximus,  probari 
potest  per  fenestras  domus  :  austrina  namque  in 
sestate  sunt  malse,  in  hieme  bonse.  Septentrionales 
econtrario.  Inde  erat  quod  antiqui  triclinia  anstralia 
et  borealia  faciebant,  ut  in  australi  hieme,  in  boreali 
iBstate  discumberent  (Vitruv.  id.  test), 

Cap.  VII.  —  De  insertis  arboribus. 

Et  quoniam  de  hoc  elemento,  et  de  partibus  ejus 
satis  disseruimns ,  de  terrse  fmctibus  et  arboribus 
consequens  est  ut  dicamus.  Sed  quia  Hacer  et  Dio- 
scorides  omne  iiiud  aperte  docent,  de  illis  taceamus. 


A  Unam  solam  ejus  qusstionem  cum  ejus  solutione 
poaentesi  quss  talis  est :  Cum  alterius  sit  naturse 
tmncus,  alterius  surculus,  quse  fit  causa  crescendi  ? 
Gausa  crescendi  est  fumus  qui  venit  de  terra  per  ra- 
dices  et  trancum,  et  dum  descendit,  perforans  radi- 
ces,  aliquid  ternB  et  aqusd  substantie  trahens ,  cau- 
samque  vivendi,  augmentandi,  fructusque  ferendi 
conferens.  Hoc  per  traneum  ascendit,  truncusque 
quod  suas  naturse  est  convenienSi  continet,  naturali- 
que  calore  illud  digerens,  in  medullam,  et  trancum, 
et  corticem  transmutat.  Qnod  vero  ad  surculum 
.ascendity  surculus  similiter,  quod  sibi  convenit,  in 
sui  naturam  dirigit.  Cum  nobis  hac  quaestione  et  so- 
lutione  praedictoram  auctoram,  satis  superque  dictum 
videatur  :  restat  ut  de  terreno  animali  aliquid  loqua- 

3  mur.  Quod  cum  omne  sit  mortale ,  quoddam  tamen 
rationale,  sed  quia  irrationabilia  infinita  sunt,  lectioni 
philosophoram  multum  pertinentia ,  de  naturis  illo- 
rum,  et  unde  quaedam  raminent,  quaedam  non,  di- 
cere  postponamus ,  ut  de  raUonali  et  mortali,  id  est 
de  homine,  quod  dignius  est,  disseramus,  quod  quia 
ex  dttobus,  scilicet,  ex  anima  et  corpore  constat, 
prius  de  humano  corpore ,  quod  nostrae  cognitioni 
occurrit,  deinde  de  aniroae  virtutibus  doceamus.  Sed 
quoniam  de  compositione  primi  hominis  tammasculi 
quam  feminae,  qnaliter  et  quomodo  ex  limo  homo  fac- 
tus  sit,  in^rimo  voluminedocuimus,  de  quotidiana  ho* 
minis  creatione,  formatione,  nativitate,  aetatibus,mem- 
bris,  de  oSiciis  et  utilitatibus  membroram  dicamos» 

Cap.  VIII.  —  Quid  sit  sperma. 
^*  Cum  igitur  ex  spermate  conceptio  hominia  fiat, 
de  ipso  aliquid  dicamus,  Sperma  ergo  est  utile  [fort. 
virile]  semen,  ex  pula  substantia  omnium  membro- 
rum  compositum.  Quod  vero  ex  substantia  omnium 
membrorum  illud  sit  composilum ,  ex  faoc  apperet 
quod  omnia  membra  inde  creantur,  naturaliterque 
est,  ut  similia  consimilibus  nascantur.  Aliud  item 
ad  hoc  est  argumentum ,  quod  si  paler  in  aliquo 
membro  aliquam  incurabilem  infirroilatem  habeaty 
filius  in  eodem  membro  eamdem  obtinebit. 

Cap.  IX.  —  Quare  in  pueriiia  coUus  non  contingat. 

A  qoarto  decimo  anno  tompns  cmtn«;  incipif.  Sed 
qoaeritur  :  cum  calore  et  humore  sperma  causam 
contrahat,  pueritia  vero  calida  et  humida  sit,  quare 
Q  in  ea  coitus  non  contingat  ?  Cui  didmus ,  qnod  in 
illa  aetate  stricti  sunt  meatusy  huic  ad  hoc  deser- 
vientes,  deinde  sperma  exire  non  potest.  In  aliis  vero 
aperti  sunt,  et  apte  coitui.In  senectnte  vero  et  senio 
propt^  frigiditatem  coilus  vix  contingit.  Post  come- 
stionem  ante  somnum  moleatum  hoc  opns,  minuitur 
enim  naturalis  calor  qui  eibum  debet  digerere.  Post 
somnum  vero  quia  cibus  digestus  est  et  versus  in 
sanguinem,  tempus  iliius  est.  Quae  vero  complexio 
huic  operi  conveniat,  ex  seconda  particola  queratur. 

Cap.  X.  —  De  matriee. 

Matrix  vero  est  ista  seminis  susceptrix,  intus  vil- 
losa  ut  melius  semen  suscipiat,  septem  obtinens 
cellulas,  humana  figura  ut  moneta  impressas.  Inde 
est ,  quod  septem ,  nec  unqoam  plnres  mulier  uno 


89 


DE  PfllLOSOPHIA  MDNDI 


lerto  poCest  parere.Et  qoia  exznatrice  causa  steri- 
litatis  contiDgit  aliquando,  aliquid  inde  dicamus. 
Cap.  XI.  —  Qvos  sit  causa  iterilitaHs. 
Causa  igitur  sterilitatus  est  niinia  siccitas,  nimia 
hnmiditas,  nimius  calor,  nimium  frigus.  Gum  enim 
sperma  ex  temperato,  id  est,  sanguine  constet,  ut 
inde  aliquid  fiat  simile,  requirit.  Aliquando  nimia 
pinguedo  est  causa  quare  nihil  concipiatur  ;  ex  ea 
enim  os  folliculi  obstruitur,  ne  semen  intrare  pos- 
8tt.  Unde  Yirgil.  in  Georgic.  (lib.  ui,  136)  dicit : 
Equas  in  tempore  coitus  macie  esse  extenuandas. 
Deinde  subjungit  physicam  : 

Ne  pmguior  u$ui  sulcos  oblimet  inertes  (63). 
Iterom  frequentia  coitus  hajus  rei  causa  est :  deli- 
nitor  enim  matrix  intus  ad  modom  marmoris  an- 
cti  et  nibil  potest  retinere.  Si  Tero  ia  muliere  nulla 
sit  eaasa  st^litatis,  veniatqae  sperma  geniturfle 
coBTenieas  in  matricem,  claaditur  slatim  ila  ut,  ait 
Bippocrates,  qaod  nec  aeas  possit  immergi,  facta- 
qae  eoDceptioesi.  Ideoque  convenicns  geniturfledi- 
ximas,  qaie  si  nimis  nt  calidam  vel  siccam,  non 
est  aptam  genitarae. 

Gap.  XII.  ^  Si  aHqua  nolens  pote$t  eoneipere. 
Sed  qaflBfitar  si  aolam  virile  semen  sine  muliebri 
spermale  geBilunB  safficiat  ?  Dicunt  quidam  itlud 
solam  sonioere  |  oiyaa  hsBO  est  probatio  :  Quod 
saepe  aliquis  homo  cam  aliqaa  ndlente^  eaque 
flente,  eoncaboit,  et  aliqaando  gignit,  ubi  nuIJum 
semen  malieris  esse  potest :  non  est  enim  sine  vo- 
laptate  seminis  emissio.  Nos  dicimas  etiam  malie- 
bre  semen  essein  coneeptione,qai  per  infirmitatem 
quam  paer  contrahit  in  siroili  membro,  a  matre 
potest  probari.  Quod  vero  dicit,  aliqua  nolente, 
puerum  concipi,  dicimus  quia,  etsi  in  principio  di 
splicet,  in  fine  tamen  ex  fragilitate  carnis  concupi- 
scentialis  placet.  Sed  quia  in  conceptione  menstruum 
solet  cessare,  onde  contingat,  et  quare  tunc  cesset, 
edisseramus. 

Cap.  XIII.  —  De  superfluiiatibus. 
Cum  mulier  omnis  naturalitater  frigida  sit,  calidis- 
sima  quippe  frigidissimo  viro  frigidior  ast,  cibum 
non  potest  bene  digerere  remanetque  superfluitas 
quae  per  singulos  menses  purgatur,  menstruumque 
Tocatur.  Cooceptione  vero  facta  gemioatur  calor  ex 
fetu,  unde  melius  cibus  digeritur,  nec  lants  super- 
fluitates  oriuntur  ut  prius.  Item  quia  ex  sanguine 
matricis  nntritur  fetus,  non  indiget  purgatione. 

CAP.XI7.—  Quarehomocumnatus  est  non  graditur. 

Inde  est  quod  castera  animalia,  ex  qao  nata  sant, 
gradiontur ;  homo  oon  graditur,  quia  ex  sanguine 
meostmato  homo  in  utero  nutritur.  Sed  unde  mu- 
lieres  post  conceptionem  ferventiores  sunt  libidine, 
bnita  vero  animalia  omnino  ab  ea  cessant  ?  Inde 
cum  malieres  frigidiores  sint  viris,  luxuriosse  ma- 
gis  sunt  illis.  Unde  poslcoilum  leprosi  mulier  non 
IjBdatur  ;  accedens  vero  vir,  leprosus  efflciatur  di- 

(63)AIiterinVirgiI. 


UBRI  QUATUOR.  —   IB.  IV.  90 

A  cere  postponamus,  ne  corda  religiosonim,  si  forte 
noc  opus  nostrum  in  manibus  acceperint,  diu  lo- 
quendo  de  tali  re  offendamus. 
Cap.  XV.  —  De  formatione  hominis  in  utero. 
Spermate  igitur  in  matrice  locato,  oreque  ejusdem 
clauso,  si  in  dextra  parte  remaneat,  quia  hepar  est 
in  dextra  parte  matrici  vicinum,  meliore  et  calido 
sangoine  nutritur  fetus,  masculus  efficitur.  Si  autem 
in  sinistra  parte,  quse  a  fonte  caloris,  id  est  ab  he- 
pate  est  remota,  femina  erit.  Si  vero  non  bene  in 
dexteram,  sed  aliquantalum  versus  sinistram,  plus 
tamen  versas  dextram,  vir  effeminatos.  Si  in  sinistra^ 
ita  quod  aliquantulum  versos  dextram,  mulier  viri* 
lis.  Cum  vero  in  nna  priedictarum  quatuor  partium 
semen  loeatam  est^inoipit  virtus  digestiva  operari, 

B  qase  calefaciendo  calore  matris  illud  spissat.  Sed  ex 
seccitale  folliculam  inlra  se  conceptam  continentem 
creat,  ne  aliquae  superfluitates  se  illi  miscentes,  il- 
lum  comimpant,  hic  folliculus  cum  paero  orescat, 
et  oritur.  Septima  die  conceptus,  ut  refert  Macro> 
bius  (lib.  I  /h  somnium  Scip.,  c.  6).  galtse  sangainis 
in  superficie  folliculi  incipiunt  apparere.  Tertia  se- 
ptimana  ad  ipsum  conceptionis  humorem  se  dtmer- 
gunt  ;  quarta  in  quadam  liquida  soliditate,  velut  in- 
ter  carnem  et  sanguimen  coagulatur  ;  quinta  vero  si 
puer  in  septimo  mense  nasci  debeat,  sin  autem  in 
nono,septima  incipit  virtus  formativa,  citjus  est  offi- 
cium  humanam  figuram  eonferre.  Hane  sequitar 
virtus  assimilaliva,  cujus  est  officium  quod  frigidum 
et  siccum  est  commutare  in  frigidum  et  siceum,  ut 

Q  sunl  ossa :  quod  frigidum,  in  humidnm,  in  phlegmata 
ut  est  pulmo  ;  quod  calidum  et  sicum,  in  choleriea, 
ut  est  cor  ;  quod  calidum  et  humidam,in  sanguinea, 
ut  hepar.  Deinde  sequitur  virtus  concavativa.  Hujus 
est  officium  manus  concavare,  nares  perforare,  et 
csetera.  Formatis  vero  membris,  assimilatis  et  cava- 
tis,  incipit  famus  humidus  per  venas  et  arlerias 
discurrere,  motum  vitamque  conferre.  Hie  motus 
septuagesimo  die  a  coneepta  incipii,  si  paer  in  se- 
ptimo  mense  nasci  debeat ;  sinautem  in  oetavo,  de« 
eimo  nono.  Sed  quia  orania  quae  lemporaliter  vivunt, 
cibo  aliquo  indigenl,  sequitor  virtos  paaeiliva,  qose 
osque  ad  mortem  extenditur. 

Cap.  XVI.  —  Unde  puerpascatur  in  utero. 
Sed  quaeritur  qualiter,  et  quomodo  puer  in  utero 
D  pascatur.  Dicimus  quod  quibusdam  nervis,  qui  in 
umbilico  sunt  .xatrici  conjunguntur,  per  quos  puro 
sanguine  ab  hepate  malris  descendente,  nutritur  puer 
et  crescit.  Unde  quia  digestum  recipit,  non  indiget 
egestione  superfluitatis. 

Gap.  XVII.  —  De  nativitatet  et  guare  nati  in 
septimo  mense  vivant. 
Has  prsedictas  viriutes  sequitar  naiivitaa,  eajus 
doo  aant  termini.  Septimus  mensis  et  aonas.  fia- 
bet  autem  qaeesiionem.  Qaaeritar  eur,  si  ante  septi- 
mam  mensem  nascator  vivere  paer  non  potest  et 


nimio  ne  luxu  obtusior  usus 

Sit  genitali  arvo  et  sulcos  oblimet  inertes. 


91 


HONORIi  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  DIDASC.  ET  HISTOR^ 


92 


eur  in  septimo  nattts,  vivat,  in  octavo  non.  Dicant  A  e$t  Nos  vero  didmus  stomachum  fngidam  esse  na- 

^raliter,  calidum  accidentaliter.Est  etiam  nervos» 
natura  ut,  quando  homo  plus  solito  comederet, 
extenderetur ;  quanclo  minus,  contraheretur.  Ite- 
rum  necesse  fuit  quod  esset  nervos»  natur»,  ne, 
cum  aliquid  durum  nec  commasticum  reciperet, 
laederetur ;  cum  igitur  omne  nervosum  frigidae  sit 
nalurae,  ergo  ek  stomachus.  Sed  ut  melius  cihum 
retineal,  doncc  decoquat,  intus  est  villosus.  Quam- 
vis  tamen  naluraiiter  sit  frigidus,  ex  accidente  ca- 
leRt.  Superpositus  est  enim  hepati,  fta  scilicet  quod 
fere  totus  ah  eo  includitur.  Ex  dextra  vero  ejus 
parte  est  fel,  ex  sinistra  est  cor,  quae  calida  sunt  et 
sicea  :  inde  caiidus  est  ^machte,  ut  i^  superpo- 
sllus  cacafoas.  Si  propric  volumus  loqtti,  in  stoma- 
B  tJbo  dieimas  cibum  coqui.  Cihas  igiturest  in  modttm 
typsanas  mutatus,  per  uovtSfoeYov,  foHkneh,  quod 
porta  disitur,  exiens  intrat  daodenom  imeflHnam, 
sie  dictttm  quia  quantitatem  doodecim  tj^gitorani, 
qaates  sunt  digiti  ejasdem  in  uBoqQoqaa  ohtinet. 
Rtiieto  vero  eo  quod  fjus  nutritarse  est  soimmenii, 
transit  in  aliud  quod  jejanum  didtur,  quia  sihil  inda 
retinet.  Huic  jejuno  vensequedamab  faepate  veiuen-» 
tes  se  coi^ubgant,  per  qoas  quod  liquidtts  M  trana* 
it  in  infiraa  hepatis,  meaeraico,  qaia  sooeom  ma- 
tant  aie  diote.  Quod  vero  frigidam  feeolenliim  ett, 
In  longationemet  in  secessum  desceodit ;  el  bscest, 
prime  digesCionis  saperfluiCas.  INnd  vero  liquidum 
quod  in  infima  hepatis  «ransrt,  calore  ^usdem  di^e^ 
ritar,  qaodqae   in  ea  caiidam  et  siccam  eM  Irsnatt 


emm  physici  :  quia  ante  septimum  mcnsem,  non  est 
tantus  motus,  in  puero,  quod  si  nascatur,  vivere 
possit.  In  septimo  vero  est  motus  sufficiens  vitae,  un- 
de  puer  movens  se,  dehiles  nervos,  quibuS  matrici 
jungitur  si  habeal  frangens  ilios,  nascitur  vitae  ido- 
neus.  In  octavo  menise,  motu  septimi  debilitatos, 
vivere  non  potest,  donec  refectus  in  illo,  et  hi  parte 
noni  iterum  incipit  moveri,  rumpensque  nervos 
idoneus  vitae  nascitur  :  et  quia  in  calido  et  homido 
nulritus  est  nascens,  et  ad  dissimile  prodiens  con- 
trarietatem  sentit,  voceffi^ae  ttmuiationts  [lego  «jn- 
lationis,  itt  prob,  seq,]  emittft,  et  ideo  prima  vox 
homihis  est  vox  doloris. 

Cap.  XVffl.  -^  De  infattU»,  et  9ensu. 

A  nativitate  vero  usque  ad  annam  quintum  est 
hifaDtia,  qaia  ki  quadam  parte  illius  fari  non  potest, 
inaltere  vero  si  loquitur,  imperfecte  loquitar.In  hac 
setale  senttun  habere  potest,  rationem  tamen  et 
tttleUectam  non.  De  sensu  igitor  aliquid  dicamus. 
De  ralione  vero  et  intelligentia,  quare  in  tali  setate 
haberi  non  possinl,  quia  sunt  de  virutibus  animse, 
loquendo  de  anima^  salis  inde  dieemus.  Et  quia  ex 
animali  virtute,  qiioniam  praecedit  naturalis  et  spi- 
ritualis  aenStts,  habet  principium,  de  istis  virtutibus, 
a  nalarali  qase  prior  est,  inchoando  delibemus.  Gum 
igitar  homocottstet  ex  quatuor  elementi8,ex  calore  et 
humidilate,  contingtt  humidum   furoum    nasci  et 


ealidttm,  qtti  diffbstts  per  membra  movens  illa,      .      .   , 

digesUom»n   trinam  operalar,  virtusque  naturaUs  C  j"  <^»H>leram,  per  quasdam  venas,  ad  cistam  feiHs 
^  r         I  ^  transmittilur ;  et  hoc  est  choler»  sedes,  inde  qum- 

dam  pars  ad  confortandttm  in  stortiaehttm  'tnittsit^ 
quod  frigidum  et  siccum  in  melltmcholiain  trimsit, 
et  ad  splenem,  sedem  meiancholia  transit.  Sed 
quffidam  pars  ad  stomachum  deScehdit  :inde  ad  re- 
tentivam  confortandam.  Quod  vero  frigidum  et  hu- 
midum  in  plegna  mutatur,  et  ad  pulmonem  sedem 
phlegmatis  transit,  quadam  parte  propter  expulsi- 
vam  vim  in  stomachum  transmissa.  Quod  si  calidum 
et  humidum,  in  sanguinem  versum,  remanet  in 
hcpate,  quod  est  sedes  sanguinis.  In  hepate  ergo 
quatuor  gignuntur  humores,  proprias  sedes  haben* 
tes,  cholera,  phlegma,  melancholia,  id  est  nigra 
cholera.  Sanguis  hepar,  phlegma  pulmonem,  quam- 


voeatur.  Et  quia  de  tribus  digestionibus  fiacta  est 
mealio,  inqairamtts  quid  sil,  et  ubi  sit,  et  qualiter 
fiat. 

Cap.  XIX.  —  De  digcHionibus,  et  lapide  urinte. 

Digeatio  igltor  est  alicttjtis  rei  per  ebuliitionem  fa- 
eta  mutatio.  Prima  vero  digestio  fit  in  stomacho, 
seeunda  ia  hepate,  tertia  in  omnibus  membris :  qua- 
redeprhtia  primam  dieamas.  Gum  humanumcorw 
pus  ineremento  indigeat  in  qoadam  Beiate,  in  omni 
vero  restauralione  (quippe  isteriori  et  exteriori  ca- 
lore  et  frigore  devaslantiboa),  ttecesse  fuit  cibum  et 
potum,  ex  quibus  esset  mutatio  et  incrementum 
subintrare.  Sed  si  cibus  est  grossus,  necesse  fuit  ut, 


priusquam  intrarel  slomachum,  lenuis  el  desiccatus  D  vis  quidam  dicunt  phlegma  propriam  sedem  non 


redderetur.  Ad  hoc  ergo  dentes  parali  sunt  (nati  ex 
phlegmatC;  pcr  gingivas  descendente,  et  iex  spissato 
frigore,  et  (iurato),  ut  cibum  conterant.  Lingua  ad 
modum  manus  molendinarii  illum  verlat,et  sub  den- 
tes  reducat,  quae  ad  hoc  spongiosa  est,  ut  cibi  succum 
recipiens,  sapdrem  discemat.  Pit  ergo  in  ore  quaedam 
priraaB  digestionisprseparatio,cibus  verocumpotu  sic 
prttpttratfis,  per  \m6^(tfo^,  id  est  in  stomachum  per 
porlam,  ^u  introiltts  amplius  est,  descendit  ibique 
decoquitnr,  et  in  speelen  Ufptanos  tmnsmuutur,  et  eat 
fasee  prkna  digestio.  Deatomacfao  varo,  utram  sit  ca- 
lidse  naturs,  est  qusstio.  Aiuat  quidam  quod  calidae 
naturae  sit ;  aliter  enim  cibus  non  posset  decaqui  • 
eum  ergo  cibum  decoquat,  et  transmutet,  calidus 


habere,  sed  cum  sanguine,  ut  melius  possit  per 
membra  discurrerc,  remanere.  Et  hic  et  secunda 
digestio.  Qtiod  ibi  superfiuumest,perXtpiv,  vel  6Xr|V, 
vel  quiiim  venam  quee  spleni  adjacet,  et  ad  renes 
descendit.  Quod  ibi  liquidam  cst,  ad  sui  nulrimen- 
tum  retinentes,  reliquum  per  uricides  poros  ad  ve- 
sicam  transmiltit.  Quod  per  virilem  virgam  exiens, 
urinla  dicitur,  et  haec  est  superfiuitas  secundse  di- 
gestionis.  Sed  quia  pueri  habent  poros  uricides 
strictos,  quod  ibi  spissum  est  remanens,  in  lapi- 
deam  transit  subslantiam.  In  alirs  vero  «tatibus, 
quia  pori  aperti  sunt,  non  generatur  ibi  lapia,  sed 
circa  reaes  ;  ergo  pueris  nascitur  lapis  in  ooUo  ve- 


93  DB  PHILOSOPHU  HDNDI  UBRI  QUATDOR.  -«  UB.  IV.  H 

sie9«  sokibiis  etrea  mes.  Sangaine  Tero  in  hepate  A  somnuin,  quiad  naturalem  virtitutem  pertiaet  tnia^ 
praedicto  modo  gNierato,  ad  omnia  transit  membra     eamas. 


per  Tenas,  quonim  calore  digestus  in  eorum  simi- 
litudinem  transit.  Superfluitas  vero  per  sudores 
exit.  Alia  vero  pars  ad  liepar  revertitttr,  ibi  decocta 
descendeas,  exit  cum  urina,  sedimenque  vocator- 
Sed  si  in  fundo  sit  urimB,  dicitur  wmaoiQy  id  est 
nalura  subsistens,  sive  substantia;  si  in  roedio 
hftiyjs^  sive  Miifu,  id  est  ad  inferna  in  alvum  fun- 
dens:siin6ammo,  nephile,  nephi,  id  est  purificatio. 
Sedqnid  signifieet  in  diversis  ioeis  existens,  quid  quan- 
do  cst  eontiBuamf  qaaado  divulsum,  quod  ex  sub- 
sumtia  et  cidore,  dicere  aon  est  nostmm.  Si  quis 
Tero  hoe  aeire  desideraty  Theophilum  De  uHnU 
legat. 


Gap.  XX.  —  Quodhomo  tiatnraliter  iitcalidutet 

humiduit  et  unde  longu»  et  paruus,  graciUs  et 
groseus. 

Hujus  item  naturalis  virtutisest  augmentum  con- 
ferre,  quod  contingit  ex  humore  et  calore.  Quod 
im  aliquid  ascendit,  est  caloris  ;  quod  vero  spissa- 
tur«  humoris.  Sed  dicetur  :  siex  calido  et  humido 
incremenlum,  unde  cholerici  et  melancholici,  quo- 
rum  alteri  frigidi  et  siccir  alteri  calidi  et  sicci  sunt, 
crescunt  ?  Nullum  vero  esse  hominem  dicimus,  qui 
calidus  non  sit,  et  humidus  ;  sed  tamen  quidam 
plus,  quidam  minus.  Yerbi  gratia,  homo  naturaliter 
calidus  et  humidus,  et  inter  quatuor  qualiiates  tem- 
peratusy  sed  quia  corrumpilur  natura,  contingitC 
illas  in  aliquo  intendi  et  remitti.  Sivero  in  aliquo, 
intendatur  calor,  et  remiltatur  humiditas,  dlcitur 
cholericns,  id  est  calidus  et  siccus,  non  est  sine  hu- 
miditatetamen.  Sin  veroin  aliquo  intensus  sit  hu- 
mor,  calor  vero  remissus  dicitur  phlegmaticus.  Sin 
autem  intensa  sit  siccitas,  remissus  calor,  melaa- 
cholicus.  Sin  vero  squaliter  insunt,  dicitur  sangui- 
neus.  Suntergo  omnes  homines  naturaliter  calidi 
et  humidi,  sed  propter  qualitates  intensas  et  remis* 
sas,  recipiunt  nomen  intensionis,  et  nomen  contra- 
rii,  id  est  remissi.  In  omni  igitur  complexione  bo- 
mopotest  crescere,  plus  tamen  in  aiia,  et  minus  in 
Alia ;  in  quadam  in  longum,  in  quadam  ia  latum. 
Cholerici  aamque  longi  et  graciles,  longi  ex  calore, 


Gap.  XXI.  —  De  somno, 

Somnus  ergo  est  quies  animaiium  virtutum  cum 
intensione  naturalium.  Gontingit  autem,  fumo  hu- 
mido  ad  superiora  ascendente,  implentur  nervi  qtd- 
bus  animalis  virtus  solet  descendere.  Desinit  ergo 
videre  animal,  el  audir»,  etc,  donec  naturali  ca- 
lore  iilo  dessiccato,  animalis  spiritus  inciptat  ascen- 
dere,  et  ad  aliquem  sensum  animalem  excitare. 

Gap.  XXtt.  —  Undesamniaf  et  de  animali  et  jrpirl- 
tali  virtute. 
Somnium  vero  ex  reliquiis  cogitationum,  ex  cibo 
el  potu  et  ex  temperie,  et  ex  complexione,  ex  qua- 
Q  litate  jacendi,  habet  existere,  et  hoc  nihil  significat. 
Alia  ex  ministratione  angelorum,  alia  ex  mundi 
Causa,  alia  ex  virtute  et  libertate  anim»,  quorum 
omnium  propabationes  in  promptu  habemus.  Sed 
quoniam  nostro  proposito  hoc  multum  non  attinet,  et 
ad  finem  voluminis  tendimus,  ilio  praetermisso  ad 
spiritualem  virtutem  transeamus.  Praedictus  ergo 
fumus  per  diversa  foramiaa  traaseuado  subtiliatus 
ad  cor  perveniens,  ad  attrahendum  aera  illud  dila- 
tat,  ut  interior  calor  temperetur :  ad  expellendas 
vero  superfluitates  idem  constringit  et  tunc  dicitur 
spiritalis  virtus,  cui  arteriae  deserviunt.  Sed  ad  ani- 
malem  virtutem  veniamus.  Prsedictus  vero  fumu 
per  nervos  ascendens  colando,  ita  subtilis  efficitur : 
qui,  perveniens  adcerebrum,  spiritusdicitur ;  descen- 
densque  per  diversa  instrumenta,  diversas  operatur 
aaimales  virtutes,  ut  ostendemus :  qusB  quia  e  cere- 
bro  prodeunt,  de  ipso  ante  dicamus,  deinde  qualiter 
sensus  inde  prodeant,  et  quoniam  in  capite  cbnti- 
nentur,  ab  illo  exordiamur. 

Cap.  XXIII.  —  De  eapite. 

Gaput  est  quaedam  substantia  sphaerica,  quasi  duo  - 
bos  digitis,  ante  et  retro  expressa.  Rotunda  vero, 
ut  melius  in  eo  cerebrum  moveretur ;  et  ne  super- 
fluitates  in  angulis,  si  ibi  essent,  remanentes,  illud 
corriimperent.  Anle  et  rctropropternervosindepro- 
cedentes;  quorum  priores  sensus  operantur,  poste- 
riores  vero  motum  corporis  voluntariom.  In  ejus 
exteriori  parte,  cst  eraneum,  cnjus  pelliculae  adhde- 
rent  capilli  ex  fumo  a8cendente,etper  poros  iexeunte, 


et  graciles  exsiccitate.  Sanguinei  vero  propter  calo«  D  ^^^*  Fumus  etenim  exiens  siccus,  ex  frigiditate  ae- 


rem  longi,  pingues  propterhumiditatem.  Phtegma- 
tici  vero  propter  frigiditatem  parvi,  propter  humi- 
ditalem  grossi.  Melancholici,  autem  propter  siccita- 
tem  graciles,  propter  frigiditatem  breves.  Iste  na* 
luraies  proprietates  saepe  variantur  ex  accidente ; 
nam  cbolerici  et  melancholici  vel  ex  otio,  vel  corae- 
stione  sont  pingues ;  sanguinei  et  pblegmatici  ex 
absiinentia,  vel  labore  graciies.  Quod  vero  sangoi- 
nei  et  phlegmatici  et  caateri,  pariter  sunt  parvi,  ex 
panriute  matricis  velspermatis  contingit.  Hac  natu- 
ralis  virtus  liabet  quadem  principalia  membra, 
qosedam  deservientia,  et  aciyuvantia,  qusedam  alte- 
nuny  quasdam  neutrom.  Sed  quia  hoc  a  Johanni- 
do  in  Isagogis  satis  dictum  est,  illo  postposito  ad 


ris  constringitur,  et  in  corpulentam  substantiam  ver- 
titnr  :  alio  vero  fumo  exeunte,  impellitur  snrsum, 
quod  induratum  est,  et  sic  crescunt  capilti ;  sed  quia 
naturale  est  ponderosum  descendere,  curvanterde- 
scendunt.  Undequia,  et  nuUi  aetati  desunt  super- 
fluitates,  neque  alicui  deest  inerementum  capiliorum  • 
Similiter  est  de  unguibus,  qui  ex  superQuitatibus 
cordis  per  summitates  digitorum  exeuntibus,  ea 
fridigitateduratis,  fiunt.  Caeteri  veropili  barbaai  et 
pectoris  cuidam  aetati  desunt.  Barba  vero  femineo 
sexui  desunt.  Gum  enim  barba  ex  calore  habetexi* 
stere  in  homine,  proptergeminum  caiorem  cordis  el 
testiculorum,  potest  esse ;  in  muiiere  vero  propte 
frigiditatem  esse  non  potest,  nisisit  aii<|uapr«ter 


^ 


HONORn  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  l.  DIDASC.  BT  HISTOR. 


96 


natmm  calida.  Badem  ratione  nec  est  toba  in  A  oculoa  natura  inatitait,  ut  si  unua  toderetnr,  alter 
apadonibaa.  In  puerilia  vero  esse  non  potest,  pro- 
pter  Btrictionem  pororum ;  et  quoniam  fumo  ascen 
dente  fiunt  capiUiy  juxta  qualitates  complezionis, 


remaneret.  Deindede  visu  dicamos. 

Cap.  XXVI.  Qualiter  vUut  fiat. 


uniuscm'usque  contrahunt  colores.    De  quibus  in 
physicasatis  dicitur;  ad  ceetera  transeamus. 

Cap.  XXIV.  —  De  cerebro. 

Sub  craneo  duse  pellicul»  sunt,  miningse  dicl», 
quaram  exterior,  durior  est ;  duraque  nuUer  dici* 
tur  :  propinquior  vero  cerebro,  ne  laedat  ipsum,  te- 
nuior,  diciturque  pia  maier.  Sub  istis  est  cerebrum, 
cujus  talis  e  Constantiao  datur  definitio  :  Cerebrum 
estalba  etliquida  substantia,  sine  zanquine.  Quseri- 
tur  an  frigidum  sit,  an  calidum  ?  Dicimus  quia  na- 


Cum  igitor  naturalis  apiritus  per  nervos  a  cere- 
bro  prodeuntes  ad  oculos  osque  pervenerit,  exiens, 
si  aliquem  splendorem,  vel  solis,  vel  alterius  repe- 
rit,  usque  ad  obstaculum  dirigitur  :  quia  offerens 
se,  per  ipsum  se  diffandit,  formisque  et  illias  colo- 
ribus  informatus,  per  oculos,  et  per  phantasticam 
cellam  transit,  visusque  efficHur.  Inde  est,  quodvisa 
figuras  rerumet  colores  discemimus.  Stoici  tamen 
dicunl  visualem  spiritum  usque  ad  obstaculum  non 
pervenire,  sed  oculum  figaras  rerum  et  colores  in 
se  recipere,  ad  quem  perveniens  ille  radius,  simili* 
luraliter  sil  frigidum,  ne  continuo  motudesiccetur.  Bterque  informatus,  visum  operatur.   Sunl  alii  qui 


Sed  in  capite  sunt  tres  cellulae,  in  prora,  in  puppi 
in  posteriori  parte.  Prima  vero  celiula  est  calida  et 
sicca  et  dicitur  phantasiicaf  id  est  visualis  vel  ima- 
ginativa,  quia  in  ea  vis  videndi  est  etintelligendi,  sed 
ideo  calida  et  sicca  est,  ut  formas  rerum  et  colores 
attrahat.  Media  vero  dicitur  ^oYiotixbv,  id  est  ratio- 
nalis  :  quia  in  ea  est  vis  discernendi.  Quod  enim 
phantastica  trahit,  ad  hanc  transit,  ibique  anima 
discemit.  Bst  calida  et  humida  ut  melius  discer- 
nendo,  proprietatibus  rerum  se  conformet.  Tertia 
vero,  mem9rialis  dicitur  quia  in  ea  est  vis  retinendi 
aliquid  in  memoria.  Qaod  enim  in  logistica  cella 
dircretum  est  transit  ad  memorialem,  per  quoddam 
foramen,   quod  claudit  quidam  panniculus,  donec 


dicunt,  illum ,  formis  et  coloribus  ad  obstaculum 
perveoire,  neque  oculo  informari,  ad  quem  radius 
perveniens,  infonnatusque  revertens,  visum  opera- 
tur.  Nobis  vero  placet  illa  sententia,  quia  visualis 
spiritus  usque  ad  rem  perveniat.  Ci^us  rei  hsec 
est  probatio :  quia  ex  visu  alicujus  lippienlis  saepe 
contrahimus  eamdem  infirmitatem ;  et  unde  hoc, 
nisi  quod  a  visuali  spiritu  ad  corruptionem  oculorum 
perveniens  corrumpitur,  revertensque  oculum  cor- 
rumpit.  Hujus  ejusdem  rei  facilis  probatio  est,  quia 
sic  contingit  :  Cum  homines  sint  contrariae  comple- 
xionis,  alii  etenim  sunt  calidi,  alii  frigidi,  alii  humi- 
di,  alii  sicci,  visualis  spiritus  ab  aliquo  exiens,  qua- 
litates  illius  secum  trahens,   diffusus   per  faciem 


aperiatur  quando  aliqoid  tradere  volumus,  vel  ad  (jjalterius  contrariae  qualitalis,  illum  corrumpit.  Con- 

memoriam  reducere.  Ista  estfrigida  el  sicca,  utme-     *  ---*-—•=_  ,„j__.        •_.■       .  __  _j 

lius  retineat.  Frigidi  enim  et  sicci  est  contringere. 

Sed  dicet  aliquis  :  Quomodo  hoc  in  quoquam  potuit 

probari  ?  Dicimus  per  vulnera  illis  partibus  accepta. 

Cum  enim  esset  aliquis  bonae  intelligentiae,  rationis 

et  memorie,  videtur  physicis  quod  accepto  vuhiere, 

in  aliqua  iliarum  cellarum,  vim  iiiius  amittat,  vires 

aliarum  retinens.  Unde  Soiinus  in  Polystor  (cf.  Plin. 

lib.  vii)  narrat,  de  quodam  qui  accepto  vulnere  in 

occipitio,  ad  tantam  devenit  iguorantiam,  quod  ne- 

Bcivit  se  habuisse  nomen.  Ergo  merito  antiqui  di- 

cebant,  in  capite  esse  sedem  sapientice,  In  capite  enim 

habent  sedem  qu»  faciunt  sapientem,  intellectus^ 

scilicet,  ratio  et  memoria.  Ah  hoc  cerebro  prodeunt 


traria  namque  contrariis  laeduntur  :  inde  est  quod 
vetulae  lingentes  faciem,  exspuentes,  illud  curant. 
Quod  enim  ibiest  nocivum,  exspuunt.  Ut  igitur  vi- 
sus  fiat,  tria  sunt  necessaria :  Interior  radius,  exte- 
rior  splendor,  obstaculum  rei.  His  enim  concurren- 
tibus,  est  visus,  aliquo  vcro  istorum  deficiente,  de- 
ficiunt. 

Cap.  XXVII.  -^  De  contuitiane^  et  intuitione,  et 

detuitione, 
Visus  autem  species  sont  tres :  contuitio,  intuiUo, 
detailio.  Et  est  contuitio,  quando  aliquid  videmus, 
nullo  in  eo  occurente  simuiacro,  sed  ostendenter 
qualiter  visus  fieret,  de  ea  satis  diximus.  Intuitio 
est  quando  aliquid  videmus,  in  cajus  superficie  ali- 


nervi  ad  oculos.  per  quos  animalis  spiritus  exiens.  ^  '^**  *i"»"*^"  '""'i^»"  Yiaeniu:s,  m  cuji 

visum  operalur.  ut  ostendemus.  Sed  prius  de  sub-  ^  ^"^  ^««^"*  ^^^^^^^-  ^^tuitio  vero  est,  quando 


stantia  oculorum  aliquid  dicamus. 

CapXXV.  —  Deocuii*. 

Ocalas  ergo  est  quaedam  orbioolata  substantia  et 
clara,  sed  in  superficie  aliquaatulom  plana  ex  tri- 
bus  humoribos,  et  septem  tunicis  constans.  Orbicu- 
lata  est,  ot  huc  et  iltuc  verti  possit  :  in  superficie 
plana,  al  melius  formas  rerum  et  colores  in  se 
possit  reeipere,  iucens  et  coruscans  ex  humoribus, 
ut  a  visuali  spiritu  possit  penetrari.  Ex  tunicis,  ut 
superfloitates  expeliantur,  ne  illam  laedant.  Sed  si 
qois  nomen  humorom,  et  tunicarum,  et  dispositio- 
nes  scire  desiderat,  Pantheoiam  legat.  Daos  vero 


non  superficie,  sed  in  fundo  apparet,  nt  in  aqna, 
diciturque  deiuitio,  quasi  deorsum  tuitio.  Restat 
ergo  de  tuitione  dicere  :  qaorum  quia  eadem  est 
ratio,  etiam  de  detuitione  disputemus,  ut  quod  de 
ea  constitnamus,  de  intuitione  intelligamus.  Cum 
ergo  visualis  spiritus  ad  aliquid  videndnm  dirigitur, 
ex  hbilitate  huc  et  illuc  impellitur,  informatusque 
formis  cireumstantiom,  si  ad  aliquid  obscurum  per- 
venerit,  ex  sui  subtilitate  videri  non  potest.  Sin  au- 
tem  ad  aliquid  radiosum,  ex  splendore  illios  appa- 
ret.  Aristoteles  vero  dixit  nuilum  apparere  sibi  ibi' 
simulacrom,  sed  hominem  se  et  posteriora  videre, 
hoc  modo  :  cum  praedictus  spiritos  aliqoid  radiosam 
ostendit,  radios  iliios  elisus  repercutitur,  reversus 


97 


DE  PHILOSOPHU  HUNDi  LIBRI  QUATOR.  -~  LIB.  IV.  98 

A  pulus  vel  servus  nei^ligeDlia  doctoris  vel  domiiu, 
peccet,  magister  vel  dominus,  extra  culpam  non 
eat,  sic  nec  anima  illis  contingentibus.  Non  ergo  ex- 
tra  culpam  est,  et  si  illius  non  sint  actiones. 


ad  faciem  videntis  et  posteriora  illa  percipit :  sed 
qnia  mediante  specolo  hoc  contingit,  videtur  hoc  in 
speculo  apparere  Sunt  qui  dicunt  aera  inter  homi- 
nem  et  specuium  diversis  formis  et  coloribus  insi- 
gnitom.  Unde  si  aliqoid  opponatur,  splendidom  ap- 
paret.  Sln  autem  e  contrario,  non. 

Gap.  XXVIII.  —  Ds  audiiu. 

Auditus  autem  aie  contingit :  cnm  aer  naturali- 
bus  instmmentis  yercussus,  foramina  vocis  accepe- 
rit,  exiens  primam  partem  aeris  quam  reperit,  si- 
mili  iorormat  formai  et  alia  aliam  donec  ad  aures 
perveniat,  ad  modum  tympani,  siccas  et  concavas, 
quibQS  resonantibus,  excitatur  ille  spiritus  animalis, 
descendenaque  ad  anres,  per  quosdam  nervos,  in- 
format  se  simili  forma,  sicque  formatus  ad  logisti- 
cam  eellolam  revertens  auditom  operatur*  Similiter 
alii  sensus  fiunt,  eodem  spirito  animali  ad  illorum 
instnuttenta  per  nervos  a  cerebro  descendente.  Bt 
qooniam  de  perceptia  ab  iilia  indicat  anima,  de 
anima  et  ejos  virtotibus  tempos  est  disserere. 
Cap.  XXIX.  —  Quid  sU  anima. 

Animaest  apiritua  qoldam  eonjunctos  corpori, 
idoneam  rationem  disemendi  et  intelligendi  con- 
ferens.  Qnod  ex  anima  sit  diseemere,  et  intelligere 
sic  probatnr  :  qood  crescente  cora  oorporis,  mino- 
ontur  illa  virtotes,  descrescente  illa,  et  crescente 
cora  animae  et  illse  crescent.  Si  enim  ex  natura 
eorporisessent,  crescente  cura  corporis,  crescereat. 
Augmentata  namque  causa,  augmentatur  e£feclus. 
Iterum  cum  omnis  creatura  corporea  vel  spiritus 
sit,  conveniens  fuit  ut  honio  ex  spiritu  et  corpore 
constaret,  nt  cum  utroque  aliquam  affinitatem  habe- 
ret.  Hoc  ergo  cum  corporibus  vita  carentibus  com- 
mune  existere,  cum  herbis  et  arboribus  vivere,  cum 
bratis  animalibus  seatire,  cum  spiritibus  disceraere. 
Inde  est  quod  in  divina  pagina  homo  dicitur  omnis 
creatura. 

Cap.  XXX.  ^Quai  acH(mes9ini  animai  et  coporis. 
Cum  ei^o  ex  anima  et  corpore  homo  ait,  domi- 
nante  anima,  quippe  in  qua  est  similis  Creatori,  in< 
conveniens  esset  si  corpus  suas  actiones  haberet, 
anima  vero  non.  Sed  dtcet  aliquis  :  quomodo  dis- 
ceraam,  qua  actiones  in  homine  debeant  judicari 
anims,  et  quae  corporis  sint?  Dicimus  :  omnes  illse 
actiones  quae  commnnes  sunt  homini  cum  brato  ani- 
mall,  vel  cum  corporibns  vita  carentibus,  etsi  anlma 
illas  in  homine  operetur,  nec  debent  dici  animae, 
sed  corporis.  Qoae  vero  inveniuntur  in  homine,  et  in 
nullo  alio  corpore  esse  possunt,  animae  sunt ;  dis- 
ceraere,  et  intelligere  animae  est,  sentire  vero  et 
similia  corporis. 

Cap.  XXXL— OttOfiuxfo  motus  corporis  contingant. 
Sed  dicet  allqois ;  si  animae  actiones  non  sont, 
nec  debent  6ki,  vel  virtotes  vel  viiia  animae,  et 
qoara  illa  damnantor  vel  remitiantor?  Nos  vero  di- 
cimos  :  etsi  illioa  non  sint  actiones,  ease  possoot 
•joa  vitia.  Gomeoim  ad  hoc  sit  anima  homini  data, 
at  iUicitos  motos  corporis  corrigat,  ignorantia  il- 
lioa  vd  negligentla  contingont.  Sicot  ergo,  si  disci- 


B 


Cap.  XXXII.  —  QuaHter  anima  sit  in  homine. 
Cum  igitur  homo  ex  anima  et  corpore  eonstet, 
quaeritur  aa  sit  sopposita,  an  concreta,  an  commi- 
sla,  an  coi\)uncta?  Uno  quippe  istoram  modoram  in- 
sunt  omnia,  quae  sunt  in  aUciJUUS  compositione.  Ap« 
posila  non  est  qoia  tunc  extra  corpos  anima  esset 
nec  aeqoaliter  illud  moveret.  Omne  enim  appositum 
exlra  illud  est,  cui  est  appositum,  et  majores  vires 
habent  in  proximo,  ut  alicu  ignis  appositus.  Con- 
creta  non  est.  Concretum  est  quod  ex  subslantia 
transit  in  alterius  substantiam,  ut  aqua  per  ebulli- 
tionem  in  salem.  Con  ergo  anima  non  traoseat  in 
corporis  sobstantiam,  sed  semper  spiritos,  concreta 
illl  non  est.  Nullum  etenim  commistoram,  esse  soom 
retinet :  non  sunt  ergo  commista  corpus  et  anima  • 
Conjuncta  ergo  sunt,  sed  ita  quia  tota  in  omnibus 
partibus  est  corporis.  esse  suum  retinens,  tota  et 
itttegra,  hie  subjiciens  :  Si  in  omnibus  partibos  to- 
ta  est,  abscissa  ona  parte  corporis,  anima  tota  ab- 
scissa  est  a  corpore?  Nos  vero  didmos  :  aoimam 
non  esse  in  aliqua  parte  corporis,  nisi  dum  anima 
est  conjuncta  corpori  idoneo  vitae.  Separata  ergo 
corporis  parte,  remanet  anima  in  aliis  partibos,  in 
quibus  aoima  ante  tota  erat.  Iteram  quaeritor,  an 
anima  sit  ex  eadem  parte  et  corpus,  an  ex  alia  ? 
Nos  dicimus  :  nullam  illius  esse  certam,  propter 
G  Creatorem  solum,  qui  in  omnibus  dat  esse.  Unde 
PlatO;  omnium  phtlosophorum  doctissimus,  dicit : 
Deum  creatorem,  stellis  creatis  a  se,  spiritibus  cau- 
sam  formandi  hominem  injecisse,  ipsam  vero  ani- 
mam  fecisse,  et  illis  tradidisse,  quia  ministerio  spi- 
riluum,  et  effectu  stellarum,  corpora  humana  existunt 
et  creseuot,  sua  voluntate  creatoris  anima  existit. 

Cap.  XXXIII.  —  De  tempore  conjunctionis  illius 

cum  corpore. 

Item  qoaeritor  an  humana  anima,  ante  exiatat 

qoam  corpus,  et  quando  iUi  coiUangitur.  Dicimua 

iUam  ante  non  subsistere,  qood  pr<^ri  potest  hac 

ratione  et  aoctoritate  :  si  enim  ante  esset,    vel 

in  miseria  vel  io    beatitodine  esset,  noUo  prae* 

cedente  merito.  Aoctore   hoc   Aogostino  proba* 

"  tor,  qoi  dicit :  Deom  qootidie  ereare  novas  animas 

Tempos  vero  iUios  com  eorpore,  a  noUo  diffioitor  ; 

Bobis  aolem  videtur  post  operationem  informativae 

et  concavativae  virtutis.  Tooc  entm  natoralis  virtos 

per  membra.  discorrere  indpit,  sine  qoa  vita  non 

potest  esse  nec  anima  in  corpore. 

Cap.  XXXIV.  De  virtutUfus. 
Htyos  animae  diversae  sont  potentiae,  scilicet 
IntelUgentia,  ratiOt  memoria;  et  est  InteUigenlia 
vis  aaimae,  qoa  percipit  faomo  incorporelia,  com 
certa  ratione  qoara  ita  sit.  B»tio  est  vis  animaa,  qoa 
percipit  homo  qoid  sit,  in  qoo  res  eonveniant  com 
aliis,  in  qoo  dJJTerant.  Memoria  vero  est  vis,  qua 
fime  retinet  homo  ante  cognita. 


99 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP    PARS  I.  ^  DIDASG.  ET  HISOR. 


100 


Gap.  XXXV .  ^  Quare  non  dueemat  ei  intelHgat 
infam* 
Se4  quaarUur  cam  istas  proprielates,  siDt  anime, 
qoare  iQlluu,  ia  quo  est  et  aniinai  nec  disoerDat, 
nec  intelligat,  etc.  Ad  hoc  dicimus  quia  anima  ho- 
minis  a  Greatore  habens  principium,  ex  quo  est  per' 
fecCa  quidem  in  genere  suo.  Unde  est  quod  ex  quo 
est  anima  quod  nescit,  eque  ab  hemine  sctri  pos- 
snnty  nisi  n^Titas  carnis  esset,  quod  per  primum 
hominem  (qui  ante  corruptionem  hnmanitatis,  ex 
quo  fuit  habntt  scientiam  huraanam  perfectam) 
probari  potest.  Si  vero  corrupta  humanitate,  ex  quo 
conjungitur,  eorrumpitur,  nec  proprietates  suas  po- 
test  exercere,  douec  usus  experientia,  et  alicujus 
doctrina  exsecrata  (fort,  exercita),  incipit  discer- 
nere,  veluti  si  aliquis  subtili  acie  oculorum,  tcne- 
broso  oarceri  detrudatur,  videre  non  potest,  nisi 
eonsnescat  tenebris,  yel  lumen  accendatur.  Unde 
YirgilittB  : 

Quanium  non  noxia  eorpora  tardantf 

^neid.  lib.  vi,  731.) 

Ip  prima  vero  »tate,  neo  pracessil  nsns,  nee  ex-- 
perientia,  nec  est  tempas  dootrina  conveniens.  Cum 
^nim  illa  aetas  sit  calida,  et  humida,  stalim  cibum 
digerit  el  appetit,  unde  frequenti  ioflaxione  indiget, 
et  effluxione  spissusque  fumus  generatur,  qui  ascen- 
dens  cerebram,  in  quo  vis  est  discemendi  et  in- 
telligendi,  turbat. 

Gap.  XXXVl.— Dc  juventute,  it  senectute  et  senio. 
Hanc  statem  seqminT  juventus,  qusB  est  calidaet 
aicca.  Desiccatus  est  enim  ille  naturalis  bumor, 
quem  contrahit  homo  ex  matris  utero;  unde  non 
tamspissus  nascitur  fumus,  neque  ita  cerebrum 
turbatur,  cstque  »tas  conveniens  ad  discemendum, 
etc.  Etmaxime  si  lampas  diligentis  doctrinae  accen- 
datur.  SeqvlinT  senectuSf  frigida  et  sicca.  Exstin- 
ctus  est  enim  naturalis  calor,  unde  in  hac  aetate 
vigel  memoria :  sed  vires  corporis  deficiunt.  Ex  fri- 
giditate  enim  et  siccitate,  cujus  est  constringere  est 
memoria.  Bx  calore  vero  cujus  est  impetum  facere, 
virea  corporis.  Hanc  sequitnr  senium,  frigidnm 
phlegma ;  unde  in  illa  deficit  memoria,  fluntque  ho- 
mines  pneriles.  Estenim  a  phlegmatevis  expulsiva. 
Hanc  seqnitur  anim»  et  corporis  diasolutio.  Non 
enim  exstineto  naturali  calore,  diu  potest  homo  vi- 
yere.  Et  quia  de  homine  satis  docnimus,  cujus  esl 
docere  et  doceri  dicamns,  quaies  ut  doceant,  qu»- 
rendi  sinl,  et  qnaks  nt  doceantur,  qualis  complexto 
doctrina  conveniens,  in  qua  astate  sit  incipienda,  et 
quando  finienda,  quis  ordo  disceroendi. 

Gap.  XXXYII.  —  Qualis  quasrendus  sit  magister. 
Talis  igitur  quarendus  est,  qui  doceat ;  qui  neque 
causa  laudis,  nec  spe  temporalis  emolamenti,  sed 
solo  amore  sapienti»  doceat.  Si  enim  propriam  di- 
ligil  laiidem,  nunquam  discipulum  ad  sui  perfectio- 
nem  venire  desiderat.  Suhtrahit  ergo  doetrinam,  ne 
in  eo  quod  plus  diligit  ffiquetur  vel  superetur.  Si 
Qtiam  spe  commodi  lemporaUa  inductus ,  do- 
ceat,  non  curabit  quid  dieat,  dum  nummum  extor- 


A  queat.  SsBpe  vero  plus  placeat  nugn  quam  utilia. 
Sed  si  amore  scientis  ad  docendum  aeceaserit,  nee 
propter  invidiam  doclrinam  snbtrahet ;  ncc  ut  ali- 
quid  extorqueat,  veritatem  cognitam  fugiel,  nec  si 
defidet  muititudo  socioram,  desinet,  sed  ad  instru- 
ctionem  sui  et  alioram,  vii^  el  diiigena  eril. 

Gap.  XXXVm.  -.  QuaUs  dUeipulus. 
Ul  doccalur  vero  talia  eligendtts  esl  qni  non  sit 
doctrin»  obstrepens,  nec  snperbaai  ne  videator  ali* 
qitid  esse,  cum  nihil  sit ;  qui  magistram  ut  patrem 
diligat,  vel  etiam  plns  quam  patrem.  A  quo  enim 
majora  et  digniora  accipinms,  magis  diiigere  debe- 
mus.  A  patre  autem  radea  esse  accipimus,  a  magi- 
stro  aulem  esse  sapieotes,  quod  nujus  est  dignioa 
esl.  Plas  ergo  diligendi  snnt  boni  doctorea  qoam 
^  parentes.  Nec  tantum  jnslam,  ul  plos  diliganttur  do- 
ctorea,  sed  utile  ul  sentenlia  illius  nobis  placeant, 
el  verba  in  eo  quem  diligimtis ;  qtiia  qaem  non  dili- 
gimus,  sospe  etiam  nobis  verba  dispUcenl,  illaque 
fugimus,  dam  atademaa  non  imitari  iiioa,  qooa  noa 
diligimus. 

Gap.  XXXIX.  —  Qualis  eomphssio  cono&nien^  $U 
doetrinm. 

Quamvis  vero  sanguinea  complexio  sit  habilia  ad 
doclrinam,  in  omni  lamen  aliquis  perfeclaa  poteal 
esse,  cum  labore,  quia  labor  omnia  vindt. 
Cap.  XL.  —  Quas  oetas  et  quis  terminus  diseendi. 

Principio  vero  doctrinae,  adolescentia  est  conve- 
niens,  quia,  nt  ait  Plato,  setas  hominis  similis  est 
p  cerse,  quae  si  nimis  mollis  sit,  figaram  non  recipit, 
rec  retinel ;  similiter  si  sit  dura.  Ergo  nec  nimis 
lenera  stas,  nec  nimis  dura  conveniens  est  doctri- 
nse.  Terminus  vero  doctrlne  est  mors  ;  unde  quidam 
sapiens  (Thboph.  ap.  Cic.;  Tuse.  tv),  cum  ab  eo 
quaereretur  ita  :  Ubi  est  terminus  discendi  t  respon- 
dit :  UH  et  vitas,  Quidam  vero  philosophus  eum 
nonagenarius  moreretur,  inquisitus  a  quodam  di- 
scipulo  suo,  an  de  morte  doleret,  ait :  5ic.  Quo  inter- 
rogante,  quare  ?  Quia  nusic  easpi  diieere  (Yal.  Max. 
lib.  ui,  c.  7,  de  Solone). 

Gap.  XLI.  —  Quis  sit  ordo  discendi. 
Ordo  vero  discendi  talis  est  ut,  quia  per  eloquen- 
tiam  omnis  sit  doctrina,   prius  instraatur  in  elo- 
quentia.  G^jus  sunt  tres  partes,  recte  scribere,  et 

D  recte  pronuntiare  scripta,  quod  confert  grammatica; 
probare  quod  probandum  est,  quod  docet  dialeetica; 
omare  verba  el  senlentias,  quod  tradit  rfutorica. 
naitiandi  ergo  sumus  in  grammatica,  deinde  in  dia- 
lectica,  postea  in  rhetorica ;  quibus  instracti,  et  ut 
armis  muniti,  ad  studium  philosophioe  debemus 
accedere.  Gm'us  hic  ordo  est,  ut  prios  in  quad" 
rivio,  id  est  in  ipsa  prius  arithmetiea^  secundus 
in  musiea,  tertias  in  geometria,  quartus  in  astro- 
nomia,  Deinde  in  divina  pagina.  Quippe  cnm  per 
cognitionem  creatura  ad  cognitionem  Greatoris 
perveniamns.  Quoniam  in  onmi  doctrina  gramma- 
tiea  pnecedit,  de  ea  dicere  propoauimua,   qoo- 

V  niam,  etai  Prisoianns  satis  dicat,  tamen  obecuraa 
dat  definitionea,  nec  exponit  catisasi  nec  inven* 


101  LIBER  DE  SOLIS  AFFECTIBUS  102 

tiones  diTersamm  partium  et  diversorum  accentuum  ^  expositiones.  Ex  antiquis  vero  glossis  continuatio- 


in  nnaquaque  praetermitlit.  Autiqiu  vero  glossatores 
sslis  bene  litteram  Continuaveruut,  ct  vcre  plerum- 
que,  et  bene  regulas  exceperunt ;  sed  in  expositione 
aeeentuum  erraverunt.  Quod  ergo  ab  istis  minus 
dielnm  est,  dlcere  proposuimus»  quod  obscure  ex- 
ponere  ut  ex  nostro  opere  aliquot  causas  inventio- 
ms  praedidaniB  qovevat,  at  defiiuUmium  Frisciani 


nera,  et  expositionem  littersB  ejusdem,  et  expositio- 
nes  regularum,  et  fere  et  plerumque  petat.  Sed 
quoniam  de  propositis  supra,  id  est  de  eis  qu»  sunt 
et  non  videntur,  sectantes  compendia  diximus,  ut 
animus  lectoris  alacrior  ad  caetera  discenda  acce- 
dat,  hic  quarUe  partis  longitudinem  terrainemus. 


DE  SOLIS  AFFECTIBUS 


SEU 


AFFECTIONIBUS 

UBER 


iNCff  nmr  gapitdla  b 

Gap.  I.  DehemUphasrio. 

Ca».  IL  De4>Hu  eioeeatu  eolU. 

Cap.  lil.  BekoriiarHficialibut. 

Up.  IV.  AUUuio  solUet  cUmatU* 

Cap.  Y.  De  Urra  et  magnitudine  soU$. 

Cap.  VI.  De  aqua  tumore, 

Cap.  ▼!!.  Be  solU  vicinitaie. 

Ga».  YIO.  Qued  nikUanUsolemoecidat.^uodemm 

soU  oritur. 
CiP.  IX.  Quomodo  fiat  eclipsU  lunce  et  9oUs. 
Cap.  X.  De  lunce  saltu. 
Gap.  Xf .  De  oriemie  ei  a^iU. 
Cap.  XII.  De  meridU.  • 

Cap.  XIII.  De  cancro  et  caprUomo. 
Cap.  XIV.  De  kmisiante. 
Cap.  XV.  De  tequinoctio. 
Cap.  XVI.  De  dU  et  nocte. 
Cak  XVH.  De  pfiraUelU  UneU. 
Cap,  XVW .  Ofeolofioritm  dieersUa^  ^ 

Cap.  XIX.  Ad  invemendumintervaUum in  horplogiq 
Cap.  XX.  Quod  sol  medius  numero  dicaiur. 
Cap.  XXI.  De  steliarum  tumine, 
C*p.  XXii.  De  iUtmeUs  sphasrU. 
Cij».  XXllI.  Terra  uude  frigida. 
Cap.  XXIV.  De  Unea  zoaiaci. 
Cap.  XXV^  Zodiacus  que  ducatur. 
Cap.  XXVf .  PlaneUB  eno  vadmt. 
Ctf.  XXVM.  Be  mquisiaeiuUi  Uneu. 
Cap.  XXVUI.  Oe  soUUtio  in  cancrum. 
Cap.  XXlX.  Unde  vUus  recidat. 
Cap.  XXX.  De  signU  duodecim  obscurantibus  so- 

iem. 
Cap.  XXXi.  Qued  planetmesoneemperepque  eeUree. 
Cap.  XXXII.  9e  soU  aecendente,  et  quid  effieu^. 
Cap.  XXXin.  In  ariete  sol  muUiplicat  dies. 
Cap.  XXX! V.  De  Unea  tendente  per  centrum. 
Cap.  XXKV.  An  soi  diutius  sub  terra  sitj  quam 

super  in  cequinoctU.  ^ 

Cap.  XXXYl.  De  Lueipsro  ei  Bespero. 
Cap.  XXXVII.  Quod  horologium  in  prima  et  ulr 

Hma  hora  non  habeat  partes. 
Cap.  XXXyiii.  QuodsolducentesiimaeexUi  deeims^ 

pare  rireuli  eui  dicmUsr. 


Cai>.  XXXIX.  De  pianeet  aUo. 

Gap.  XL.  De  grandibus  et  cUmatU. 

Cap.  XLI.  De  soU  hUmaUi 

Cap.  XLII.  MquaUs  possent  esse  ortus,  oceasus 

non  item. 
Gap.  XI41I.  Quod  non  sint  a^uaUs  meridUs  et  oe- 

casus. 
Cap.  XLIV.  Quod  sol  sU  adminUtrator  asthereas 

lueU. 
Cap.  XLV.  De  corpore  soUri. 
Cap.  XLVI.  De  medi\s  perusUe. 
Cap.  XLVH.  Quid  statio  matutinaet  vespertina. 
Cap.  XLVill.  Unde  steUaria  creata  sint.^ 


Cap.  I.  —  Ite  hemisphagrio. 

Hemisphterium  nullus  vidcti  q.uia  si  visus  sjnp^ 
terram  dirigitur,  et  recta  linea  in  firoiamentum, 
tunc  non  videt  dimidium  ccelum.  RBspondemus 
licet  platta  ttt  terra,  tamen  Hnea  aecos  terram  pvo- 
tensa,  etsi  sit  direeta,  non  lamen  est  inotioata,  sed 
tumor  est,  et  ubi  terra  deest,  visus  adhuc  per  eam- 
dem  lineam  descendtt  usque  in  ccelum,  oum  nun- 
quam  visus  possit  esse  tortoosus ;  ideoqae  si  plana 
esset  lerra,  sieut  aliqui  putant,  videretpolum  utram- 
que,  ita  modo  cum  sit  rotunda. 

Cap.  II.  —  De  ortu  et  oecasu  solU. 

Quare  sol  in  aestatc  videtur  oriri,  et  occidere  ia 
septentrione;  roeridie  autem  esse  ia  austro,  sic  col- 
Itge  ^  Cujuscunque  vertici  immiaeret  polus,  ei  sol 
ambiret  terram,  quasi  circa  pedes.  Recedeali  tamea 
versus  austrum,  tantum  quod  spstivi  tropici  retro 
aliquid  abscondantur,  nihilominus  tamen  in  angulo 
^  versus  «eptentrionem  videmus,  quasi  acumina  ejus 
paralleli,  qui  sequaliter  undique  distat  a  polo.  Brgo 
et  80I  in  iMo  exiataoSy  noa  potest  hiiic  et  liine  polo 
e«ae.vioiaior.  6i  eaim  per  lineam  qvm  videtar,  4e- 
beret  sol  ab  orieDte  ad  ortam  perveBiie,  tano  in 


103 


HONORII  AUGUSTODUN,  OPP. 


PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR  104 

A  cum  sole,  occidit  ante  solem.  Dicimus  aatem  hemi- 
sphaerium  in  vespera,  super  nos ,  et  non  plus.  Ergo 
noQ  oritnr  nisi  h<^misphaerium.  Ad  hoc  dicimus. 
quia  partes  qu»  oriuntur  cum  gradu  solis,  et  jam 
qus  post  eum  emergunt,  quaedam,  inquam,  illarum 
partium  ante  solis  occasum,  in  ioferius  hemisphss- 
rium  convolvuntur. 

Gap.  IX.  *^,Qumodo  fiai  ecUpeis. 
Quare  vel  totus  sol  inest  eclipsi  ?  Ad  hoc  dicl- 
mus,  quod  vel  visum  judicabit :  fit  autem,  ut  aiunt 
eclipsis  sic  ;  etsi  nullus  homo  esset  in  mundo,  ta- 
men  necesse  eist  ut  luna  tamen  inferior  sitsole,  cum 
fuerit  in  centro  solis,  ita  quaado  sit  in  centro  ter- 
rse,  id  est  in  «quinoctiali  circulo,  id  est  in  Ariete  vel 


meridie  polo  esset  vicinior,  quod  csse  non  potcst. 
Hinc  enim  qusestio,  qus  sequitur,  soluta  est ;  quo- 
modo  in  ortu  solis  diametros  investigetur,  cum 
videatur  oriri  per  rectam  lineam,  et  umbra  orientis 
solis  iUic  videatur  [esse]  debere  eadem  qua  etiam 
insidentis  horisonti.  Sed  notandum  est  quod  obli- 
que  oritur,  quasi  per  arcum. 

Gap.  III.  —  De  horis  arHticialibus 
Omni  die  praeter  aequinoctium,  sunt  artificialesho- 
F8S,  et  semper  viginti  quatuor  aequales  inter  se,  sic, 
ut  totum  spatium  dividas  inter  se  sequaliter  in  duo- 
decim  partes  sequales,  sive  breve  sit,  sive  longum. 
Naturales  autem  tantum  in  sequinoctio. 

Cap.  IV.  —  AUitudo  $oUs  ei  cUmaHs 
Est  autem  altitudo  alia  dimatis,  alia  solis.  Altitudo  3  Libra,  tunc  sua  oppositionefacittenebras  toti  mundo 


Aliter  autem  mihi  videtur,  sic  enim  fieri  eclipsinnon 
credo  posso,  quippe  cum  in  hoc  septentrionali  luee 
{for.  ioco  vel  limite]  simus  positi,  et  luna  soli  subsit 
nobis  inspicientibui,  ad  austrum  non  oboritur  luna, 
nec  aliquid  impedit,  ergo  non  fit  ibi  edipsis.  Sic  fa- 
ctis  tenebris,  in  eclipsi  videntur  stellse  in  die.  Nec 
etiam  potest  fieri  in  illo  latere  zodiad,  sed  tantum 
in  hoc,  quia  dum  luna  evagatur  ad  finem  latitndinis 
zodiaci,  tunc  tantum  nostris  visibus  opponitur.  Est 
autem  major  luna,  quam  terra  :  quia  si  tota  terra  es- 
set  ignus  unus,  et  aliquis  esset,  ubi  modo  est  luna, 
non  tanta  appareret  ei  terra  inde,  quanta  nobis  vi* 
detur  luna  hino,  id  est  a  tarra.  Sed  opponitur  :  lana 
ubicunque  sit,  potest  in  oomi  loeo  racere  edipsin 
toti  terrse,  quia  ita  magna  est,  quod  totam  terram 
^  tegit  f  Ad  hoc  respondemus :  Quia  magna  res  et  lata 
aliqua  prope  aufert  alicui  totum  visum,  sed  remota 
minus.  Yidetur  mihi :  si  sol  paitatur  edipsimy  qaod 
oporteat  eum  in  ecUptica  Unea  pati,  Ucet  luna  non. 
Si  luna  autem  patiatur,  oporteat  eum  esse  in  edi- 
psi,  licet  solem  non,  et  hanc  secundam  nostram  ra- 
tionem,  non  secundum  pubUcam. 

Gap.  X.  ^  De  lutuB  saltu. 
Saltus  lunae  nihU  aliud  est  quam  detracUo  unius 
diei  a  decemnovennaU  circalo ;  quia  quod  debet 
contrahi  in  singulis  lunationibus,  Uiod  reservatur. 
Et  quia  plus  in  singuUs  computatur»  ergo  in  una 
aufertur,  unde  videre  potest  per  contrarium.  la 
anno  bisseztiU  sunt  trecenti  aexaginta  sexdies,  hoe 


soUs  quotidie  deprehenditur,  id  est,  quantum  sol 
quoUdie  ascendat  in  meridie.  Porro  aititudo  clima- 
tis  vocatur  iUud  quod  est  a  capite  cujasque  homi- 
nis  usque  ad  solem  in  meridie  in  aequinoctio.  Bene 
autem  dicitur  altitudo  clunaUs,  nam  cum  in  cli- 
mate  c^jusque  id  quod  ei  sit  altisRimum,  quod  est 
super  caput  ejus,  in  nostro  cUmate  quadraginta  se- 
ptem  gradus  in  meridie,  in  aequinocUo  suut  nsque 
ad  solem;  ergo  tom  altum  est.  GUmanostrum,  quod 
si  adderentur  soU  sexaginta  octo  gradus,  perveuiret 
super  verUcem  nostrum ;  ideoque  in  meridie  in  aequL 
noctio  sol  ab  horizonte  ascendit,  sexaginta  duo  gra- 
dus,  adde  sexaginta  octo,  et  erunt  nonaginta  usque 
ad  verticem  nostrum. 

Gap.  V.—  De  terraet  magnitudine  soUs 

Gum  philosophi  terram  centrum  esse  asserunt, 
verum  dicunt ;  sicut  enim  punctum  in  circulo  nul- 
lam  habet  proportionem  ositatam,  sic  nee  terra  ad 
superiora.  Ideoque  cum  dicit  Macrobius,  quod  terra 
sit  punctum  ad  circulum  solis,  sol  autem  acties  ma- 
jor  terra,  patet  quomodo  se  habeat  terraad  circulum 
solis ,  sed  tamen  quia  non  est  usitata,  ideo  dicitur 
centrum  ilUus  circuli,  utpote  multo  mitior  in  compa 
ratione  in  eum  quara  sol. 

Gap.  VI.  —  De  aquce  tumore. 

Qufl^tur  de  aquat  si  tumorem  habeati  quod  vi- 
detur  esse  non  posse,  cum  Uquida,  et  descendit  ns- 
que  ad  planitiem,  aed  videndum  est  quod  hoc  non 
est :  quippe  ejus  natura  est  semper  in  tumorem  de<- 
scendere,  ut  videtur  in  gutta,  et  ubictmque  est  aqua  D  uon  habet  de  sui  solius  augmento,  cum  omnes  anni 


pone  ocolum  in  ano  Uttore,  jam  prae  tumore  medio 
aUud  Uttus  non  videbis. 

Gap.  Vn.  —  De  solis  viciniiate 

Quanto  sol  est  viciniorf  tanto  facit  iongiores 
dieS|  verum  est,  sed  radUs  est  vicinior  quam  noUm, 
verum  est ;  ergo  facit  longiores  dies  quam  nobis  ? 
falsum  est.  Sic  d^termina  :  longiorem  diem  &cit 
ejus  vidnitas  Rhodiis  quam  prius  habuerunt,  sed 
non  longiorem  respecta  aUorum,  sed  respectu  sui. 
Gap.  YIII.  —  Q^odnihil  ante  solem  ocddatj  quod 
cum  sole  oritur. 

Item  ad  hoc  qood  didmos  plasqaam  hemisphae^ 
rinm  in  ortu  direotoram  signorom.  Opponitur  :  sol 
oritor  eum  aUqoa  parta,  sed  nuUa  pars,  qan  oritar 


sint  aeqnales,  sed  quod  prius  dimissum  erat,  per 
singulos  annos,  hooin  quarto  corrigitar,  eodem 
modo  altimas  annns  emboUsmatis  minos  habet  ano 
die  aUis  annis  embolismatibas ;  quod  non  est  ilUas 
anni  damnum  solius,  sed  quod  in  singuUs  lunHtio- 
nibus  prius  nimis  computatum  est,  hic  corrigitar. 
Brgo  com  didt  aactor,  kinam  aecendi  post  viginti 
novem  dies,  et  hora  duodedma  nondum  completa, 
bene  didt,  ut  de  his  mmoUs  dies  onus  coUigatur 
De  oriente  in  occidentem  notantar  dimata. 

Gap.  XI.  *-  De  orienU  et  aUis. 

RaUo  videtor,  ut  qui  habent  eumdem  orientem, 
habeaut  et  eumdem  ocddentem,  et  qoi  babem  eum- 
dem  meridiem,  habaant  §t  orientem,  aed  ulramqae 


m 


UBER  DE  SOLIS  AFFECT1BU3 


i06 


talsum  est,  qnod  habet  modo  liquebit.  Gonstituamus  A 
primo  cUmate  Tirom  unum,  vel  in  quarto  uaum, 
f el  in  septimo,  in  linea  directa  a  septentrione  in  au- 
strum,  tunc  ei  qui  septentrionalis  est,  prius  sol  orie- 
tur,  ut  pote  longiores  dies  habeant.  Item  constitua- 
musalatere  australis  viri,  contra  orientem  virum, 
tantom  ut  cum  eo  solem  videat  oriri,  qui  est  septen- 
trionalis,  ecce  eamdem  habent  orientem,  sed  non 
eumdem  occidentem. 

Cap.  XII.  •^Demeridie, 

Eadem  qaoque  positione  hominum  videbis  eos  qui 
habent  meridien  unuro,  non  eumdem  habere  orien- 
tem.  Constitttti  enim  in  linea  a  septentrione  in  au- 
stram,  dao  priorea  qoos  dixi,  cum  sol  ad  lineam 
illam  veaeril,meridie8  erit  atrique,8ed  tamen  unum  n 
orientem  non  habuerunt.  Quippe  septentrionalior 
prius  videt  solem  oriri,  utpote  productiores  dics 
habituras. 

Cap.  XIIL  —  De  cancro  et  capricorno. 

Dicitar  cancer  nobis  esse  vicinior  quam  capricor- 
nos^  qaod  qoidam  non  ease  aaserere  conantur,  sic  : 
terra  est  centram,  sed  ad  quamcunque  partem  cir- 
culi  a  ceDtro  ducator  linea,  csquaiis  erit  ;  ergo  qae 
a  terra  ducitur  ad  capricomam  similis  eaX  ei,  qus 
dncitur  ad  eanerum.  Tota  terra  centrum  est,  supe- 
rior  Don  qoselibet  ejos  pars. 

Cap.  XIV.  —  De  horizonte. 

Horizon  aHas  terre,  alios  coeli.  Sedbrevis  et  lon- 
g;u8  homo  differentes  habet  horizontes,  qood  et  Ma-  Q 
crobias  innoit,  ouin  dicit :  Ultra  centum  octoginta 
stadia  inde  extenditur  humanutaspeetus,quia  infra 
poiestmutari.  Horizonaotem  coeli,  neque  pro  lon- 
gitudine  hominis  variatur,  nec  pro  qualibet  muta- 
lione  loci,  quia  si  quis  staret  in  altissima  turri,  et 
aliquis  in  ono  ejusdem  cum  astrolabio  eodem  tem- 
pore,  qoo  per  foramen  onias  eodemque  tempore, 
et  per  foramen  alterios  transiret  radius  solis,  ita 
horizon  terr»  matator  qoalibet  progressione,  non 
horizon  coeli. 

Cap.  XV.  —  De  oequinoctio. 

Affirmant  qnidam  eqainoctiom  habere  iUos,  su- 
pra  qoomm  capita  est  parallelus  sestivus ;  sic  omnis 
circolos  in  modam  coluri  ductos,  soper  caput  alico-  t\ 
jos  videtor  ab  eo  dimidius,  verum  est;  ergo  super 
cujas  capat  dicitury  aestivus  tropicus,  tantum  videt 
ejns  medietatem,  et  ita  eqninoctiam  est  in  ilio.  Hoc 
ita  esse  qoidam  vere  affirmant,8ed  non  estita^quia 
propler  nostram  positionem  qaodammodo  in  finibos 
videtor  elevari,  et  in  medio  versos  Aastnim  defle- 
cti,  el  ooiqongitur  ei  circak)  qoi  docitor  recte  so- 
per  caput  alicajos,  ab  oriente  in  occidentem.  Sed 
dicil :  SBper  capat  cajos  aliqua  pars  sit  ejus  circu- 
11 ;  qaod  totus  soper  eam  volvatar,  qood  probare 
potest :  verte  globam  pro  placito  tao,et  tene  aliqoid 
sopra  parallelom,  et  verte,  semper  circulos  oppo* 
oetor  ei  qoi  sopra  se  esl.  Item  est  aliud  quod  obest, 
Kilicet  qoando  plos  videt  de  parallelo  ;  sed  dicont 
ttlem  esae  illias  lod  natoram,  qood  hic  plos  ope- 
Patool.  CaLXXII. 


ratur  una  sexagena  qoam  ibi  tres,  propter  solis  vici- 
nitatem. 

Cap.  XVI.  —  De  die  et  nocte. 
Dies  est  sol  lucens  super  terram,  vel  aer  illumina- 
tus,  sed  io  equinoctio  ante  solis  ortum^  et  post  solis 
occasum*  aer  est  illuminatus,  ergo  nox  non  est  aequa- 
lis  diei.  Sed  notandum  est,  quod  in  talibus  locutio- 
nibus  per  causam  non  atlendltur  natura  rei  ezpres- 
«e  :  gnomonic®  enim  arti  studentes,  ab  umbra 
orientis,usque  adumbram  insidentis  horizonti,  tan- 
tum  diem  numerant,  et  verum  est,  dum  dies  e&t, 
quando  aer  illuminatus  est  :  sed  aer  et  in  lumine 
est  antequam  sit  dies,  per  distinctionem  horarum 
incipiat  compotari.  Item  com  de  naturali  die  agitur, 
viginti  qoatoor  horarom,  scilicet  diem  voeamus,  ab 
ortu  ad  ortom,  quod  est  oonversio  firmamenti :  sed 
si  qois  dicat,  qood  interea  sol  gradam  unuin  tran*' 
sierit,  et  ita  in  die  natorali  plosquam  firmamentom 
convertitor,  verom  est,  sed  non  notator :  quia  in  tam 
magao  qoasi  nihil  est  hic.  Itaque  propter  gradum 
illum  quotidianom  fit  in  anno,  ut  plores  sint  coeli 
conversiones,  qoam  dies,  id  est,  trecenti  sexaginta 
quinque  dies,  et  trecentse  sexaginta  sex  conversio- 
nes .  Verbi  graiia,  hodie  sol  oritur  cum  primo  gradu 
arietis,  cras  in  secundo,  et  ita  in  uno  die  converti- 
tur  totum  firmamentum  et  gradus  unos.  In  secunda 
die  tantumdem.  Ita  in  duobus  diebus  convertitur 
firmam«;ntum  bis,  et  duo  gradus. 

Cap.  XVII.  —  De  parallelis. 
Forsitan  qusrat  aliquis ,  et  dignum  quaestione 
videtur,  cum  ilie  qui  cum  esset  in  medio  perustae, 
videretomnes  parallelosin  dimidiaparte,etinde  rc 
cederet  commutatio  loci,  mutaret  etiam  ei  paralle- 
los,  scilictt  ul  de  qaibosdam  plos  assumeret,  de 
aliis  tantomdem  amitteret.  Qood  si  est  tonc  etiam 
illius  seqoinoctialis,  aot  plus  assumit^  aut  aliquid 
perdidit,  quod  si  fit,  tunc  non  potest  in  eo  fieri  sequi- 
nocliom.  Sed  notandom  quod  fere  omnes  paralleli 
matantar  pr»ter  sqoinoctialem.  Hoc  enim  natura 
facil  medietatis. 

Cap.  XVIII.  —  Horologiorumdiversitai. 
Horologiorum  varietates  scire  non  est  inutile.  In 
concavo  enim  stante,  in  terra,  in  modum  pedis,  ut 
mihi  videtur :  pro  varietat^  dierum,  erit  et  variatio 
ortuum  ;  sed  et  umbra,  ut  reor,  in  illo  per  superius 
labrum  vagatur.  Impendente  vero  super  terram,  non 
potest,  ut  ffistimo,  deprehendi,  nisi  verus  meridies, 
sed  et  umbra  inferius  pervagatur. 

Cap.  XIX.  —  Ad  inveniendum  intervallum  in 
haroloffio. 

Tertium  decimom  intervallam  in  horologio  ad 
mensoras  rerom  diatinctum,  aic  invenito  :  gnomo- 
nem  in  octo  partirCi  el  ipsas  partes  in  Horologio 
«qoa  menBara  divide.  Ad  unum  igitur  mensura  eril 
octoplos  gnomo,  ad  doas  qaadruplos,  sd  tres  du* 
plus,  soper  partiens  terlias,  ad  quatuor  doplus,  etc. 
Ad  odo  partes  eqoales.  Deinde  ombra  vincit  gno- 
monemi  efgo  ai^ecta  ad  ombram  una  mensora. 
ombra  ad  gnomonem  erit  sesqui  octava,  daabus  erit 

4 


lot 


HONORII  AUGUSTODUX.  OPP.  FARS  I.  DIDASC.  ET  HISTOR. 


i03 


sesqui  quarla,  tribus  erit  supcr  parliens  oclavas,  el  A  quam  asquinoclialem,  quod  non  est  ;  quia  qusccun- 


ita  in  infinitam.  Eodem  modo  si  quodlibet  interval 
lum  ia  duo  a&qualia   divtsum  eric,  gnomon  est,  sed 
sescuplds  ad  prioiQm,  ete. 
Ca^.  XX.  —  Quod  sol  iHei^lui  numero  dlcatur. 

Cirth*  sol  dtcatur  mediu'^  numerb,  non  spatio,  vide- 
tuf  quod'  ]tir6  deberet  mediu^  spatio  ;  unde  Ovidiu^ 
dicit  de  l^haeConie : 

Uiqueferani  cequos  et  ccelum^  et  ierra  catores^ 

Inferius  tenas  :  medio  iutissimus  ibis, 

Metam,  1.  xi,  134. 

Sed  Gtm  sit  vioinior  terraB,  non  fert  squum  calo*. 
rem  superis  et  iDieri8.Re8pondeo :  naturacaloris  est, 
aBeeoderfry  et  ooffii  licet  sit  remotier  a  superis,  ta- 
mea  reoompeMituf  per  naturaon  ascensus,  ut  hio 
o^eretur  viciniMe,  illio  nniuva  ascensionis. 
Gav.  XXi.  —  »e  steUarum  lumhte, 

Si  tf  ^BAe  luHien  ttedpiunt  omnes  stellae,  et  eam- 
4eiM  Meem,  tiam  in  die  quSim  in  nocte  non  amittunt, 
cmr  iii  Ae  sfooC  in  noete  non  videntur,  rel  non  in- 
iMCte  sicut  in*  die  ob^curiintur  ?  Respondeo :  elaritas 
dinma  ifttpedft ;  ih  iMcte  auVem  videntur,  j^er  obscu- 
vitA  Kerft  etiatentesr  in*  hiisido'. 

Cai*.  XXn.  — '  De  dtstinctis  tphasri$. 

Spha^rd^  ess^  distitfciafs,  dt  di^tinctum  eisse'  ecly- 
psim,  lallter  ut  sit  interstifium' sphaeraft  unius  ab  alia, 
nihilest:  quomodoemmplaneta^traherentura  sphaera^ 
firmamenti  quo  est  ultima  ?  Ergo  totus  ille  aether 
unum  continuum,  et  naturali  motu,  scilicet,  circu- 


& 


que  linea  quocunque  modo  ducatur,  tantum  ut  trans- 
eat  cenlrum,  aequalis  est  aliis.  Quod  autem  is(a  vi- 
delur  obliqua,  hoc  evenit  exparallelorum  diversa  se- 
ctione :  tam  recta  enim  in  sui  natura  est  ecliptica 
linea^  sicut  aequinoctialis. 

Cap.  XXV.  —  Zodiacus  quo  ducaiur. 
Quoniam  zodiacus  oblique  dicitar  per  perustam, 
quseritur  si  sol  singulas  partes  perustae  accingat,  cum 
zodiacus  nunquam  exeat  ?  Solutio  :  perustam  terrae 
haud  dubio^  peragrat,  non  perustam  coeli.  Quod  si 
quis  oonetur  osCendere  sic :  Sol  est  longe  sub  firma- 
mento;  et  rapifur  ab  eo  contraomnes  partes  perustae 
Coelt,  fal^rnn*  est.  Cum  enim  ipsa  quoque  perusta  coeli 
rapta  traht^  solem,  nou  potest  contra  ejue  partes 
rapi.  Yerum  autem  hoc  esaef,  sed  si  raptato  sole, 
staret  perusta  cceli  itidem. 

Cap.  XXVI.  —  PlanetcB  quo  vadant. 
Ulrique  sententiae,  sive  conlra  firmamentum  va- 
dunt  planetae,  aeu  cum  ffrmamento,  potest  opponi. 
Contrai  firmatnentum  mm  vadunt,  quia  nnlla  res  dum 
rapitur  ab  alia,  potest  suo  motu  praecedere  eos  sua 
celeritatc,  non  praecederet  eos  obliqua,  sed  directa 
linea.  Et  sic  sol,  aliqua  cxtra  2odiacum  esset. 
Quia  omnetf  stellae  simt  igaeffi  naturae,  ideo  ne 
cesse  est  ut  moveantur,  igtiis  enim  semper  in  motu 
est. 

Cap.  XXVII.  —  De  cequinoctiali  linea. 

Hi  qui  essent  in  perusta,  semper  haberent  aequino- 


lari  movetur,  et  trahit  secum  planetas  cum;  enim  r,     .      ^  •     j-  a  *    *      j-        *  v 

.  •        j  ,  •      !•       t.  ctium,  nec  sic  dico,  quod  tanlum  dies  sit  ajqualis 


moveri  necesse  sit,  sed  nec  sursum,  nec  in  aliam 
lineam  possit,  in  circulum  rapitui*. 

G<p.  XXIil.  —  Terra  tmd^  frigida. 
Lieet  ouetoritacis  verba  sint,  temperari  temperatam 
Vioino  calope  et  frifore,hino  inde  tamen  sic  est  ae^ 
cipiettdQni,  ut  totam  nostram  frigidam  naturaliter 
esfie  Matis,  0€fd  a-  fri^ida  zoitt;  qiiia  multum  recessit 
seil,  ideo  mnltum^  pepratttit  suwnaturae,  et  qm  mul' 
tum  habet  frigoris,  videtur  temperare  caloi^m,  ($nm* 
potius  calor  imminuat  intemperata  naturalem  frigus 
terrae,  minus  autem  frigida.  Sol  autem  octo  sexage- 
nas  colluslrans  perustal^,  cum  in  tropico  aesfivo  fue- 
ril,  calorem  facit  his,  qul  sunl  siib  hiemali  tropico, 
elsi  noh  adeo  veiiiemenlem  ut'  priuis,  ergo  videtur  ut 


per  totidem  sexagenas  versus  seplentriohem  aequum  jy  *^^"tcr  distantia. 


suae  Qocti,  sed  dies  diebus,  et  nox  noclibus  :  quia 
etsi  aequinoclialis  linea  sit  major  aliis,  tamen  dics 
in  ea  non  fit  longior:  celerius  enim  ibi  rapilur.  Item 
si  in  cancro  alilior :  esset  raptus,  quam  sub  libra,  ta- 
men  nec  citius,  vel  tardius  in  utramque  lineam  con- 
volveretur. 

Cap.  XXVIil.  —  Be  solsiitio  in  cancrum. 
Si  itt  primo  gradu  cancri  sit  solstitinm,  ill^  nullnm 
habet  sunilem.  Altrinsecus  autem  aequipoIIentsiM  vi- 
ginti  novem  gradus  cancri,  et  viginti  novem  gemino- 
rum,  et  ita  respondent  sibi  primus  geminorum  el 
primus  konis,  e(  sic  percaetera:  nec  tamien  ha&c  si- 
gtia  sibi  sunt  opposita  invicem,  sed  fsolstftlali  loeo 


calorem  sit  fusurus  ;  quod  si'  est  jam  frigida,  non 
estaliqua.  Sblutlo:  aerille  peruslafi  solaris  corporis 
praesentia  ita  incendilur^ul  cllocalenat  diei  praesen- 
tia;  sed  posito  Me  in  oainrtcomo,  cum  per  tredecim 
sexagenaa  distet  a  frigidai  ita  solaris  absentia  corpo- 
ris  permiuit  aerem  natoralem  terreno  frigore  conso- 
lidm  ei  £ri|^re,uC  licet  ad  eum  vicinius  quandoque 
aeeedtit :  tamen  miQus  ei  domioetur»  quam  illi  re- 
motiort,  quoniam^  prasaens  accendU,  vicinilad  enim 
non  ta&tnm  confert,  qttanlum  diuturnitas  et  fre- 
qoentia  aoeensionis,  ut  de  s^e  videums  in  leone  re- 
motior;  qoam  iii  canero  viciniori,  plus  calido. 
Gap.  XXIV.  —  Dh  lifi^a  x/odiaci, 
Zddhtei'  litietmtuttKJtt  obliquam,  aiunt  loxlgiorcrit, 


Cap.  XXIX.  —  Unde  visus  recidat, 
Proprium  est  et  naturaie  ut  de  levigata  superficie, 
visus  recidat  in  conspioientem,  oertum  quod  eat,  sed 
opponitur  de  baoolo  ;  tango  umbram  aUoujus  in 
aqaa,nec  tamen  eum.  Soiiition  :  imo  in  illo  looo  ubi 
videor  tangere  imaginem,  ibi  impeditur  visus,  ne 
cadat  in  altum.  Visum  a  ievigato  relabii  in  aliqua  sic 
argumentum  astrue  :  facjes  posita  in  luce  videtar, 
visu  ralabenie  a  speculo.  Item  averte  faciem  a  luce, 
ut  sint  tenebrae  in  faciem,  etiamsi  speculum :  sit  in 
luee,  tamen  non  inspicies  faciem  tuam,  quio  dum 
visus  relabituf  in  tenebris  faeiei,  neti  ridet  fhciem, 
t^nebHs  impedi^tfbtts.  Ideo  et  Platb  tractai  dty  ua- 
tora*spedttlormxi'  ad  prtfblfadiftn'  sehtettdam^suam  de 


VISU 


!09  tlBER  Dfe  Stolfe  AF<^ECTffifOS  110 

;  quia  dicil,  quod  ignis  exeat  per  oculos,  quia  A  refholiohe,  si  non  sol  in  iHis,  quippe  afc  arieie  usque 

ad  cancrum  sunt  honaglnta  quatuor  dies,  a  Ctincro 

ad  libram  quatuordeCim'.firgfo  dici  noo  polesl,  quod 

solita  descendat;  sicut  ascendit,  quia  tunc  tot  dies 

poneret  hic,  quot  ibi.  Item  dici  non  potest,  quodl 

ante  s^c^inoctium  duos  ibi  diQS  praetcrmittamus  : 

quia  lunc  oporteret,  quod  a^quinoctialis  circulus  de- 

clinaret  ad  solem ;  sed  hoc  est  dicendum :  Sol  ascen- 

dens,  pra3  nimio  ascensu  ]f)flLrum  spVLin  transit  de 

^radUy  dfesccndens  autem  plus  s^atiT  de  ^radu  trans- 

ft,  fta  scilicef  ut  caprta  ftujus  s^baeraB  longius  a'  se 

distent,  quam  itlius,  quam  facit  ascendens,  et  ita 

dies  proximus  post  solstitium  non  omnino  ainUiia 

est  illi,  qui  Gt  ante  solstitium,  sed  (amen  paruni 

deest,  quod  tunc  in  omnes  gradus  divideretur  il- 

.„     .    .  ^  .  '  ""*"  *'''*"'. """"%"**!/ ":rm'n  lud  spatium,  quod  sol  consummavit  per  dies  duos 

inammat  tanc,  quae  m  umbra  sunt  posita,  ^uia  per  B  *:         '  ^         .       •    j    .     u     •    u  '  •      i 

'  ^  r  T      i^         ascendens.  Quod  aulera  m  dexlro  nemisphaeno  plu- 

res  dies   ponit,   non   nocet  ad  aequinoctium,  quia 

in  paucitate  vel  pluritale  dierum  non  est  yis,  sed  in 

medietate.  Polest  autem  in  conGnio  geminorum  et 

cancri,  esse  et  altitudo  versus  vel  erga  coelum, 

et  altitudo  vicinitatis  nobis.  Attamen  altitudo  ver-* 

sus  CGclum  ^eminis  ascribitur  quia  ibi  Gnitur  :  alti- 

tudo  versus  nos  cancro  datur,  quia  ibi  incipit  des<- 

cendens. 


apparct  in  speculis. 

Cap.  XXX.  —  De  signU  duodecim  obscurantibm 
solem . 

Duodecim  signa  obscurare  solem  sic  astruc  :  pone 
aliquod  in  mundi  umbilico,  in  superiori  hemisphje- 
rio,  unufti  tiominem  oppositum  illi,  sirhili^er  in  uni- 
biiico  inferioris  hemisphaerii,  derhdi  sofis  medio  cor- 
pore  su^er  hofizohtem  exorto,  claritate  sua  stalim 
sex  signa  soperiora  iih^edTt,  similiq^ue  modo  in  infe- 
riori  sua  sex,  itifc  duodecim.  Ad  quoddic^ndum  sic  : 
quod  ficri,  ut  et  illi,  el  huic  homini  auferat,  nec 
tamcn  eo  minus  sex  videntur.  Sol  enim  semper  lo- 
(am  sphxram  coeli  flluminat,  ufpote  in  quo  est  lu- 
men  omnium,  corporis  vero  terrae  medietatem  etiam  _ 


ombram  vident,  sex  signa  vident ;  et  ita  aliquis  ha- 
bet  partem  hemisphaerii  nostri  super  suum  horizon- 
tem.  Et  e^o  quia  per  illuminatum  aerem  nullum  si- 
gnum  video?  llltf  aller  ejusdem  hemisphaerii  signa 
ridel,  sed  pcr  nmbrarri  :  aliud  est  enim  per  clarila- 
tem  videre  post  umbram,  aliud  per  umbram  ad  cla- 
ritatem. 

CiP.  XXXI.  —  Quod  planette  non  semper  sint  ceque 
celeres, 

Cum  planetae  dicantur  aeque  celeres,  hoc  esse  non  Cap.  J^XXIV.  —  De  Imea  iendenih  per  centfum. 
potest.  Quippe  si  conlra  Grmamentum  vadunt,  hi 
(^ui  sunt  superiores  plus  impediuotur,  quam  infe- 
riores,  et  ila  aequale  spatium  non  potest  conGcere 
eodem  tempore  superior  et  iuferior.  Ideo  si  dicas  : 
£que  celeres  sunt  ad  motum,  ubi  una  tantum  labo-  C 


ret,  qaaatum  alia,  si  non  aeqae  permoveatur :  si  enim 
rapiiur,  dam  contra  firmamentum  moretur,  neccsse 
est  vel  impediatar ;  nec  enim  int  ulla  duci  posset,  et 
Don  retardari. 

Cap.  iJiXXH.  —  De  sole  dscendenie,  ei  quid 
efflciat. 

Notandum  est,  cum  sol  versus  coelum  elevetur,  ut 
ia  geminis  duos  dies  supra  triginta  ponat,  descen- 
dendo  recompensat,  ita  ut  ppposita  signa  dividat  in- 
ter  se,  quidquid  fuit  supra  triginta.  Nam  cum  unum- 
qaodque  sigoum  divisum^  sit  in  triginta  partes,  et  sol 
io  uno  quoque  ponere  dicalur  secundum  aequalem 

divisionem  triginta  dies,  quidqutd  in  geminis  plus  ^  ^,  ,.    ,  . 

poQit  qoam  triginta,  hoc  dalur  sagittario.  et  erant  ja'^'^  ««^^  ^qumoclium.  Adhuc  et  aliud  mcopveniens, 
unde  daobas  sexaginta  dies,  sioat  et  caeleris  opposi-  °^  4"^.^  ««i^d^^  P""^  ^^*^^"^  quam  planeta,  Harum  op- 
lis  signis.  Ilem  nolandum,  qnod  «qainoctialis  eircu-      Positionum  tahs  est  enodatio ;  duos  honzontes  es^e. 


Opposilionibus  et  quaestionibus  faciendis,  illud 
pra^mittas,  et  scias  visum  admitti  iq  plano  ut  terra,  et 
ubi  non  adhaeret  terrae  secundum  hoc  quod  ab.oculo 
descendit,  adhuc  usque  decidat  in  Grmamentum, 
quod  est  caase  quare  hemisphaeriam  videatur.  Iiem 
sciendum,  lineam  tendi  per  centrum  terrae,  de  polo 
ad  polum,  eodemque  modo  ab  oriente  jn  occideatem 
per  centrum  terrae  in  firmamentum.  Porro  sit  uiias 
in  medio  perustae,  et  alter  in  inferiori  hemisphserio 
oppositus  ilU,  yisus  illorum  non  incidet,  lineis  sic 
ductis  per  centrum  terrae,  in  modum  crucis,  nisi  ia 
Gne  linearum,  id  est  ubi  incidit  Grmamentum.  Sol 
igitur  cum  venerit  ad  Uneam  ductam  per  centnim 
teri^ae,  nequa^uam  adhuc  videtur  :  cum  autem  ve- 
nerit  ad  lineam  visus,  tunc  primum  piitur,  ergo  lon- 
gius  spatium  est  per  quod  non .  videtur,  quam  per 
quod  videlur.  Ergo  his,  qui  sunt  in  perusta,  non  po- 


los  dividit  aeqnalitcr  zodiacam,  sed  non  in  duo  a&qua, 
absidtes  planetaram.  firgo  solaris  absis  minus  est  a 
libra  ad  arieteov  qnara  ab  ariete  ad  libram .  Ideoqae 
plores  dies  ponit  in  hemisphttiio  dextro,  quam  sl- 
oistro. 

Cap.  XiXnr.  —  in  driete  sot  multiplicai  dies, 

Itcm  ab  ariete  in  tribus  signis  duQS  dies  plus  ponit 
qoam  in  reliquis  tribus.  Nam  minutis  sedecim  horis 
in  cancro,  aequipollet  cancer  tauro  in  numero  die- 
nmi  ec  horarom  et,  ila  duo  illi  dies  in  geminis  su- 
persont.  iEqnipoIlent  autem  gradus,  proximus  ante 
sohnithini,  el  proximus  post  solstitium,  in  aequall 


in  plano  unum,  alterum  iu  alto,  nuilus  unquam  du- 
bitavit  philosophorum.  Dimersio  ejns  quae  hal>etur 
in  plano,  per  Macrobium  innotuit,  ejus  qui  sit  in  alto 
dimersio,  comprehensioni  non  subjacet.  Sciendam 
aiitem  autem  est  hemisphaerium  terras  vid^ri  non 
posse^  tumore  terrae  interveniente«  hemisphaerium 
vero  firmamenti  visu  in  altum  directo  videtur.  De  li- 
neis  vero  quse  se  in  centro  terrae  secant,  et  per  ter- 
ram  de  polo  ad  polum,  de  ortu  ad  occasum  protendi 
intelliguntur ,  hoc  habeto,  quo4  locum,  ubi  exire 
intelliguntur,  non  vides  nec  quidquam  de  ipsa  iinea^ 
nisi  tantum  ubi  capita  earum  gradibus  junguntar, 
in  ipso  Grmamento,  ut  prsssens  Ggura  docet.  Sed 


iil 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP. 


dices  :  Ergo  prius  videtur  gradus  solis,  quam  ipsc 
sol?  Ad  hoc  ita  respondemns  :  Non  negamus,  nec 
est  inconveniens  sane  intelligenti,  si  pars  ipsius  gra* 
dus  prius  videatur  quam  sol :  nam  magnitudo  gradus 
magnitudinem  solis  inBnita  et  incomprehensibili 
quantitate  vincit,  etsi  affixus  esset  ipsi  gradui,  ssepe 
hoc  continget. 

Sed  non  concedo,  ubi  totus  prius  emergatur, 
eodem  modo  inteliigas  in  occidcnte  partem  gra- 
dus  adhuc  apparere,  quamvis  sole  visui  jam  sub- 
tracto.  Quare  diem  naturalem  dices,  non  de  ortu  solia 
ad  ortum,  sed  de  ortu  gradus  ad  ortum  ejusdem. 

Cap.  XXXV.  —  An  sol  diutius  sub  terra  sit,  quam 
super  in  asquinoctio, 

Quod  dutem  solem  dicunt  diutius  esse  sub  terra, 
quam  supra  in  aequinoctio,  falsum  est.  Sunt  enim  in 
hoc  decepti,  quod  non  putant  solem  esse  super  ter- 
ram ,  nisi  occurrat  visui  eorum  :  sed  non  ita  est. 
Nam  dum  supereminet  lineae  supradictae,  scilicet, 
qnae  transit  super  terram,  in  nostro  hemispbaerio  in- 
cipit  tunc  essc,  quamvis  non  videamus  eum,  nec  ad 
locum,  ubi  visus  dirigitur,  pervenerit,  quod  pro- 
bari  potest  per  hanc  comparationem  hoc  modo  : 
si  aliquis  esset  in  inferiori  hemisphaerio  oppositus 
illi,  quod  proposuimus  in  superiori,  non  magis  vi- 
deret  solem  quam  superior,  quia  eorum  visus 
non  conveniunt  in  regione  solis,  sed  in  ipso  gradu 
iirmamenti,  a  quo  multum  distant.  £t  quanto  plus 
stella  quselibet  a  firmamento  descendit,  tanto  majus 
spatium  est  inter  utrumque^  superioris  soiis  et  infe- 
rioris. 

Cap.  XXXVI.  —  De  lucifero  et  hespero. 

Necessaria  igitur  ratione  probatur,  si  Venus  sit 
supra  solem,  quod  sit  eadem  die  lucifer  et  hesperus 
stmul.  Nec  aliquid  inconveniens  inde  incurrimus, 
quam  hoc  quod  duos  luciferos  et  duos  hesperos  ha- 
bemus.  Aliquando  namque  in  una  die  habemus  vel 
vicinius  ad  terram,  scilicet  cum  uterque  supra  solem 
vagatur,  et  duos  luciferos  et  unnm  hesperum,  cum 
unus  fuerit  supra  solem,  et  alter  ante  :  quandoque 
duos  hesperos  et  unum  luciferum ,  cum  unus  fuerit 
supra  solem,  et  alter  retro.  Si  firmamento  longius  a 
terra  accessisset,  non  videremus  hemisphaerium.  Si 
solem  videremus  in  tinea  orientali,  tunc  plus  videre- 
mus,  quam  hemisphaerium ,  quia  oporteret  ut  per 
solem  dirigeretur  visus  in  coelum,  infra  quam  mo- 
do,  ubi  jungitur  lineae  orientali  in  coelo.  Cum  sol 
venit  ad  lineam  orientalem,  non  statim  videtur,  sic 
etiam  ante  occidit  quantum  ad  visum  conveniat  sub 
iineam  occidentalem ;  secundum  quod  tgitur  dicemus 
habere  aequinoctium  ?  Per  solem  dici  non  potest, 
quia  per  longius  tempus  non  videtur  quam  videatur? 
Respondeo  :  secundum  solem  dicitur  sequinoctium, 
quia  dum  adhuc  quasi  insideret  lineae  orieotali  pcr- 
venit  ad  ortum  ejus  canlhus,  ct  nec  per  aquam, 
nec  per  horologium  posse  deprehendi,  per  majus 
%patium  latere  quam  videri ;  quoniam  cum  sol  sit 
major  terra,  tam  magnum  in  lam  parvo  non  subito 
facit  notabilcm  differentiam,  regio  vero  gradus  vi- 


PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR  iH 

A  detur  ante  solis  ortum,  stellae  vero  ejus  faebe- 
tantur.  Venus  autem  licet  raro,  tamen  quandoque 
est  super  solem,  prius  venit  ad  lineam  visus  quam 
solare  corpus,  etsi  Venus  sit  minor  sole,  tamen  non 
tantum,  quantum  tcrra.  Porro  de  hoc  investigando 
sagacius  non  erit  inutiie. 

Cap.  XXXVII.  —  Quod  horologium  in  prima  et 

ultima  hora  non  habeat  partes. 
In  horologio  prima  bora  et  uitima  non  habent 
partes  quia  neque  primae  initium,  sed  finis  tan- 
tum  altenditur,  nec  finis  ultimae  sed  initium.  Sed 
quomodo  novies  in  hora  sol  volvitur,  cum  aliquid 
pertinet  primam  ad  horam  ?  De  hoc  quod  sol  vadit 
de  linea  orientali,  inquam,  quae  oritur,  sed  oriens 
non  videtur?  vel  quomodo  sibi  respondere  pos- 

B  sunt,  circulus  coelestis  et  a&trolabii,  vel  horologii, 
gnomonem  habentes,  cum  sol  in  linea  praedicta 
non  videatur  oriri?  Respondetur  :  Tantae  est  ma- 
gnitudinis  sol,  quod  in  parvo  nullam  facit  diver- 
sitatem,  insidente  enim  alhidada  lines  orientali, 
penetrat  radius  utrumque  foramen  :  sol  enim  ma- 
gnus  est,  et  a  terra  remotus.  Et  ideo  licet  ipse 
canthus  ejus  in  linea  orientali  non  videatur,  ta- 
men  non  obest  instrumentis,  quia  rationes  datae 
sunt  secundum  quod  deprehenduntur  res  in  in- 
strumento,  et  ideo  etiam  secundum  solem  bene 
dicitur  aequinoctium  :  quia  in  instrumento  per  tan- 
tum  tempus  mediotatem  circuli  percurrit»  per  quan- 
tum  tempus  non  videtur.  Et  ita  ratio,  quod  aliud 
habere  videtur  quam  res,   sed  nos  sequamur  ac- 

G  tum,  sicut  est  deprehensum. 

Cap.  XXXVIII.  —  Quod  sol  dueentesima  eexta 
decima  pars  circuH  sui  dieatur. 

Cum  sol  dicitur  ducentisima  sexta  decima  pars 
circuli  sui,  videtur  non  esae  verumi  quia  si  toti- 
dem  soles  ponerentor  ab  oriente  ad  occidentem  et 
inferius,  non  impleret  totum  circulum  ?  Responde- 
tur  :  alius  est  iile  circulus ,  cojus  ipse  est  ducente- 
sima  decima  sexta  pars,  et  visns  noster  fallitur  : 
quia  non  potest  habere  in  ilio  circulo,  in  quo  sol 
volvitur  in  aethere,  sed  in  ipsam  firmamentum  ca- 
dit ;  sol  autem  non  est  pars  circuli  firmamenti,  sed 
sui  in  quo  rapitur,  qui  est  terrae  vicinus. 

Cap.  XXXIX.  —  De  plano  et  alto. 
-Q  An  fiat  in  alto  per  aequam  remotionem  mutatio 
quae  fit  in  plano  ?  Respondetur :  si  quis  in  altis- 
sima  terne  staret,  et  alter  in  imo  ejus,  fieret  eis 
diversitas  quae  in  piano  mutatio  meridiei  vei  um* 
brae,  quia  aliud  est  soiis  ortoi  occurrere  per  visum, 
aliud  cum  quis  elevato  soli  ia  altum  opponitor  : 
tantus  enim  est  sol  quod  non  facila  aliquis  cen- 
trum  ejus  evadat,  et  ita  cum  quis  habet  meridiem, 
aliua  longe  inde  remotua,  etiam  babet  meridiem, 
nec  mirum  cum  elevati  solis  in  altum,  utrisque 
sit  idem  centrum. 

Cap.  XL.  —  De  gradibus  et  climatis. 
Deprehenso  uno  gradu  in  terra  per  umbram 
omnes  trecentos  quadraginta  constat  investigandos. 
Item  et  climataper  umbn»  variationem  inveniaBtur. 


il3 


LIBER  DE  SOUS  AFFECTIBUS 


114 


Igitar  videtar  gradus  unus  clinia  unum  continere, 
sed  habitabilis  nostra  quandoque  habet  sexagenas 
imaquieque  habet  septem  gradus,  ideo  non  quss- 
libet  mutatio  umbrsB  facit  clima,  sed  in  unoquo- 
que  climate  notabilis  variatio  umbr»  in  prinoi- 
pio,  et  in  medio,  et  in  fine.  Quare  ergo  septimo 
dimate  potius  quam  quadragesimo,  duodecim  esse 
dicuntur,  de  hoc  quaerendum  est.  Planets  omnes 
dicuntur  esse  ejusdem  celeritatis,  quod  esse  non 
videtur,  quia  quanlo  sunt  altiores,  tanto  magis 
impediuntur  firmamento  ?  Respondetur  :  vere  ma- 
gis  impedientur  superiores,  quam  inferiores  et  ta- 
men  aequa  est  omnium  celeritas,  quia  quanto  su- 
periores,  tanto  leviores  ;  quanto  leviores,  tanto 
celeriores.  Sed  iinnamentum  plus  impedit  superio- 
res  nec  mirum,  quia  naturaliter  sunt  celeriores, 
et  sic  attemperantur  inferioribus. 

Cap.  XLI.  —  De  sole  kiemalL 

Quando  sol  habet  nostrum  parallelumy  ab  hie- 
mali  distat  octo  sexagenas,  a  septenirionali  quin- 
que.  Igitur  qui  sunt  in  frigida,  debent  plus  ha- 
bere  caloris,  quam  aliqui  qui  sunt  in  perusta?  Solu- 
tio :  nuUa  pars  perusts,  super  quam  sol  in  anno 
bis  non  eat.  Ad  has  autem  partes  semel  tantum 
venit,  noa  igitur  vicinitas  sed  assiduitas  calorem 
&cit. 

Cap.  XLII.  —  jEqualei  pouuntesse  ortus,oecasus 
non  item. 

Non  omnes  qui  possunt  habere  eumdem  or- 
tam  eumdem  habere  possunt  occasum.  Proba  : 
illi  qui  sant  in  climate  Rhodiorum  habent  lon- 
gissimum  diem  sedecim  horarum.  Si  aliquis  modo 
iret  de  Syene  tam  longe  versus  orientem,  ut  dua- 
bas  horis  prius  oriretur  sibi  sol  quam  ilii  qui 
esset  in  Syene,  ille  haberet  orientem  solem  cum 
illis  qui  sunt  in  climate  Rhodiorum,  sed  non  ha- 
beretoceasum  com  eis. 

Cap.  XLUI.  —  Quod  non  sint  cequales  meridies  et 
occasus. 
Non  omnes  qui  habent  eamdem  meridiem,  eum- 
dem  habent  occasum.  Proba :  dicimus  qui  sunt 
sab  linea  quse  protenditur  de  polo  ad  polum,  eam- 
dem  habent  meridiem,  sed  non  eumdem  occa- 
sum  :  qoia  quando  sol  habet  cancrum,  tunc  Rho- 
diis  citius  occidit,  quam  nobis,  et  tardius  oritur 
qaam  nobis. 

Cap.  XLIV.  —  Quod  sol  sit  administrator  cethe- 
rew  luds, 

Quaeritur  cum  sol  administrator  sit  totius  etherese 
lods,  quare  non  in  medio  positus  sit  ?  Respon- 
detur  :  aol  superior  et  inferior  a  luce  et  caiore 
fllustrare  debet,  sed  cum  natura  sit  tolius  caloris 
semper  ascendere,  et  nunquam  descendere,  necesse 
erat  ut  vieinior  inferioribus,  quam  superioribus 
esset. 

Cap.  XLV.  —  De  corpore  solari. 

Qoando  solare  corpus  dimidium  super  horizon- 
tan  nastrom  venit,  sex  signa  in  nostro  obscurat 
bemispbaerio,  et  similiter  in  inferiori   sex,  igitur 


A  duodecim  ?  Solutio  :  verum  est,  et  tamen  non  nisi 
sex  obscurat  quia  illi  qui  suct  in  Occidente,  vi- 
dent  sex,  et  bsc  est  causa  quare  videant,  quod 
umbra  adhuc  ante  oculos  eorum  est. 

Cap.  XLVI.  —  De  medii  perusice. 
Quseritur  de  illis  qui  sunt  in  medio  perustae,  si 
semper  habeant  sequinoctium  ?  Respondetur  :  ha- 
bent,  quia  semper  dimidios  parallelos  vident.  Item 
quaeritur  :  quando  sol  squinoctialem  habet  paralie- 
lum,  sic  tunc  longior  sit  dies  et  nex  quam  tunc, 
quando  habet  tropicus  ?  Respondetur  :  non  quia 
non  citius  volvitur  parvissimus  circulus  in  sphsera 
quam  el  longissimus.  De  aequinoctio  poteris  hoc 
modo  probare  :  quod  si  in  medio  perustse  esset 
positus,  omnes  parallelos  ex  dimidia  parte  videret, 

B  quorum  unusquisque  totus  infra  viginti  qualuor 
horas  evolvitur,  dimidius  infra  duodecim,  quam** 
cunque  illorum  servat  sol  oriendo  et  oocidendo,  in 
quanto  spatio  illi  evolvitur,  in  tanto  et  Sol.  *Av(b(ia* 
Xoi  suntilliplanetae,  qai  non  vadunt  in  sequenli  anno 
ut  in  priori,  quod  maxime  llars  facit.  Anomale 
enim  sonat,  sine  regula. 

Cap.  XLVII.  ~  De  ortu  matutino  et  vespertino. 
Notandum  quod  alius  ortus  matutinus,  aliua  ve- 
spertinus.  Matutinus,  ubi  aliqua  stella  orientem 
solem  praecedit,  post  mediam  noctem.  Vespertinus 
ubi  post  occasum  solis  aliqua  stella  apparuit.  Est 
autem  praelerea  ortus  alius  mundanus,  alius  he- 
liacus,  alius  achronicus.  Mundanus  cum  de  inferiori 

Q  hemisphaerio  quaelibet  stella  in  superius  Hemis- 
pherium  emerserit.  fieliacus  cum  recedente  sole 
ab  aiiqua  stella,  permittit  eam  videri.  Achronicus 
est  cum  sole  occidente  vagarum  quseUbet  per  dia- 
metruui  soli  apposita  exierit.  'AxP^^c^^c  etenim  est, 
intempestivus^  sive  sine  tempore.  Occasus  aliusmun- 
danus,  alius  heliacus.  Mundanus  cum  de  superiori 
hemisphaerio  in  inferiori  quaelibet  stella  descendens. 
Heliacus  est  cum  accedente  sole  ad  aliquam  stel- 
lam  videri  eam  non  posse,efficit. 
Cap.  XLVIIL—  Quidstatiomatutinaetvespertina. 
Est  stalio  alia  matutina,  alia  vespertina.  Matu- 
tina,  cum  ante  ortum  solcst  in  statione  in  legitimo 
termino.  Vespertina  est  cum  occidente  sole  ap- 
paret  aliqua  in  statione.  Ipsorum  quoque  planeta- 

D  nim  alti  sunt  hypolitici,  id  est,  transitorii,  alii  statio- 
narii,  alii  retrogradi,  alii  anomali.  Hypolitici  sive  trans- 
itorii  sunt,  qui  e  priori  signo  tendunt  ad  posterius, 
cumque  hoc  omnes  faciant,  praecipue  tamen  sol  et 
luna.  Ila  enim  Iii  duo  de  prioribus  ad  posteriora 
tendunt,  quod  nunquam  obsistunt,  nunquam  re- 
trogradantur.  Si  solem  aliquis  opponat  subsistere, 
quod  in  geminis  tardius  movetur,  quam  in  sagit- 
tario,  dicile  ipse  nunquam  subsistit.  Nam  ubique 
aequaliter  ceier  est ,  sed  quia  majus  spatium  ibi 
complere  habet,  dicitur  ibi  subsistere  quod  patet  in 
extremitate. 

Cap.  XLIX.  —  Unde  stellaria  creata  sint, 
Quod  vero  stellaria  ex  aquis  materialiter  facta 
sunt   isto  argumento   probari   potest.   Nam  cum 


115  HCM^ORII  AUGUSTOPUN.  PPP. 

^uo  sWJsrior^  elem^fl^la,  ffrt^^m  pt  |,ef a  px  jsijjf  pa- 
tura,  ijt^  absque  6ip,i^^  pjp^ss^yd^ne  ess^  wpi|e- 
stum  est,  \^i  n\ii'}l  borum  ex  su^  p^tura  nisi  ex- 
accidente,  visui  ^ervium  sii.  Jff^jn  cum  hoc,  quo(ji 
quidam  ru(jles  dicqnt  se  coelum  videre,  auando  aer 
parus  est,  cum  aliquid  vldere  se  iin^unt,  conspi- 
cerc  illud  falsissimum  est.  Nam  ubi  visus  defi- 
cit.  ibi  error  ;  sensus  dat  imaginationem  videndi, 
quod  non  videt.  Sicuti  aliquis  clausis  oculis  vide- 
lur  sibi  tenebras  videre.  Nam  quamvis  visus  ex- 
luce  oculorum  sumit  exordium,  hihil  tamen  valet, 
nisi  ex  obstaculo  alicujus  spissitiidinis   reperca* 


^J^^  l.  —  pipA3C.  ET  HISTOR.  H6 

4  ti^f .  gi  v^rp  ja/er  ^ste  i.nljeriQr,  gui  esf  ifljer  i^a 
ep  par^em,  vel  m^^t^riaait  v.el  fliquid  tiale,  no^ 
poles,t  visui  a^  sentiepdupi  obstarp,  pulto  xojiQu^ 
quf  superior  e^  puf jio;r  e^f,  und?  p|roqrie  /ler  cqe- 
lum  dlciti^r,  ep  qupd  a  visibus  nosiris  ceietur.  Ua49 
po/[^tat  quod  omae  Aprpifs  vis^ile  alicujus  dc^- 
salioni^  es^t  qyod  ex  spi^sii.udine  fiqu^  v^l  ^rr^ 
cont^pgit.  Nam  ni^bes  ex  v^pore  aq^iaruj?^  (jLensfts^ 
visi^iles  ^pparent  ;  etiam  flamm^  n^i^x  io  nubilos9 
aere,  ve}  in  aliqua  ^ateria  q^  comburitur,  fiunt 
ef  vaporibus. 


.•xi'.*:v  rs^^trvi^ 


miHM.st     n^wrf 


DE  IMAGINE  MUNDI 

I.IBRI  TRES. 

(Bibliotkeca  veterum  Patrum  edit.  LugdttQ.,  tora.  XX  pag.  964.) 


INCIPIUNT  C4piTP^4- 


LIBER  PRIMUS. 
Gap.  I.  Quid  sit  fAufidUs,  •  '     * 
Cap.  ll.{iuat  modis  muudus  formetur. 
(JiP.  l^,  l\e  quatuor  elementis. 
Cap.  ly.  De  scptem  nominibus  terrce, 
Cap.  V.  Deformd  tim'te[ 
GAp.  VI.  Deguinfue  zonis. 
G^p.  Vil.  *—  De  nabitabilizonq. 
Cijip.  yjfj.  Un4f^  dicat}ir  ^sia,et  ^uce^it  primaejus 

regio, 
Gap.  IX.  De  paradiso. 
Cac.  X«  De  quatuor  (luminibue. 

g|p.  XI.  Oe  India. 
AP.  aII.  DemonstrfS' 
Cap.  Xm.  De  besHis, 
GkP.XlW.DeParthia. 
Cap.  XV.  De  Mesopcfkkmia. 
Gap.  XVI.  De  Syria, 
Gii».  XVfl.  'De  Falestina. 
CA?,1^yill  Pe^gypto. 

Qap.  Xlji.  De  Cauca^Q  ef  Q^iet^tis  regioi}ibus„. 
Cip.  iX.  De  minore  Asia, 
CAb.  XXI.  De  regionidns  Asus. 
CaP:  XXIL  Pe  Burapa. 
Gap.  XXIH-  De  Soythia, 
C^p.  XXiy.  pe  superiore  Germania. 
CAp.  XXv.  beinleriore  Germahia. 
GAt».  XXfL  Dc  Thracia.  '' 
Cap.  XX VII.'  De  Onecia,  unde  sit  dicta.et  in  qua 

parte  sita  sit, 
Cap.  XX VIII.  Deltalia, 
CaK  XXIX!  De  €aUia: 
CAp.  XXX.  De  m^ania, 
Cap.  XXXI.  De  Bntannia. 
Cap.  XX^f^IJ.  De  Africa. 
Cap.  XXXill.  p.e  ^thiopia. 
Cap.  aXXIV.  De  insuiit  et  novo^  ut  diciturt  orbe. 
CAP.  XXXV.'  De  Sicilia . 
Cap.  XXXVI.  De  Sardinia. 
Cap.  XXXYIJ.  Quid  ^it  Infernus. 
Cap.  XaXVuI.  De^aqua,  qnce  est  secundum  ele- 

inentiim:  "    '       ^ 


B  Chy.  XXXK.  fie,  Qi^et^no, 

Cap.  XL.  De  asstu  maris. 

Cap.  XLI.  De  voragin^. 

Gap.  XLlLD^  terne  motu. 

Cap.  XtllJ.  De  hiatu. 

CfP.  XLjy.  De  triqare. 

Cap.  XLV.  De  aquis  dulcibus  el  salsis. 

CAk».  XtVl.  Wmari  rubro,     '"  '  ''    ' 

Gap.  XLVII.  De  natura  aquarum  gemina,  et  atuire 
fontes  in  hieme  sint  calidh  <«  a^stnte  frtguU- 

C^p.  XLVJJI.  De  aqua  calida  ^>elputi4a, 

Cap.  aLIJ;'.  De  aqua  veneno  infecta',  seu  de  morti- 
'feriyaquis,     '        ' 

Gap.  L.  De  mortuo  mari,  et  natura  bituminis, 

Cap.  LI.  De  piscibus  et  avibus^  seu  aquqnini  ani- 
"malifmi.    "         '   '       '  "     ^'       -  l-     '    '.' 

Gap.  LII.  Quando  tempestas  in  mariy  seu  de  signis 
in  mari  prognostiei^  • 

Gap.  Ljli.  De  aerCj  ubi  dflspiones  «w{. 
Q  Cap.  LIV.  iDe  ventis, 

CAp,  LV.  De  cardirtalibus  ventis, 

Gap.  LVI.  De  nubibuM,  * 

Cap.  LVII.  Da  touitruo  et  fulminibuS' 

Cap.  tVIII.  De  iride. 

Cap.  lIX.  De  pluvia. 


Cap.  LX.  Quid  grando  sit, 
Cap.  LXI.  Quid  S}t  nix. 
Cap.  lXI.  Quid  ros  et  pruina. 
Cap.  LXIII.  De  nebula.     '  ' 
Gap.  LXJV.  De  (umo. 
Cap.  LXV.  De  tgniculis. 
CaP.  LXVI.  De  pcstilentia. 
Cap.LXVIL  Deigni. 
CAp.  LXVIII.  Deseptem  planetis. 
Cap.  LXIX.  De  luna. 
Cap.  |.XX.  Secundus  planeta,  Mercurius, 
Cap.  LXXI.  Tertivs  planeta,  Venus, 
Cap.  LXXII.  Quartus  planeta.  Sol-. 
D  Cap.  LXXIII.  De  signis  soHs  prognostieis, 
Cap.  LXXjy.  Qiiintus  planefa,  Jpir*. 
Car.  LXXV.  Sextus  planeta,  Jupiter, 
C*P.  laXXVl.Septimus  planeta,  Satumus. 


\n 

Cap.  LXXVIl.  De  absidibus  planetarufn- 

Cap.  LXXVIU.  De  coloribusplanetarwn' 

Cap.  LXXIX.  De  via  planetarum. 

Cap.  LXXX.  De  sono  planetarum. 

Cap.  LXXXL  De  coelesti  musica. 

Cap.  LXXXII.  De  homine  microcosmo. 

Cap.  LXXXIII.  Demensura  sive  planciarum' 

tantia. 
Cap.  LXXXIV.  De  corIo. 
Cap.  LXXXV.  De  climatibus. 
Cap.  LXXXVI.  De  plagi?. 
Cap,  LXXXVII.  Deflrmamento. 
Cap.  LXXXVIlI.Deaa:^. 
Cap.  LXXXIX.  Destellis. 
Cap.  XC.  De  sideribus. 
Cap.  XCLD^  zodiaco. 
Cap.  XCIL  DeAiiete. 
Cap.  XCIII.  De  Tauro. 
Cap.  XCIV.  De  Geminis. 
Cap.  XCV.  De  Cancro. 
Cap.  XCVI.  De  leone. 
Cap.  XCVII.  De  Virgine. 
Cap.  XCVIII.  De  Libra. 
Cap.  XCIX.  DeScorpio. 
Cap.  C.  De  Sagittano. 
Cap.  CI.  De  Capricomio. 
Cap.  CII.  Z)e  Aquario. 
Cap.  CIII.  D<?  Piscibus. 
Cap.  CIV.  Hyades. 
Cap.  CV.  Pleiades. 
Cu».  CVI.  Arctos. 
Cap.  CVII.  Boofe*. 
Cap.  CVIII.  Arc<ttrtt5. 
Cap.  CIX.  Phyton. 
Cap.  CX.  Corona. 
Cap.  CXI.  Hereules. 
Cap.  CXII.  Lyra. 
Cap.  CXUI.  Cy^niv. 
Cap.  CXIV.  Cepheus. 
Cap.  CXV.  Perseus. 
Cap.  CXVI.  Deltoton. 
Cap.  CXVII.  Serpeniarius. 
Cap.  CXVIil.  Pegasus. 
Cap.  CXIX.  Delphinus. 
Cap.  CXX.  Aquila. 
Cap.  CXXI.  Sa^«a. 
Cap.  CXX».  fludra. 
f:AP.  CXXIII.  Cra^er. 
Cap.  CXXIV.  Corvu*. 
Cap.  CXXV.  Oria«. 
Cap.CXXVI.  Procyon. 
Cap.  CXXVII.  Cantctt/a. 
Cap.  CXXVni.L«;)t«. 
Cap.  CXXIX.  Eridanui. 
Cap.  CXXX.  Ccftw. 
Cap.  CXXXI.  Centaurus. 
Cap.  CXXXII.  i4ra. 
Cap.  CXXXIIl.  Arao. 
Cap.  CXXXIV.  Putrix. 
Cap.  CXXXV.  Caponus. 
Cap.  CXXXVI.  Lactea  xona. 
Cap.  CXXXVIi.  De  eometa. 
Cap.  CXXXYIU.  il^t/^ttm  cmlum. 
Cap.  CXXXIX.  Spintuale  ccelum. 
Cap.  CXL.  Cflj/tiw  calorum. 

LIBER   SECUNDUS. 

Cap.  I.  Dc  «tfO 

Cap.  II.  De  temporibus  astemis. 

Cap.  III .  De  teniporibus  mundi. 

Cap.  IV-  De  atomis. 

Cap.  V.  De  ostensis. 

Cap.  VI.  De  momentis. 

Cap.  Vlf.  De  pariibus. 

Cap.  VIII.  D^  niinuiis. 

C\p.  IX.  De  pf*WJlii. 

J^p.  X.  De  /M>rw. 


PE  IMAGINE  MUNDI IJBRI  TRES.  -  UU.  ^ 


U^ 


<fw 


ACap. 

Cap. 

Gap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 
B  Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Cap. 

Gap. 

Gap. 

Cap. 
G  Cap. 

Cap. 

Cap. 
Cap, 
Cab. 
Cap. 
Cap. 
Gap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
D  Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
C^P. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
Cap. 
C^p. 
Cap. 
Cap. 
Cap, 
Cap. 


XI.  De  quadrante. 
XIL  De  die. 

XIII.  De  diebm  longis  et  preinbns. 

XIV.  De  sianis  %odiaci  efparMelfs  SpfU. 

XV.  Depnmo  circ^lo. 

XVI.  De  secundo  firc^lg. 

XVII.  De  iertiopirpulp. 

XVIII.  be  quarto  circ^lQ. 
XlX.Pis  quinto  cprculo. 

XX.  De  scxto  circulQ. 

XXI.  De  septimo  cirpulQ. 

XXII.  De  octavo  ciraulo. 

XXIII.  De  quatuor  circuli^  sol^. 

XXIV.  De  varia  dier^m  u^hra. 

XXV.  De  horizontp. 

XXVI.  De  dierum  divisi<ine. 

XXVII.  De  initio  pt  fine  ^ierm- 

XXVIII.  De  nominibu9  4^eriimf 

XXIX.  De  nocte. 

XXX.  De  umbra. 

XXXI.  De  eclipsi. 

XXXII.  De  septem  nociis  tmforUfus. 
XXXIIL  De  hebdomada. 

XXXIV.  Demensibus. 

XXXV.  De  mnmVP  nprninilfus. 

XXXVI.  De  mensibus  Romanorum. 

XXX VII.  De  Juanarie. 

XXXVIII.  Februario. 

XXXIX.  Martio. 
XL.  Apnli. 
XLI.  itfato. 
XLII.  Junio. 
XLIII.  Julio. 
XLIV.  Augusto. 
XLV.  Septembri. 
XLVI.  Octobri. 
XLVII.  Novembri. 
XLVIII.  Decenbn. '  , 

.  XLIX.  De  Kalendis. 
L.  De  Honis. 
U.  De  Idibus, 
LIL  De  vicissitudine  annt. 
LIII.  De  vere. 
UV.  De  mtate. 
LV.  De  autumno. 
LVI.  De  hieme. 
LVIL  De  inofqualitate  tempmif. 

tVIlI.  De  elementis- 
IX.  De  homine  micropps^n^Q . 
LX.  De  Anno. 
LXI.  De  anno  lunari. 
LXII.  De  solari  anno. 
LXIII.  De  bissextili. 
LXIV.  De  Mercurii  anno. 
LXV.  Annus  veneris. 
LXVI.  Ifar^*. 
LXVIl.  Jovis. 
LXVllI.  Satumi. 
LXIX.  Annus  magnui. 
LXX.  De  anno  civU\. 
LiXI.  De  bissexto. 
LXXII.  De  olympiadibus. 
LXXIII.  De  lustris* 
LXXIV.  De  ijidictionibus. 
LXXV.  De  (Btate  hominis  et  mundi. 
LXXVI.  De  sceaUo. 
LXXVIL  De  decemnovenmli  oyc\o. 
LXXVIII.  De  ogdoade. 
LXXIX.  De  cyclo  solari. 
LXXX.  De  n\mefo  artieulorum. 
LXXXL  Pe  magno  anno. 
LXXXIL  De  cyclis. 
LXXXIil.  De  cycU  auctoribus. 
l  XXXIV.  De  aq^inoctio  et^oMtxo, 
LXXXV.  De  salty,  lun(B. 
LXXXVI.  De  minutis. 
LXXXVIL  FericB  regulares. 


HONORII  AUGDSTODUN.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


119 

Cap.  LXXXVIII.  De  concurrentibtu . 

Cap.  LXXXIX.  De  regularibtu  et  epacHs. 

Cap.  XC.  Quot  hcris  luna  luceat, 

Cap.  XCI.  luna  quotpartibus  a  tole  dittet. 

Cap.  XCII.  /n  quo  signo  luna  sit, 

Cap.  XCIH.  De  annis  Domini. 

Cap.  XCIV,  De  indictione  invenienda. 

Cap.  XCV.  De  epactis  inveniendis, 

Cap.  XCVI.  Solaris  annus  ut  inveniatur. 

Cap.  XCVII.  Coneurrentes  quomodo  inveniantur. 

Cap.  XCVIII.  Deinveniendo  bissexto. 

Cap.  XCIX  De  invenien^io  cyclo  luna. 

Cap.  C.  De  annis  et  cyclis. 

Cap.  CI.  De  clavibus  terminorum  inveniantur. 

Cap.  CII.  De  termino  Paschali. 

Cap.  CIII.  De  termino  Septua^edmct. 

Cap.  CIV.  De  Quadraaesimah. 

Cap.  CV.  De  Rogationtbus. 

Cap.  CVI.  De  Pentecoste. 

Cap.  CVII.  De  Adventu. 

Cap.  CVUI.  De  emboHsmo. 

Cap.  CDC.  De  diebus  jEgyptiacis. 

LIBER  TERTHJS 

SBD  GHROIVOLOGIA 

De  Adam  Abel  et  Cain. 

Prima  cetas. 
Secunda  astas. 
Regnum  Assyriorum. 

ASgyptiorum, 

Arcadum. 
Tertiu  astas. 
Tempora  Judicum. 


ISO 


A  Primum  bellum  civile. 
Regnum  Idumorum. 

Amazonum 

Trojanorum. 

Thebanorum. 

Cretensium. 

Mycosnorum. 

Italorum,  sub  Moyse. 
Quarta  oetas  mundi. 
Regnum  Hierusalem  vel  Juda. 
Regnum  Israel. 
Macedonum  sub  Ozia. 
Albanorum. 

Albanorum  sub  Samsone. 
Romanorum. 
Quinta  cetas. 
Regnum  Babyloniorum. 

Persarum. 

Alexandrias. 

Syiiw. 
B  Consules  et  Dictatores  RomoB,  sub  Cambyse. 
De  sacerdotibus . 
Sexta  astas  mundi. 
De  Augustis  et  Ccesaribiu  Rom.  tuque  ad  Freders- 

cum  I.  Christianorum  persecutio. 
Seeunda  persecutio. 
Tertia  persecutio. 
(hLartapersecutio. 
Quinta  persecutio. 
Sexta  persecutio. 
Septima  persecutio 
Octava  persecutio. 
Nona  persecutio. 
Decima  persecutio. 


EPISTOLA  CHRISTIANI  AD  HONORIUM  SOLITARIUM  DE  IMAGINE  MUNDI. 

Septiformi  Spirltu  in  trina  fide  illustrato,  ae  septenis  ripis  trifarios  philosophiw  mundato,  Crrutia- 
Nus,  post  septimanam  hujus  vitos  septem  beatitudinibus  laureari  et  in  octava  Trinitatem  in  unitate 
contemplari. 

Quia  ignorans  cum  ignorantibus,  ignorantlm  tenebris  involvor,  idcirco  mautam  lugubremque  vitam, 
ut  ccecus  ducere  videor.  Quare  quia  te  immensa  sapientias  luce  circumfusum  cognosco,cummuUisalUs 
deposco  quatenus  aHquam  scintillulam  tuas  flammivomas  scientia,  cum  tibi  non  minuaiur,nobis  imper" 
tias  :  expositionem  orbis  quasi  in  tabella  nobis  describas.  Miserum  enim  videtur  res  propter  nos  facta 
quotidie  spectare,  et  cum  jumentis  insipientibus  quid  sint^  penitus  ignorare. 

EPISTOLA  HONORII  AD  CHRISTIANUM,  DE  EODEM. 

Sapjentue  alumno  abdita  diligenter  scrutanti,  in  scientia  profundo,  utique  hominis  aalute  nunc  vigere, 
et  post  in  Sion  Dominium,  in  quo  omnes  thesauri  sapientiae  et  scientis  sunt  absconditi  oculo  ad  oculum 
videre. 

Cum  jugiter  lectioni  studiosus  incumbas,  ac  totius  Scripturse  medullam  sitibundus  exsugas,  poscis  a  me 
amicissime,  ut,  quemadmodum  vulgo  dicicdr,  Quod  ovis  a  capra  petierit  lanam^  totius  orbis  tibi  depingam 
formulam,  in  qua  sic  oculum  corporis  valeas  reGcere,  sicul  visum  cordis  soles  in  machina  universitatis  de- 
pascere.  Quod  negotium  sudore  plenum  ipse  melius  nosti,  quam  sit  laboriosum,  quamque  periculosum.  La-> 
boriosum  qaidem  mihi  io  aliis  occupato  ;  periculosum  autem  propter  invidos,  qui  cuncta  qus  nequeunt 
imitari,  non  cessant  calumniari,  et  qus  assequi  non  possunt  venenoso  dente,  ut  fe^^jr^r  hircus  lacerarenoa 
omittunt,  et  ea  quae  publice  arguunt,  furtive  intente  legunt,  atque  de  labore  nostro  sibi  scientiam  usurpant : 
quem,  ut  sues  margaritas,  pedibus  proculcant.  Etenim  vero  cum  non  solum  laborem  meum,  sed  et  me- 
ipsum  tibi  debeam  (praesertim  cum  me  non  mihi  soli,  sed  toti  mundo  genitum  intelligam)  omittens  invidos 
tabesoentes,  non  me,  sed  seipsos  livido  corde  corrodentes,  ardua  aggredior  molimina.  Quia  improbusla- 
bor,  imo  charitas  vincit  omnia,  ad  instruciionem  itaque  multorum,  quibus  deest  copia  librorum,  bic  libel- 
lus  edatur,  nomenque  ei  Imago  mundi  indatur,  eo  quod  dispositio  totius  orbis  in  eo,  quasi  in  speculo 
conspiciatur  :  in  quo  etiam  nostne  amicitis  pignus  posteris  relinquatur.  Hio  nibil  au(em  in  eo  pono,  nisi 
quod  majorum  commendat  traditio. 


m 


DB  IMAGINE  MUNDI  tlBRl  TRES,  -  LIB.  I. 


m 


■''■■■■         '9 


LIBER  PRIMUS, 


Cap.  I.  —  De  forma  mundi.-^Etymologiamundi* 
Figura  mundi  (fualit. 
Mundus  dicitar  qaasi  undique  motus»  est  enim 
in  perpetao  motu.  Hojas  figora  est  ia  modum  pil» 
rotanda.  Sed  instar  ovi  elementis  distincta.  Ovum 
qoippe  exterius  teata  undique  ambitur,  test»  albu- 
men,  ablumini  yitellum,  Titello  gatta  pinguedinis 
indaditur.  Sic  mundus  undique  eaelo,  ut  tesla,  cir- 
comdatnr,  ccelo  Tero  purus  sether  ut  albom,  setheri 
toibidos  aer,  ut  yitellum,  aeri  terra,  ut  pinguedlnis 
gotta  includitur. 

Cap.  II.  -—  Deereatione  mundi.  —  Quinque  modi 
creationis  mundi. 
Crcatio  mundi  quinque  modis  scribitur  :  uno  quo 
SDte  tempora  saecularia  immensitas  mundi  in  meote 
divioa  concipitury  quae  conceptio  arehelypas  mun- 
dos  dicitur,  ut  scribitur  :  Quod  ett  faetum  in  ipso 
vita  erat  (Joan.  i).  Secundo  cun  ad  exemplar  ar- 
chetypi,  hic  sensibilis  mundus  in  materia  creatur. 
Sieut  legitur :  Qui  manet  in  mtemum  ereavit  omnia 
inshnul.  Tertio,cum  per  species^et  formassex  die- 
bas  hic  mundus  formatur,  sicut  scribitar  :  Sex  die* 
bus  fecU  Dominus  opera  sua  bona  talde  {Gen.  i), 
Qoarto  cum  unum  ab  alio»  utpote  homo  ab  ho- 
mine,  pecus  a  pecode,  arbor  ab  arbore,  unumquod* 
qoe  de  semine  sui  generis  nasdtur,  sicut  dicitur  : 
Pater  meususque  modo  operatur.  Quinto  cum  adhuo 
mundua  innov^itor,  sicut  scribitur  :  Ecce  nova  facio 
omnia.  (Apoc.  xxi). 

Cap.  m.  —  De  quatuor  elementis,  —  Elementa 
unde  dieantur.  Quot  sint  elementa;  quomodo 
inmeem  misceantur.  Situs  elementorum. 
Blementa  dicontur,  quasi  hyle^  ligamenta^  tXv) 
sutem  est  materia,  ex  quibus  constant  omnia,  sci- 
licet,  ignis,  aer,  aqua,  terra.  Qo»  in  modum  cir- 
coh  in  S8  reyolvuntur,  dum  ignis  in  aerem,  aei'  in 
aqodm,  aqua  in  terram  convertitur,  mrsus  terra  in 
squam,  aqua  in  terram,  aer  in  ignem  commutatur. 
Haec  singula  proprits  qualitatibas,  quasi  quibusdam 
brsehiis  se  invicem  tenent,  et  discordem  soi  natu- 
rsm  eoiMMtfdi  foedere  vicissim  commiscent.  Nam 
tefra  arida  et  frigida  frigid»  aquse  connecticur  ; 
aqoa  firigida  et  humida  humido  aeri  astringitur ; 
ser  honaidos  el  calidns  calido  igni  assooiator  ;  ignis 
ealidoa  et  aridus  arid»  terr»  copulatnr.  Ex  his 
terra  ut  pota  gravissima  imom,  ignis  at  pota  levis- 
simus^  sopremum  obtinet  locum,  alia  dno  medium, 
qoasi  quoddam  aoliditatis  vincolom.  Quorum  aqua 
gravior»  terrm  proximum,  aer  levior  igni  primum 
possidei  loeom.  Deputantor  vero  terrae,  gradien- 
tia,  Qt  homo  et  bestias ;  aqoa  natantia,  ut  pisces ; 
seri  volantia  ot  aves;  igni  radiantia,  ot  sol  et  stell». 
Caf.  rv—  De  septem  nominikus  Terras.  —  Terra, 
teUus,  kumus,  arida,  sicca^  solum,  ops, 
Imnm  eiementum  septem  nominibus  denotaturi 


A  quia  terra,  tellus^  humus,  arida,  sicca,solum  et  ops, 
nuncupatar.  Terra  a  terendo  dicitur,  et  totum  ele- 
mentum  inteliigitur.  Tellus  quasi  toUens  fructus, 
quae  est  frigibus  apta,  vel  vinetis  fructiferisque 
arboribns  consita.  Humus  ab  bumore,  quse  est  pa- 
lustris  et  inarabilis.  Arida  inaquosa,  quse  semper 
fervore  solis  aret,  ut  Lybia.  Sicca^  qu»  aliquando 
compluta  dto  exsiccatur,  ut  Judsea.  Solum  a  solidi- 
tate,  ut  sunt  montana.  Ops,  ab  opibus,  ubi  divi- 
tiae,  scilicet  aurum  et  gemmie  abundant,  ut  in 
India. 
Cap.  V.  —  De  forma  terrce.  —  Terram  esse  rotun- 

dam.  Circuitus   terrce.  Terra  mundi  centrum. 

Terra  nuUisfulcris  sustentatur.  OeeanusamHt 

terram.  Venas  aquarum  et  fontium. 
B  Terree  forma  est  rotunda,  unde  et  OTbis  est  di- 
cta.  Si  enim  quis  in  aere  positus  eam  desuper  inspi- 
ceret,  tota  enormitas  montium,  et  concavitas  val- 
lium  minus  in  ea  appareret,  quam  digitus  alicqjus 
si  pilam  prcgrandem  in  manu  teneret.  Gircuitus 
autem  terre,  centum  et  octoginta  millibus  stadio- 
mm  mensuratur,  quod  duodecies  mille  miiliaria,  et 
quinquaginta  duo  computatur.  Haec  centrum  inme- 
dio  mundo,  ut  punctus  in  medio  circuli  lequaliter 
coUocatur,  et  nullis  fulcris,  sed  divina  potentia  su- 
stentatur,  ut  legitur :  Non  timeiis  me,  ait  Dominus, 
quisuspendi  terram  innihilojundataenimestsuper 
stabilitatem  suam{Fsal.  ciii),  sicut  aliud  elementum, 
occupans  suse  qualitatis  metam.  Haec  in  cireuitu 
Oceano,  ut  limbo  cingitur,  ut  scribitur,  Abyssus 
p  sieut  vestimentum  amictus  ejus  (ibid.).  Inlerius 
meatibus  aquarum,  ut  corpus  venis  sanguinum 
penetratur,  quibus  ariditas  ipsius  ubique  irri- 
gatur.  Unde  ubicunque  terra  infoditur,  aqua  re- 
peritur. 
Cap.  VI.  —  />tf  quinque  %onis.  —  Circuli sive %onaf 

inhabitabiles.  Zonm  tres.  HabHabiles  duas.  Osten- 

ditur  exemplo  quomodo  medim  duas  zonm  tantum 

sunthabitabiles.  Quinqueeirculi. 

Quinque  autem  zonis,  id  est  circulis  terra  distin- 
guitur.  Quorum  duo  extremi  sunt  inhabitabiles  al- 
gore ;  medins  inhabitabilis  calore,  a  quo  sol  nun- 
quam  recedit,  ad  illos  nunquam  accedit.  Medii  duo 
inhabitabiles,  hinc  ardore,  inde  rigore  temperati. 
Yerbi  gratia,  si  ignis  in  hieme  sub  dio  accenditur^ 
quinque  lineas  efficit,  nnam  in  medio  fervidam, 
^  duas  circum  gelidas,  duas  inter  has  temperatas. 
Qui  si  ut  sol  eircumiret,  nimirum  qoinque  circulos 
redderet.  Ex  his  circuHs,  primus  septentrionalis^ 
secundus  solstitialis,  tertius  fiquinoctialis,  quartus 
brumalis,  quintoa  aostralis  nommatur;  sed  solus 
solstitialis  a  nobis  inhabitari  dinosdtur. 
Cap.  VII.  —  De  tribus  partibus  orbis  habitabilU.  — 
Partes  terrce  habitabiles  tres. 

Habitabilis  zona,  quae  a  nobis  incolitur  in  tres 
partes  Mediterraneo  mari  dirimitar.  Quarum  una 


123 


HONORII  AUGU5T0DCN.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


124 


Asia,  allcra  Europa^  tertia  Africa  dicilur.  Asia  a  A  piper  colore  quidem  albo  :  sed  cum  ipsi  serpentes, 

qui  ibi  abundant,  flamma  fugantur,  nigrum  colo- 
ren>  ira^t  ^e  incendio.  Item  Macrobios  duodecim 
cubilorum  longos,  qui  bellant  contra  gryphes,  qui 
corpora  leonum,  alas  et  et  ungulas  prsferunt  aqui- 
larum.  Iteqa  Agroctas  el  Bragmaoois,  qui  se  ultro 
in  ignem  mittunt  amore  alterius  vits.  Sunt  alii  qui 
pnrentes  jjun  senio  coDfecIos  mactant,  et  eonina 
cfuties  ad  epuiandttn  paraot,  isque  impius  judica- 
tur,  qui  hoc  facere  abnegat.  Sunt  alii  qui  pisces  ita 
cnidos  edunt,  et  salsum  mare  bibunt. 

Cap.  XII.  —  De  monstris.  —  *S[eme/  tafiiuvnjnodo 
pqrientes.  Arimaspt,  Cyclopes^  Scinopodoi,  Ace- 
phali.  Solo  odore  pomi  viventes. 
Sunt  ibi  quxdam  monstra,  quorum  qu^ei^in  h9  - 
minibus,  quaedam  bestiis  ascribuntur  :  ut  sunt  ii 
qui  aversas  habent  plantas,  et  octonos  simul  sode- 
cim  in  pedibus  digitos,  e(  alii,  qui  habent  canina 
capita»  et  ungneB  aduncos,  quibus  est  vestis  pel- 
lis  pecudum,  et  vox  latratus  canum.  Ibi  etiam  quae- 
dam  matre^  semd  pariunl,  eanosque  partus  edunt, 
qui  in  senectute  nigrescunty  et  longa  nostne  setatis 
tcmpora  excedunt.  Sunt  ali«,  qu»  quinquennes  pa- 
riunt :  sed  partus  oclavum  annum  non  excedunt . 
Ibi  sunt  et  monoculi,  et  Arimaspi,  et  Gyclopes.  Sunt 
et  Scinopodtt,  qui  uno  tantum  fulti  pe^e  auram 
cursu  vincunt,  et  in  terram  positi  umbram  sibi 
plantapedis  erecta  faciant.  8unt  alii  absque  capite, 
quibus  sunt  oculi  in  humeris  pro  naso  et  ore  duo 
foramina  in  pectore,  setas  habent  ut  bestise.  Snnt 
C  alii  juxta  fontem  Gangts  flavii,  qui  solo  odore  cu- 
jusdam  pomi  vivynt,  <^ui  si  longius  eunt,  pomum 
secum  ferunt :  moriantur  enim  si  pravum  odorem 
trahunt. 

C^p.  ?IIJ.  —  D«  BfiitUs.—Ceucw^roci^Eale.Tauri 

indqmi^,  HfmHcorba.  Bovesiricomes.Monoccrot, 

TesiudinesgrQ>nies.Magnes.  Adamas. 

Sunt  ibi  serpentps  tam  vasti,  ut  cervos  devorent, 

et  ipsum  etiam  Oceanum  traqsnatent.  Ibi  est  bestia 

Ceucpcroca,eujus  corpus  asini,cl)ine$  cervi,  pectus 

et  crura  leonis,  pedes  equi,  ingens  comu  foisalcam, 

va^tus  oris  hiatus  usqae  ad  aures.  In  ioco  dentium 

os  solidum,  vox  peoe  hominis.  Ibi  est  alia  bestia 

Eale,  cujus  corpus  equi,  maxilla  Apri,  eaoda  ele- 

phantis,    cul^alia  cornua  habens,   quonim  unum 


septentrione  per  orientem,  usque  ad  meridiem  ; 
Europa  ab  occidente  usque  ad  septeotrifnep  ; 
Africa  a  meridie  usque  ad  occidentem  extendi- 
tur. 

Cajp.  yin.  —  DeAsia,  —Paradisus. 
Asia,  a  regina  ejuMem  nomiois  appeilata.  jiujus 
prijo^a  regio  in  oriente  e  paradiso  ;  locus  videli- 
cet  omm  amoeQitjftte  couspipuus,  inadibiiis  homi- 
nibus,  qui  igneo  mqro  usque  ad  coelum  est  cio- 
ctus. 

Cap.  IX.  —  De  ParaiisQ'  —  Fonsparadisi. 
In  hoc  ligpum  yit(B,  videlicet  arbor  de  cujus  fruetu 
qui  comederi^  sempcr  in  uno  statu  immortalis  pjsr- 
manebit.In  hocetiam  fons  oritur,qui  inquatuor  f)u- 
mina  dividitur.  Quae  quidem  flumina  infra  paradi-  3 
sufQ  terra  conduntur ;  sed  in  aliis  loi^ge  regiojiibus 
funduptur. 

Cap.  X.  —  J>e  qmtuar  fluminibu^.  —  Physon  sipe 
Ganges,  Geo  sive  Nilus,  Tigris,  EuphrMes. 
Nam  Physon,  qui  et  Qang^s  in  ladia  d^  monte 
Orcpbares  nascitur,  et  con^ra  orientem  fluens 
Oceano  e^ipitur.  -Geop,  qui  et  Iijilus  juxta  moi^tem 
Athlantpm  surgens,  rpox  a  terra  afa^orbetur,  per 
quam  occulto  meatu  currens,  j^  liltore  Ba^ri  iQaris 
depuo  fundi^ur,  iplthiopiam  cirpumieqs  ppr  Mgy- 
ptum  labitur,  io  septem  ustia  divisus,  magpum 
mare  juxta  Alex^ndriim  ingreditur.  Tigris  autem  et 
Euphrates  in  Armenia  de  moote  Barc^ioatro  fua- 
duntur,  et  contra  nieridlem  vergente^  Mediterraaeo 
mari  jungtintur.  Post  paridisuip  sunt  inuUft  loca  de- 
serta  et  invia,  ob  diversa  serpentum  et  ferarum  ge- 
nera. 

Cap.  XI.  —  De  India.  —  ludia  unde  dicta.  Mons 
CaucasusJndice  termini.  Indicus  Qceanus.fnsula 
duas  (Bstates,  et  duas  hiemes  uno  anuo  haben^, 
oxnnique  tempore  virens.  Mons  Caspius»  Mare  Ca- 
spium,  Gog,  Magog,  Garmani,  Orest<B,  Coatra^, 
Pygman.  Piper  album.  MacrobU,  Agrocta?,  fira- 
gmanL  Qui  parentes  mactant.  Qui  pisces  crudos 
comedunt. 

peinde^st  India  ab  (pdo  flumioe  dicMt*  Qui  ad 
Septentrionem  de  moote  CaucasQ  nascitur,  e(  ad 
meridiem  cursum  ^uu(i|  dirigeps,  a  Kubvo  fn0 
excipitur.  Hoc  India  ab  occideote  (^lauditnr^  et  ^b 
hoc  Indicus  Qceanu.s  dici()ir.  Ip  qiio  etiaoa  ^st  ^ita 


Taprobanes  insuUi,  decem  ciyjtfktibus  ioclyta.  Ha^^  P  post  tergum  reflectit,  cum  alio  pugnat.  Illoobtaso, 

duas  «states  et  duas  hiem^s  uoo  ^ono  habet,  e^ 

omni  tempore  viret.  In  hoc  etisin  Gbrisa  e\  Argaro 

insulas,  auro  et  argento  {ecundse  e(  sirpper  flori49. 

Ibi  sunt  et  montes  aurei,  qui  propter  dracoo^  ^ 

gryphas  niiQ  possunt  adiri.  In:  India  es(  ipoo^  Ca- 

spius,  a  quo  Caspium  ipare  yoeatur.  Inter  quem  et 

m^re  Gog  et  Magog  ferocissimse  gentes,  a  iB^gftQ 

Aletandro  iaclusae  ferjnntur.  Qua;  hunaanis  paroibus 

vel  caudis  b^stiis  v^scuntur.  India  bsbQt  quadra- 

ginta  quatuor  regiones,  populosque  multos,  &9r- 

manos,  Orestas,  Coatras,  quprurn  sylvae  tao^ui]f 

aethera.    In  montani^  Pygmaeo?  duorqn^  (jubitorum 

hopaij^es,  qaibi|s  bellum  ps{  Q9jj|fa  gr^^s,  q^i  ^e^lif^ 

an?iq  parf»iot,.9ct^yo  senps<jvij)(.  ^pud  li?jf  Qfescjt 


aliud  ad  certamen  vibrat.  Nigro  coloret  horet.  In 
aqua.et  in  terra  s&qualiter  valdt.  Ibi  sunt  fulvi  tati- 
ri,  versis  setis  horridi,  grande  eaput,  oris  riclus  ab 
aure  ad  aurem  patet.  Hi  etiam  eornua  vtcissim  ad 
pugoam  proflucunt,  vel  deponaat.  Oione  missile 
duro  tergo  respuant.  Qui  si  fuerint  eapti  fiulla  pos- 
suot  arte  domari.  Ibi  quoqoe  Mantichora  bestia, 
faoie  bon)o,  triplex  in  dentibus  ordo,  oorpore  leo, 
cauda  scorpip,  ooulis  glauca,  colore  sangttiaea,vox 
sibilus  serpentum,  fugiens  descrimina  voiat,  veto* 
cior  cursu  quam  avis  volatu,  humanaa  cames  faa- 
bens  in  psu.  Ibi  sun(  etiam  bove^  triaproes,  pQd«:s 
equinos  i^at^ep^es.  jbi.quoque  monoqcrqs^ciuus  4or- 
.  pus  ggiii,  pftpujf  c^ryjtpcd^s  el^phf^o^i^,  ^xx^  suis : 


f  25  DU  l^Apm  Umn^  Lj^i  l^f^ES.  -  ilB.   I. 

Uno  corni),  in  ipo.fflo  ^r^n^j^  fo^piajtuin  /luamor  p^- 
duqa  longo,  splendent^  et  mire  acuto.  Hsa  bestia  ni- 
mis  feroK^  diros  bab^t  mugitus.  0mne  quod  obstat, 
cornu  ^rj^usYerberat.  GapjLum  po,test  p^rimi,  noi^ 
potesjt  domari. 


:a6 

A  Cfp,  ^yj.  —  J)e  Syria.  —  Danfa.^cus.  Behlata» 
ComqgencB  provincia.  Phcpnicia.  Tyrus.  Sortyx, 
Sidon .  Libanus  mons . '  Fons  Jordanis .  Palas:stiTia . 
Ascalon,  Jerusalem,  Chanancea. 


In  Gange  quoque  sunt  anguillae  trecentorum  pe- 
dum  longse.  Ibretiam  quidam  Termes,  qui  instar 
cancri  bina  habent  braehia,  sex  cnbitontm  longa, 
qmbos  elephantes  corripiunt  et  undis  immlSr- 
gunl. 

lodicum  auoque  mare  gignit  ^estudines,  d$  qua- 
rum  testis  c^pac^a  bospitia  sibi  faciunt  bomines. 

Indi^  quoque  magnetem  lapidem  gignit,  qui  fer- 
rum  rapit.  Adamantem  etiam,  qui  noA  nisf  hircino 
sanguin^  freLXif^  pptes.t. 

Cap.  XIV.  —  De  Parthi(^.  —  Parthia  i^nde  dicta 
Araeusia,  Assyria,  Media,  Persida,  Persepolis. 
Magicas  artU  origo,  Pyrrhktes.  Synelites. 

Ab  Jpdp  0umiqe  psque  ad  Tigrim,  e^tPajibia  tri- 
ginta  tribus  regiomta?  distip^.  Dicitur  autem 
Parthia  a  Parthi§,  yeniej^tibji^^  e  l^pythia.  "^^i  in  ^a 
regio  4r$cusi^,  ab  pppidp  Aracusfi  4io^.  ^si  i^^m 
in  ea  Assyria,  ab  Aasur,  filio  Sem,  qui  eam  prim^s 
incoluit  nominata.  fisl  in  ea  quoque  Media/a  Me- 
do  rege  dkla,  qui  eivitaiem  cotutruens  Mediam 
nominavit,  de  qua  et  regio  nomen  mutavit.  In 
ea  eiiam  Persida,  a  Perseo  rege  dicta,  qui  civita- 
tem  PersepoUm  «difieavit,  de  qua  et  reg(o  nomen 
aecepit.  In  faac  primum  orta  est  ars  magica.  Persida 
lapidem  pyrrfaitem  mittit,  qui  manum  prementis  urit 
ec  syneiit^ro,  cajus  candor  cum  Inna  Crescit,  et  de- 
ficit! 

Cap.  XV.  —  DeMes&potamia,—'  Ninive,  Babylonia, 
Babylon.  Chadkea  ubi  astronoma  primimiw- 
venta.  Arabia,  Sqbq.  Mons  Sina.  Mc^dian, 

A  Tigri  flumine  usque  ad  Eupbratem  estMesopo- 
tamia,  a  duobus  Au^iis  Graece  ita  dicta,  quoQ  in 
medib  duorum  fluminum  sit  constituta.  In  hac  est 
civitas  Ninive,  itinere  trium  dierum,  a  Nirio  rege 
constructa  et  nominata.  In  hac  etiarh  regio  |iabyIo- 
nia,  a  civitate  uabytbne  nominata.  Hanc  Nemrod 
gigas  fnndavit ;  sed  Semiramis  regina  reparavit.  Cu- 
jus  muri  latitodo  est  qdtnquaginta  cubitorum,  alti- 
tudo  dncentoram  cobitorum,  ambitns  civitatis  qua- 
dringeotorum  octbginta  stadiorum,  centom  portis 
;ereis  flrmata,  fluvio  Euphrate  per  medium  ejns 
currenie  ikrigna.  Hujus  arx  Bab^,  quatuor  millia 
passDum^  alta  scribitur. 

In  ea  quoqoe  estChald«a,  in  qua  primum  inventa 
esf  astrofboiAia.'  In  ea  et  Arabia,  quae  eti^m  Salja 
dicitur,  a  Saba  filjo  Cbus.  In  hap  ^hus  cojligitur ;  Jn 
hac  et  mons  Sina,  qui  et  Oreb,  in  qiio  lex  a  iMoyse 
'scribitur  accepta;  jtixta  quem  urbs  Madian  fuit,  in 
qua  Jethro  sacerdo?  praefuit.  !n  ea  sunt  gerites  mul- 
l£,  Moabiiie/AmmonitdD,  Idtuma^i,  Sarraceni  Maclia- 
nitae,  et  afiae  li&TiltSs.' 


Ab  Euphxate  usque  Ad  m^re  mediterr^nejurp  est 
Syria,  |t  quo4am  Syro  rege  dicta,  in  qua  est  Dama^- 
cus,  a  Dan^sco  Abraas  Jiberto  copstructa  e^  dicta, 
ol^ip  Jteblata  vocata.  Est  in  ea  GoQia^enj^proviAcia, 
Sst  et  Pboeusicia,  a  Pboeniee  ave,  qu^  sol»  io  hac 
terra  invenitur,  sive  a  Phccnice  rege,  filio  Agenoris 
dicta.  In  hac  sunt  Tyrus  qnae  et  Sortyx,  e{  Sidon 
ciyitates  sitae.  lo  faac  etiam  mons  esl  Libanus,  ad 
cujus  radicem  oritur  Jordanis  fluvius.  Est  in  ea 
quoque  Palasstina,  a  civitate  Palspstin,  quse  nunc 
Assaion  vocatur,  dicta.  Bst  in  ea  Judaea,  aJudafllio 
n  Jacob,  de  cojus  tribu  reges  erant,  nuncupata.  In  hac 
etiam  Chanarisa  a  Ghanaan  filio  Cham  dicta.  tn  hac 
est  Jerusalem,  quam  Sem  fllius  Noe  construensj 
Salem  noriiinaviti  Sed  Jebus,  et  filius  Chanaan  in- 
babitavit,  unde  Jebus  el  Salem  dedit  ci  nomen  rex 
David  Jerusalem,  quasi  Jebnsalem.  Quam  Salomon 
fllius  ejus  auro  et  gemmis  decoravit,  Jeroselyniam 
quasi  Jerusalemoniam  appellavit.  Quam  a  BAbylo- 
nlis  subversam,  2orobab6l  reaediGcavit ;  sed  Roma- 
nus  exercitus  postea  funditus  delevit.  Hanc  postmo- 
dum  JSIius  Adrianus  imperator  reparavit,  iEIiamque 
noftiinavit. 

Cap.  XVJI.  —  De  Palestina.  —  Samaria,  Sebastia, 
"Siehisma,  Galila!a,Na7iareth.  P^Htdpdtis.Sodoma, 

Gomorrka.  Mare  Mortuum.  Sarraceni.  Agareni: 

ffmaeliic^.  Nabatfiai. 
C  Est  et  in  Palaestina  regio  Samaria,  a  civilale  Sa- 
n^^rf^  dict^,  quse  nunc  ^ebas^a  lest  nuncupa^,  oliip 
Sicfaima,  a  Sictem  vocata.  In  bac  est  quoqoe  Gali- 
laea,  in  qua  est  Nazareth  civitas,  juxta  montem  Tha- 
bor  sita.  In  faac  est  et  Pentapolis  regio,  a  quirique 
civitatibus  dicta.  tn  qua  olim  fuit  Sodoma,  et  Go- 
morrha.  In  hac  est  mare  Mortuum,  a  quo  fluenta 
Jordanis  absorbentur.  In  hac  etiam  Sarraceni,  a 
Sara  dicti,  qui  et  Agareni,  ab  Agar.  Item  lamaelits^ 
ab  ismael  nuncupata,  Iri  hacet  Nabathoei,  a  Nabaioth 
filio  Ismael  ^icti,  quorum  gantes  sunt  duodecim. 

Cap.  XVIII.  —  De  jEgypto.  —  F.uxia  postea  ^^9yp- 
tus  dida.  ThebAida,' Thebx.Monachi:  Bnbel. 
JBgypt,  Alexandfia. 

Hje  superins  dictae  regiopes^  ab  oriente  incipiep- 
D  te9,'  recta  lipea  ^d  Medilerranenpri  m^re  extQodun- 
tur.  Quibus  usque  ad  Austrur^  iEgyptus  oonnect)- 
tur,  in  qua  viginti  quatuor  gen^es  esse  ferunlur.  Haec 
iri  oriente  a  Rubro  mari  surgit,  termioum  suum 
versus  occideptem  in  Lil^ya  flgit.  Haec  prjus  ctBona 
cbpia,  Euxia  dicta,  poslea  ab  iE^yptio  re^c,  fratre 
Danai,  iEgyptus  est  vocata.  Hii^cfluvioNiloundique 
cincta,  in  modum  Deltae  futerae  est  fcmala,  centum 
millibnsvillarum  iriclyla.  Hanc  nubes  non  obscu- 
rant,  pluvise  non  irrigan[,  sed  Nilus  inupdans  eafn 
fecundat.  In  hac  est  provincia  Thebaida,"  a  civitale 
Thcbe  cognominala,  auam  Cadmus  Agcnorjs  filius 
in  JFIgyptum  v^niens  aedific^vit,  Thebas  secundum 
illan)  quam  jn  Boeotia  copstruxit,  nominans  :  in  hac 
Maufitius  principabatur,  et  ab  hac  Tbebaei  dipun- 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  DIDASC.  ET  HISTOR. 


127 

tur.  Huic  maxima  adjacet  solUudo,  in  qua  olim  A 
conversabatur  monachorom  multitudo.  Cambyses 
rex  JSgyptum  superans,  civitatem  condidit,  cui  no- 
men  Babylon  indidit,  quas  nunc  caput  illius  regni 
existit.  In  hac  et  victor  Alexandercivitatemedilica- 
vit,  quam  ex  suo  nomine  Alexandriam  nuncupavit. 
Cap.  XIX.  —  De  Caucaso  et  regionibus  Orientis.  — 

Amazones,  Massagetas,  Colchi,  Sarmatie,  Seres. 

Bactra,    Hircania,  Himia.    Scythia.    Hyperbo- 

rei  montes.  Albania.   Armenia.   Arath  mons. 

Iberia,  Cappadocia. 

•Suprascriptis  regionibus,  usque  ad  Aquilonem 
annectuntur  hae  regiones.  Mons  Caucasus  a  Caspio 
roari  orientis  attoliitur  ct  per  Aquilonem  vergena 
pene  usque  ad  Europam  porrigitur.  Hunc  inhabita- 
bant  Amazones  femin»  videlicet  ut  viri  pr»liantes. 
His  cohabitant  Massagetie,  et  Colchi,  et  Sarmatae.  B 
Seres  est  oppidum  Orientis,  quo  Serica  regio,  et 
vestis,  et  gens  est  dicta.  Post  hanc  est  Bactra, 
a  Bactro  amne  vocata.  Huic  conjungitur  Hyrcania, 
ab  Hyrcana  sylva  nominata,  in  qua  sunt  aves  qua- 
rum  pennae  splendent  per  noctes.  Huic  jungitur 
Scythia  et  Himia  quarum  gentes,  sunt  quadraginta 
qnatttor.  IbisuntHyperborei  montes.  Hanc  sequi- 
tur  Albania,  a  candore  populi  dicta,  eo  quod  albo 
crine  ibi  nascantur.  Cui  connectitur  Armenia,  in 
qua  est  mons  Ara^h,  super  quem  arca  Noe  post  di- 
luvium  requievit,  ccyus  usque  hodie  ligna  ibividen- 
tur.  Huie  copulatur  Iberia.  Illi  vero  Cappadocia,  a 
civitate  ejusdem  nominis  dicta,  in  hac  equ»  avento 
concipiunt,  sed  foetus  non  amplius  triennio  vi- 
vunt.  G 

Cap.  XX.  —  De  Asia  Minore.  —  Ephesus.  Corpus 

Joan.  Evang.    Ephesi  quiescit.  Nicasa  civitas. 

Bithynia.  Nicomedia. 

Asia  minor  post  hanc  constituitur,  quae  pene  un- 
dique  mari  cingitur.  In  hac  est  Ephesus  civitas,  ab 
Amazonibus  constructa,  in  qua  requiescit  corpus 
Joanuis  Evangelistae ;  in  hac  etiam  civilas  Nicaea,  in 
qua  magna  synodus  est  focta.  Prima  provincia  Asiae 
Minoris  est  Bithynia,  prius  Berica,  post  Migdonia, 
mox  a  Bithyno  rege  Bithynia  appellata.  In  qua  est 
eivitas  ejusdem  nominis.  In  hac  est  etiam  civitas 
Nicomedia,  a  Nicomede  rege  constructa  et  dicta. 

Cap.  XXI.  —  De  regionibus  Asias.  — Smyma^  Ga- 
latia.  Phrygia.  Troja,  Lycaonia.  Caria,  Hymus, 
/I.,  Lydia,  Thiatiria,   Isauria^   Cilicia.   Amana 
mons,  qui  et  Taurus.  Tharsus.  Lycia,  Pisidia^  D 
Pamphylia,  Euxinus  pontus, 

Bithynia  quoque  dicitur  Major  Phrygia,  in  qua 
est  civitas  Smyrna,  a  Theseo  rege  constructa.  Huic 
jungitur  Galatia,  a  Gallis  dicta,  quos  Bithynus  rex 
in  auxilium  evocavit  et  post  victoriam  eis  terram  di- 
visit.  Hanc  sequitur  Phrygia,  a  fiiia  Europas  Phry- 
gia  sic  nominata.  Haec  et  Dardania  a  Dardano,  Jo- 
vis  filio  dicta.  Et  in  ea  civitas  ejusdem  nominis,  ab 
eodem  constructa.  In  hac  est  etiam  civitas  Troja, 
a  Troo  rege  constructa  et  nominata.  Haec  quoque 
nium  ab  Uo  rege  est  dicta ;  hujus  moenia  dicuntur 
Pergama.  Huic  adjacent  Lycaonia,  et  Caria,  i)bi  fluit 
Himus  fluvius,  aureis  arenif  famosus,  Inde  est  Ly- 
Oia  a  Lydio  rege,  fralre  Tyrrheoi  appeUata.  In  hac 


m 

etiam  Thyatira.  Deindeest  Isauria,  ab  auraquaun- 
dique  perilatur,  dicta.  Post  hanc  est  Cilicia.  a  civi- 
tate  ejusdem  nominis  nuncupata,  quam  Cilix,  filius 
Agenoris,  construxit,  «t  ab  iUa  regio  nomen  accepit. 
In  hac  est  mons  Amana,  qui  et  Taurus.  In  hac  et 
Tharsus  civitas,  a  Perseo  constructa,  Pauli  apostoli 
inhabitatione  gloriosa.  Deinde  est  LyciaetPisidia  et 
Pamphylia.  Euxinus  Pontus  regio  multarum  gen- 
tium,  a  qua  et  Ponticum  mare  appellatur.  In  quo 
Ovidius,  ct  poslea  Clemens  exsilio  relegantur. 

Post  decursam  Asiam,  transeamus  ad  Europam. 

Cap.  XXII.  —  De  Europa.  —  Ryphan  montes,  Ta- 

naiSf  /Z.,  Mceotides  paludes,  Theodosia. 

Europa  ab  Europe  rege  et  ab  Europa  filia  Ageno- 
ris  est  nominata.  In  qua  imprimis  versus  septen- 
trionem  sunt  Ryphaei  montes,  et  Tanais  iluvius,  a 
Tanao  rege  dictus,  et  Moeotides  paludes,  Magno 
mari  juxta  Tbeodosiam  urbem,  sejungentes. 
Cap.  XXIII.  —  De  Scythia. 

A  Thanai  fluvio  est  Scythia  inferior,  quae  versus 
meridiem  usque  ad  Danubium  porrigitur.  In  hac 
suct  istas  provinciae,  Alania,  Dania,  Gothia. 

Cap.  XXIV.  —  De  Germania  superiore.  —  Ger- 
mania  unde  dicta.  Limites  et  fines  Germanice  su- 
perioris.  Suevia,  Rethia,  Bavaria^  RaHspona, 
Francia  Orientalis.  Thuringia. 

A  Danubio  usque  ad  Aipes  est  Grermaniasuperior, 
quse  a  germinando  populos  dicitur.  Yersus  occasum 
Rheno,  versus  aquilonem  Albia  fluvio  terminatur. 
In  hac  est  regio  Suevia,  a  monte  Suevo  dicta.  Haec  et 
Alemania,  a  Lemano  lacu  appellata.  Haec  et  Rethia 
dicta,  In  bac  Danubius  nascitur,  et  sexaginta  prae- 
cipuis  flttviis  attgetur,  et  in  septem  ostia  ut  Nilus  di- 
visus  Ponticum  mare  ingreditur.  Est  in  ea  Noricus, 
quae  et  Bavaria,  in  qua  est  dvilas  Ratispona.  Tum 
et  Orientalis  Francia,  cui  conjungitur  Thnringia 
quam  sequitur  Saxonia. 

Cap.  XXV.—  De  Germania  inferiore .  —  Dania,  i.  e. 
Norvegia.  Messias.  Pannonia  inferior,  Bulgaria. 

Ab  Albia  fluvio  est  Germania  inferior,  quae  versus 
Aquilonem  Oceano  excipitur.  In  hac  est  Dania  et 
Norwegia.  A  Danubio,  imo  circa  Danubium  versus 
orientem,  usque  ad  mare  tfediterraneum  est  Mes- 
sias,  a  Messium  proventu  dicta,  deinde  Pannonia 
inferior  et  Bulgaria. 

Cap.  XXVI.  —  De  Thracia. 

Inde  Thracia,  a  tras  fllio  Japhei  dicta.  Haso  ha- 
bet  Hebrum  fluvium,  et  civitatem  Hebron  ibi  con- 
Btmctam  et  dictam. 

Cap.  XXVH.  —  De  Grmeia.  —  Cethim,  Hiyrieus, 
Dalmatia,  Epirus,  Fons  in  Epiro.  Chaonia,  Mo- 
losia,  Elladta,  Attica.  Athenas.  Beotia.  Thebani 
et  Thebasi  differunt.  Aonia,  PeUmonesus,  Thes^ 
salia^  Macedoniay  jEmathia.  Olympus  mons. 
Thessalonica,  Achaia,  Arcadia,  Arbastus  lapis. 
Pannonia  superior.  Mons  Peninus,  Histria. 

A  Mediterraneo  mari  est  Gnecia,  a  Graeco  rege 
dicta,  terra  Cethim  olim  vocata,  et  versus  austrum 
Magno  mari  terminatur.  Quae  etiam  Illyricus  nomi- 
nata,  et  in  ea  provincia  Dalmatia  a  Dalmi  civitate 
vocata.   Bst  et  Epirus  a  filio   AchiUis  Pyrrho  sic 


lilK9 


DE  IMAGINE  MUNl)!  Llfilll  TRES.  —  LlB.l. 


dicta.  Iq  Epiro  est  fons  in  quo  faces  acceosae  ex- 
stingaiintar,  et  iteram  exstinctse,  accenduntnr.  Est 
et  Chaoma,  a  civitate  ejbsdem  nominis  appellata, 
quam  Helenas  f rater  Hectoris  aedificavit,  et  ob  amo- 
rem  fratris  sui  Chaonis  Chaoniam  appellavit.  HsBC 
et  Molosia  a  civitate  Molosia  dicta,  quam  Molossus 
filias  Pyrrhi,  constnixit,  et  a  nomine  suo  Molosiam 
vocavit.  Est  ibi  et  Eiladia,  ab  Ellade  rege,  filio 
Deocalionis  et  Pyrrb»  dicta.  Ipsa  est  et  Attica,  ab 
Atti  rege.  Ipsa  est  vera  Graecia.  In  hac  est  ciVitas 
Athenae  a  Cecrope  rege  constructa.  Ibi  est  et  Beotia 
a  bove  dicla,  quia  Cadmus  filius  Agenoris  illo  ve- 
niens,  bovem  reperit  quem  diis  immolans  Theba^ 
construxit.  Provinciam  Beotiam  nuncupavit;  de  hac 
dicuntur  Thebani,  de  alia  Thebsei.  Eadem  provincia 
dicitur  Aonia,  a  fonle  Aon  Musis  consecrato.  Ibi 
est  ct  Peloponesus,  a  Pelope  rege,  et  civitate  eju.s- 
dem  nominis  dicta.  Ibi  et  Thessalia,  a  rege  Thes- 
salo  dicta.  Ibi  et  Macedonia,  a  Macedone  rege  ap- 
pellata.  Haec  et  JSmathia,  ab  JEmatho  rege  vocata  ; 
^in  hac  est  mons  01ympus,qui  excedil  nubes.  In  hac 
est  et  Thessalonica,  a  Thessalo  rege  Glio  Graeci  con- 
structa.  Ibi  est  Achaia,  ab  Achaeo  rege  et  civitate 
ejusdem  nominis,  dicla.  Ibi  et  Arcadia,  quae  et  Si- 
cyonia  a  Sycione  rege  nuncupata.  Arcadia.  Arbaston 
lapidem  mittit,  qui  semel  accensus  exstingui  non 
potest.  Deinde  et  Pannonia  superior  usque  ad 
Pemnum  montem.  Ad  aquilonem  ejus  Histria,  ab 
Histrio  amne,  qui  et  Danubius,  nominata. 
Cap.  XXYIII.  — />e/to/ia.  —  VaricB  lialice  appella- 

tiones.  Roma,  Civitatum  formcB  secundum  feras . 

Roma  fcrmam  leonis  habet.  Brundusium  formam 

cervi.  Carthago  bovis.  Troja  equi,  Thusciay  Cam- 

pania,  Apulia,  Imbria.  Hetruria.  Longohardia. 

Padus  et  Eridanus.    Venetia.  Gallia  unde  sic 

dicta.  Rheni  fons. 

Italia  olim  magna  Graecia  est  dicta,  postea  a  Sa- 
turno,  est  Saturnia  appellata.  Mox  Latium,  eoquod 
Satumns  pulsus  a  Jove  ibi  latuit,  dicta .  Deinde  Au- 
sonia  ab  Ausone  rege.  Tandem  ab  Italo  rege  Siculo^ 
ram  Italia  vocata.  Hasc  ab  Alpibus  aurgit,  et  in 
Magno  mari  terminum  figit.  In'hac  est  urbs  Roma, 
a  Romulo  constracta,  et  fic  dicta.  Antiqui  civitates 
secandum  praecipuas  feras,  ob  significationem  for- 
mabant.  Unde  Roma  formam  leonis  hahet,  qui  cae- 
teris  bestiis  quasi  rex  praeest.  Hujus  caput  est  urbs 
a  Romulo  constracta  :  lateritia  vero  aedificia  utrobi- 
qoe  disposita  :  unde  et  Lateranis  dicitur.  Brundu- 
sium  autem  formam  cervi,  Carthago  bovis,  Troja 
equi  figuram  habuit.  Estinltalia  Tuscia  provincia, 
a  thare,  et  sacrificiis  dicta.  Est  et  Campania,  a  Ca- 
pua  civitate  dicta,  et  a  Capi  rege  constracta.  Ibi  est 
et  Apulia.  Est  et  Imbria,  inde  dicta,  quod  imbribus 
tempore  diluvii  saperfuit.  Est  et  Etrutia  ab  Etrusco 
rege  dlcta.  Est  et  Longobardia  a  longis  barbis  vo- 
cata.  Padus,  cui  et  Eridanus  Italiae  fluvius  ab  Ap- 
penninis  montibus  oritur,  ac  mari  immergitur.  Ve- 
netia  a  Beneco  rege,  prius  Benetia  dicta,  deinde 
Yenetia.  Crallia  a  candore  populi  dicitur,  gala  enim 
Graece  lac  dicitur.  Rhenus  ab  Alpibus  nascitur,  et 
contra  aquilonera  vergens,  sinu  Oceani  cxcipilur. 


430 

A  Cap.  XXIX.  —  Dc  Gallia.  —  Gallia  Belgica,  Pran- 

cia.  Francus  rex.  Gallia  Lugdunensis^  Comaga, 

Togata.  Gallia  NarbonensU.  Aquitania. 

A  flumine  Rheno  est  Gallia  Belgica,  a  civitate 

Belgis  dicla.  Haec  a  monte  Jovis  surgit,  et  versus 

aquilonem  Britannicum  oceanum  incidit.    Haec  et 

Francia  a  Franco  rege  est  dicta,  qui  de  Troja  cum 

iEnea  veniens,  Trojam  juxta  Rhecum  condidit,  ter- 

ram  Franciam  cognominavit.  Hanc  versus  occiden- 

tem  excipit  Lugdunensis  Gallia,  quae  et  Comaga,  ob 

longas  comas  est  dicta,  et  Togata  a  longis  vestibus : 

quae  versus  austrum  habet  Narbonensem  Galliam  a 

civitate  Narbona  dictam,  versus  occidenlem  Aqui- 

taniam  ab  aquis  dictam  Rodano  et  Ligere. 

Cap.  XXX.—  De  Rispania.  ■—  Hiberus  ft.  Sex.  Kv- 
B  spania  provincUe. 

Indc  est  Hispania  ab  Hispano  rege  dicta,  prius 
Iberia,  ab  Ibero  flumine,  et  Hesperia,  ab  Hespero 
rege  nominata.  Haec  versus  occasum  Oceano  termi- 
natur.  Sunt  in  ea  sex  provinciae  :  Tarracona,  Car- 
thago,  Lusitania,  Galatia,  Betica,  Tinguitania  a 
praecipuis  civitatibus  dictae. 

Cap.  XXXL  — /)e  Br%tannia.--Britannia,  Anglia, 

Hibemid.   Tanatos  terra  serpentes  perimens. 

Jsole,  Orcades^  Scotia,  Chile.  Marecongelatum. 

Contra  Hispaniam  versus  occasum  sunt  in  Ocea- 

ho  hae  insulae :  Britannia,  Anglia,  Hibernia,  Tanatos, 

cujus  terra,  quovis  gentium  portata,  serpentes  peri- 

mit.  Isole  in  qua  fit  solstitium.  Orcades  triginta 

tres.  Scolia,  Chile  cujus  arbores  nunquam  folia  de- 

ponunt,  et  in  qua  sex  mensibus,  videiicet  aestivis, 

C  est  continuus  dies,  sex  hiberais  continua  nox.  Ultra 

hanc  versus  aquilonem,  est  mare  congelatum,  et 

frigus  perpetuum.  Europam  perambulavimos.  Ad 

Africam  transmigremus. 

Cap.  XXXH.  —  DeAfrica.  —  Libya.  Paratonium 

civitas.Montes  Catabachmonii. Aras  Philenorum. 

Cyrenaiea,  Cyrene.  Pentapolis.  Tripolis.  Bisace. 

Heusis.  CarthJago.  Carthagtnis  descnptio.  Getulia. 

Numidia.  Hypane.  Maurttania.  Stiffia.  Caesaria. 

Tingitania. 

Africa  ab  Apher  uno  ex  posteris  Abrahae  est  dicta. 
Haec  in  oriente  Indii  fluminis  surgit,  et  per  meri- 
diem  vergens  in  occidentem  tendit.  Hujus  prima 
provincia  est  Libya,a  regina  ejusdem  nominis  dicta. 
Haec  a  Paratonio  civitate  et  Montibus  Carabachmo- 
niis  initium  sumit,  et  in  aris  Philenoram  finitur. 
D  De  hac  Libycum  mare  dicitur.  Inde  est  Cyrenaica 
a  civitate  Cyrene  nominata  ;  sed  a  regina  ejusdem 
nominis  constracta,  et  dicta.  Haec  et  Penlapolis  a 
quinque  civitatibus  est  dicta.  Scilicet  Berenice,  Ar- 
sinoe.  Ptolemaide,  ApoUinea,  Cyrene,  a  propriis 
conditoribus  ita  dictae.  Inde  Tripolis  a  tribus  civita- 
tibus  dicta,  quae  sunt  Occasa,  Berete  et  Leptis 
magna.  Post  hancBisace,  a  duabus  urbibus  dicta, 
id  est  Adromeus  et  Bizantium.  Deinde  est  Heusis, 
in  qua  est  magna  Carthago  a  Didone,  quae  et  Elisa, 
constructa,  et  Carthada,  a  Cartha  oppido  nominata. 
Sed  a  Romanis  deleta  et  denuo  reaedificata  Carthago 
est  appellata.  Hujus  muri  latitudo  fuit  septem  et  de- 
cem  cubitoram.  Post  hanc  est  Getulia.  Inde  Numi- 
dia,  in  qua  regnavit  Jugurtha.  In  hac  ast  eivitas 


i3( 


HONORII  AUGOStODON.  OPP.  PARS  t  —  DibASC.  ET  fllSTOR. 


lai 


Hippone,  in  qua  foit  Augustinus  epuscopus.  Inde  est 
Manritania,  a  nigredine  dicta.  In  hac  est  provincia 
Stiffensis  a  Stiffi  oppido.  Alia  Caesariensis,  a  civi- 
tate  Cssaria  dicta.  Tertia  Tingitania  a  civitate  Tingi 
nuncupata. 

Cap.  XXXIII.  —  De  ^thiopia.  —  Saba,  Caramdn- 
tes,  Fons  apud  Garamantes,  Troglodita,  Gades, 
baditanum  mare.  Atlanticum  mare.  Astrologia 
ubi  descripta. 

Versus  meridiem  vero  e»t  ^Ethiopia,  ab  Ethan 
dicta,  una  in  Oriente,  in  qua  est  Saba  urbs,  de  qua 
fuit  illa  regina  quae  ad  Solomonem  venit,  allera  in 
occidehte.  Inler  quas  sunt  Gfaramantes^  a  Garama 
civilate  dicti.  Apud  quos  est  fons  tam  frigidus  die- 
bus«  ut  lion  bibatur  ;  tam  fervidus  hociibus,  ut  noii 
tangatur.  Quibus  versus  orientem  cohabitant  Tro- 
glodytac,  cui  celeri'  cursu  fei^as  capiunt.  Inlra  iftthio- 
piam  sa^t  niaximal  loca  des^rta,  ob  sblis  ardorem, 
et  dlVersi  gbneris  sefpenli-a  liomiiiibus  incognita. 
Deinde  est  maxihius  Oceanus,  qui  solis  calore  dici- 
fnr  fervere  ut  cacabus.  ta  extremis  finibus  Afric;je 
versus  occidentem  est  urbs  Gades,  a  l^h^iiicibus 
constructa,  de  qua  Gaditanum  mare  dicitur.  In  ipscl 
vefo  Oceano  est  moiis  Xtlas  altissimus,  unde  At- 
lanticum  mare  appelktur.  Allas  autem  erat  rex 
Africac,  frater  Promethei,  a  quo  mons  nomen  acce- 
pil,  quia  in  eo  resldens,  Astrolpgiam  descripsit, 
unde  et  coeium  sustinere  dicitur.  Peragratis  Africae 
finibus,  ad  iasulas  maris  accedamus . 

Cap.  XXXIV.  T-  De  insulis,  ei.novoy  ut  dicunt,  orbe. 
-r  Gyorus,  PapljLUS,  CretaJHare  Adriaticumj  Aby- 
dos.  tietlespontus.  Cqos.  Cyclades.  tlodus.  Mreus^ 
Colossus  Scptuaginta  cubuorum  altus,  Tenedus. 
Carpaihos.  Carpfatiummare.iitherea.  Delos.  Co- 
turnices  ubi  primum  visas,  learia^  Naxos,  Melos, 
Paros.  Parium  marmor.  Lapis  Sardius.  Cidon, 
Safhoi.  Fictilia  vasa  ubi  reperta. 

Insulse  sunt  diota^,  quasi  in  salo  sitae.  In  Mediter- 
raneo  mari  est  Cyprtfs  insultf  contra  Syriam,  a  Cy- 
pro  civitate  dlctflf.  Haec  et  paphus,  a  civitate  ejusdem 
nominis.  Creta  a  Creto  rege  dicitur,  hsec  et  Centa- 
polis,  a  cehlum  urbibiis  muncupdta.  Haec  sila  est 
contra  tybicuih  mare,  quod'  ei  Adriaticum,  aB 
'Xdria  civitate  dlcltur.  Abydos'  est  insula  in  Helle- 
sponto,  in  ^uropa.  Hellespbnlus  ali'  flelle  civitate 
dicitVr.  Coos  insiila  Atric».  Cyclades  dicuntur,quod 
in  rotundb  sinl  positse.  Cyclus  enim  dicitur  orbis. 
Sunt  autem  quinquaginta  quatuor  contni  Asiani 
positae.  llarum  prinia  Rbodiis  a  civitate  ejiisdem  no- 
minis  d^cta  ad  orienteni  est  posita.  In  hac  fuit  olim 
^rcu^  colossus  septuaglnta  cubitorum  altus.  te- 
ncdus  ad  septentribneni  ejiis  posiCa,  a  civilate  Teiie, 
et  ejiis  cohstructore  ejusdem  nomlnis  dicta.  (!!arpa- 
thbs  ad  meridiem  ipsius  contra  ^Egyptum  posita. 
Unde  et  Carpatium  mare,  et  Carpatlse  naves.  Cy- 
theraea  ad  occasum  est  sita,  a  Cilbero  nionte  dicta. 
Hasc  e(  Porphyris  dicilur.  Delos  in  medio  Cycla- 
dum  sila,  a  civitate  ejusdcm  nominis  dicta.  Haec 
tempore  diluvli  sub  Ogygio  facto  primum  apparuit, 
unde  et  Delos  nomen  accepii,  quia  delos  maiiife-' 
stum  sonat'.  Hicc  et  Ortyga  ab  Ortygonietis,  id  est 


A  coturnicibus,  quee  primum  ibi  visse  sunt.  Icaria  in- 
sula  a  puero  Cretensi  naufrago  est  dicta,  a  qua  Ica- 
rium  mare  dicitur.  Naxon  insula  Dionysii,  qui  et 
Bacehus.  Melos,  quse  et  Storia,  rotunda  insula.  Pa- 
ron  a  civilate  ejusdem  nominis  dicla,  a  Paro  Jaso- 
nis  nepote  constructa.  HaBC  gignit  marmof  candi- 
dissinium,  quod  Parium  dicitur,  et  SardiuAi  Ifipl- 
d^m.  Cidon  est  insula :  in  bac  mastix  Aadcitur.  Sa- 
Aios  insulaa  Samo  eivitate  dicta,  in  ^Egaeoest  mari 
sita.  De  hac  fuU  Sibylfd,  et  PyllmiorAs.  In  hac 
fictilia  vasa  striAt  reperta . 

Cap.  XXXV.  —  De  Sicitia.  —  trinacrid  dicla  a 

tribus  montibus.  JEtna  mons.  Scytla.  Charybdis 

Comcedia  ubiinventa.  Vulcania;.  Stcechades. 

Sicilia  a  S^icuto  rege  dicitur.  Italia  dicla.  Prius 

B  Sycania,  a  Sycano  rege  cognominata,  contra  Ita- 

liam  sila.  Haec  et  Trinacria,  a  tribus  montibus  di- 

citur.  In  hac  est  mons  jEthna  cujus  sulfurea  exae- 

stuant  incendia.  Iti  hujus  freto  est  Scylla  et  Cha- 

rybdis.  In  hac  erahl  olim  cyclopes.  In  hac  inventa 

esC  comoedia  Ebliae  insulse  ab  Eolo  rege  dicta  juxta 

Sicifiara  posilae-  Hae  et   Vulcaniae,   quia  incendio 

sunt'  plenae.  Sunt  vero  noveni  Slaechadesinsulae  con. 

(ra  tfassiliaitt  silse. 

fcAP.  XXXVI.  —  De  Sardinia-^  —  Fontes  calidi 
cxcitatem  furibus  inferentes.  Corsica,  Cyrene, 
Ebosus,  Colubria,  Insulas,Baleares.  Fundte  ubi 
inifenta.Gorgodesinsuke.Hesperides.Aureapoma. 

Mare  concretum.  Meroe.  Syene.  Perdita  insula. 
Sadinia  a  Sardino  rege,  ITercuIis  filio,  dicta, 
Q  conira  Numldiam  est  sita.  In  hac  nec  serpenles, 
liec  lupi  gignunlur.  In  ea  est  soUfuga  animal  ut 
ai^anea^morsuhomines  perimens.  In  ea  est  et  faerha 
similis  apiastro,  quae  comedentibus  rictus  contrabit, 
et  quasi  ridefites  interimit.  In  hac  suht  fontes  ca- 
lidi,  infirmis  medelam,  furibus  in/erentes  caecilalem. 
CorsiCa,  a'  Corsa  muliere  dicta,  contra  Liguriam 
^ta  :  qua^  primitus  taurum  suum  quaesitura  illuc 
veilit,  el  referens  loci  ferlilitatem,  a  Liguribus  in- 
hibilari  coepit.  Haec  et  Cyrene  a  Cyrino  rferculis  fi- 
lio  esi  dlcta,  quia  ab  eo  est  inhabitata.  Ebosus  in- 
sul&  cbntra  Hispaniani.  Hanc  fugiunt  serpentes.  Ibi 
est  et'  Colubria  plena  serpentibus.  Ibi  et  Baleares 
ihsul^.  In  his  inventae  sunt  fundae.  Gorgodes  insulae 
in  Obeanof  juxta  Atlantem.  In  his  olim  habitaverunt 
.Goi^^ohes.  Juxta  has  Hesperides,  ab  Hesperia  civi- 
tate  dicta^.  In  his  oves  albis  velleribus  abundabant, 
quse  ad  purpuram  optime  valebant.  Unde  dicitur 
f&butose  aurea  mala  habuisse.  Aiiclon  enim  dicitur 
ovis  Graece.  Inler  has  fuit  illa  magna,  quse  Platone 
scribente  cum  populo  est  submersa,  qus  Africam  et 
C!uropam  sua  magnitudine  vicit,  ubi  nuiic  est  Con- 
crelum  mare.  Meroe  insula  est  in  Nilo  fluminef  ia 
capite  iGlhiopiae,  in  qua  absumiturumbra  ineestate. 
In  liac  est  lignum  ebenum^  juxta  quam  est  civitas 
Syene,  in  qua  est  puteus  a  philosophia  factus,  aexa- 
ginta  cubitorum  altus  :  in  cujus  fundum  splendet 
sol  recto  radio  in  mense  Junio.  Est  quaedam  Oceani 
insula  dicta  I^erdita,  amaenitate  et  fertilitate  om- 
nium  reruniprae cUnctis terris  iongeprsestantissijiia; 


D 


m 


bE  ImAGINE  MONDl  LIBRI  TRKS.  —  LIB.  f.  i34 

Quae  aliquanrfo  casu,inventa,  A   Cap.  XLI.  —  be  voragine.  —  Quomodo  fiat  vo- 


homimbus  ignota 

postea  qussita  non  est  inventa,  el  ideo    dicitur 

rerdita.  Ad  banc  fertur  Brandanus  vehisse. 

Cav.  XXXVII.  —  De  infemo.  Jnsula*  circumwi-' 
muSi  nunc  infema  etiam  netamus.  De  nomini- 
bus  infernL  —  Acheron,  Styx,  Phtegeton. 

Infernui  ideo  dicitur  inferaus,  quia  inferius  est 
]>ositus.  Sicut  enim  terra  est  in  medio  aere  :  ita  est 
iofernus  in  medio  terrae.  Unde  et  novissima  terra 
dicilur.  Est  autem  locus,  ighe  et  sulphure  horridus, 
ioferius  dilatatus,  su]Serius  coangustatus.  Hic  lacus 
vei  terra  mortis  diciiur,  quia  aniraae  illuc  descen- 
dentes  veraciter  moriunthr.  flfic  et  stagiium  ignis 
dicitur,  quia  uC  Idpis  mari ,  ifa  animae  illi  immer- 
guntur.  Hic  ierfa  teriebrosa  vocatur,  quia  fumo'  et 
fa>ioris  nebula  obscuratur.  Bic  terra  oblivionis  nun-  B 
cupatur,  quia  sieut  ipa  obliti  sunt  Dei ,  Ita  eoram 
obliviscitur  Deus  misereri.  Hic  dicitur  Tartarus  ab 
horrore,  el  iremore ,  qma  ibi  est  flelus  ei  stridor 
dentium  {Matih,  vin).  Hic  et  gehenna,  id  est,  ierra 
ignis  nominatur.  Ge  enim  ierra  dicitur,  cajus  ignis 
noster  ignis  umbra  esse  dicilur.  Huj«s  profunditas 
et  recessus  dicilur  Erebus,  draconibus  et  igneift  ver- 
mibus  pleotts.  Hic  pateas  os  dieitur,  et  baralhrum, 
quasi  atra  vorago.  Hujus  loca  fetorem  exhalantia 
dicuntur  Acheronta,  id  est  spiracula  immundos 
spiriius  emitientia.  Hic  esl  Slyx  quod  Gra?ce  sonat 
Iristitia.  Dicitur  el  Phlegelon,  qui  esl  fluvius  infer- 
nalis,  ob  vicioitatem  ignis,  et  sulphuris,  fetore  et 
ardore  horribilis.   Sunt  et  alia  multa  loca,  sive  in 


rago. 

Ampotis  quoque,  id  esl  vorago  ,  in  Oceano  in 
exortu  lunse  majori  aestu  fluctus  insolvit  et  removit. 
Haec  autem  vorago,  quae  totas  aquas  et  naves  ab- 
sorbet  el  revomit,  hinc  fit  :  est  in  terra  abyssus 
profundissima,  de  qua  scribitur  :  Rupti  sunt  omnes 
fontes  abyssi  magncB  (Gen.  vii).  Et  juxta  hanc 
suht  cavernosa  loca,  et  speluncae  late  patcntes.  lu 
his  venti  de  spiramine  aquarum  concipiuntur,  qui 
et  spirilus  procellarum  dicuntur.  Et  hi  suo  spira- 
rtine  aquas  maris,  per  patentes  terrarum  caVerhas, 
in  abyssos  abstrahunt  et  ea  exundantes  iterum  ma- 
^no  impetu  fepellunt. 

Cap.  XLII.  —  De  lerrcemotu,  —  (luamodo  fiant 
terrcemotus, 

De  his  ventis  fit  ef  terras  raotus.  Nam  venti  con- 
cavis  locis  inclusi  dum  erumpere  gesiiunt,  terram 
horribili  fremore  concutiunt  ,  camque  tremere 
faciuut . 

Cap.  XLIII.  —  be  Hiatu.—  Causa  kiatuum  terroe. 
Tremor  terrce  qiiid,  hiatus  quiH  Cur  Sicilia 
ftafnm,as  evomat^  et  arenas,  ac  lapides  egerat. 
Scyliceorum  canum  latratus  unde. 

Rinc  etiam  fit  terrse  hiatus,  dnm  loca  cava ,  et 
oontinuis  aquis  frigida,  ventis  eonclusa  rumpuntur, 
et  introvsus  cadentia  in  hiatum  aperiuntur,  de  qui- 
bus  et  mult86  eivitates  devoratde  leguntur.  Hoc  est 
autem  in  terra  tremor,  quod  in  nufoe  tonifruum.  Hoc 
hiatus,  qao&  ibi  fulmen.  Fiunt  aulem  cum  terrae 
motu  inundationes  maris,   eodem   scilicet  spiritu 


iosulis  poBualia,  autfrigore  et  vento  saeve  horrentia,  q  infusi,  vel  residehtis  sinu  rede^i.  Inde  tellus  Sici 


aut  igne  et  sulphure  jugiter  ferventia.  Ignea  infernl 
loca  inspeximus,  dd  refrigeriuni  aquarum  confu- 
giamus. 

Cap,  iXXVHl.  -  De  Aqua. 

Aqua,  quta  secundum  elementum  ponitor,  ab* 
aequalitate  dicitur,  nnde  et  aeqaoi',  quiod  sit  plana. 
Haec  in  mari  eolligitur,  in  ilumina  difFiunditur,  in 
fonies  dividitcr^,  p^r  amnes  eondecHtur,  per  terras' 
dissipatur,  per  aera  attenuatttr.  Tolam  terramf  cin- 
git,  omnes  regiones ,  et  provincias  dividit.  Hujua' 
immenaa  protunditas  diditttr  abyssus,  quasi  abest 
iuodua,  habet  tameii  fundiim,  quafflvis  nimb  pro- 
fottdum. 

Cap.  XXXIX.  — ^  D6  Oceano.  i 

Oceanus  dicitur,  quasi  ocior  annis,  vel  quasi'  zo  - 
narum  limbus.  Quinque  enim  zonas  mundi  in  mo- 
dum  limbi  ambit. 

Cap.  XL.  —  Be  oisfu  rfiaris. 

.£stus  Oceani,  id  est,  acccssus  et  recessuis  lunam 
sequitur,  cujus  aspiratione  retro  trahilur,  ejus  ina- 
polsu  refunditur.  Quotidie  autbm  bis  afHuere  et 
remeare  videtbf,  Cum  luna  di^escente  crescit,  cum 
decrescente  decres(iit' ;  curh'  lCina  est  in  aequinoctio, 
majoresOeeam  fhictas  surgimt,  ob  vicinitatdm  lunae; 
emn  in  sohtUio,  mMofes,  ob  longinquitatem  ejus. 
Fer  dediSm  et  flovem  sfnnOs  adjytinei^ill''  m6tus,  et 
parla  ilA^retxmilta,  ut  luna  feveilitur 


lise,  quia  cavemosa,  et  sulphure  et  bitumine  strata, 
ventis  pene  tota  et  ignibus  patet.  Spiritu  ihtrorsus 
cum  igne  concertante,  multis  saepe  locis  f\imum, 
vef  vapores,  vel  flammas  eructat ,  vel  etiara  vento 
acrius  incumbente  arenarum  lapidurtve  moles  egc- 
rit.  Inde  montis  iEthnae  ad  exemplum  gehennse 
ignium  tam  diutinum  durat  incendium,  quod  insu- 
larum  iEolidura  dicitur  undis  nutriri,  dum  aqua- 
rum  concufsus  apiritum  in  imum  profundum  se- 
cttm  rapieBS,  tanditt  suffocat,  donec  venis  terrse 
diffustt^  fbmenta  ignis  aoeendat.  Huic  Scyllaei  caiws 
latrare  fing untur,  dum  procul  navigantes  undarum 
frenlore  terrentur,  quas  sorbente  voragine  coltidit 
aestns. 

SimiU  de  causa  in  aliis  etiam  terria  inoendium 
snrgit,  et  gehennam  praeostenilit. 

Cap.  XLIV.  —  De  frigore.  —  Cur  extremce  Oceani 
partes  perpetuo  frigore  korreani. 

Sicut  calor  de  igni,  ita  frigus  de  aqua  nascitur, 
unde  extremse  partes  Oceani  rigido  gelu,  et  perpe- 
tuo  frigore  horrent,  quia  calore  solis  carent.  Pars 
autem  Oceani ,  quse  medium  ofbem  dividit  ideo 
calore  jugiter  fervet^  quia  solem  continuo  supra  se 
habet. 

Cai*.  XLV.  —  De  Aquis  dulcibus  et  salsis. 

Oceanqs  fluviorum  occursu  non  augetur,  quia 
fluenla  dulcia  partim  salsis  vadis  consumuntur,  vel' 
ventis ,  vel  vapore  solis  abripiuntur,  partini  per 
occultos  meatus  in  suos  amnes  revertuntur.  Idcirco 


13& 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  ^AtlS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


136 


perdarat  salsus,  tot  fluminibus,  ac  pluviis  irrigatus,  A  Gap.  LI.  —  De  animalibus  aquarurn.-^  Cur  aves 


quia  exhausto  a  sole  dulci  tenuique  liquore ,  quem 
facilius  ignea  vis  trahit,  omnis  asperior,  crassior- 
que  linquitur.  Ideo  summa  maris  unda  est  dulcior, 
profunda  amarior;  luns  vero  alimentum  est  in 
dulcibus  aquis,  solis  vero  in  amaris. 

Cap.  XLVI.  —  De  Mari  Hubro.  —  Mare  unde 
dictum. 

Mare  Rubrum  de  Oceano  exit,  sed  roseum  colo- 
rem  de  terra  trahit,  quae  tota  sanguineo  colore  ru- 
bet,  ac  vicina  littora  inficit.  Uare  dicitur,  quod  sit 
amarum.  Hoc  per  venas  terrs  occulto  meatu  discur- 
rit,  amaritudinem  in  terra  deponit,  dulce  in  fonti- 
bus  erumpit.  In  seipsum  tandem  refluit,  ut  scribi- 
tur  :  Ad  locum  unde  exeunt  flumina  revertuntur,  ut 
iterum  fluant.  Omnia  flumina  intrant  mare. 

Cap.  XLVII.  —  De  gemina  oqutB  nahira.  —  Cur 
mare  non  redundet  Cur  fonlei  in  cestate  frigidif 
in  hieme  vero  calidi. 

Dicitur  tamen,  quod  aqua  natura  sit  duplex,  scili- 
cet  salsa  et  dulcis.  Salsa  maris  est  gravior,  dulcis 
fontium  et  fluminum  est  levior.  Et  cum  legaturquod 
Dominus  fontem  in  paradiso  produxit,  et  in  quatuor 
flumina  dividens  totam  terram  in  quatuor  partibua 
mundi  rigare  prscepit,  didtur  quod  eraplio  fontium 
omnium,  vel  fluvioram  dulcis  aquas  de  illo  fontet 
vel  fluviis  decurrat,  et  in  matricem  abyssum  ejus- 
dem  fontis  refluat.  Qus  licet  universa  marc  influat, 
amaris  tamen  aquis  nou  commiscetur.  Sed  ut  puta 


tft  aere  volent,  Amphibios. 
Pisces  et  Ave»  in  aquis  ideo  commorantur,  quia 
de  his  facta  leguntur.  Quod  autem  aves  in  aere  vo- 
lant,  et  in  terra  habitant,  ideo  fit  quia  aer  est  humi- 
dus  ut  aqua,  et  terra  est  aqus  permista.  Quod  vero 
qusedam  animalia  de  terra  creata,  in  aquis  possunt 
morari,  ut  sunt  crocodili  et  hippopotami ,  hoc  ideo 
fit  quod  aqua  est  valde  terrs  permista. 

Cap.  LII.  —  De  signis  in  mari  prognosiicis. 

Cum  in  nociurna  navigatione  scintiilat  ad  remos, 
tempestas  erit.  Et  dum  Delphini  undis  saepiusexsi- 
liunt,  quo  illi  feruntur  inde  ventus  exsurget  et  inde 
nubes  undis  excussae  coelum  aperiunt. 

De  profundis  aquaram  emergamus,  et  scriptoria 
°  penna  in  aera  suspcndamur. 

Gap.  LIH.  —  De  aere.  —  Damones  in  aere  com- 
morantur. 
Aer  est  omne  quod  inani  simile,  a  terra  usque  ad 
lunam  conspicitur,  de  quo  vitalis  spiritus  hauritur. 
Et  quia  est  humidus,  ideo  in  eo  volant  aves  :  ut  in 
aqua  natant  pisces.  In  hoc  commorantnr  dsmones, 
cum  tormento  diem  judicii  prsestolantes.  Ex  quo 
sibi  corpora  sumunt  dum  hominibus  apparent. 

Gap.  LIV.  —  De  ventis.  —  Ventus  quidi 

De  hoc  procreantur  venti.  Ventus  enim  est  aer 

commotus,  et  agitatus    Et  nihil  aliud  quam  aeris 

fluctus  qui  in  duodecim  dividitur ;  et  quisque  pro- 

prium  vocabulum  sortitur,  de  quibus  quatuor  sunt 


levis  super  gravea  aquaa  labitur,  et  in  occultum 

.uum  cursum  revertitur.  Hinc  est  quod  mare  m»     ^j^Sii^^rmrram^i^^^^lTs, 

redundat,  cum  onmia  flumma  m  illud  mtrent.  Sic 

et  suprema  maris  unda  non  est  adeo  amara  quam 

ea  quae  in  iroo  est  posita. 

Quod  fontes  sunt  in  hieme  calidi,  in  sestate  autem 
frigidi  bsec  causa  est :  in  eestate  calor  aeris  repellit 
frigus  in  terram,  et  inde  fit  aqua  frigida ;  in  hieme 
vero  frigus  aeris  pellit  calorem  in  tenram,  et  inde 
fit  aqua  calida. 

Cap.  XLVIII.  —  De  Aqua  calida. 

Et  cum  omnis  aqua  sit  dulds ,  aut  salsa ,  viden- 
dum  unde  qusedam  erampat  calida,  vei  potida.  Soat 
quidam  specos  subterranei  naturaliter  sulphure 
pleni.  In  his  cnm  ventus  ooncipitur,  ejus  afflatu  aul- 
phur  accenditur.  quod  incendium  etiam  eractant 
qusedam  loca  ut  fit  in  Sicilia.  Cum  ergo  aqua  per 


Cap.  LY.  — Decardinalibus  ventis .  —  SeptreniriOf 

subsolanuSf  auster.  Quare  australes  venti  ma- 

jores  creant  tempestatei.  Aura,  Altanus. 

Primus  cardinalis  septentrio ,  qui  et  Aparctias, 

faciens  frigora,  et  nttbes.  Hi:gus  dexter  Circius,  qui 

et  Thracius,  faoiens  nives  et  grandinem.  Ejus  sinis- 

ter  Aquilo,  qui  et  Boreas,  constringens  nubes. 

Secondus  cardinalis  subsolanus,  qui  et  Apeiio- 
tes,  temperatus.  Cujus  dexter  Vulturaus,  qui  et 
Calciaa,  cuncta  desiccans.  Ejos  sinister  Euras,  nu- 
bes  generana. 

Tertius  cardinalis  Auster,  qui  et  Notus,  homo- 
rem,  calorem,  atqoe  fulmina  gignens.  Hvjus  dexter 
Euroaoster,  calidus.  Hiyus  sinister  Euronotus,  tem- 


hec  ignea  loca  currit,  calorem  et  putorem  inde  »  Pcratus.  Aostrales  venU  faciunl  majores  tempesU- 
irahit,  et  si  prope  hunc  locum  erarapit,  flammivoma     •^»  ^^  «*  ^"™»'*  ^^^^  ^^  ""*"• 


ebullit.  Si  autem  longius  recesserit ,  vix  tepescit, 
deinde  penitus  frigescit. 

Gap.  XLIX.  —  De  mortiferis  aquis. 
Sunt  alia  loca  serpentibus  plena ,  qui  viciniam 
veneno  infieiunt,  qu®  dum  de  terra  exsorgit,  bi- 
bentes  interimit,  ut  fons  Styx  facit. 

Cap.  L.  —  De  mari  Mortuo.  •^BUuminis  natura. 
Quod  aqua  maris  Mortui  a  ventis  non  movetor»  et 
m  se  nihil  vivere  patitur,  fit  ex  fontibus  bitominis, 
quibos  tedificata  est  Babel  torris.  Bitominis  aotem 
natura  resistit  aquae,  et  non  dividitur,  nisimenstruo 
sanguine. 


Quartus  cardinalis  Zepbyras,  qui  et  Favonius 
hiemem  resolvens,  floresque  producens.  Hujus 
dexter  Africus,  qui  et  Lybs,  tempestatem,  tonitraa 
generana  et  fuimina.  Ejus  sinister  Coras,  qui  et 
Argestes  in  oriente  nubila,  in  India  faciens  serena. 

Extra  hos  sont  duo  venti,  Aura,  e^  Altanos.  Aura 
in  terra,  Altanus  in  pelago. 

Cap.  LVI.  ---DeNuhibus.  —  f^uhes  quomodo 
nascantur.  Nubes  unde  dictas. 

Venti  800  spiramine  aqoas  in  aera  trahont,  qu» 
conglobatae  in  nubes  densantur.  Dicnntur  aotem  no- 
hes  qoasi  nimboram  naves.  Qoibos  dom  venti  in- 
closi  eraropere  nitontor  magno  mormore  concre-* 


431 


i)E  IMAGINE  MONDI  LtBRl  TRES.  -LIB.  I. 


438 


panl,  el  nubibus  colUsis  igneni  terribilem  excu-  A  Cap,  LXVI.  —  De  pe^tUentia.  —  Vnde  nascatur 
tiant.  pesHlenHa  aeris  ei  ubi.  Ignis  unde  dicaturm 

Pesdleatia  nascitur  aere  siccitate ,  vel  calore,  vel 
tempestate  corrupto,  qui  spirando  vel  edendo  per* 
ceptas,  loem,  mortemque  generat.  Hoc  totum  quod 
dixi  infra  lunam  fii  in  aere,  superius  vero  remper 
serenum  existit. 

Cap.  LXVII.  —  De  igne.  —  Angelomm  corpora 
igneasunt, 

Ignis  quartum  elementum  scribitur,  quasi  non 
gignis  dicitur.  A  luna  usque  ad  firmamentum  exten-* 
ditur.  Is  tantum  est  aere  subtilior,  quantum  aer 
aqua  tenuior,  aquoi  terra  rarior.  Hic  et  aetber,  quasi 
purus  aer  dicitur,  et  perpetuo  splendore  laetatur.  De 
hoc  angeli  corpora  sumunt,  cum  ad  homines  mlssi 


Cap.  LVII.  —  De  tonitruo  et  fulminibus. 
Strepitus  ergo  nnbium  et  ventorum  est  toni- 
truus.  Ignis  inde  excussus  est  fulgur;  qui  ignis 
ideo  quaecunque  tangit  penetrat,  quia  est  subtilior 
nostro  igne,  et  magna  ventorum  vi  impellitur.  Ab 
Aquilone  fulgur,  et  ab  Euro  tonitruus  tempestatem, 
et  ab  Anstro  flatus  xstumqne  portendit. 

Cap.  LVIII.  —  De  iride.  —  !ris  quomodo  /iat. 

Arcus  in  aere  quadricolor  ex  sole  et  nubibus  for- 
matur  dum  radius  solis  cava*  nubi  immissus  re- 
pulsa  acie  in  solem  refringitur.  Sicut  dum  sol 
in  vas  aqua  plenum  fulget,  splendor  in  tecto  red- 
ditur.  De  coelo  igneum,  dc  aqua  purpureum,  de  g  veniunt 
aere  byacinthinum,  de  terra  colorem  gramineum 
trahit. 

Cap.  LIX.  —  De  plutia.  —  Quomodo  fiat  pluvia. 
Pluuia,  nymbus. 

Imber  ex  nubibus  descendit ;  dum  enim  guttulse 
in  majores  gutlas  coeunt,  aeris  amplius  natura  non 
ferenle,  non  vento  impellente,  non  sole  dissolvente, 
ad  terras  dilabuntur. 

Lenta  autem,  et  jugis  defluxio  pluvia ;  repentina, 
et  praecepa  nymbus  in  nubibus  vocatur.  Quae,  licet 
de  amaris  aquis  maris  sit  hausta,  de  solis  igne  in 
aere  decoeta  dulcescit,  ut  marina  aqua  humo  infusa 
dolcem  saporem  sumit. 

Cap.  LV.  —  De  grandine.  —  Grandinis  generatio. 

Stfllae  pluviae  ventis  et    frigore    congeiatae  in  C 
aere  cotgalantnr,   et  in  lapillos  grandinis  mu- 
tantur. 

Cap.  LXI.  —  De  nitfe,  —  Nix  quomodo  /iat. 

Nix  aquae  vapore  nondum  densato  in  guttas,  sed 
geln  pneripiente,  formatur,  quae  in  alto  mari  non 
cadit. 

Cap.  LXII.  —  De  rore.  —  JJnde  ros  veniat.  Pruina 
Ros  de  aere  venit,  uuando  aquis  gravatus  rigore 
ttoctis  et  lunae  splendore  distillat.  Si  vehementius  est 
frigus  noctis,  ros  in  pruinam  albescit. 

Cap.  LXIII.  —  De  nebula.  —  Unde  nebulafiat. 

Nabola  fit,  dum  humidie  exhalationes  vaporaliter 
in  aera  trahtmtur,  vel  radiis  soUs  ad  terram  repel^ 
lont. 


Cap.  LXIV.  —  De  fumo.  —  Qualis  lignorum 
resoluiio  /iat  in  igne.  Fumus  cur  amarus 

Fomiis  eliam  aacendit  de  aqua.  Omne  namque 
corpus  constat  ex  quatuor  elementis.  Lignum  au- 
tem  est  corpos,  quod  igni  injectum,  ignis  materies, 
qoae  ei  ineat,  ardet.  Terrae  vero  materies  uritur  in 
dnerem.  Aeris  et  aqu»  materies  per  fumum  eva- 
aeseit  in  aerem. 

Ideo  autem  est  amarus,  quia  natura  aquae  est 
salsa,  aive  quia  terne  permista. 

Cap.  LVX.  —  De  ignieulis. 
Quod  in  nocte  videntur  stell®  cadere,  non   sunt 
steOaey  aed  igniculi,  a  flatu  ventorum  ab  aethere  in 
aerem  tracti,  et  mox  in  madido  aere  exstincti. 
Patrol.  CLXXIL 


Cap.  LXVIII.  —  De  planelis.  —  Unde  planetm  di-- 
cantur.  Motus  planetarum  anomalus. 
In  hoc  septem  stellae  singulis  circulis  contra  mun- 
dum  feruntur,  et  ob  vagum  cursum  planetae,  id  est, 
erralicae  nominantur.  Hae  immensa  celeritate  firma- 
menti,  ab  oriente  in  occidentem  rapiuntur ;  tandem 
naturali  cursu  contra  mundum  ire  comprobanturi 
sicut  musca  si  in  rota  molendini  circumferretur, 
ipsa  tamen  proprio  motu  contra  revolutionem  ejus 
ire  videretur.  Hae  nec  inferius  nec  superius  propter 
obliquitatem  signiferi  vagantes,  radiis  autem  solis 
praepeditae,  anomalae,  vel  retrogradae,  vel  stationariae 
iiunt. 

Cap.  LXVill.  —  De  luna.  —  Luna  cur  proprium 
lumen  non  habeat.  Nubecula  in  luna  unde.  Fro- 
prius  lurue  motus.  Signa  prognostica  tempesta" 
tum  in  iuna. 

Luna  est  primuH  planetarum,  et  minima  stella- 

rum.  Sed  ideo  major  caeteris  videtur  quia  proximA 

terrse  in  primo  circulo  fertur.  Hujus  corpus  est  glo' 

bosum,  natura  igneum,  sed  aqua  permistum,  unde 

et  proprium  lumen  non  habet.  Sed  in  modum  speculi 

a  sole  illuminatur.  Et  ideo  luna,  quasi  lucina^  id 

est,  a  luce  nata,  nominatur.  Quod  autem  quasi  nu* 

becula  in  ea  videtur,  ex  aquae  natura  creditur.  Di- 

cilur  enim,  si  aqna  permista  non  esset,  terram  ut  sol 

illustraret.  Imo  ob  vicinitatem  maximo  ardore  vasta-^ 

ret.  Globus  namque  ejus  multo  terra  est  amplior 

Licet  ob  altitudinem  circuli  sui  vix  videatur  modii 

fundo  major.  Luna  ea  parte  lucet  qua  soli  est  op« 

D  posita.  Ea  autem  parte  est  obscura  qua  a  »o\e  aversa 

est,  a  sole  vero  longius  remota  licet  tota  sit,  tamen 

crescit,  nec  minuitur,  sed  objectu  terrae,  lumine 

quod  a  sole  accipit  viduatur.  Haec  licot  quotidie  vio- 

lentia  firmamenti  ab  oriente  in  ocoidentem  feratur, 

tamen  contra  mundum  nitens,  omnia  zodiaci  signa, 

viginti  septem  diebus  pervagatur.  Circulum  autem 

suum  decem  et  novem  annis  perambulare  affirma- 

tur.  Luna  quarta,  si  rubeat  quasi  aurum,  ventos 

ostendet;   in    summo  comiculo  maculis  nigrescit, 

pluvium  mensis  exordium.  Si    in  medio,  plenilu- 

niam  serenum. 

Cap.  LXX.  .^  De  Mercurio.  —  Motus  ejus. 
Secundus  planeta  est  Mercorios,  qui  et  Stilbon, 
forma  globosus,  natura  igncus;  hinammagnitudine 

5 


i3§ 


llONORH  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS.  l  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


110 


vincens,  lumen  a  sole  accipiens,  sigQiferum  trecen-  A  nam  frigidior  in  palloreni,  ardealior  in   ruborem. 


tis  triginta  novem  diebus  percurrens. 

Cap.  LXXI.  —  De  Venere,  --Motus  eju». 

Tertius  planeU  est  Venus,  Aurore  ct  Zephali  fi- 
lius,  qoi  et  hesperus,  kicifer  et  vesper,  rotundus, 
igneus  ,  contra  muadum  nitens  ,  ut  Mereurius 
signiferum  percurrit  trecentis  quadraginla  oclo 
diebus. 
Cap.  LXXII.—  De  sole.  —  Sol  unde  dietus.  Magnu 

tudo  $olis,  Motussolis.  Curmtate  dies  longiores, 

hieme  breviores, 

Quartus  planeta  sol,  vel  Phoibus,  inde  dictus, 
quod  solus  luceat  caeteris  stellis  obscuratis,  vel  quod 
sit  super  omnia  lucois.  Forma  sphaBricus,  natura 
igneos,  magnitudine  octies  terram  vincens,  omnibus 


ventuosus  in  horrorem  a  terra  in  obscuritatem. 
Cap.  LXXIX.  — De  via  planetarum. 
Signifer,  id  est  circulus  duodecim  signorum  divi* 
ditur  in  duodecim  partes  pcrlatum,  sub  his  feruutur 
scptem  planetse.  Sol  sub  mediis  tantum  duobus ;  luna 
per  totam  latitudinem ;  Venus  excedens  eum  binis 
partibus;  Mercurlus  sub  octo  partibus,  duabus  in 
medio,  quatuor  supra,  duabus  intra;  Mars  sub  qua- 
tuor  medius,  Jovis  sub  media,  et  super  eam  duabus; 
Saturnus  sub  duabus  mediis  ut  sol. 

Cap.  LXXX.  —  De  sono  planetarum,  —  Cur  sonus 
planetarum  a  nobis  non  exaudiaiur.  Musica. 
Hi  septem  orbes  cum  dulcisona  harmonia  volvun- 

tur,  ac  suavissimi  concentus  eorum  circuitione  efii- 


stellis  lutnen  prabens.  Hic  ab  oriente  in  occidentem  B  ^^^^,,  q^j  ^^^^^  y^^  ^^  ^^^^^  ^^^  ^^^ 


impetu  firmamenti  fertur,  sed  contra  mundum  ni- 
tens,  per  totum  zodiacum,  trecentis  sexaginta  quin- 
que  dibuus  graditur.  Circulum  autem  suum  viginti 
octo  annis  perambulare  creditur.  Hujus  prsesentia 
diem,  absentia  vero  ejus  efficit  noctem.  Sicut  enim 
tota  die  supra  terram,  sic  tota  nocte  lucet  sub  terra. 
Aquilonarem  partem  oeli  peragrans  facit  nobis 
longos  dies  et  aestatcm,  australem  vero  percurrens, 
inducit  nobis  breves  et  hiemem. 

Cap.  LXXIiL  —  De  signis  solis  prognosticis . 

Sol  in  ortu  suo  maculosus,  vel  sub  nube  latens 
pluvialem  diem  prassagit;  si  palleat,  tempestuosum  ; 
si  concavus  yidetur,  ila  ut  medio  fulgens  radios  ad 
austrum  et  ad  aqailonem  emittat,  tempestatem  hu 


venit,  quia  ultra  aerem  fit,  et  ejus  magnitudo  no- 
strum  angustum  audiluni  exccdit.  Nullus  enim  so- 
nus  a  nobis  percipitur,  nisi  qui  in  hoc  aere  efficitur. 
A  terra  autem  usque  ad  flrmamentum  coelestis  mu- 
sica  mensuratur,  ad  cujus  exemplum  nostra  inventa 
affirmatur. 

Cap.  LXXXI.  —  De  coplesti  musica.  —  Proportiones 
planetarum.  Cur  philosophi  novem  Musas  finxerint . 
In  terra  namque  si  in  luna  A,  in  Mercurio  B,  in 
Venere  C,  in  sole  D,  in  Marte  E,  in  Jove  F,  in  Sa- 
turno  G  ponilur,  profeclo  mensura  musicae  inveni- 
tur,  unde  a  terra  usque  ad  firmamentum  septem  toni 
reperiuntor.  A  terra  usque  ad  luuam  est  tonus,  a 
luna  usque  ad  Mercurium,  semitonium ;  a  Mercurio 


raidam  et  veatoosam ;  si  palUdus  in  nigras  nubas  C  usque  ad  Venerem,  semitonium ;  inde  u^que  ad  so- 


occidat,  aquilonem  Yentnm. 

Cap.  LXXIV.  —  De  Marte.  —  Motus  ejus. 

Quintus  planeta  est  Mars,  qui  et  Pyrois,  globo- 

cus,   igne  fervidus.  Percurrit  sigoiferum  duobus 

anuis . 

Cap.LXXV.  ^DeJove. 

Sextus  planeta  esl  Jupiter,  rolundus ,  temperatus, 
zodiacum  peragrans  duodecim  annis. 

Cap.  LXXVI.  —  i)«  Satumo.  —  Motus  ejus. 

Septimus  planeta  est  Saturnus,  qui  et  Phaeton, 
filius  Solis.  In  cujus  exortu  post  triginta  annos,  qui 
im%ginem  de  sere  fuderit,  loqui  verum  bominem  pro- 
habit.  Sphaericus,  gelidus ;  contra  mundum  vero  su- 
perioremgradiens,  signiferuro  triginta  annis  percur- 


lem,  tria  sehiitonia.  A  soie  ad  Martem  toaus,  inde 
ad  Jovem,  semitonium  ;  inde  ad  Saturnum  semito- 
nium ;  inde  ad  sigaiferum  tria  semitonia.  Quae  siinul 
juncta  septem  tonos  efficiunt.  Tonut  autem  habet 
quindecim  millia  sexcenta  viginti  quinque  milliaria. 
Semitonium  vero  septem  miliia  et  octingenta  duode- 
cim  milliaria,  et  semiss.  Unde  et  Philosophi  novem 
Musas  finxerunt,  quia  a  terra,  usque  ad  ccnlum  con- 
sonantias  novem  deprehendunt,  quas  homini  naiu- 
raliter  insitas  invenerunt. 

Cap.  LXXXII.  —  De  Jwmine  microkosmo. 
Sicutenim  hic  mundus  scptem  tonis,  et  nostra 
musica  septem  vocibus  distinguitur ,  sic  compago 
nostri  corporis  sepicra  modis  conjungitur,  dum  cor- 


rens.  Omnes  autem  post  quingentos,   et  triginta  D  p^s  quatuor  elementis,  anima  tribus  viribus  copu 
duos  annos  circulos  suos  peragunt,  et  eosdem  ut 


prios  repetunt. 

Cap.  LXXVU.  —  De  AbsidUms  planetarum. 

A  X&mt  centro  absides  [^iSfc]»  id  est  eirculi  pla- 
netarom,  Jiltiasim»  soot,  Saturno  in  scorpione,  Jovi 
in  vii^e,  Marti  in  leoae.  soliin  gankis,  Veneri  in 
sagiUariis  Mercario  ia  capricomo,  lunae  in  ariete« 
me4iis  omnium  pariibus,  et  e  contrario  ad  ierrffi  cen* 
trum  bamiUime,  ati^e  .prOkxime. 

Cap.  LXXVIII.  —  Decolor^us  plafketarum. 

Suus  cu*que  color  est :  Saturno  candidus,  Jovi 
claruS;  Marti  igoeus,  LueifeFO  cand^,  Vespero  re- 
fu1g«as,  Mereario  ndiaoa,  iun»  btaflMias,  eoli  axw 
dens.  tt«taDt  aaftem  colorea  a  :ptOfmtp^  circulis ; 


latur,  quae  Musica  arte  naturaliter  reconciliatur. 
Unde  et  bomo  (AixpoxovfAo; ,  id  est  minor  muados  di- 
citur,  dum  sic  consono  numero  coeiesti  Hftosieie  par 
cognoscitur. 

Cap.  LXXXfif.  —  De  mensura,  sive  planetarum 
distantia 

A  terra  autem  usque  ad  lunam  sunt  tfnodectm 
millia  et  sexcenta  stadiorum,  quod  suat  quioddcim 
miHia  sexocnta  et  vigioti  quinqoe  mlliiarta.  A  luna 
ad  Mercurium  septem  millia  octingenta.  doodeisim 
milliaria  et  semiss.  Inde  ad  Veoerem  lantum.  Inde 
ad  solem  viginti  millia  tria  qnadringinta  septem  et 
tri|;inta  et  semiss.  milliar.  A  sole  ad  Martem  quinde- 
cim  miiiia  sexcenta  et  tri^U  miL  Ad  Jovem  septem 


141 


DE  IMAGINE  MONDl  UBRI  TRES.  -  LIB.  l 


U2 


miliia  octingeQla  duodecim  mil,  et  semiss.  Inde  ad  A. 
Saturnmn  tantiim.    Inde  ad  ftrmamenlum  viginti 
tria  miUia  quadringenta^,tri|^nta  eeptem  et  semi$se 
mil. 

Sunt  itaque  a  terra  usque  ad  coeliim  milliariacen- 
(am  millia,  et  novem  milUa,  et  treeenta  septttaginta 
quinquc  roilKaria. 

Ignem  per  globosplanelarum  tranoeBdimus  ;  nune 
coelestia  penetremus. 

Cip.  LXXXIV.  —  De  ccelo,  —  Castum  unde  dic- 
tum .  Prognostica  tempestatum  e  cceli  specie 
Coelam  dicitur.   quasi  casa  ilios  [xdfcra?  -fiklou],  id 
est  domus  soUs ;  quasi  vas  ccelatum,  quia  est  stellis 
tnsignitum.   Est  autem    coelium  subtilis   igneaeque 
naturae,  rotundum^  et  a  centro  terrse  sequis   spatiis 
undique  collatura.  Unde  et  convexum  mediumque  ^ 
undique  cernitur,  et  inenarrabili  celeritale  quotidie 
circumagitur. 
Coelum  si  vespcre  rubet,  serenum  diem . 
Si  mane,  tempestuosnm  significat. 
Duae  sunt  juanse  ccelis,  orieas,  qua  sol  exit ; 
occidens  qua  &ol  intrat. 

Cap.  LXXXV.  —  De  climatikus, 

Climata,  id  est  plagse  coeU  sunt  quatuor  : 

orientalis  ab  ortu ; 

sohtitialis  ad  brumalem ; 

australis  inde  ad  occasum  brumalem ; 

occidentalis  ex  hinc  usque  ad  solstitialem, 

septtsntrionaUs  ab  occasu  solstitialis  ad  ortum  cjus- 
dem. 

Cap.  LXXXVI.  —  De  plagis.  —  Adcenomen  e  qua-  C 
luor  plagis  mundi  compositum  est  aaam. 

Oriens  ab  ortu  aoUs, 

occidens  ab  occasu  ^us  vocatur  ; 

meridies  quasi  medidies  dicitur. 

Septentrio  autem  a  septem  stelUs  appellatur.  Trion 
didtur  bos,  quasi  terion ;  inde  septentriones,  qaasi 
septem  teriones,  id  est  boves.  Hse  plagse  Graece 
awcoXr,,  M<Jtc,  ApxTo^,  fjis«j(x6pta  dicuntur,  d«  qui- 
bus  nomem  Adam,  qui  est  minor  mundus,  compo- 
nilur. 

Cap.  LXXXVII.  —  De  firmamento. 

Saperios  coelum  dicitur  iirmameDtum,  eo  quod 
sit  inter  medias  aquas  firmamentum.  Hoc  et  forma 
spbaericum,  natura  aqueum,  stellis  undiqueversum 
omatnm.  Est  autem  «ex  aquis  instar  glaciei  in  mo-  D 
dum  chrystalU  soUdatum;  unde  et  firmamentum 
diciiur. 

Cap.  LXXXVIII.  —  De  axe. 

In  hoc  sunt  doo  poli  a  polieado  dicti ;  unus  borea- 
tis,  qoia  nobift  semper  videtur ;  alter  auMralis,  qni 
nunquam  a  oobis  oeraituri  quia  in  divexo  orbis  po- 
siti  terrae  tumore  impedimur.  In  his  coelum  ut  rota 
in  axe  volvilur. 

Cap.  LXXXIX.  —  Desteliis.  —  CurstelUeindie  non 
appareant,  StelUe  unde  sic  dictas.  Differuntstella 
sidus  et  astmm. 

Coelam  est  undique  steUatum ;  sed  ideo  in  die  non 
apparent,  quia  fulgore  soUs  yictse  latent,  sicut  sol 
Qobe  tectus  non  Iucet..SteIIa  quasi  stans  luna.  Stant 


enim   stelUe   firmamenlo  iniixa;,  et  oon  cadunt  eo 
mira  celeritate  currente.  tJna  autam  dicitur  stella, 
muUae  simul  astrum  vel  sidus. 
Cap.  XG.  —  De  sideribus,  —  Sidus  unde  dicatur. 

Sidera  dicuntur  a  considerando,  eo  quod  navigan- 
tes,  vel  ilineraotes  ea  considerent. 

Sunt  autem  stellae  omnes  rotundae  et  igneae :  qua- 
rum  dispositio  soli  Deo  est  cogoita,  qui  stellas  nur 
merat,  quarum  nomina,  signa,  potestates,  cursus, 
loca,  tempora,  solus  novit.  Sapienles  vero  mundi 
nomina  animaliumf  vei  hominium  eis  imposuerunt, 
nt  ab  hominibus  dignosci  possint. 

Cap.  XCI.  —  De  zodiaco.  —-  Vnde  sit  dictus. 

In  medio  firmamenti  sunt  duodecim  signa  per 
transversum  disposita,  aequaliter  per  circuitum  di* 
stincta.  Horum  dispositio  dicitur  Graece  zodiacus, 
latine  signifer,  eo  quod  fert  signa  quae  animaUum 
habent  nomina.  Zcoov  enim  dicitur  animal. 

Cap.  XGII.  —  De  ariete,  -  Quare  ariespro  signo 
ponatur. 

Primum  signum  zodiaci  est  aries,  exstans  ex  plu- 
ribus  stelUs,  secundum  fabulam  is  qoi  aureo  veUere 
Phryxum  et  Hellen  trans  mare  ad  Colchos  vexit» 
quare  inter  sidera  translatns  est.  Pro  signo  autem 
ponilur,  quia  sicut  aries,  tota  aestate  in  latere  dextro 
ac  tota  hieme  in  sinistro  cubat.  Sic  sol  sub  illo  signo 
gradiens  dextram  coeli  partem  perambulat. 
Cap.  XGIII.  —  De  iauro, 

Secundum  signum  est  t&urus,  ob  id  quod  Jupiter 
in  raptu  Buropaa  in  tauram  est  versus,  et  inter  si* 
dera  translatus.  Ob  significationem  aatem  quod  sol 
sub  illo  sigco  positus  radios  suos,  ut  cornua  fortius 
exerit,  et  terram  arabUem  reddit. 

Cap.  XGIV.  —  De  geminis. 

Tertium  sunt  gemini,  scilicet  Caslor  et  Pollux,  fi- 
lii  Jovis,  a  Troja  reversi  inter  sidera  traoslati.   Pro 
signo  autem  ponuntur,  quia  sol  sub  hoc  signo  duo- 
bus  diebus  amplius,  quam  sub  aliis  moratur. 
Cap.  XGV.  —  De  cancro. 

Quartum  est  cancer,  qui  maximus  Herculem  pcr- 
cussit  dum  hydram  Nereis  [/*.  Lemaeam]  occidit,  ei 
ideo  sidera  promeruit.  Significat  autem,  qood  sicut 
cancer  rctrocedit,  sic  sol  ad  illud  veniens  cursum 
suum  retroficctit. 

Cap.  XGVI.  —  De  leone. 

Quintnm  est  leo,  qui  maxiraus  ab  Hercule  occisus 
inter  sidera  est  translatns.  Designat  autcm  quod  si- 
cut  leo  in  anteriori  parte  calidae  naturae,  in  pos- 
teriori  est  frigidae.  Ita  soiin  Ulo  signo  Augustum  men- 
sem  prios  faeit  calidum,  ad  postremum  frigidum. 
Cap.  XGVII.  —  De  virgine. 

Sextum  est  virgo,  scilUcet  Erigone,  filia  Icari  sa- 
cerdotis,  inter  astra  rapta.  Ob  signum  autem  ponitur 
quia  sient  vxrgo  non  parit,  sic  Seplember,  illius  signi 
mensis,  ml  gignit. 

Cap.  XCVni.  —Delihra. 

Septimnm  autem  est  libra,  quam  tenet  virgo,  sci- 
licet  Blance  vel  JusUtia,  Astraei  regis  filia,  ob  aequi* 
tatem  Justitia  dicta,  et  inter  sidera  translata.  Verita 


143  HONORU  AUGOStODUN.  OPP.  PARS  I 

hominum  pensat,  el  in  libra  Jovi  rcpTOsental.  H©c  A 


DIDASC.  Et  HlStOR. 


i44 


pro  superiori  virgine  ponitur.  Signat  autem  quod 
soli  sequinoctinm  faciat,  cum  sub  illo  signo  am- 
bulat. 

Cap.  XCIX.  —  De  scorpio. 

Octavum  est  scorpius,  qui  maximus  Orionem  per- 
oussit  dum  bestias  lerrae  occidil,  et  ob  terrae  gra- 
tiam  astra  meniit.  Pro  signo  autem  grandinum  po- 
nitur,  quia  illo  mense,  nempe  Novembri,  in  quibus- 
dam  lerris  crebrius  fmnt. 

Cap.  G.  —  De  sagittario. 
Nonum  sagitterius  est  qui  et  arcitenens,  scilicet 
Alcon  Cretensis,  qui  scorpionem,  qui  filium  suum 
rapuit,  sagillavit,  nec  iilium  tetigit,  et  ideo  sidera 
roeruil»  Designat  autem  crebros  fulminum  ictus,  qui 
in  Decembri  contingunt  in  aliquibus  locis.  Quod  in-  ^ 


feriora  membra  desunt,  significat  quod  tum  sol  in- 
fera  petit. 

Cap.  CI.  —  De  capricorno. 

Decimum  est  capricornus,  Jovem  parvulum  a  pa- 
tre  projectum,  capra  clam  aluit ;  quam  ipse  postea 
inter  sidera  transtulit.  Est  autem  sif  nificatio,  quod 
sicut  caper  altum  petit,  ita  illo  tempore  sol  ad  aka 
coeli  conscendit.  Quod  extrema  pars  ejus  desinit  in 
piscem,  designat  iinem  illius  mensis  esse  pluvia- 
lem. 

Cap.  Cll.  —  De  aquario. 

Undecimum  est  aquarius  scilicet  6anymedes,TroiIi 
regis  filius,  Jovis  amasius  ab  ipso  inter  astra  loca- 
tus,  et  pincema  deorum  factus.  Significatautemquod  p  q\^^ 
solutis  nivibus  undosnm  est  illud  tempus. 

Cap.  CIII.  —  De  piscibus. 
Duodecimum  sunt  pisces.  Cum  dii  Typhreum  gi- 
gantem  fugerent  in  ^Egyptum,  Venus  et  Cupido  fi- 
lius  ejusversi  in  pisces  latuerunt  in  aquis.  Cumquc 
homines  diu  pisces  devitarent  ne  forte  deos  devora- 
rent,  illi  duo  translati  sunt  in  sidera.  Dcsignat  vero 
illud  tempus  esse  pluviale. 

Cap.  CIV.  —  Hyades. 
Hyades  dlcuntur  pluviales.  Hya  enim  Graece  est 
pluvia,  unde  latine  dicuntur  suculae,   a   Suco.  Sunt 
autem  septem  stellse  in  fronte  tauri. 

Cap.  GV. 


Cap.  GVII.  —  BooUs. 
Sequitur  sidus  bootes,  id  est  custos  plaustri,  quod 
et  arctophylax.  Brat  autem  Calisto  filius,  a  Jove  in- 
ter  sidera  positus. 

Cap.  CMIL  —  Arcturus. 
Deinde  est  arcturus,  scilicet  plausti-um,   qnod  et 
Cynosura  dicitar.  Haec  etiam  a  Jove  oppressa,  a 
Junone  in  ursam  versa,  a  Jove  inter  aatra  est   tran- 
slata. 

Cap.  GIX.  —  Python. 
Inder  duo  plaustraestserpens  Py thon,  quem  maxi- 
mum^  ApoUo  post  diluvium  Latonae  a  Junone   im- 
missum,  occidit,  et  ob  insignem  virtutem  inter  astra 
transtulit. 

Cap.  CX.  —  Corona. 
Juxta  est  Corona,  a  Vulcano  fact8;  a  Baccho  vero 
Adrians   Minois   et   Pasiphaae   filiae   data,   et  inter 


astra  locata. 

Cap.  GXI.  —  Hercules. 
Inde  Hercules  sidus.  Cum  gigantes  contra  deos 
pugnarent,  diis  in  unam  partem  ca^li  venientibus, 
coelum  ruere  voluit.  Sed  Hercules  hoc  cum  Atlante 
sustinuit,  ideo  coelum  promeruit. 

Cap.  CXII.  —  Lyra. 
Huic  juxta  est  lyra  a  Mercurio  inventa. 

Cap.  GXIII.  —  Cygnus. 
Prope  hanc  cygnus,  Jupiter  ob  amorem  Laedae  re- 
ginae  in  cygnum  est  conversus,  et  inter  astra  raptus. 
Cap.  GXIV.  —  Cepheus. 
Huic  conjungitur  Cepheus  rex,  et  Cassiopaea  uxor 


Pleiades. 

Pleiades  dicuntur,  quasi  plures.  Plion  enim  est  D 
plus.  Sunt  autem  septem  stellae  in  genu  tauri.  Fue- 
runt  autem  Hlia  Atlantis  regis  et  Plaiae.  A  patre  ergo 
Allantides,  a  matre  Pieiades.  quasi  plaiades  :  ab  iu- 
sula  Hcsperides.  Hap  et  Vergiliae  dicuntur,  quia 
verno  tempore  oriuntur.  Ex  his  una  fuit  Maia,  ma- 
ter  Mercurii. 

Cap.  CVI.  ~  Arctos. 

A  dextris  zodiaci,  versua  aquilonera  sunt  hiec  si- 
gna  :  juxta  axem  Arcton,  scilicet  plaustrara,  quod 
sidus  «t  Septenlrio  el  Helicae  nominatur.  Cujus  stellae 
sole  majores  traduntur.  Fuit  aulem  Calislo,  Lycao- 
nis  regis  filia.  a  Jove  oppressa,  sed  a  Junone  in  ur- 
sam  versa.  A  Jove  vero  rapla  iterum  inler  astra. 


Cap.  CXV.  —  Perseus. 
Cui  associatur  Perseus,   fjlius  Jovis,   et  Danaes 
habens  juxta  se  sidus  Andromadae  uxoris  suae,  filifle 
Cephei  regis. 

Cap.  CXVI.  —  Deltoton. 
Quibus  admiscetur  deltoton,  quod  ct  triangulum 
videlicet  forma  iEgypti,  quia  servavit  deos  a  faeie 
Typhaei. 

Cap.  CXVII.  —  Serpentarius. 
Juxla   quod  locatur  serpentarius,    scilicet  Eri- 
chthonius   qui  et  auriga,   qui  primus  quadrigam 
junxit,  eo  quod  serpentinos  pedes  babuit.    Unde  et 
Gra3Cc  Ophyucus  dicitur,  i«pic  enim  est  serpens. 

Cap.  CXYllL  ^  Pegasus. 
Huic  juxta  ponitur  Pegasus,  scilicet  eqous  alatus 
et  cornutus,   igneum  halitum  et  ferreos  pedes  ha- 
bens,  a  sanguine  Gorgonis  creatus. 

Cap.  CXIX.  —  Delphinus. 
Cui  jungitur  Delphinus,   qui  Neptuno    Araphi- 
tritcm  in  conjugium  adduxit,  et  ideo   sidera   pro- 
meniit. 

Cap.  CXX.  -^Aquila. 
Deinde  eat  aquila  ;  Jupiter  in  aquilam  versas  Ga- 
nimedem  rapuit,  quem  inter  sidera  tracstulit. 
Cvp.  CXXI.  -  Sagttta. 

Huic  subest  sagitta,  ab  Hercule  Phylocleli  data, 
per  quam  expugnata  est  Trbja 


145 


DB  IMAGINE  MUNDI  LIBRI  TRES.  —  LIB.  II. 


146 


A  siBistris  vero  zodiaci  versus  austrum  sunt  hsec  A 
signa. 

Cap.  CXXII.  -  Hydra, 
Hydra,  qu»  habuit  quinquaginta  capita,  ab  Her- 
cnle  occisa  et  ob  insigne  inter  sidera  translata. 
Cap.  CXXIII.  —  Crater. 
Super  hanc  crater  in  quo  Tagaton,  id  est  sum- 
inus  Deus  pastam  miscuit,  de  qua  animas  fecit,  de 
qua  adhuc  animsD  Letheum  poculum  bibunt^  cum 
corpora  intereunt. 

Cap.  CXXIV.  —  Corvus. 
Super  hanc  est  corvus  ab  ApoUine  dilectus  et  in- 
ter  astra  raptus. 

Cap.  CXXV.  —  Orion. 
Inde  est  Orion,  qui  ab  urina  natus,  inter  sidera 


Cap.  CXXXII.  —  Ara. 
Sacrarium  etiam,  id  est  altare  in  quo  dii  jurave- 
runr,  cum  Satumus  et  Jupiter  inter  se  pugnaverunt. 
Cap.  CXXXHI.  --Argo. 
Inde  est  Argo,  videlicet  prima  navis,  apud  Argos 
cWitatem  a  Typheo  facta,  et  in  coelum  rapta. 
Cap.  CXXXIIL  "Pulrix. 
Ad  extremum  est  pislrix  sive  chimaera,  quae  be- 
stia  capite  leo,  media  capra,  draco  fuit  cauda,  a 
Bellerophonte  occisa,  et  inter  sidera  translata. 
Cap.  CXXXV.  —  Canopui. 
Est  et  canopus  sidus  JEgypti  prseclarum,  quod  a 
nobis  minime  videtur,  sicut  nec  a  Troglodilis,  juxta 
iEgyptum  Septentrio. 
Ex  his  signis  semper  dimidia  pars  super  terram. 


est  translatus.  Hujus  stellse  si  fulgent,  serenum  erit ;  g  dimidia  est  sub  terra,  et  pars  ca?Ii,  qux  super  ter- 
si  obscurentur,  tempestas. 

Cap.  CXXVI.  —  Procyon. 
Juxta  hunc  Procyon  Anicani,  quod  et  Anticanis 
dicitur,  qui  canis  Orionis  fertur,  et  ob  insigne  inte- 
ritam  inter  sidera  locatus. 

Cap.  CXXVII.  —  Canicula. 
Hoic  conectitur  canicula,  quae  et  Syrius  dicitur 
et  ab  hac  dies  caniculares  nominantur.  Fuit  autem 
canis  Erygones  hliae  Icari  sacerdotis,  quae  dolens  pa- 
trem  necatum,  laqueo  se  suspendit  dum  eum  canis 
ducatuinvenit.  Ambo  autem  sunt  inter  sidera  rapti. 
Cap.  CXXVIII.  —  Lepus. 
Deinde  est  lepus,  qui  a  Ganymede  agitatus,a  Jo- 
re  inter  astra  est  translatus. 

Cap.  CXXIX.  —  Eridanus. 
Sequitur  Eridanus  fluvius,  qui  et  Padus .  Erat  au- 
tero  Phaeton^  Phaebi  filius,  qui  currum  regere  patris 
inseins,  mundum  incendit  et  ideo  fulmine  Jovis 
in  hoc  flumine  interiit.  Qui  in  Eridanum  mutatus, 
iat^  sidera  est  translatus. 

Cap.  CXXX.  —  Cetus. 
Cui  associatur  cetus,  quem  Perseus  occidit  dum 
Andromedam  devorare  voluit,  quem  Jupiter  ob  in- 
signe  filii,  inter  astra  locavit. 

Cap.  CXXXI.  —  Centaurus. 
Jaxta  hunc  est  centaurus,  scilicet  magister  Achil- 
lis,  et  ob  nimiam  virtutem  in  coelo  locatus. 


ram  apparet  hemisphaerium  vocatur,  id  cst,  dimi- 

dium  coplum . 

Cap.  CXXXVI.  —  Lactea  zona,—  Cur  candidasit. 

Laotea  autem  zona  ideo  candida  est,  quia  omnes 
stellae  fundunt  in  eam  sna  lumina. 

Cap.  CXXXVII.  —  De  cometa. 

Cometae  sunt  stellae  flammis  cnnitae,  inlactea  zona 
versus  aquilonem  apparentes,  regni  mutationem, 
aut  pestilentiam,  aut  bella,  vel  ventos,  aestus,  vel 
siccitatem  portendentes.  Cernuntur  autem  septem 
diebus,  si  diutius,  octoginta 

Sidera  fabulosis  involuta,  imo  polluta  perlustra- 
vimus.  Altius  scandentes  astra  matutina,  solemque 
solis  inspiciamus. 

Cap.  CXXXVIII.  —  Aqueum  coslum. 

Super  flrmamentum  sunt  aquse  instar  nebulae  su- 
spensae,  quae  coelum  in  circuitu  ambire  dicuntur, 
unde  et  aqueum  coeYum  dicitur. 

Cap.  CXXXIX.  —  Spirituale  ccelum. 

Super  quod  est  spirituale  coelum,  hominibus  in- 
cognitum,  ubi  est  habitatio  angelorum  per  noven 
ordines  dispositonim.  In  hoc  esl  paradisus  paradi- 
sorum,  in  quo  recipiuntur  animae  sanctorum,  hoc 
est  in  coelum  quod  in  principio  legitur  cum  terra 
creatum. 

Cap.  CXL.  —  Ccelum,  ccelorum. 

Huic  longe  supereminere  dicitur  coelum  coeionim 
in  quo  habitat  rex  angeiorum . 


LIBER  SECUNDUS 

Priori  iibello  globum  tolius  mundi  oculis  corporis  repraesentavimus,  sequenti  jam 
tempus  in  quo  volvitur,  oculis  anteponamus. 

Cap.  1.  —  Dc  asoo.  —  ^oum  quid  sit.  D  Cap.  III.  —  De  temporibus  mundi.  —  Similitudo 


iEvum  est  ante  mundum,  cum  mundo,  post  mun- 
dum.  Hoc  ad  solum  Deum  pertinet,  qui  non  fuit, 
nec  erit  sed  semper  est. 

Cap.  II.  —  De  Temporibus  Oftemis.  —  Angeios 
ante  mundum  caspisse, 

Tempbra  aeterna  sub  sevo  sunt,  et  haec  ad  arche- 
lypum  mundum,  et  angelos  pertinent,  qui  ante  mun- 
dam  esse  coeperunt,  et  cum  mundo  sunt  et  post 
mandum  erunt. 


de  fine  temporis.  Tempus  unde  dicatur  et  quid 
sit,  Partes  temporis. 

Tcmpus  autem  mundi  est  umbra  aevi.  Hoc  cum 
roundo  coepit,  ct  cum  mundo  desinet.  Veluti  si  fu- 
nis  ab  oriente  in  occldentem  extenderetur,  qui  quo- 
tidie  plicando  collectus,  tandem  totus  absumatur. 
Per  hoc  extenduntur  saecula,  sub  hoc  currunt  uni- 
versa  in  hoc  mundo  posita.  Hoc  uniuscujusque  vita 


441  HONORII  AUGOSTODUN.  OPP.  PARS  I.  t-  DIDASC.  ET  HISTOR.  148 

mensuratur.  Hoc  series  dierum,  et  annorum  termi-  A  risuinostro  objieitur,  et  taae     quidem  nobis  dies 
natur. 


Tempus  autem  a  temperamento  dicitur,  et  nihil 
aliud  est,  quam  vicissitudo  rerum . 

Hocque  in  atomos,  ostenta,  momenta,  partes.mi* 
nuta,  punctos,  horas,  quadrantes,  dles,  hebdoma- 
das,  menses,  vicissitudines,  annos,  cyclos,  aetates, 
saQCula,  dividitur. 

Cap.  IV.  —  De  atomis. 

Atomus  dicitur  insecabile;  EsC  esim  minus  quam 
llud  quod  volat  in  sole.  Est  autem  minimum  tem- 
poris  spatium,  sicut  motio  palpebrae  oeuli,  quae  et 
ictus  oculi  dicitur,  et  est  trecentesima  septuagesima 
sexta  pars  ostenti. 

Cap.  V.  —  De  ostentu. 


breviores :  illi  autem  parti  longissimos  facit. 

Cap.  XIV.  —  De  zodiaci  signis,  et  parallelis  solis, 

Zodiacus  nsmque  ex  duodecim  signis  constans,ab 
aquilone  in  austrum  porrectus,  iluxuoso  lapsu  ccc- 
lum  cingit,  sub  quo  sol  incurrens  mundum  in  octo 
parellelos,  id  est  circulos,  dividit,  quibus  siogulis 
(iiversum  diem  facit.  Longitudo  autem  zodiaci  in 
trecentas  sexaginta  parles  secatur,  lalitudo  ejus  in 
duodecim  partitur.  Partium  aulem  sectio  nihil  aliud 
est,  quam  solis  unius  diei  progressio .  Unum  ergo 
quodque  signumper  duas  horas  oritur,  per  duas  oc- 
cidit,  et  in  unoquoque  sol  triginta  diebus  immora- 
tur.  Qui  dum  ilexuoso  draconis  meatu  sub  signis 


Ostentum  est,  quod  aliquid  ostenditaspicientibus.  g  oWiqul  zodiaci  currit,  mundum  in  octo  circulos  di- 
Est  autem  sexagesima  pars  unius  horae,  habens  in      stmguit. 


se  trecentos  septuaginta  sex  atomos. 

Cap.  VI.  —De  momentis. 

Momentum  est  motus  siderum,  unde  et  dicitur. 
Est  autem  quadragesim  pars  horae,contia6ns  oslen- 
tum  et  dimidium. 

Cap.  VU.  —  De  parHbus. 

Partes  a  partitione  xodiaci  dicuntur,  qui  in  trice- 
nos  dies  per  singulos  menses  parkitur .  Est  autem 
decimaquinta  pars  horad,  continens  in  se  dao  mo- 
menta  et  duas  partes  momenti. 

Cap.  VIII.  —  De  minutis. 

Minutum  est  minus  inlervallum  in  horologio .  Est 
autem  decima  pars,  aliquando  quinta  horae,  habens 
duo  minuta,  et  dimidium  hora;. 

Cap.  XIX.  —  De  punctis. 

Punctus  autem  est  parvus  transcensus  puncti  in 
horologio.  Estautem  quarta  par  in  sole. 
Cap.  X.  —  De  horis. 

Hora  est  terminus  cujusque  rei.  Est  autem  hora, 
quandiu  sians  aqua,  a  jactus  lapidis  movetur,et  est 
ddodeeima  pars  diei,  constans  ex  quatuor  punctis, 
minutis  decem;  partibus  quindecim,  momentis  qua- 
draginta,  ostentis  sexaginta,  atomis  viginti  duobus 
mil.  quingentis  et  sexaginta.  Et  dicitur  ab  horologio, 
id  est  certus  limes  in  borologiis  tcmporis. 

Cap.  XI.  —  De  quadrante. 

Quadrans  e&t  quarta  pars  diei  habens  tres  hora$, 
naturalis  autem  diei  horas  scx. 

Cap.  XII.  —  De  die.  —  Unde  dictus  dies.  Alia  diei 
definitio. 

Dies  autcm  est  seplima  pars  hebdomadae  vulgaris, 
continens  duodecim  horas.  Naturalis  autem  viginti 
quatuor.  Dicitur  autem  dies  a  discerncndo,  eo  quod 
lueem  a  tenebris  discernat.  Est  autem  dies  aer  sole 
illustratus  ;  cum  enim  sol  cst  super  terram,  est  hic 
dies  :  cum  sub  terra  est  ibi  dies. 

Cap.  XIII.  —  De  longis  et  brevioribus  diebus. 

Sol  cum  aquilonarem  partem  coeli  circuit,  nobis 
in  devexo  terrae  posilis,  citius  surgit  et  tardius  occi- 
dil,  el  ideo  longiores  dies  facJt.  Cum  vero  australem 
perambulat,  nobis  tardius  surgere  et  citius  occidcre 
videtur,  quia  tamor  mediae  terrae  qua»  rotunda  est 


Cap.  XV.  —  De  pnmo  circulo. 

Primus  circulus  ab  Indiaversus  austrum  permare 
Rubrum  et  Africam  ad  columnas  Herculis  pervenit. 
Hercules  enim  orbem  pertransiens,  ibi  columnas  fixit 
ubi  finem  mundi  esse  putavit.  In  hoc  ergo  circulo 
aequinoctiali  die  medio  gnomon,  id  est  radius  horo- 
logii  septem  pedum  umbram;  quatuor  pedum  lon- 
gam  reddit,  dies  longissimus  quatuordecim  horas 
aequinoctiales  hahet. 

Cap.  XVI.  —  De  secundo  circulo, 

Secuadus  ab  occasu  ladiae  per  Medos  vadit  ct 
Persas,  Arabiam,  Syriam,  Cyprum,  Crctam,  Lily- 
baeum  raonteiii  Siciliae,  et  seplentrionalia  Africae 
pertingit,  umbilicus  aequinoctio  triginta  quinquc 
pedum,  umbram  viginti  tantum  pedum  reddit,  Dies 
maxima  est  horarum  quatuordecim,  et  quinia  parte 
unius  horae. 

Cap.  XVII.  —  De  tertio  circulo. 

Tertius  oritur  ab  Indis  Imavo  proxirois,  et  per 
Caspias  portas,  Taurum,  Pampbyliam,  Rhodum; 
Cycladas,  Syracusas,  Calinam  et  Gades  tendit.  Gno- 
mones  cunctae  umbram  tringinta  oeto  uiieiarum  fa- 
ciunt.  Longissimus  dies  borarum  quatuordecim,  et 
dimidia  ac  trigesima  unius  horap. 

Cap.  XVIII.  —  De  quarto  circulo. 

Quartus  ab  altero  latere  Imavi  per  Ephosum  mare, 
Cycladum,  septentrionalia  Siciliae,  Narbonensis  Gal- 
lisB  exortiva,  Africae  matutina,  lendit  ad  occasum. 
D  Gnomon  triginta  quinque  pedum,  facit  umbram  vi- 
ginti  pedum.  Longissimus  dies  habet  quatuordecira 
horas,  et  tertias  duas  uninshorae. 

Cap.  XIX.  —  De  qmnto  circulo. 
Quinto  circulo  ab  introilu  Caspii  maris  eontinen- 
tur  Bactria,  Armenia,  Macedonia,  Tharcntum,  Thu- 
scum  mare,  Baleares,  Hispauia,  Media.  Gnomon  se- 
ptem  pedum  urabram  sex  pedura  reddit.  Maximus 
dies  borarum  quindecim . 

Cap.  XX.  —  De  sexio  circulo. 

Sexlus  amplectens  Caspias  gentes,  Caucasum,  Sa- 
mothraciam,  IUyricos,  Campaniam,  Elruriam,  Mas- 
siliam,  Hispaniam,  Taraconensem,  Mediara;  et  inde 
per  Lusitaniam  vadit.  Gnomon  pedum  novem  um- 


149 


DE  IMAGINE  MDNIH  LIBRI  TRES,  —  LIB.  11. 


150 


bram  octo  pedum  &ett.  Longissimus  dies  horanim  A<iiem,  supremum.  Maneabortu  solis  naqueadquar- 


quindecim  et  noua  parte  horse. 

Cap.  XX.  —  De  septimo  circulo» 

Septimus  ab  altera  ora  Caspii  maris  incipit,  et  per 
Thraciam  versus  Veneliam,  Cremonam  Ravennam 
Transalpinam*  GalUam,  Pyreneum,  Celtiberlam  va- 
dit.  Gnomon  triginta  quinquc  pedum,  umbra  trigin- 
ta  sex.  Amplissiroa  dies  horarum  quindecim,  et  quin- 
larum  partium  horse  trium . 

Cap.  XXII.  —  De  octavo  circulo. 

Octavus  a  Tanai  per  Moeoticum  lacum  et  Sarma- 
tas,  Dacos,  partemque  Germanise  Galliie  ingredi- 
tur.  Gnomon,  ut  supra.  Longissimus  dies  horarum 
sedecim. 

Cap.  XXIII.  —  De  guatuor  solis  circulis, 

Extra  lios  facit  sol  quatuor  circulos.  Duos  in  au- 
stro  et  duos  in  aquilone.  Unum  in  austro  per  insu- 
lam  Meroen,  et  Ptolemaidam,  Rubri  maris  ur))em, 
ubi  longissimus  dies  est  horarum  duodecim,  dimi- 
dia  hora  amplior.  Alterum  per  Syenem  Jlgypti,  qui 
est  horanim  tredecim .  Unum  in  aquilone  per  hyper- 
boreos  montes»  et  Britanniam,  horarum  septemde- 
cim.  Alterum  Scythicum  a  Riphaeis  jugis  in  Thylen, 
in  quo  sex  mensibas  est  dies,  sex  aliis  nox. 
Cap.  XXIV.  —  De  varia  umbra  dierum.  —  Puteus 
in  Syene.  Fiscii  populi. 

Adhuc  in  aliis  terrarum  locis  variat  sol  umbram- 
Nam  umbilici  qui  gnomon  dicitur  umbra,  in  .Egypto, 
sequinoctiali  die,  meridie  paulo  plus,  quam  dimidiam 


tam  horam  dictum  a  mane,  quod  est  bonum,  nihil 
enim  melius  luce ;  vel  a  Manibus,  id  est  diis  infer- 
nalibas,  qui  diem  tota  nocte  inclusam  mane  emit- 
tunt.  Meridies  a  media  die;  et  dicitur  quasi  mera  et 
pura  dies.  Supremum  ab  hora  nona,  usque  ad  solis. 
oecasum,  et  dicitur  inde :  quod  supprimat  solis  cur- 
sum. 

Cap.  XX VII •  —  De  initio  et  fine  dierum, 

Hebraei,  Chaldsei  et  Persaei  diem  a  mane  inchoan- 
tes  in  mane  Bniunt ;  Mgypiii  ab  occasu,  usque  ad 
occasum ;  Romaoi  a  medio  noctis,  usque  in  medium ; 
Umbri  et  Athenienses  a  meriJie  usque  ad  meridiem ; 
christiani  a  vespera  usque  in  vesperam. 
Cap.  XX  VIII.  —  De  nominibus  dierum,  —  Cur  ordo 
B     planetarum  in  denominatione  dierum  septimance 

non  sercetur,  Christiani  quomodo  dies  nominent, 

Sic  autem  Hebraei  nominant  dies  :  Una  Sabbati, 
vel  Sabbatorum,  vel  prima  Sabbati;  secunda  Sab- 
bati;  tertia  Sabbati;  quarta  Sabbati;  quinta  Sab- 
bati ;  sexta  Sabbati;  Sabbalum. 

Pagani  vero  sic ;  Dies  Solis,  dies  Lunae,  dies  Mar- 
tisy  dies  Mercurii,  dies  Jovis,  dies  Veneris,  dies  Sa- 
turni.  Sed  cum  hsc  nomina  a  planetis  habeant,  vi- 
dendum curnon eumdem  ordinem  servent.  Sedhaec 
causa  est  :  dies  naturalis  dividitur  in  viginti  qua- 
tuor  horas,  ex  quibus  si  unicuique  planets  per  cir- 
cuitum  ter  una  hora  tribuitur,  expensis  omnibus, 
eui  planetae  prima  iterom  ofovenit,  huic  et  nomen 
diei  ascribitur.  Chriatiani  aatem  sic  dies  nominant : 


gDomonismensuramefficit.  InRoma,  nonaparsgno-  ^  Dominica  diea,  secunda  feria,  lerlia  feria,  quarta 


monis  deest  umbrae.  In  Ancona,  superest  quinta  tri 
cesima.  In  Venetia,  iisdem  horis  umbra  gnomoni  par 
fit.  In  Syene,  sol^tiali  die  medio  nulla  fit  umbra, 
ibique  puteus  a  philosophis  ad  hoc  ipsum  factus  to- 
tus  interius  illuminatur.  In  meridie  sunt  populi,  Fi- 
scii  dicti,  qui  umbram  ex  utroque  latere  mittunt.  In 
lodia  super  flumen  Hypanim,  in  solstitiali  die  um- 
bra  absumitur.  Apud  Troglodytas,  quadraginta  quin- 
que  diebus  ante  solstitium,  et  totidem  postca  umbra 
penitus  absumitur.  Et  his  nonaginta  diebus  umbra 
io  meridiem  jacitur .  In  Mcroe,  iosula  Nili,  bis  in 
anno  absumitur  umbra,  cum  sol  est  in  duodecima 
parte  tauri»  et  in  decima  quarta  parte  leonis.  In  In- 
dia  sunt  loca  Ascia  dicta,  ubi  non  sunt  umbras,  et 
septentrio  ibi  non  videtur. 

Cap.  XXV.  —  De  horiwnte. 

Ilorizon  est  quantum  aspectus  cujusque  in  cir- 
cuitu  circumscribit,  et  coelum  undique  terrse  immi- 
nere  putatur.  Quod  in  lato  mari  melius  dignosci 
potest,  ubi  nuUum  obstaculum  se  praefert.  Rxlendi- 
tur  autem  horizon  in  spatium  longitudinis  trecento- 
rum  ct  novem  stadiorum.  Centum  enim  etoctoginta 
stadia  non  excedit  acieseontra  videntis.  Sed  visus 
cum  ad  hoc  spatium  venit,  deficiens  in  rotunditatem 
recurvatur.  Hic  numerus  gerainatus  in  ante  et  retro 
horizontem  efficit. 
Cap.  XXVI.  —  De  dierum  divisione,  —  Mane  unde 

dictum .  Meridies  unde  dicta .  Supremum  unde  di- 

clum, 

Dies  vulgaris  habet  tres  divisiones,  mane,  meri- 


feria,  qninta  feria,  sexta  feria,  Sabbatum. 
Cap.  XXIX.  -^DenoeU, 

Nox  dicitur  a  nocendo,  eo  quod  noceat  oeuiis.  Est 
autem  nox»  solis  absentiay  terrse  umbra.  Fit  autem 
umbra  a  corpore  et  luee.  Dum  enim  lux  solis  eat  sub 
terra,  corpus  terrse  umbram  auperius  parit,  quse 
usque  ad  lunam  pertingit. 

Cap.  XXX.  —  De  umbra, 

Dicitur  autem  umbra,  quasi  ob  radium  scilicet 
solis,  ubi  iux  par  est  corpori,  ibi  par  est  et  umbra; 
ubi  lux  major  corpore,  ibi  umbra  deficit ;  ubi  lux 
eorpore  exiiior,  ibi  umbra  in  inrmitum  creacit.  Cum 
sol  australem  coeli  plagam  perlustrat,  nobis  noctem 
prolongat.  Cum  vero  aquilonarem,  eam  nobis  bre- 
D  viat. 

Cap.  XXXI.  —  De  eclypsi,  —  Quomodo  fiat, 

Cum  luna  umbram  noctis  incidit,  a  luce  deficit,  et 
hic  defectus  eclypais  dicitur.  Sol  vero  objeotu  lunae 
eclypsin  patitur,  dum  videlicet  luna  sub  sole  in  ea- 
dem  linea  graditur. 

Cap.  XXXH.  —  De  septem  temporibus  noctis, 

Habet  autem  nox  septem  tempora.  Videlicet,  cre- 
pusculum,  vesperum,  conticinium,  intempestum, 
gallicinium,  malutinum,  diliculum . 

1<>  Crespulum  est  dubia  lux.  Creperum  enimdici- 
tur  dubium.  Bst  autem  inter  tenebras  et  lucem. 

2°  Vesperum,  a  stella  quae  vesperus  nominatur. 

3«  Conticiniumj  com  omnia  conticescunt,  id  est 
silent. 


161  HONORII  ADGUSTODUN.  OPP.  PARS.  I.  -  DIDASG.  ET  HISTOR. 

4«»  Iniempestum,  media  nox,  cum  oon  est  lempus  A     Tebel.  JanuarUnu 

operandi. 

5*  Galliciniumf  cum  galli  canlant. 

6«  Matutinum,  cum  mane  aurora  adventat. 
Cap.  XXXHI.  —  De  Hebdomada, 

Hebdomada  quarta  para  luuaris  mensis  dicilur, 
Graece  vero  a  septenario  nuraero  :  mi  enim  dici- 
tur  septem.  LaUne  autem  dicitur  septimand,  quasi 
septem  manes,  id  est  dies. 

Haec  habet  septem  species. 

Prima  est  hebdomada  divina,  in  qua  Deus  sex 
diebus  cuncta  condidit  et  in  seplimo  requievit. 

Secunda  esl  in  qua  hic  mundus  volvitur,  in  qua 
nos  exemplo  Dei  sex  diebus  operamur. 

Tertia  est  septem  hebdomadae  insimul,  priusquara  p 
Pentecoste  celebratur.  In  qua  lex  Judfleis,  Spiritus 
sanctus  Chrislianis  datur. 

Quarta  est  septem  mensium,  per  quos  tres  fesli- 
vilates  Tabernaculorura  servabantur. 

Qtiinta  est  septem  annorum,  per  quos  annus  re- 
missionis  agebatur,  in  quo  populus  ab  opere  cessare 
jubebatur. 

Sexta  a  septies  septem  annorum,  post  quos  Jubi- 
laeus  annus  feriabatur. 

Septima  est  sepluagies  septies  annorum,  post 
quos  Chrislus  nasci  a  Daniele,  imo  ab  angelo  pro- 
miltebatur. 


152 


Sebat.  Febmaribus . 

Adar.  Martius, 

iEgyptii  vero,  auctore  Abraham,  menses  a  Septem- 
bri  computant.  Sicque  eos  vocant  : 

^^-  September. 

October, 
November, 
December. 
Januarius, 
Februarius. 
Martius. 
Aprilis. 
Maius. 
Junius. 
Julius. 
Augustus. 
Grajci  aulem,  Phoroneo  auctore,  a  Deccmbri  men- 
ses  inchoant,  quos  sic  appellant : 


'Aeup. 
Xotax. 

Me;^eep. 

^«{xevbi^. 
^apjAouOt. 
Haj^oiv. 
Hauv(. 


C.1P.  XXXIV.  —  De  mensibus.  Mensis  lunaris 
solaris  mensis. 

Meosis  est  duodecima  pars  anni.  Dicitur  autem  a  C 
mensura,  vel  a  Mene,  quod  est  luna. 

Lunaris  autem  mensis  viginti  novem  diebus,  duo- 
decim  horis  impletur. 

Solaris  vero  iriginta  dicbus,  ac  decem  semis  horis. 
Lunaris  mensis  est  a  nova  luna  usque  ad  novam. 
Luna  autem  pervolat  zodiacum  viginti  novem  die- 
bus,  et  duodecim  horis  :  bis  duodecim  sunt  viginti 
quatuor,  quod  est  integer  dies.  Hic  quia  non  potest 
dividi,  uni  mensi  ascribitur.  Inde  est,  quod  unus 
mensis  habet  tricesimam,  alter  vicesimam  nooam 
lunam. 

Solaris  mcBsis  est  unius  signi  progressio.  Sol  in 
unuquoque  signo  moratur  triginta  diebus  et  dimi- 
dio,  quia  dimidius  in  duobus  signis  efficit  inlegrum 
diem.  Hic  quia  non  potest  in  duos  partiri,  uni  ascri-  -r. 
bitur  mensi ,  et  ideo  habet  unus  mensis  triginta 
uhum  diem,  alter  triginla. 

Cap.  XXXV.  —  Denominibus  mensium. 
Hebraei,  auclore  Moyse,  sic  menses  nominanl,  in- 
cipientes  ab  Aprili,  in  quo  Pascha  celebrant : 


'A7ciX>.a''oc 

Ai>Syva'.oc. 

IlepiTrtoc. 

AucTpoc. 

HavTxo;. 

AaTejAtfftoc. 

AeuTtoc  et  Aa'!aiocr. 

navc{i.oc. 

Aoiooc. 

EopTctaToqt. 

Y^;ep6ep{Tatoc. 

A'oc. 


Nisan. 

Liar. 

Sinan. 

Thamus. 

Ab. 

Elul. 

Thirsi. 

Harhesvan. 

Casleu. 


Aprilis. 

Maiu3. 

Junius. 

Julius. 

Augustus. 

September. 

October. 

November. 

December. 


December. 
Januarius. 
Februarius. 
Martius. 
Aprilis. 
Maius. 
Junius. 
Julius. 
Auqustus. 
September. 
October. 
November. 

Cap.  XXXIV.  —De  mensibus  Romamrum. 
Romulus  Romanis  decem  menses  ordinavit,  quo- 
rum  primum  Martium  a  Marte,  qui  in  hoc  mense 
in  Phrygia  natus   est,  nominavit,   cujus  se  filiura 
falso  praedicavit. 
Decimum  vero  Decembrem  appellavit. 
Numavero  Pompilius  duos,  Januarium  videlicet 
et  Februarium  adjecit. 

Sunt  autem  menses  Romanorum,  ab  idolij,  a  re- 
gibus,  a  numeris  dicti. 

Cap.  XXXVII.  —  De  Januano. 

Primus  Januarius  dicitur,  ab  idolo  Jano,  deo  pria« 
cipii,  eo  quod  hic  mensis  est  principium  anni.  Di- 
citnr  et  a  Janua,  eo  i^uod  per  eum  intret  annus. 
Cap.  XXXVIII.  —  De  Febriiario. 

Secundus  Februarius,  a  Februo,  Jd  est  ab  idolo 
Plutone  deo  infernali,  cui  hoc  mense  sacrificabant, 
dum  civiialem  in  ejus  honorern  luminibus  lustra- 
bant.  Dicitur  a  febre,  id  esl  frigore.  quia  frigidum 
est  illud  tempus . 

Cap.  XXXIX .  —  De  Martio. 
Tertius  Martius  a  Marte  idolo  belli,  patre  Ro- 
muli,  auctoris  Romanae  genlis ;  cui  Marti  mililes  hoc 
mense  sacrificabant .  Dicitur  etiam  a  maribus,  eo 
quod  cuncta  animantia  hunc  mares  desiderent. 

Cap.  XL.  —  /)e  Aprili. 
Quartus  Aprihs,  ab  Aphrodisi  vel  Afrili,  id  esl 
Venere  idoio  dea  amoris,  cui  consecratus  erat  hic 


453 


Dfi  IMA61NE  MUNDI  LIBRI  TRES.  —  UB.  U. 


154 


mensfs.  Dicitur  eliaiQ  quasi  aperiUs,  eo  qaod  aperiat  A  unumquodque  tribus  mensibus  distiuguitur.  Dicta 

autem  vicissitudo,  quia  vices  mutat  ia  anno ;  vide- 
licet  in  ver,  aasatem,  autumnum,  et  hiemem. 

Cap.  LIH.  —  De  vere, 
Yer  est  quarta  pars  anni,  constans  trihus  mensi- 
bus;  dicitur  a  vernando,  quia  tunc  prata  virent, 
sylvae  frondent.  Hoc  est  huroidum  et  calidumy  et  ia 
hoc  fit  aequiooctium. 

Cap.  LIV.  -'Deastate. 
JE^Us  est  quarta  pars  anni,  constans  tribus  men- 
sibas,  et  dicitur  ab  sBstu,  id  est  calore.  Haec  est  ca- 
lida  et  sicca.  Haec  et  messis  vocatar  et  in  bac  solsti- 
tium  celebratur. 

Cap.  LV.  —  De  auiumno. 
B  Autunmus  est  quarta  pars  anni  tribus  mensibus 
constans.  fit  dicitur  ab  Aulumo,  id  est  coliigo,  sci- 
licet  fractus  terrse.  Hic  est  siccus  et  frigidus.  Hic 
etiam  vindemia  nominatur,  et  in  hoc  aequinoctium 
librae  aeqaatur. 

Cap.  LVI.  —  De  hUme, 
Hiems  est  quarta  pars  anni;  tribus  mensibus  per- 
ficitur^  et  a  rigore  dicitur.  fist  enim  frigida  et  hu- 
mida,  et  in  hac  agitur  solstitialis  dies. 

Cap.  LVIL  —  De  incequalitate  temporis, 
Hseo  autem  vicissitudo  in  nostris  tantam  partibus 
agitur.  In  India  vero,  ubi  sunt  alii  ortus  siderum, 
sunt  bins  in  anno  sestates,  binae  messes.  In  roedio 
hiems  placida.  la  iEgypto  quoque  natura  hietnis 
roedia  hieme  campus  herbis,  floribus,  sylv»  frondi. 
C  bus  vestitur,  quandoque  arbor  pomis  oneratur. 

Cap.  LVIIL  —  De  elementis, 
Quatuor  quoqae  elementa  qualitalibus  quatuor 
temporum  connectuntur.  Terre  namque  sicca  et  fri- 
gida  autumno ;  aqua  frigida  et  humida  hiemi ;  aer 
humidus  et  calidas  veri;  ignis  calidus  et  siccus 
aestati  coHigatur. 

Cap.  LVX.  —  De  homine  microcosmo. 
lisdem  qaalitatibus  est  humanum  corpus  tempe- 
ratum,  unde  et  microcosmus,  id  est  minos  mundus 
appellatur.  Sanguis  namque  qui  vere  crescit,  est  hu- 
midus  et  calidus,  et  hic  viget  in  infantibus.  Cholera 
rubea  crescens  in  «estate ;  est  calida  et  siccn,  et 
hec  abundat  in  juvenibus.  Melancholia  a  cholera 
nigra  crescens  autumno  in  provectioribus.  Phleg- 


terram  in  flores 

Cap.  XU.  —  De  Maio. 
Quiatos  Maius  a  Maia  et  Jove,  qaasi  [a  majestate, 
sive  a  Maia  matre  Mercurii,  eui  merealores  hoc 
mense  saorificabanL  Dicitur  et  a  majoribns  soilicet 
principibos  Romanorum,  qui  hoc  mense  Jovi  im- 
molabant. 

Cap.  XLU.  —  De  Junio. 
Sextos  Janioa  a  Janone  dea  regni  dictus,  cai  erat 
conseeratus.  Dicitur  et  a  janioribas^  qui  armis  Ro- 
mam  defeadebant,  et  regni  fastigium  e  Junone  affe- 
ctabant. 
Gap.  XLIII.  —  De  Julio.  Vnde  dictus  QuinHlis. 
Septimus  Julius,  a  Julio  Csesare,  qui  in  hoc 
mense  imperator  ereatus  est,  et  in  hoc  in  deum  est 
relatus.  Hic  prius  Quintilis  dicebatur,eo  quodquin- 
tas  esset  a  Martio,  qui  primus  erat  institutus  a  Ro* 
mulo. 

Cap.  XLIV.  —  De  Aujusto.  Unde  dictus  Sextilis. 
Octavus  Augustus,  ab  Augusto  Caesare,  qui  in  hoc 
mensc  victor  exstitit,  et  Romanum  imperium  ad- 
auxit.  Ideoque  divinitatem  promeruit.  Hic  prius 
Sextilis  est  dictus,  eo  quod  a  primo  Martio  esset 
sextus. 

Cap.  XLV.  —  De  Septemhri. 
Nonus  September,  quasi  septimus  imber. 

Cap.  XLVI.  —  De  OctoM. 
Decimus  October,  quasi  octavus  imber. 
Cap.  XLVII.  —  De  Novembn. 
Undecimus  November,  quasi  nonus  imber. 

Gap.  XLVIII.  —  De  Decembri. 
Duodecimus  December,  quasi  decimus    imber. 
Sunt  enim  hi  menses  pluviales,  et  ideo  a  numero, 
et  imbribus  nomen  habent. 

Cap.  XLIX.  —  De  Kalendis. 
Kalendaea  verbo  xoXlio,  quod  est  convoco,  dicun- 
tar.  Poatifex  namque  novam  lunam  regi  nuntiare 
debuit,  post  cvgus  sacrificium  Kalo  quinquies,  vel 
sexies  clamavit,  per  hocque  signum  populum  in  cu- 
riam,  ob  hoc  Calabriam  dictam^  ad  sacrificium  vo- 
cavit.  Et  ab  hoc  verbo  KaXeco  primam  diem  mensis 
Kalendas  vocare  placuit. 

Cap.  L.  —  De  Nonis. 


Inde  per  novem  dies  vulgus  de  rure  vocatus  in  D  fnata^  quae  hieme  dominautur  in  senibus 


urbem  convenit,  et  ibi  feriarum  servandarum  scita 
a  rege,  vel  pontifice,  accepit,  et  inde  Non»  dicuntur. 
Dicuntar  et  a  nundinis,  et  mercimoniis  quae  vel  in 
urbem  deferebant,  vel  ibidem  emebaut. 
Cap.  LI.  "  De  Idibus. 

Idus  dicuntur  dies  mensea  dividunt,  ab  iduare, 
quod  est  dividere :  Dicuntur  etiam  ab  idaea,  quod  est 
species,  quia  iuna  plenam  sui  speciem  in  medio 
meose  mimstrat. 

Hebrsi,  et  Jlgyptii  et  Grsci  nec  Kalendas,  nec 
Nonas,  nec  tdus  observant,  sed  tantum  dies  a  nova 
lona,  ad  novam  computant. 

Cap.  LIL—  De  vicissitudinibus  anni. 

Vicisaitudo  in  quatoor  anni  tempora  dividitur,  et 


In  quihns  sanguis  pollet  sunt  hilares,  misericor- 
des,  ridentes,  loquaces. 

In  quibus  cholera  rubea  sunt  macilenti,  voraces, 
veloces,  audaces,  iracundi,  agiles. 

In  quibus  nigra  cholera  stabiles,  graves^  compositi 
moribus,  et  dolosi  sunt. 

In  quibus  phlegmata  tardi,  somnolenti,  obliviosi 
sunt. 

Cap,  LX.  —  Dj  anno. 

Annus  dicitur  ab  innovando,  eo  quod  cuncta  trans- 
euntia  innovat. 

Dicitur  et  annus,  quasi  annulus,  eo  quod  in  se  re- 
volvitur,  ut  circulus. 

Annus  autem  multis  modis  accipitur. 


45S 


HONORFf  AUGUSTODDN.  OPP 


Cap.  LXL  —  De  anno  lunari. 

Lunaris  aimus  qttinquevaric  dicitur. 

Primus  lunaris  annus  est,  cum  luna  omnia  signa 
zodiaci  pervolat,  qui  viginti  septem  diebus  et  octo 
horis  constat. 

Secundus,  duobus  diebus  ct  quatuor  horis  pro- 
lixior,  postquam  luna  a  sole  reaccenditur,  qui  pro- 
prie  mensis  nominatur. 

Tertius  qui  dicitur  communis,  qui  duodecim  hu- 
jusmodi  mensibus,  in  trecentis  quinquaginta  qua- 
tuor  diebus  expletur. 

Quartus  embolismus,  id  est  superaugmentum,  qui 
tredecim  mensibus  in  trecentis,  octoginta  quatnor 
diebus  conficitur.  Qui  uterque  ab  Hebraeis  a  Pas- 
chali  mense  incipit,  ibique  finitur.  A  Romanis  au- 
tem  a  Januarii  luna  incboatur,  ibique  terminatur. 

Qointus  est  lunaris,  sive  decemnovennalis,  cum 

luna  post  novemdecim  annos  ad  easdem  revertttur 

ffitates. 

Cap.  LXIL  —  De  solari  anno. 

Solaris  annus  est,  cum  sol  omnia  zodiaci  signa 
perlustrat,  qui  trecenti  sezaginta  quinque  diebus 
et  sex  horis  constat. 

Cap.  LXin.  —  De  bissextili. 
Bisfsextilis  annus  est,  dum  quarto  anno  bissextus 
inseritur,  et  uno  die  longior  priori  cognoscitur.  Est 
et  alius  solaris  annus,  cum  sol  post  vigioti  octo  an- 
Dos  ciroulum  concurranlium  complet. 

Cap.  LXIV.  —  De  mercurU  anno. 
tlercurius,  trecentis  tnginta  novem  diebos  circu- 
lum  suum  complet. 

Cap.  LXV.  —  Veneris  annus, 
Veneris  annus  irecentis  quadraginta  oclo  diebus 
perfkitnr. 

Cap.  LXVI.  —  Martis  annus, 
Martis  annus  duobns  solaribus  constat. 

Cap.  LXVIl.  —  Jovis, 
Jovis  annus  duodecim  annis  exstat . 

Cap.  LXVni.  —  Satumi. 
Saturni  annus  triginta  annis  completur. 
Cap.  LXIX.  —  Annus  magnus. 
Magnus  annus  quingenlis  trigtnta  duobus  annis 
revolvitur. 

Extra  bos  sunt  duo  legales  anni .  Unus  qui  dici- 
tur  annus  remissionis,  habens  curricula  septem  an~ 
norum,  alter  Jubila&us  quinquaginta  annorum. 

Cap.  LXX.  —  De  anno  civill.  —  Cur  Plato  tot 
millia  annorum  ponat, 

Annum  civilem,  id  est  solarem  Hebrsei  vemo  ab 
aequinoctio,  Graeci  a  solstitio,  i£gyptit  ab  autumnOi 
Romani  a  bruma  incipiunt.  Apud  Indos  unus  men- 
sis ;  apud  iEgyptios  vero  olim  erat  annus  quatuor 
mensium ;  apud  Acarnanas,  se\  racnsium ;  apud 
Lavinlos  tredecim  mensium;  apud  quosdam,  unum- 
quodque  tempus  anni,  scilicet  ver  et  alia  pro  anno 
computatur.  Unde  et  Plato  ponit  novem  millia  an- 
norum,  TuUius  vero  quindecim  miilia  annorum. 

Cap.  LXXI.  —  De  bissexto.  Curin  Februario 
intercalaris  dies  ponatur. 

Annus  solaris,  ut  in  horosoopo  horologtt  estinve* 


.  PARS.  —  WDASC.  ET  HISTOR.  156 

A  stigatum,  trecentis  sexaginta  quinque  diebus,  et  qua- 
drante  conficitur.  Quadrans  autem  est  quarta  pars 
di3i,  scilicet  sex  horae.  la  quatuor  autem  annis 
quatuor  quadrantes  viginti  quatuor  horas  confi- 
ciunt,  quod  est  iuteger  dies.  Hi  ergo  dies  in  quarto 
anno  sexto  Kaiend.  Martii  intercalatus  et  bissexUis 
nominantur.  Hunc  Julius  Csesar  interposuit,  et  to- 
tius  computi  errorem  per  hunc  correxft.  Hunc 
iEgyptii  et  Grseci  in  fine  anni  supponunt,  Romani 
autem  in  Febroario,  eo  quod  cscteris  brevior  est,  in- 
aerunt.  QuiaoUm  ibi  integer  mensis  intercaiahatur ; 
ideo  vero  non  ante  sextum  Kalend.  Maf tii,  qai  a  sept. 
kalend .  Martii  magno  tripudio  civitatem  lustrabant, 
et  nihil  eis  incipere  ante  transaetam  festivitatem  li- 
cebat. 
Q     Cyclus  Bissextilis  quatuor  impletur  annis. 

Cyclus  indiclionalis  ab  Octobri  incipiens  quiode- 
cim  annis. 

Cyclus  decennovennalis,  a  Paschali  Iuna«  in- 
choans  novendecim  annis. 

Cyclus  solaris  a  Martio  inchoans,  viginti  septem 
annis. 

Cyclus  magnus,  quingentiSy  triginta  duobus  an- 
nis  perficitur. 

Cap.  LXXII.  —  De  olympiadibus , 
Olympias  sunt  quatuoranni.  Apud  Elidem  civita- 
tem  Grsecise  est  institutum,  post  quatnor  annos  ad 
Olympium  montem  convenire,  et  ibi  palsestrales  lu- 
dos  agere,  et  inde  dicuntur  olympiades. 

Cap.  LXXni.  —  De  tustns. 
n 

Lustrum  sunt  quinque  anni.  Romanis  enim  ab 
omnibus  gentibus  solvebatur  tributum.  Quinque  an- 
nis  es,  quuique  argentum,  quinque  aurum.  Bt  sem- 
per  per  quinquennium  Romam  veniebant,  et  urbem 
lustrabant,  et  inde  unumquodque  quinquennium  lu- 
strum  dicitur. 

Cap.  LXXIV.  — Be  Indictionibus, 
Omnes  autem  simul  indictiones,  ab  indicendo  di- 
cuntur,  quia  semper  post  quindecim  annos  ad  pri- 
mum  censum,  id  est  m  re|(ertebatur. 

Cap.  LXXV.  —  De  astate.  —  Hominis  oitates  sex, 
Sex  cetates  mundi, 

iElas  vel  generatio,  est  vita  uniuscujusque  nomi- 
nis,  vel  centum  anni.  Est  etiam  aetas  cum  nuUus 
^  superfuerit,  qui  nunc  vivit.  Sunt  quoque  sex  xlates 
hominis.  Priroa,  infantia  ad  septem  annoS ; 

secunda  pueritia^  ad  quatuordecim  annos ; 

tertia  adolescentia,  ad  viginti,  et  unum  annum  ; 

quarta  juventus,  ad  quinquagesimum  annum  ; 

quinta  senectus,  ad  septuagesimum  annum  ; 

sexta  decrepitUf  ad  ceatum  annos,  vel  usque  ad 
roortem . 

Sunt  nihilominns  sex  eetates  mundi. 

Prima  ab  Adam  ad  Noe ; 

sccunda  a  Noe  ad  Abrabam  ; 

tertia  ab  Abrabam  ad  David  ; 

quarta  a  David  ad  transmigrationem  Bubylonis ; 

quinta  inde  ad  Chriitum ; 

aetta  usque  in  finem  mandi. 


157 


DK  IMAGINR  MUNDI  LIBRITRES.  -^  LIB.  II. 


458 


Cap.  LXXVI.  —  De  Sasculo.  A 

Saecnlum  sunt  mille  anni ;  dicitar  autem  sacculum 
quod  se  sequilur,  in  sseculum  seculi. 

SsDCulum,  tcmpus  Graece. 

SaBculum  iemporis  lcgis. 

Saecula  saeculorum. 

Saecula,  temp(»ra  Christianorum. 

Saecula  Judaeorum  et  paganorum. 

Est  et  saeculum  sseculi,  regnum  ccclorum ,  quod 
sequitur  istnd  ssculam ,  srcut  scribitur  :  Beati  gui 
haintant  in  domo  tua,  Domine,  in  swculum  sasculi 
ijPsal.  Lxxxiii,  5). 

Cak  LXXVtl.  —  De  decennovennali  cyclo, 

DeeennOTennaHs  cjclus  dicitur,  quasi  novendecim 
annorum  circulus.  Per  tot  eniro  annos  peragit  luna  p 
carsnm  snum,  nitens  contra  flrmamentum. 

Dividitnr  autem  in  duo. 

In  doodeoim  eommnnes,  et  in  aeptem  enbotisma- 
les  annos. 

Commmies  dleimtuf*,  catn  duo  aquales,  scilteet 
duodedm  mensium  lunarrium  a  Pascha  «d  aliud 
Pascha  eoneurfunt. 

Embolismus,  qd  supercreseens  dicitur,  eet  is  qu^ 
a  Pascha  ad  aliud  Pascha ,  tredecim  menses,  id  est 
tredeeim  novas  lunas  habet.  Hoe  totum  ideo  fit  quod 
Pascha  aote  aequinoctium  ef  ante  decimam  qvartam 
lunam  Aprilis,  qui  apud  Hebraeos  primus  dicitur, 
a^  aon  lieeC. 

Cap.  LXXVIII.  —  De  oqdoade. 

Dividitur  adhuc  in  duo  :  in  octoadem,  et  endeca-  C 
dem.  Oetoas  sunt  octo  anni,  endecas  undecim.  Duo 
enim  communes  semper  praecedunt  embolismum. 
Iq  octavo  autem  loco  praecedit  unus  communis 
embolismum ,  et  hic  numerus  octoas  appellatur. 
Deinde  iterum  semper  duos  communes  praecedit 
tertius  embolismus.  lo  undecimo  vero  lcco  unus  tan- 
tom  praecedit  embolismus.  Et  hic  numerus  endecas 
Yocaiur. 

Cap.  LXXIX.  —  De  cyclo  solari. 

Solaris  autem  cyclus  viginti  octo  annis  peragitur, 
propter  septem  bissextos.  Oportet  enim  ut  bissextus 
siogulos  dies  septimanae  tangat ,  et  sic  per  eosdem 
recurrat.  Septies  autem  quatuor  faeiunt  viginti 
oclo;  bissextus  enim  in  quarto  tanlum  anno  inter- 
ponitur.  D 

Cap.  LXXX.  —  De  numero  artieulorum. 

Lunarem  cursum  sie  in  articnlis  adjunctis  ungui- 
bus  computabis.  A  radice  pollicis  laevae  manus  incipe 
et  per  singulos  articubs ,  el  ungoes  numera ,  et  in 
fiae  minimi  digiti  novemdecim  annos  hibebis. 

Solarem  sic  autem  in-  articitlis  utriusque  manus 
absque  unguibns  coroputabis.  A  minimo  dii^ito  laevae 
manus  inchoa,  et  per  transversum  in  quatuor  digi- 
tis  nu^nera.  In  quarto  semper  biss«;xtum  nota.  In 
altera  manu  simiUter,  et  habebis  annos  viginti  qua- 
toor.  Deinde  in  utroque  pollice  binos  annos,  qui, 
prioribus  juncti,  perduct  viginli  octo  annos . 

Geminus  est  autem  solaris  cursus»  tJnus  quo  qao- 
tidie  ab  oriente  in  occidentem  firmamentum  sequi- 


tur,  alter  quo  contra  firmamentum  nitens  viglnti 
octo  annis  graditur. 

Cap.  LXXXI.  —  De  maqno  anno. 
His  cyclis  duobuft  conficitur  magnus  annus.  Nam 
vicies,  et  octies  novendecim,  vel  decies,  et  novies 
viginti  octo,  sunt  quingenti.  Triginta  vero  annipost 
qaos  onmed  planetffi ,  et  oauies  stellA  ad  primnm 
puDctum  unde  digressi  sunt  recurmnt,  et  per  eas- 
dem  lineas,  ut  prius  redeunt.  Luna  namque  quod- 
libet  zodiacl  signum  duobus  diebus,  et  sex  horis, 
ac  besse  unius  horse  lustrat.  Omnia  signa  viginti 
septem  diebus,  et  octo  horis  pervolat. 

Cap.  LXXXII.  —  De  eyclis. 

Mercurius  quodque  signum  viginti  oclo  diebus,  et 
sex  horis ;  totum  zodiacum  vero  trecentis  triginta 
novcm  diebus  perroeat. 

Venus  vero  quodlibet  signum  viginti  novem  die  - 
bus  et  quinque  horis.  Totum  signiferuro  trecentis 
quadraginta  octo  diebus  circuroit. 

Sol  triglnta  diebus  ac  decero  horis ,  et  seroisse 
singula  S'gna  lustrat .  Oronem  zodiaci  ambitum  tre- 
centis  sexaginta  quinque  diebus  et  sex  horis  trans- 
volat. 

Mars  quodque  signuro  sexaginta  diebus  et  vi- 
ginti  una  horis,  omnia  signa  dnofous  annis  perlabi- 
tur. 

Jovi«  stella  siogulis  signis  aMHim  uaum  imaiora- 
tur.  Omnia  vero  duodeeim  anms  pervagatur. 

Saturnus  in  unoquoque  signo  doos  annos  et  een- 
tum  octogtnta  dies,  et  quindeeim  horas,  id  est,  di- 
midium  annum  immoratur;  totum  aulem  signife- 
rum  eirculum  triginta  annis,  propter  nimiam  alti- 
tudjnem  coBtra  eofeluiB,  sient  alii  currena,  perla- 
bitur. 

.  Cap.  LXXXni.  —  be  auctoribus  cycli. 
Cyclum  Eusebius  Csesariensis  prirous  composuit 
postea  Theopbilus ,  Alexandrise  episcopus,  rogatu 
Leonis  papae  lucidius  exposuit ;  deinde  Dionysius 
abbas,  Roroae,  ut  hodie  habelur,  scripto  protulit. 

Cap.  LXXXIV.  —  De  cequinoxio  et  $oMUio. 

^quinoxia,  et  solstilia  fachmt  qmitoor  zodiaci 
signa,  in  modum  crucis  aeqoaK  spatio  locata.  Nam 
signum  arietis,  in  quo  sol  est  colIoeatuB,  in  oriente 
est  positum,  quod  facit  vemale  sequiDoctium.  Libra 
in  qua  luna  est  condita  ,  est  in  occidente ,  huic  op- 
poeita,  et  facit  auturonale  aequinoctiuro.  Cancer  au- 
tem  versus  Aquilonem  tenet  coeluro,  nbi  est  altissi- 
mum,  et  facit  seslivale  solstitiam ;  Capricomus  vero 
versus  Austrnm  premit  coelom,  ubi  est  humillimuro, 
et  facit  hiemale  solstilium . 

iEqoiaoctium  dicitur  ab  aequo  et  nocte  :  Graece 
vero  isemeria,  ab  aequo  et  die .  quasi  aequidies. 

Vernale  aequinoctiura  non  oetavo  sed  doodecimo 
Kalend.  Aprilis  habendum  lex  et  Evangetinm  cla> 
mant,  et  horologii  inspectio  manifeste  probat.  Se- 
cundum  legero  enim  non  licuit  Pascha  ante  aequi- 
noctium  celebrare.  Qui  autem  Evangelium  diligenter 
legerit^  Domiaum  non  octavo  sed  decimo  Kalend. 
ApHI.  passumvidebit.  Siergo  octavo  Kalend.  April. 


469 


HONORU  ADGUSTODUN.  OPP.  PABS.  I.  -^  DIDASC.  ET  fflSTOR. 


160 


esl  aBquinocliuno,  tunc  Dominus  contra  legem  Pa-  A  quenli  mensi,  pro  regularibus.  Verbi  gratia  :  Mar- 

scha  ante  aequinoctium  celebravit,  qui  non  soivere 

legem,  sed  implere  venit.   Sed  et  Judaei  contra  pa- 

triunii  morem  gesserunt ,  qui  Pascha  in  in^onve- 

nienii  lermino  egerunt.  Verumtamen  cum  horum 

neutrum  fuerit,  transacto  duodecimo  Kalend.  April. 

a^quinoctio,  Dominus  solito  more  Pascha  cum  Ju- 

daeis  uiidecimo  Kalend.  Aprilis'  celebravit  Pascha]i 

die^  quod  erat  decimo  Kalend.^  suo  sanguine  nos 

redemit.  Octaro  Kalend.  resurrexit. 

Autumnale  quoque  aequinoctium  non  octavo,  sed 
duodecimo  Kalend.  Octobr.  habendum  demonstrat 
horologium. 

Solstitium  ideo  dicitur,  quod  sol  stet,  sciiicet  quod 
aliius  coelum  scandere  non  valeat,  sed  retro  gradum 
flectat. 

^stivale  solstitium,  non  octavo,  sedduodecimo 
Kalend.  Juiii  horoscopus  horologii  clamat  habendum, 
quod  noctem  brevissimam  diem  facit  longissimum, 
.  cum  sol  scandit  cancri  signum. 

Hiemale  quoi^ue  solstitium  non  octavo,  sed  duo- 
decimo  Kalend.  Decembris  habendum  eadem  ratione 
probalur.  Cum  sol  in  capricorno  positus  brevissi- 
raum  diem ,  longissimam  noctem  facere  non  igno- 
ratur. 

Cap.  LXXXV.  —  De  saltu  lunm. 
Luna  a  sole  recedens  post  viginti  novem  dies  et 
horas  duodecim  eum  iterum  consequrtur  :  sed  hora 
duodecima  nondum  peracta ,  a  sole  reaccenditur. 
Restant  enim  ex  hora  per  singulos  menses  quatuor 
momenta,  et  unica  unius  roomenti,  et  unus  atomus.  ( 
Hsec  per  singulos  anno^  augmentata ,  post  noveu- 
decim  annos  inlegrum  diem  periiciunt.  Qui  dies  nu- 
mero  lunae  aubtrahitqr,  dum  prima  pro  triginta  com- 
putatur.  Isque  saltus  lunae  nominatur.  Ideo  autem  in 
decimo  nono  anno,  et  in  Julio  mense  fit  lunae  saltus 
quia  et  hoc  fecit  maler  astronomiae,  ^Egyptus. 

Cap.  LXXXVI.  -^  De  minutis. 
Quia  hic  saepius  minutiae  ponuntur,  quae  forsitan 
a  plerisque  minus  sciuntur,  sciendum  quod  uncia 
esl  duodecima  pars  eujusque  rei  in  duo  divisae:  bis- 
sae  duae  partes  alicujus  rci  in  tria  partitae  lcrtia  su- 
blata.  Quaelibet  autem  pars  illarum  dicitur  triensrei 
in  quatuor  partes  divisae.  Quarta  pars  dicitur,  qua- 
drans;  reliquae  tres,  dodrans. 


tius  habet  triginta  unum  et  quinque  regulares,  quod 
sunt  septies  quinque,  et  remanet  unus.  Hic  erit  re- 
gularis  Aprilis.  Sic  in  caeteris.  Aliter,  quota  feria 
primo  anno  fuit  in  Kalendis  mensium,  tot  erunt  re- 
gulares  mensium.  Verbi  gratia  :  in  Kalendis  Martiis 
sunt  quinque  :  quinque  ergo  sunt  regulares  Kalend. 
April.,  una  feria  et  unus  regularis.  Sic  in  caete- 
ris. 

Cap.  LXXXVUL  —  De  concuirentibtu , 

Concurrentes  autem  habent  hoc  exordium.  So- 
laris  annus  habet  hebdomadas  quinquaginta  et  duas 
et  unum  diem.  Hic  unus  erit  primo  anno  solaris 
cydi  concurrens,  quia  concurrit  regulariter  ad  inve- 

B  niendam  feriam  primam  in  Kalendis  mensium.  Sin- 
gulis  annis  adde  unum,  usque  ad  septimum.  Quarte 
anno  bissextus ,  pro  concurrentibus  accipitur.  IUo 
uno  anno  unus  concurrens  transiiitur,  bissextili  anno 
utero  in  Januario,  et  Februario  bissexto  pro  con- 
currente.  In  reliquis  mensibus  coacunrente. 

Primus  annus  in  creatione  mundi  fuit  sine  con- 
currentibus.  Quarta  feria  fuit  in  nono  Kalend.  Apri- 
lis,  vel  sexta  Kalend.  Mart.  Tot  erunt  concurrentes 
illo  anno. 

Concurrentes  junge  regularibus,  si  infra  septi- 
mam  fuerit ,  talis  erit  feria  in  Kalendis  cujusque 
mensis.  Si  septimam  excesserit,  Septem  subla- 
tis,  quod  remanet  erit  feria.  Hi  enim  regulares 
atque   concurrentes    Septenarium    numerum   non 

n,  excedunt. 

Cap.  LXXXIX.  —  De  regularibM  et  epactis. 


Cap.  LXXXVII.  —  De  regularibus  feriarum. 

Regulares  feriarum  tt  concurrentes,  a  Martio  su- 
munl  inilium ,  a  quo  olim  Romani  habuerunt  anni 
principium.  A  Romanis  enim  sunt  iaveniae.  Regu- 
lares  inde  dicuntur,  quod  calculatores  regant.  Con- 
currentes  vero  inde,  quoJ  regularibus  concurrant. 
Regulares  habent  tale  exordium.  Solaris  annus  tre- 
centis  sexaginta  quinque  diebus  peragilur.  Sol  autem 
per  singula  duodecim  signa  triginta  diebus  immo- 
ratur.  Duodecies  igitur  triginta  vel  Iricies  duodecim, 
sunt  irecenta  sexaginta.  Remanent  itaque  quinque. 
Hi  sunt  regulares  Marlii.  In  caeteris  mensibus  sic 
oriuntur.  Praecedenlis  mcnsis  dies  cum  regularibus 
in  septem  partes  aequas  partire,  quod  remanet  se- 


Regalares  et  epaclae  a  Septembri  sumunt  initium, 
quem  Jlgyptii  ponunt  anni  principium.  Ab  ipsis 
enim  sunt  inventi.  Hi  regulares  simile  habent  exor- 
dium,  ut  superiores ;  et  ideo  September  habet  quin- 
que. 

In  reliquis  mensibus  sic  inveniuntur :  praecedentis 
mensis  dies  cum  regulari  sume;  si  trigesimam 
lunam  habct,  viginti  quinque  toUe ;  quod  remanet 
Iribue  sequenti  pro  regulari. 

Aliter.  —  Quarta  luna  in  primo  anno  in  Kalend. 
fuit.  Undecim  sublatis,  quot  remanent,  tot  erunt 
regulares  lunae  :  Verbi  gratia  :  in  Kalend.Septemb. 
j.  luna  eril  decima  sexta ,  undecim  tolle  et  remanent 
quinque  :  Iquinque  erit  regularis.   Sic  in  caeteris. 

Epactae  autem  sic  oriuntur  :  annus  solaris  habet 
dies  trecentos  sexaginta  quinque ,  lunaris  vero  tre- 
centos,  quinquaginta  quatuor  :  qui  numerus  ab  alio 
superatur  undecim  diebus.  Hi  undecim  epactae,  id 
est  adjectiones  nominanlur,  quia  singulis  annis 
regularibus  mensium  ad  inveniendam  lunam  adji- 
ciuntur.  Singulis  ergo  annis  adjice  undecim.  Si  infra 
triginta  fuerit  numerus,  ipsae  erunt  epactae  praesen* 
tis  annl.  Si  ultra,  tolle  triginta,  quot  remanent,  tota 
erit  luna.  Nono  decimo  anno  scilicet  octodecim 
epactae.  His  undecim  dies  saltus  lunee  addantur,  et 
erunt  triginta  epactae  primo  anno.  Primus  ergo  an- 
nus  decennovennalis  babet  triginta  epactas.  Sed 
ideo  dicitur,  quod  nullas  habeat  quia  in  singulis 


161 


DE  IMAGINE  MDNDI  LiBRl  TRES.  —  LIB.  II. 


'M 


B 


mensibus  triginla  rejiciunlur,  el  luna  solis  regiila-  A     Ad  inveniendum  solarem  annum,  annis  Domini 
ribus   invenilur:  Quota  luna  fuerit  in  undecima 
Kalend.  Apriiis,  tales  erunl  epactae  illius, 

Cap.  XC.  —  Quot  horUi  luna  luceat, 

Lona  prima  lucet  quatuor  punctis ,  secunda  octo, 
tertia  duodecim,  et  sic  usque  ad  plenilnnium  quo- 
tidie  quatuor  puncta  adjiciuntur.  In  deerescendo  si- 
mililer  quotidie  auferuntnr.  In  plenilunio  tota  nocte 
lucet,  eom  est  Irigesima,  nihil. 

In  lunari  computo,  quinque  puncta  faciunt  unam 
horam .  De  unaque  die  ergo  quatuor  punctis  acce- 
ptis,  et  quinque  unicnique  hone  distributis,  qnot 
boris  luna  iu  nocte  luceat  citius  yidebis. 

Notandum  quod  ligna  in  decrescente  luna,  vel 
post  Julinm,  et  Aagustum  mensem  praecisa,  a  ver- 
mibus  ct  carie  manebunt  illaesa. 

Cap.  XCI.  —  Quot  partibus  luna  a  sole  distet. 

iEtatem-  quamcunque  lunsR  per  quatuor  multi- 
plica,  hQncque  numerum  ter  ducito,  et  quot  in  sum- 
ma  reperies»  tot  partibus  zodiaci  lunam  a  sole  no- 
veris,  et  solem  post  lotidem  dies  ad  eumdem  loeum 
ventarum. 

Cap.  XCII.  <-  In  quo  signo  luna  sit, 

Sol  euililiet  signo  triginta  diebus  immoratur.  Vide 
ergo  in  quo  signo  sit,  et  quot  dies  adhuc  in  eo  mo- 
ratoras  erit,  tot  ex  pr»dicta  summa  eidem  signo 
iribue.  Reliquis  qui  de  eadem  summa  superfuerint, 
sequentibus  signis,  per  triginla  disperties,  et  cui 
signo  triginta  defuerit,  in  eo  lunam  esse  nove- 
ris. 

Cap.  XCIII.  —  De  annis  Domini, 

Ad  inveniendum  Domini  annum,  ordines  indi- 
ctionum  ab  Incarnatione  ejus,  qui  sunt  sepluaginta, 
per  quindecim  multiplicaf  adJens  duodecim,  quia 
tres  indictiones  annum  Nativitatis  Christi  praecesse- 
rant,  et  fiunt  mille  viginti  (64).  His  adde  indiclionem 
pnesentis  anni  et  habebis  annum  Domini. 

Cap.  XCIV.  —  De  indictione  int^nienda. 
Ad  indictionem  inveniendam ,  iransactos  annos 
Domini,  cum  tribus  indictionibus,  qui  ejus  nativi- 
tatem  praecesserant,  per  quindecim  partire,  quot  re- 
manserint,  tota  est  indictio.  Si  nihil  remanserit, 
quinta  decima  erit. 

Cap.  XCV.  —  De  epaetis  inveniendis. 


novem  addc,  quia  tot  anni  solaris  cycli  ejus  nativi- 
tatem  prtecesserant.  Hanc  summam  per  viginti  octo 
divide,  quot  remanent,  totus  est.  Si  nihil  remanet, 
vicesimos  octavus  est. 

Cap.  XGVII.  —  Concurrentes  quomodo  inveniantur. 
Ad  inveniendos  concurrentes  annos  Domini  sume, 
et  propter  numerum  bissexti  quartam  parlem  totius 
numeri  eis  adjice.  Quatuor  regulai^es  adde,  qula  tot 
concurrentes  Christi  nativitatem  prsecesserant.  Hunc 
totum  numerum  divide  per  septem,  el  quot  super- 
sunt,  illins  anni  concurrentes  erunt.  Si  nihil,  septem 
existunt. 

Cap.  XCVIII.  —  De  inveniendo  bissexto, 
Ad  inveniendum  bissextum.   Annos  Domini  per 
quatuor  divide.  Quot  remanserint,  totus  annus  a 
bissexto  est.  Si  nihil  remanserit,  bissextus  erit. 

Similiter  solarem  cyclum  sublato  uno,  per  quatuor 
divide,  qui  remanet  annus  a  bissexto  est . 

Cap.  XCIX.  —  De  inveniendo  cyclo  lunce, 
Adinveniendum  lunse  cyclum,  de  annis  Domini 
duobus  sublatis,  qui,  eo  nato,  de  codem  cyclo  resta- 
bant,  septemdecim  enim  prsecesserant,  ceeleros  per 
novemdecim  divide.  Qui  superfuerit,  anni  lunaris 
cyelus  erit.  Si  nihil  remanserit,  decimus  nonus  erit. 
lUc  est  proprie  Romanorum,  sicut  decemnovennalis 
Hebraeorum.  Et  sicut  per  istum  Pascha,  ita  per  illum 
lunaris  ascensio  cognoscitur. 
Ad  inveniendum  decennovennalis  cycli  annum, 
Q  Annis  Domini  semper  unum  adjice,  quia  ejus  se- 
cundo  anno  natus  est  Dominus,  ac  per  novende- 
cim  divide.  Qui  remanserit  instans  annus  erit ;  si 
nihil  remanserit,  decennovennalis  erit. 

Cap.  C.  —  Z)e  annis  et  cyclis. 
Annos  ab  initio  mundi  muta  in  decimum  quintum 
Kalend.  Aprilis,  quia  ibi  est  primus  dies  saeculi^  an. 
Doroini  muta  in  octavum  Kalend.  Januar.;  cyclum 
lunarem  inKalend.  Jannar.;  cyclum  solarem  ibidem. 
Cyclum  decennovennalem  in  nova  luna  Aprilis ; 
concurrentes  in  Kilend.  Martii;  epactas  in  Kalend. 
Septem.,  indietiones  in  Octobris  Kalend. 

Cap.  CI.  —  De  clavibus  terminorum  inveniendis. 
Ad  claves  terminornm  inveniendas,  sume  annos 


^  ,  .        .     ,  .  wv     .  .  decennovennalis  cycli,  et  septem  dies  hebdomadae, 

Ad  mvemendas  epactas,  annos  Domini  per  no-  j)  ^j^^,  .^^^^-  ^^^^^  ^i  i^li  3^,^  et  h«c  est  prima  cla- 

vis.  Secundo  vero  anno  junge  decennovennalem 


vemdeeim  divide,  quod  remanserit  per  undecim 
muitiplica.  Si  infra  triginta  fuerit,  epacta  illiusanni 
erit.  Si  ultra,  triginta  sublatis,  quot  remanent,  pro 
epaetis  habebis.  Quando  natus  est  Dominus  unde- 
cim  epaetae  erant. 
Cap.  XCVI  —  Solaris  annus  quomodoinveniatur , 

r6i)  Nota  quo  anno  Dominicae  Incarnationis  auctor 
hune  libellara  scripserit.  •—  Hunc  locun  sie  resti- 
tuendum  raonet  D.  Rogerus  Wilmans  (Prooem.  ad 
Honorium,  Uonum,  Germ.  hist.  X,  125  nota9) :  Ad 
inveniendum  annum  Domini  ordines  indictionum 


cum  prima  clave,  fiuntque  quadragiota  quinque. 
Tolle  triginta,  remanent  quindecim,  et  haec  est  se- 
cunda  clavis.  Sic  fac  per  singulos  annos  usqiie  ad 
decimum  nonum  annum.  In  anno  decimo  nono, 
junge  octodecim  propler  saltum  luna;,  et  sic  inve- 

ab  Incarnatione  ejus,  qui  sunt  lxxiv  (a)  per  xv  {b) 
inultiplica,  addens  \u,quia  tres  indictiones  annum 
nativitatis  Christi  prcecesserunt,  et  fiunt  \K%%  (c). 
iVam  74x15  =  1110  +12=1122. 


(a)  Lx  editto  princeps;  lxx  Bibl.  Pair,  ct  cod.  Ad- 
muntcnsts  scccnli  xii. 


(b)  v  editio  princeps. 

(c)  1120  cditio  princeps  ct  DihL  Patr 


163  HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PAHS.  l.  -  BIDASC.  KT  HISrOR.  164 

Hic  aatem  memor  eslo»  ubi  cum  au-  A  Jeadis  Aprilis,  sive  retro,  sive  iu  aule  abest,  tot  die- 


uies  pnnam 

merus  8'jpradictus  q[padraginla  excesserit  tricesi- 

muro,  rursus  remaneos  esl  clavis. 

Cap.  CII.  —  De  termino  paschali. 
Terminus  paschalis  est  decima  quarta  luna  Aprilis, 
et  pascha  Hebrseorum.  Ergo  post  vemale  sequino- 
ciium  ubicunque  decima  guarta  luna  occurrerit,  ibi 
absque  dubio  terminus  paschalis  erit,  et  in  sequenii 
Dominica  nostrum  pascha  constabit.  Si  terminus  in 
Dominico  die  obvenerit)  in  sequenti  Dominica  Pascha 
celebrandum  erit,  hunc  termiuum  per  versus  Nona- 
rum  Aprilis,  et  ferias  facilliroe  reperire  poteris. 

Aliter.  —  Termini  a  duodecimo  Kalend.  April. 
usque  ad  tertium  decimum  Kalend .  Maii  sunt  re- 
quirendi.  Quos  et  sic  iavenire  poteris.  Terminum  ^ 
pra^edentis  anni  pone  in  primo  arlicuio  pollicis 
laevae  manus,  et  per  singulos  tirticulos  unguesque 
digitorum  ejusdem  manus,  dies  termioorum  com- 
puta.  Qui  terminus  ad  primum  articulum  occurre- 
rit,  terminus  erit. 

Aliter,-^  A  termino  cujusque  anni  inchoa,  et 
retro  usque  ad  duodecimam  litteram  calcula,  et 
habebis  terminum  sequentis  anni,  si  communis  est 
annus.  Si  autem  embolismalis  est  in  anno ,  computa 
usque  ad  yicesimam  litteram,  et  babebis  terminum. 
Verbi  gratia»  a  termino  primi  anni,  qui  est  Non. 
April . ,  retro  numera,  et  in  duodicima  littera,  quas 
cst  octava  Kalend.  April.  terminum  secundi  anni 
habebis,  qui  est  communis.  Ab  hac  usque  in  vigc- 
simam  litteram,  in  quam  incidit,  Idus  Aprilis  com- 
puta,  et  terminum  tertii  anni,  qui  est  enibolismalis, 
habebis. 

Aliter.  —  A  radice  pollicis  inchoa,  et  per  singu* 
los  articulos  trium  digitoruro  retro  calcala,  et  in 
qu«u*to  digito  h^bebis  terminum.  Verbi  gratia :  pri- 
mo  anno  die  Nonarum  April.,  secundo  Non.,  tertio 
Non.,  quarto  Non.  Primo  Kalend.  April,  secundo 
Kalend..  tertio  Kaleod.,  quartoKalend.,  quinto  Ka- 
lend.,  sexto  Kalend.,  septimo  Kalend.,  octavo  Ka- 
lead.  occurrit  terminus. 

Regulares  ejusdem  termini  sic  invenies  :  Kalend. 
April.  pro  prima  feria  pones,  et  sic  usque  ad  ter- 
minum  ejusdem  anni  dias  numera.  Quota  feria  erit 
terminus,  tot  erunt  regulares.  Verbi  gratia  :  Kalend. 
April.  da  Dominicam,  etNon.  April.  obvenient  quin- 
que  feria;.  Quiuque  ergo  eritregularis.  Sic  in  cae- 
teris.  Porro  si  terminus  est  ante  feriam,  retro  cal- 
cula.  Si  post  Kalend.  in  antiphona  computa  retro 
hoc  modo  :  Dominica,  Sabbatum,  feria  sexta,  et  sic 
per  ordinem.  In  antiphona  autem  hoc  modo  :  Do- 
minica,  feria  secunda,  et  tertia ;  et  sic  per  ordi- 
nem. 

Cap,  CIU.  —  De  lermino  septuagesinue, 

Posi  septimuna  Idus  Janui^riii  ubicunque  decima 
luna  occurrerit,  terminus  septuagesimae  erit.  Quem 
sic  reperies  :  quot  diebus  terminus  paschalis  a  Ka- 


bus  soptuagesimae  terminus  a  quinto  Kalend.  Febr. 
vel  in  ante,  vel  retro  erit. 

Cap.  CIV.  —  De  quadrayesimali. 

Post  octavum  Idus  Martii,  ubi  luna  secuada  ob- 
venerit,  terminus  Quadragesimae  erit,  quem  a  duo- 
decimo  Kalend.  Mart.;  ad  instar  Paschalis  distare 
invenies.  Bissextili  anno  septuagesimae  a  quarto  Ka- 
lend.  Febru.,  Quadrages.  ab  undecimo  Kalend. 
Martii  require. 

Septuages.  quidem  omni  bissextili  anno. 

Quadrages.  vero  tiinturo,  cum  terminus  ante  bis- 
sextilem  evenerit. 

Cap.  CV.  —  De  Rogationibut. 

Termiaus  Rogationam  est  vicesiroa  luna  Maii. 
Hunc  require  a  Nonis  Maii,  ut  supra. 

Cap.  CVI.  —  De  Pentecoste. 

Tenninus  Pentecostes  est  quarta  luna  junii.  Hoac 
vero  a  decima  tertia  Kalead.  require  per  omoia,  ul 
supra.  Ad  iaveoieodam  feriam,  termioorum  eoocur- 
reates  praeseotis  aoni  regularibus  juage;  si  iofra 
seplimuro  iuerit  ouroerus,  talis  erit  feria,  si  ultra, 
sublalis  septem  quod  remanserit,  feria. 

Cap.  CVH.  —  De  Adventu. 

A  quinto  Kalend.  Decemb.  usque  ad  tertium.  Noo 
ejusdero,  ubicuoque  Dominica  occurrenty  Adventus 
Domini  erit. 

Cap.  CVIII.  —  De  embolismc. 

Primus  embolismus  quarto  Non.    Decemb.  Luna 
C  prima  in  secundo  anno  decemnovennalis  cycli ; 

secundus  quarto  Non.  Septemb.  in  quinto  aano  ; 

terlius  secundoNon.  Martii  in  octavo  anno.' 

Eodero  anno  primo  Kalend.  Maii  erit  luna  vicesi- 
ma  septima,  et  in  Kalend.  Julii  viginti  novem  epa- 
ctis  intervenientibus>  nisi  sit  bissextus. 

Quartus  embolismus,  quarto  Non.  Jan.  in  uode- 
cimo  anuo. 

Godem  anno  erit  luna  vicesima  octava,  in  Kalen . 
Mart.  epactis  intervenientibus,  nisi  sit  bissextus. 

Quintus  erit  quai*to  Non.  Novemb.  in  decimo  ter- 
lio  anno. 

Sextus  erit  quarto  Non.  Aug.  in  decimo  sexto 
anno. 

Septimus  erit  terlio  Non.  Martii  in  decimo  nono 
anno. 

Kodem  anno  luna  erit  vicesima  octava  in  Kalen. 
Maii  et  in  Kaleod.  August.  coatra  epactas,  luoae 
saltu  facto  in  Julio.  Quod  si  tertio  Non.  Martii  em* 
bolisroi  lunatio  negligitur,  in  decimo  nono  anno  ter- 
minus  Paschalis  decimo  quinto  Kalend.  Maii  itlo 
anno  non  erit. 

Cap.  CIX.  —  De  diebus  Mgyptiacis, 

Dies  iEgyptiaci  ideo  dicuntcr,  quia  ab  iEgyptiis 
suot  ioveati.  Et  quia  iEgyptus  dicitur  tenebrm^  ipsi 
teoebrosi  iode  aomioantur,  eo  quod  ineautos  ad  te- 
nebras  mortis  perducere  affirmantur. 


D 


165 


DE  mAGlNis:  MUNDI  LIBRI  TRES.  -  LIB.  III. 


i66 


LIBER  TERTIUS. 


EXH0RT4TI0. 

Per  descriptaa  volubile  tempus,  sic  volvitur  vo- 
lubilis  mondus.  Sed  nos  temporis  volubilitalem  jam 
postponamus;  et  ad  slabilitatem  SBvi  mentes  intea- 
damus . 

Non  arbitror  infructuosum  seriem  tempoinim  huic 
operi  inserere,  q^uo  lector  cnncta  transacti  mundi 
temjtora  queat  cum  froctu  agnoscere. 

Sathael  primus  archangelus,  signacalum  similitu* 
diois  Dei,  conditus  plenus  sapientia,  et  perfectus 
decore  ia  deliciis  coBleslis  paradisi,  non  plecam  ho- 
ram  maosit»  atqoe  ob  superbiam,  cum  oniversis  sibi 
coQsentaneis  aetemum  exsilium  incidit» 

Adam  primus  homo  ad  imaginem  Dei  in  Hcbron 


A     Decimus  ab  Adam  Noe  vixit  nongentos  quinqua- 
ginta  annos.  Hujus  tempore  exstitit  diluvium. 

Hujus  eiiam  tempore  primitus  visa  est  iris ,  et 
pluvia.  Et  hominibus  usus  carnium  concessus. 

PRIMA  .ETAS. 

Haec  prima  »tas  continet  annos  juxta  Hebraicam 
veritatem  miUe  sexcentos  quadraginta  duos. 

JuxU  septuaginta  Interpretes,  bis  mille  dncentos 
sexaginta  duos. 

Generaliones  decem. 

SECUNDA  .ETAS. 

Sem  filius  Noe  ipse  est  idem  qui  et  Melchisedec» 
vixit  sexcentos  et  duos  annos.  Hujus  tempore  divi- 
sum  est  gcnas  humanum  in  tria  :  in  liberos,  mili^ 


formatus,  in  paradiso  cum  Bva  septem  horis  com-  b  tes,  servos.  Liberi  de  Sem,  milites  de  Japhet,  servi 
moralus,  ob  mandati  trangressionem,  hujus  mundi      ^^  Cham 


exsilium  subiit.  la  quo  triginta  filios   et   totidem 
tilias,  absque  Abel  et  Cain  genuit. 

Ipse  vero  post  nongentos  et  trigiota  annos  in  Je- 
nualem  abiit.  la  loco  Calvariae  sepaltas  aliquandra 
reiiaievtL  Deiode  io  Hebroo  traoslatos  io  terram, 
de  qua  sumptus  est,  rediit. 

Abel  6iias  Adae  triginta  anaorum  a  firatre  Cain 
apud  Damascum  occiditar. 

Seth  frater  Abelis  vixit  nongeotos  et  doodecim 

tQQOS. 

Malaleel  vixit  octiogeQtos  nonagiata  qoinque  ao- 
nos. 

Jareth  vixit,  noogeotos  sexagiota  duos  aooos. 

Enoch  vixit  trecentos  sexaginta  quinque  annos,  et 
traaslatus  est  in  paradisum . 

Biclitteras  reperit,  et  quosdam  Kbros  conscri- 
psit. 

Hujus  tempore  mortuus  est  Adam . 

Mathusala  vixit  annos  nongentos  sexaginta  no- 
vem. 

Lamech  vixit  annos  septingentos  septuaginta  se- 
ptem. 

Cigantes  orti  sunt,  quorum  statura  Crat  quinde 
cim,  vel  triginta  cubitorum. 

liegnum  Cain. 

Cain  primos  condidit  civitatem  Enooh,  in  qua- 
p>e  primus  re^avit. 

Post  hunc  Enoch  iiiius  ejua  successit. 

Huic  successit  Gaidat  filius  illios. 

At  illi  Msria  filia  ejus. 

Hoie  Mathusael  filius  ipsios. 

Illi  vero  successit  Lamech. 

iiie  in  dikivio  periil.  Hie  et  Caio  oecidit. 

Jobel  filius  Lamech  reperitasum  taberaacoloraa. 
Cajua  frater  Jobal  invenit  musicam. 

IUomm  frater  Tubal  invenit  artem  fabiilem  ferri 
ctaeria, 

Soror  eonim  Noema  reperit  artem  wiaB  tcxlurae. 


Arphaxad,  filius  Sem,  vixit  trecentos  triginta 
octo  annos ;  secundum  septaaginta  Interpretes  , 
quingenCbs,  sexaginta  quinque. 

Cainan  vixit  quadringentos  triginta  octo  annos. 

Salem  vixit  quadrlngentos  triginta  tres  annos ; 
hic  condidit  Salem. 

Ab  hoc  Samaritae  et  lodi. 

Heber,  a  quo  Hebraei,  vixit  qaadringentos  sexa- 
ginta  quatuor  annos. 

Hujus  tempore  Babel  construitur. 

Phaleg  vixit  ducentos  triginta  novem  annos.  Hu- 
jus  tempore  divisae  sunt  iingus  in  septuaginta  duas, 

IIujus  etiam  tempore  idololatria  exorta  est. 
[]|     Reu  vixit  ducentos  triginta  oovem  annos.  Hujus 
tempore  regnum  Seytharum  et  iEgyptiorura  exor 
tum  est. 

Seruch  vixit  ducentos  triginta  aooos .  Higos  tem- 
pore  regnum  Assyriorum  et  Sicyonioram  nascitur. 

Nachor  vixit  annos  centom  qoadragenos  et  octo. 

Thare  vixit  ducentos  quinque  aoaos. 

Babylonia  condilur. 

HsBc  secunda  aetas  continet  aonos  a  diluvie  U9que 
ad  Abraham,  juxta  Hebraicam  veritatem,  dueentos 
nonaginta  duos,  generationes  decem.  Juxta  septua- 
ginta  interpretes  nongentos  quinquaginta  quinque, 
vel  adjecto  Cainan  quem  Septuaginta  et  Lucas  po- 
nunt,  mille  septuaginta  duosi  generationes  undecim. 
Ab  Adam  usque  ad  Ninum  sunt  anni  (er  roiile  ceo- 
Q  tum  octoginta  quatuor,  qoi  ab  omotbus  historicis 
vel  omissi,  vel  igoorati  sunt. 

Sab  Seruch  sccunda  setate  apud  Babel  primus  re- 
gn^vit  Nemroth,  gigas  triginta  Cubitorom,  cut  suc- 
cessit  filius  ejus  Assur,  a  quo  Assyril. 
Begnum  Asiyriorum, 

Hujus  iiiius  Belus  regoavit  aonos  sexaginta  qaiu^ 
que. 
Belo  primum  sacrificia  sunt  f9iC^« 
Hiiyus  filitts  Ninus  r^goavit  annos  quinqoagiaia 
duds. 


167 


HONORII  AGGUSTODDN.  OPP.  PAftS  I.  —  DIDASC.  ^T  HISTOR. 


i6S 


Hic  condidit  Niaivem. 

Huju8  temporc  inventa  est  maglca  ars  a  Zoroa- 
stre  rege  Bactrianorum,  quem  idem  Ninus  bello  vi- 
ctum  occidit,  qui  et  Syrophanera  primum  idolola- 
tram  ^Egyptium  subjecit. 

Tempore  Nini  natus  est  Abraham. 

Sub  Abraham  post  Ninum  regnavit  Semiramis, 
uxor  ejus  quadraginta  duos  annos. 

Hffic  condidit  magnam  Babyloniam  et  subjugavit 
Indiam  et  iEthiopiam. 

Huic  successit  filius  ipsius  Ninias. 

Niniati  sub  Isaac  successit  Arrius,  qui  et  Eriocb. 

Huic  successit  Xerxes. 

Post  hunc  regnavit  Beloch. 

Dinde  Armamitres. 

Post  hunc  Baal,  qui  et  Balaeus. 

Deinde  Mamitos. 

Exin  Saporus. 

Post  hunc  Agatides. 

Snb  Galeb,  Amyntas. 

Post  hunc  Lamperes. 

Post  illum  CEneus. 

Dein  Eutropis. 

Exin  sub  Azaria,  qui  et  Ozias^  Sardanapalus. 

Sub  quo  defecit  regnum  Assyriorum,  quod  stetit 
annis  mille  centum  sexaginta  quatuor. 

Post  divisionem  linguarum  sub  Reu,  surrexit 
regnum  Scytharum  sexaginta  annis  antequam  As- 
syriorum,  ubi  primus  regnavit  Tanaus,  a  quo  flu- 
men  Tanais  dicitur. 

Regnum  /Egyptiorum  sub  regibus. 

In  iEgypto  primus  regum  Pharao^  a  quo  Pharos 
civitas,  et  posteri  reges  dicti. 

Hinc  Zoes. 

Ab  hoc  decimus  septirous  Aroasis,  sub  qno  venit 
Joseph  in  ^Egyptum. 

Post  hunc  regnavit  Hebron. 

Deinde  Amenopolis. 
^    Exim  Mespres.  Sub  quo  moritur  Joseph. 

Inde  regnavit  Nuffar. 

Post  hunc  Muthusis. 

Deinde  Thyomosis. 

Item  Aroenophis,  Horus  etHencres,  Achoris.  Item 
Cencres,  qui  submersus  in  mari  Rubro. 

Regnum  Arcadum, 


Apud  Sicyonios,  id  est  Arcades,  orimus  regnavit 
sub  Senich : 

iEgialeus,  qui  et  iEgelasus. 

Huic  successit  Archas,  a  quo  Archadia. 

Inde  Tantalus. 

Post  hunc  sub  Abraham  Europs,  qui  Europam 
subjugavit,  unde  et  Enropa  dicitur;  cujus  tempore 
Efron,  qui  et  Enac  gigas  Bbroe  condidit,  post  quam 
octavo  anno  condita  est  Tanals  in  iEgypto,  a  Ta- 
nao  sub  Isaac 

Inde  exorti  Europei. 

Europi  successit  Telsion. 

Deinde  Tiriacns,  cui  facta  sunt  sacrificia. 

Post  bunc  Leucappus. 


A     Inde  Mesappus,  qui  et  Zephysus, 

Post  hunc  Eratbo, 

Inde  Ptolomaeus. 

Exin  Orthopolis. 

Post  hunc,  sub  Moyse,  Blarathos. 

Deinde  Corax. 

Deinde  Hercules. 

Exin  Menalion. 

Post  hunc  Parthenopeus. 

Post  illum  Phineus. 

Deinde  Phallax. 

Exin  Dodanus. 

Deinde  Polyphidus. 

Post  hunc  Pelasgus. 

Post  hunc  Zeuxippus,  quem  occidit  Alethes  rex 
B  Corinthiorum. 

Ei  tunc  consumptum  est  regnum  Sicyoaiorum, 
quod  stetit  annis  nongentis. 

Deinde  sacerdotes  populum  rexerant. 

TERTIA  ^TAS. 

Abraham  duodecimus  a  Noe. 

Abraham  vixit  centum  septuaginta  annos. 

Hnic  primo  repromissus  est  Christus,  et  huic  pri- 
mitos  data  est  circumcisio.  Hic  invenit  H^brseas 
litteras.  Hic  etiam  docuit  Chaldieos  astrononiam, 
iEgyptios  geometriam . 

Hujus  tempore  quinque  civitates,  Sodoma  et  Go- 
morrba  cum  aliis  submerae  sunt. 

Isaac  vixit  centum  viginti  annos. 
^     Hujus  tempore  ortum  estregnum  Argivorum. 

Jacob  vixit  annos  centum  quadraginta  septem. 

Hujus  tempore  fuit  diluvium  novem  mensium  in 
Achaia,  sub  Ogygio  rege  Thebanorum,  in  quo  Ce- 
rambus  volasse  fertur. 

Hoc  tempore  claruit  Minerva  in  Africa. 

Tempore  Jacob  mortuus  est  Sem,  qui  Melchisedec. 

Sexcentesimo  secundo  anno  Memphis  in  ^gypto 
conditur. 

Joseph  vixit  centum  et  decem  annos. 

Hoc  tempore  fuit  fames  septem  annis. 

Caath  iilius  Levi,  fratris  Joseph  vixit  centum  tri- 
ginta  tres  annos. 

Amram  tilius  ejus  vixit  centum  triginta  septem 
annos. 
D     Horum  tempore  oppressi  filii  Israel  in  i£gypto. 


Et  Cecrops  Athenas  condidit. 

Moyses  filius  hujus  vixit  centum  viginti  annos. 

Hujus  tempore  percussa  est^Egyptus  decem  plagis. 

Hic  eduxit  filios  Israel  de  iBgypto ,  et  hic  primus 
legem  populo  conscripsit. 

Hujus  tempore  exstitit  diluvium  sub  Deucalione  in 
Thessalia. 

Tempore  etiam  Moysis  Lacedsemon  urbscondita  a 
Cecrope,  et  templum  Delphicum. 

Tempora  judieum. 

Josuc,  qui  et  Jesus,  vixit  annos  centumet  decero. 
Hujus  tempore  exsiccatus  est  Jordanis  populo  Dei^ 
et  sol  stetit  spalio  duorum  dierum. 


m 


m  IMAfilNE  MONDI  LlBlil  tRES.  —  LIB.  III. 


itO 


Caieb  succesbit  Josue,  qui  in  morte  Josue  erat  A     Hoc  tempore  daruit  quinta  sibylla  Gumsea    ad 

quam  venit  iEneas. 

Samuel  judicat  Israel  duodecim  anno9.  Hujus  lem- 
pore  Orestes  et  Pilades  fuerant ;  Lacedaemonum  re- 
gnum  tunc  oritur. 

Sanl  primus  rex  Hebseonim  rej(nat  viginti  annos, 
sive,  ut  Actus  apostolonim  testantur,  quadraginta. 

Hujns  tempore  occidit  David  Goliam  gigantem. 

Hsec  tertia  roufidi  aetas  continet  generationes  ab 
Abraham  usque  ad  David  juxta  utramque  auctorita- 
tem,  quatuordceim^  annos  vero  nongentos  quadra- 
ginta. 

A  diluvio  usque  ad  David  sunt  bis  mille  centum 
septemdecim  annui  (65). 

Ab  initio  mundi  usque  ad  David  bis  mille  centum 


centum  annonim. 

Hujus  tempore  fict«e  suut  fabulse. 

Hoc  tempore  claruit  Orpheus  in  musica  in  Lesbo. 

Hoc  tempore  etiam  fuit  Saturnus  et  Jupiter,  sicut 
Solinus  et  Varro,scribunt. 

Prima  sibylla  Persica  claruit. 

Othouiel  filius  Galeb  judicavit  populum  quadra- 
ginta  annis. 

Hujns  tempore  condidit  Catherinus  Thebas.  Aioth 
judicavit  Israel  octoginta  annos. 


PrUnum  bellum  civile. 

Hujus  tempore  fuit  bellum  inter  populum  Israel 
et  Benjamin,  propter  uxorem  Levitae  apud  Gabaam 
constupratam,  et  a  Israel  quidem  occisa  snnt  quadra-  g  viginti  quatuor  (65) 
ginla  millia,  de  Benjamin  triginta  quinque  et  cen- 
tum  viri. 

Troja  construitur. 

Amphion  musicus  claruit. 

Sangar  Jadaicum  populum  regit  annos  decem.  Hoc 
tempore  ortum  est  regnum  Laurentium. 

BarachcumDeborajudicatlsrael  quadraginta  annos 

Hcjyus  tempore  fuit  secunda  sibylla  Libyca. 

Picus  rex  in  Italia. 

Gedeon  jadicat  Israel  quadraginta  annos.  Hujus 
tempore  erat  Hercules. 

Orpheas  musicas  ciaret. 

Abimelech  filius  Gedeonisregnat  super  filios  Urael 
tribas  aonis. 

Hoc  tempore  exstitit  Theseus. 

Thola  jadicat  Israel  annos  vigiati  tres.  Hujus  tem- 
pore  foit  tertia  sibylla  Delphica. 

Priamus  in  Troja. 

Jair  judicat  Israel  duos  et  viginli  annos. 

Hoc  tempore  fuit  bellum  Thebanum. 

Carmentis  nympha. 

Jephte  judicat  Israel  sex  annos. 

Hujus  tempore  erant  Amazones  et  Theseus. 

Abessan  judicat  Israel  «eptem  annos. 

Hoc  tempore  Booz  sumpsit  Ruth. 

Hoc  etiam  tempore  claruit  sibylla  quarta,  Ery  thrsa 
vd  Babylonica. 

Achialon  judicat  Israel  decem  annos. 

Hnjos  tempore  obsessa  est  Troja. 


Labdon  jodicat  Israel  octo  aanos. 

UoJQS  tempore  capta  est  Troja. 

Ex  parte  Grscoram  occisa  sunt  octinginta  septua- 
ginta  septem  millia. 

Ex  parte  Trojanorum  sexcenta  octoginta  sex  roillia. 

^neas  in  Italia  pugnavit  cum  Tumo. 

Samson  non  videns  judicavit  viginti  annos.  Hoc 
tempore  regnum  Albanorum  ortum  est. 

Ascanius  Albaniaro  condidit. 

Eli  sacerdos  jodicat  Israel  quadraginta  annos. 


Regnum  IdumoBorum. 

Tertia  aetate  priraus  rex  Idumaeorum  erat  Balaac 
filius  Beor. 

Post  quem  regnavit  Jobab,  qui  el  Job. 

Deinde  Husan. 

Exin  alii  quinque  reges. 

Deinde  duces. 

Job  autem  erat  quintus  ab  Abraham. 

Abraham  genuit  Isaac. 

Isaac  genuit  Esau,  qui  et  Edom,  a  quo  Idumaei. 
Esau  genuit  Zara. 

Is  genuit  Job  sub  Aloyse. 

Cujus  Balaac  filios  Sefer  erat  rex  Moab  et  Madiam 
conduxit  arlolum  Balaam,  qui  et  Bliu  in  libro  Job 
C  legitur. 

Job  octoginta  novem  annonim  tentatus  est.  Post 
plagaro,  rex  factas,  vixit  centum  quadraginta  annis. 
Regnum  Argivarum, 

Apud  Argos  primus  sub  Isaac  regoavit  Inachus 
quinquaginta  annos. 

Cujus  filia  lo  a  Graecia  navigans  in  iEihiopiam, 
veniens  in  iEgyptum,  ibi  litteras  reperit,  docuit  le- 
ges.  Juste  imperavity  unde  Isis  dea  dicla.  Eyus  ma- 
ritus  Osiris  sub  Jacob. 

Phoroneus  successit  Inacho. 

Huic  Apis,  qui  et  Epaphus,  qui  postea  iu  ^Egypto 
regnans  Serapis  dictus  est. 

Post  hunc  regnavit  Argus  sub  Joseph,  a  quo  civi- 
Q  tas  Argos,  et  a  quo  Argivi. 


Deiode  Honoreus,  qui  primus  boves  ad  aratrum 
junxit. 

Hnic  successit  Briasus.. 

IUi  Phorbalus  sub  Moyse. 

IlliTophas. 

Huic  Jasius,  frater  Dardani. 

Illi  Stelenus. 

Huic  Danaus,  sub  Adar,  qui  habuit  quinquaginta 
filias.  Frater  ejus  Jlgystus  totidem  filios,  qui  omnes 
praeter  unum  a  filiabus  sunt  interfecti. 


(65)  £x  horum  oiumerorum  collatione  sequere- 
tur  diluvium  septem  tantum  annis  ab  orbe  condito 
distare,  qaod  quam  absnrdum  sit,  nemo  non  videt. 
Hos  igitur  correximus  ex  opere  praestantissimo  cui 

Patroi-  CLXXIL 


tilulus  Art  de  virifier  les  dates;  ita  ot  eonim  prior 
fiat  mille  ducenti  sexaginia  tres  anni,  posterior  au- 
tem  bis  miiie  nongenti  novemdecim.  Edit. 


17t 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS.  1.  — 


B 


Ab  boc  '^yslp  i^gyp.tus  est  dicta. 

Post  Danaum  regaavit  Abas. 

Huic  successit  filus  ^crisius. 

Illi  Guristeus. 

Illi  Euchippus. 

At  illi  Adrassus  (sub  Jeplbe)  per  quem  Theseus 
Argos  dcstru^it,  e^  sic  regnum  Argivorum  defecit. 

Terlia  quoque  sctate  sub  tfoyse  Prometbeus,  rex 
Caucasi,  primus  docuit  pbilosophiam  in  Oriente.Atlas 
frater  ejus  rex  Africae  docuit  astrologiam.  HesperuS) 
eorum  fratcrregnavitin  Italia»  etHesperiam  vocavit. 

Regnum  Atkeniensium. 

Sub  Moyse  Cecrops,  qui  primus  ibi  regnavit. 
Atbenas  condidit,  iEgyptum  subjugavit,  cum  Pba- 
rao  submersus  est  in  mari  Rubro. 

Post  bunc  regnavit  Menander. 

Deinde,  sub  Galeb,  Amphitryon,  paier  HercuUs. 
Exin,  sub  Olhoniele,  Erictonius,  inventor  cttrnis. 

Post  hunc  Pandion,  pater  Prognes  et  Pbilomeiw. 

DeindeiEgeus. 

Exin  Theseus. 

Post  hunc  Demopboon. 

Post  illum  Mnesteus. 

Dein  Melanto. 

Exin  Codrus,  sub  Sarouele^  qui  se  pro  populo  bos- 
tibus  tradidit. 
Post  bunc  magistratus  populo  praefuit. 
Regnum  Amazonum. 
Hftc  ^tate  Amazones  in  Asia  regiiaverunt. 
iQprimis   Marpesia  et.  Lampetb,  quas  Ephesum 
condiderunt.  ' 

Deinde  Synope. 

Exin  (sub  Tbola)  Antiopa,  ei  HippoUtie. 
Post  hanc  Oretria. 
Post  illam  Pentesilea. 
Hanc  occidit  Pyrrhus  apud  Trojam. 
Begnum  Trcjanorum  sub  Otthoniel. 

Hac  etiam  aeUte  DaixU^ims  in  Pluryhja  regnavit. 

Uuic  successit  filius  E^ictp^jius.  sub  Aiotb. 

Huic  filius,  Trous,  a  quo  TroJA. 

Ipsi  filius,  IIus  :  a  quo  Ilijgm. 

^i  vero  filius  Laoipedoi^. 

Illi  fiiius  successit  (sub  Jeptbe)  PriaiAus  pater  He- 
ctoris  et  Paridis. 

Tunc  Gneci  dextruxerunt,  regnuip  Pbrygionun,  tv 
quod  stetit  pctingentos  4mos  apnos. 

Regnum  Tkebanorum. 

Thebas  Cadmus  condidit,  qui  primus  ibi  rcgnavit, 
et  Grascas  litteras  reperit. 

Huic  successit  Pentbeus. 

Hli  (sub  Gedeone)  Laus. 

Huic  GEdypus. 

Illi  Etbeocles,  et  Polymees. 

nii[/.  illis]Creon. 

Post  hunc  [sub  Jepbte]  Tbeseus,  qui  Tbebas  de- 
struxit. 

lo  Creta  sub  Jcdsue  regoavit  Saiaraus. 

Post  hunc  Juoiter, 

Deinde  (sub  Aiot)  Minos. 


DIDASC.  ET  HISTOR.  172 

A     Exin  Idoraenus,  qui  cum  aiiis  Trojara  obsedit,  sub 
Aiot. 
Liber  in  India,  sub  Barach. 
Perseus  regnavit  in  Persida  qui  accidit  Liberum. 
Regnum  Myccenorum. 

Apud  Mycenas  regnavit  Tanlalus. 

Dein  fi!ius  ejus  Pelops. 

Exin  lilius  hujus  Alreus. 

Post  hunc,  sub  Jepbte,  fiiii  Agamemoon  et  Menelaus. 

Post  bos  Oreslcs,  filius  Agamemnonis. 

Regnum  Italorum  sub  Moyse,  In  Italia  regnarunt: 
Primus  Hesperus,  a  quo  Hesperia. 
Enotrius  filius  Lycaonis,  sub  CaJeb. 
Dardanus. 
Ilalus,  a  quo  Italia. 
Sabinus,  a  quo  Sabini. 
Janus  Saturnus,  a  quo  Saturnia. 
Latius  Picus,  qui  auguria  reperit, 
Faunus. 

£vander,  ci^us  mater  Carmentis  Latioas  litteras 
repcrit,  sub  Samsone. 
Latinus,  unde  l^aim  dicti. 
Post  huac  definit  regnum  Laurentium. 

IQUARTA  .CTAS.j 

Regnum  Jerusalem  vel  Juda. 

Quarta  aelate  dicimus  quartus  ab  Abrabam  rex 
David  regoavit  in  Jerusalem  quadraginta  annos. 

Hoc  tempore  claruit  Homerus,  et  Cartbago  condita. 

Nathan  et  Gad  prophetae. 

Salomon,  filius  David,  regnat  quadraginta  annos. 

Hic  fecit  primum  templum  in  Jerusalem. 

Rob  oam,  filius  Salomonis,  regnat  i^nnos  septem- 
decim. 

Hujus  tempore  regnum  Israel  orilur. 

Smyrna  condilurab  Amazonibus. 

Abia  regnat  tres  annos. 

Samus  conditur. 

Asa  regnat  annos  quadraginta  unum. 

Josaphat  regnat  annus  viginti  quinque. 

Elias  propheta  claret. 

Hoc  lempore  non  pluit  tribus  annis. 

Hic  primus  mortuum  suscitavit. 

Joram  regnavit  annos  octo. 

Elisaeus  propbeta  claret. 

Elias  translatus. 

Azarias  regnavit  unum  annum. 

Albalia  mater  ejus  regnal  annos  septem. 

Joas  filius  Azariae  regnat  annos  quadraginta. 

Zacbarias  Joiadaeafilius  lapidatur. 

Amazias  regnat  annos  viginti  novera. 

Ozias  regnat  annos  quinquagiuta  duos. 

Isaias,  Oseas,  Joel,  Amos,  Abdias,  Jooas^  Micbseas 
propbetae  clarent. 

Hujus  tempore  sibylla  sexta  claret. 

Regnum  Assyriorum  in  Medos  transfertur,  quod 
stetit  per  annos  trecentos  quinquaginta  quinque . 

Regnum  Macedonum  p/ritur. 

Joat^^m  regngj^  annos  aedecii». 


m 


I>e  IMAG[NE  MUNDI  LIBRI  TRES.  LIB 
a  Griecis,  A 


III. 


m 


IIujus   leaipore    olympias  insiituitur 
apud  £lidem  civilalem. 

Achaz  reguat  aiinos  sedccim . 

Roma  conditur. 

Rcgum  Romanum  oritur. 

Israel  transfertur. 

Kzechias  rcgnat  anoos  viginti  octo. 

Romnlus  senatum  constituit,  et  aonum . 

Manasses  regnat  annos  quiaquaginta  quinque. 

Numa  duo  menses  adjicit.  A  seryis  oceiditur. 

Amon  regoat  duos  annos. 

Arioa  citharista  claret. 

Josias  regnat  annos  triginta  unum  ;  a  rege  iEgy- 
pti  occiditur. 

Hujus  tempore  Ninive  destruitur  a  rege  Cyaxare» 
qux  stelit  a  Nino  annis  mille  quadringentis  et  se- 
ptaaginta. 

Sibylla  Samia  claret,  et  Jeremias  prophela. 

Joachaz  filius  Josiae  regnat  menses  tres. 

Eliachim  filius  Josise  regnat  annos  undecim. 

Jechonias,  qui  et  Joachim,  filius  Joachim,  regnat 
menses  tres. 

Sedecias  filius  Josiae,  regnat  annos  undecim.  Hoc 
tempore  destructa  est  Jerosolyma  a  Babyloniis.  Post 
huRC  deficit  regnum  Juda  quod  jam  slelit  per  an- 
nos  quingentos  quadraginta  novem. 

Haec  quarta  mundi  setas  aDavidusqucadtransmi- 
gratiooem  Babylonicam  cootinet  juxta  HebraK)rum 
veritatem  annos  quadringentos  septuagiota  quinque 
JQxta  septuaginta  Translatores  duodecim,  aniplius 
generationes  qualuordecim.  Ab  initio  mundi  quater 
mille  sexcenti  decem. 

Regnwn  Israei. 

Hac  setate  regnavit  ia  Israel  Jeroboam  annos  vi- 
ginti  duos. 

Honc  yicit  Abia  rex,  et  obiit. 

Nabath  filius  ejus  regoat  annos  duos. 

Honc  occidit  Baasa. 

Baasa  regnavit  viginti  duos  aunos.  Morbo  interiit. 

Sela  filius  ejus  regnat  duos  annos. 

Hunc  occidit  Zamri  servus  ejus. 

Zamri  regnavit  septem  dies. 

Ilunc  occidit  Amri,  princeps  militioc. 

Arori  regnavit  duodecim  annos  in  Samaria.  Ilic 
morbo  periit. 

Achab  fiUns  ejus  regnavit  annos  duos.  Hic  cecidit 
per  cancellos,  et  obiit. 

Joram  frater  Ochoziff  regnavit  annos  duodecim. 

Hanc  oeeidit  Jehu  servus  Achab. 

Jehu  regnavit  annos  viginti  octo.  Morbo  inleriit. 

Joachaz  filius  ejus  regnavit  annos  septemdecim. 
2forbo  periit. 

Joas  filius  ejus  regnavit  annos  similiter  septem- 
decim. 

Jeroboam  filius  istius  regnavit  anaos  quadraginta 
QDum. 

Zacharias  filias  hojus  regnavit  menses  sex.  Hunc 
oecidift  Selkni. 

Sellam  regnavit  menaem  unum. 


Hunc  occldil  Manahen. 

Manahcn  regoavit  anaos  decem.  Morbo  obiit. 

Phareia  iilius  ejus  regnavit  annos  duos. 

Hunc  occidit  Phaceia  dux  ejus. 

Phaceia  regnavit  annos  viginti. 

Hunc  oooidit  Osee. 

Osee  regnavit  annos  novem . 

Hunc  Salmanasser  rex  cum  omni  populo  transtu- 
lit  in  Assyrios,  et  sic  defecit  reignum  brael,  qaod 
sletit  per  anoos  trecentos  quiaquaginta. 

la  hac  captivitaie  toit  Tobias. 

Regnum  Macedonum  sub  Ozia. 

In  Macedonia  regnavit  primum  Karanus  annos  vi- 
ginti  octo. 

Cui  successil  Perdiccas. 
®     Huic  Alexander. 

Deinde  Archelaus  fllius  Perdiccs. 

illi  Amyntas. 

Huic  Philippus. 

Illi  (sub  Dario)  Alexander  Magnua. 

Huic  Philippus  frater  Alexandri. 

Illi  GasFander. 

Stetitque  regnum  Greecorumperannosseptingen^ 
tos  usque  ad  tempora  Ptoiomsei  Philometoris,  et 
tunc  defecit. 

Regnum  Albanorum  sub  Samsone, 

Apud  Albam  r^gnayit  ^neas  annos  tres. 

Hic  Lavinium  condidit,  et  fulmine  pcriit,  sub  Eli. 

Ascanius,  qui  et  Julius»  filius  Mnex  a  quo  gens  Julia. 

Sylvius  Posthumus  frater  Ascanii  regnavit  aonos 
^  triginta  novem.  Ab  hoc  omnes  reges  Albse  Sylviidicli 
sunt. 

^ncas  Sylvius  regnavit  annos  triginta  unum,  sub 
David . 

Latinus  Sylvius  regnavit  annos  quinquaginta. 

Alba  filius  regnavit  annos  triginta  novem.  Ab  hoc 
Albani  reges. 

iEgyptus,  vel  Epyrus,  vel  Atis  Sylvius,  regnavit 
annos  viginti  qualuor,  sub  Aza. 

Gapys  Sylvius  regnavit  viginti  octo  annos.  Hic  Ca- 
puam  condidit. 

Carpentus  Sylvius  regnavit  annos  tredecim. 

Tiberinus  Sylvus  regnavit  annos  novem. 

Ab  hoc  Tiberis   fluvius   dicilur,    quia  io  eo  est 
exstinctus,  qui  antca  Albula  est  dictas. 
D      Agrippa  Sylvius  regnavit  annos  quadraginta. 

Aremulus  Sylvius  regnavit  annos  novemdecim. 
Hic  tulmine  interiit. 

Aventinus  Sylvius  regnavit  annos  triginta  septem 
Ab  hoc  Aventinus  mons  dicitur. 

Procas  Sylvius  regnavit  annos  vigintitres,  sub  Ozia 

Amulius  Sylvius  regnavit  annos  quadraginta  tres. 
Hujus  frater  erat  Numitor ;  ejus  filia  Rhea  Rhemum 
et  Romulum  genuit,  qui  occiso  Amulio  Numitoremin 
regnum  statuit.  Sub  quo  defecit  regnum  Albanorum 
quodjam  stetit  per  annosqcadringentosquinqnaginta 

Regnum  Romanorum. 

Romulus  condidit  Romam,  et  primus  regnavit  an- 
nos  triginta  septem. 


m 


ItONORlI  AUGdSTODUN.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


116 


Hic  fulmiae  inieriil. 

Numa  Pompilius  regnavit  annos  quadraginta 
unum . 

Hic  invenit  necromantiam,  et  primus  sacra  insti- 
tuit.  Morbo  periit. 

Tullus  hostilius  regnavit  annos  triginta  duos.  Hic 
etiam  fulmine  interiit  sub  Josia. 

Ancus  Martius  vigtnti  iresannosregnat.  Hic  Ostiam 
condidit.  Morbo  periit. 

Tarquinius  Priscus  regnavit  annos  triginta  septem. 
Hic  circum  et  ludos  Romae  instituit.  Hunc  filius  Anci 
occidit. 

Servilius  Tullus  regnavit  annos  triginta  qualuor 
Hic  a  Tarquinio  occiditur;  sub  Cyro. 

Tarquinius  Superbus  regnavit  annos  riginti  quin- 
que .  Hic  regno  expellilur,  et  consules  creantur ;  tue- 
runtque  reges  per  annos  ducentos  quadragiata  tres. 

QUINTA  iETAS. 

Uegnum  Babyloniorum. 

Quinta  setate  apud  fiabyloniam  regnavit  Nabu- 
chodonosor  quadraginta  quatuor  annos. 

Sybilla  octava  Curaana  claruit. 

Ezechiei  propheta  claret. 

Filiua  ejus  Evilmerodach  regnavit  annos  octo- 
decim. 

Daniel,  et  tres  pueri  clarent. 

Egesar,  hujus  filius,  regnavit  aonos  quadraginta . 
Septem  sapientes  clarent. 

Labosordach  regnat  menses  novem. 

Abacuc  propheta  claret. 

Baltazar  regaavit  annos  septemdocim.  Hunc  Cyrus 
occidit,  et  Babyloniam  destruxit. 

Regnum  Persarum . 

Cyrus  Persarum  primus  regnat  cum  Dario  annos 
viginti  quinque. 

Hic  laxavit  captivitatem. 

Hunc  regina  Amazonum  occidit. 

Sibylla  nooa  claret. 

Cambyses,  qui  et  Nabuchodonosor,  Qlius  Cyri,  rc- 
gnavit  annos  octo. 

Hujus  tempore  fuit  Judilh. 

Hic  condidit  Babyloniam  in  iEgypto . 

Smerdes  magus  regnavit  menses  septem. 

Pythagoras  philosophus  claret. 

Darius  regnavit  annos  triginta  sex. 

AggflBus,  Zacharias  et  Malachias  clarent. 

Xerxes  filius  ejus  regnavit  annos  viginti. 

Sibylla  decima  Phrygia  claret. 

Artabanus  regnavit  mensibus  septcm.  Herodotus 
claret. 

Artaxerxes  regnavit  annos  quadraginta. 

Hippocraies  medicus  claret,  et  Esdras. 

Xerxes  filius  ejus  regnat  duos  menses. 

Socrates  claret. 

Sogdianus  regnat  octo  menses. 

Democritus  claret. 

Darius  filius  Artaxerxis  regnavit  annos  novem- 
decim. 

Plato  claret* 


A  Artaxerxes  Assuerus,  filius  Darii)  regnavit  annos 
quadraginta. 

Esther  claret. 

Sibylla  undecima  Tiburtina  claret. 

Artaxerxes,  qui  et  Ochus,  regnavit  annos  vigin- 
ti  sex. 

Aristoteles  claret. 

Arses,  qui  et  Xerxes,  regnavit  annos  quatuor. 

Zeno  stoicus  claret. 

Daritts  ultimuH  Persarum  regoavit  annos  sex. 

Hunc  occidit  Alexander.  Sub  hoc  regnum  Persa- 
rum  defecit,  quod  stetit  per  annos  ducentos  triginta 
octo. 

Regnum  Alexandrice, 

Alexander  Magaus  Alexaodriam  condidit.  Hic 
veneno  interiit,  et  duodecim  annos  regoavit.  HicTy- 
rum  destruxit. 

Ptolomaeus  qui  et  Sother,  vel  Lagides,  filius  Lagi, 
regnavit  in  Alexandr.a  quadraginta  annos.  Morbo 
obiir,  et  ab  hoc  Ptolomaei  vel  Lagidse  dicti  sunt  reges 
csteri. 

Ptolomeus  Pbiiadeiphus  alleriusfiliusregnavitan- 
nos  triginta  octo.  Morbo  obiit. 

Septuaginla  interpretes  clarent. 

Hic  Philadelpbiam  condidit. 

Ptolomeus  Evergetes  fraler  Philadeiphi  regnavit 
aacos  vigiali  se\  :  similiter  obiit.  Subhoc  filiusSy- 
rach  claruil. 

Ptolomaeus  Philopalor  frater  Evergelis  regaavit 
aaaos  seplemdecim.  Morbo  periit. 
C     Ptolomaeus  Epiphanes  regnavit  anoos  vigioti  qua- 
tuor.  Morbo  periit. 

Philometor  regaavit  annos  triginta  quinque. 

PtoIom(Bus  Evergetes,  frater  superioris,  regnavit 
aaaos  vigiati  aovem.  Simfli  modo  obiit. 

Ptolomaeus  Phiscoa,  qui  et  Solher,  regnavit  an- 
nos  seplemdecim.  Hic  pulsus  est  regno,  quia  filium 
fratris  occidit. 

Ptolomseus  Alexander  frater  Sotheri  regnavit  an- 
nos  decem ;  ot  hic  regno  pellitur,  quia  matrem  oc- 
cidit. 

Ptolomxus  Phiscon,  qui  et  supra,  regnat  secundo, 
annos  oclo.  Morbo  periit. 

Ptoloraaeus  Dionysius  regnat  annos  triginta ;  hic 
sororem  Cleopatram  habuit. 
D     Hic  Pompeium  occidit.  Ipse  naufragio  periit. 

Cleopatra,  soror  et  uxor  Ptolomasi,  regoat  annos 
viginli  duos.  Huec  a  serpente  interiit,  et  sic  re- 
gnuin  Ptolomaidum  et  Lagidum  defecit,  quod  per 
annos  ducentos  nonagiuta  quinque  stetit. 

Regnum  Syrice. 

In  Syriae  regnavit  Seleucus  post  Alexandrum  Ma- 
gnum.  Hic  condidit  Seleuciam. 

Huoc  Ptolomaeus  Lagides  occidit,  sub  Phila- 
delpho. 

Antiochus,  qui  et  Sother  filius  ejus  regnat  post 
euro.  Hic  coadidit  Antiochiam.  Morbo  obiit. 

Antiochus  Theoi,  filius  alterius,  posi  hunc  re- 
gnavit.  Similiter  obiit. 


177  DE  IMAGINB  MUNDI  LIBRI  TRES.  —  LIB.  III.  178 

Seleueus   Callinicas  ciim  fratre  Antiocho  filio  su-  A     Seditio  gravis  conlra  [/.  inter]  senatores  et  plebem. 

Aono  Urbis  271.  Fabius  et  Manilius  coss.  Hi  cum 
Veientibus  pugnaverunt. 

Anno  Urbis  283.  JBmilius  et  Quintius  coss.  Hi  lu- 


perioris  post  illum  regnavit. 

HuQc  Ptolemaeus  Evergetes  occidit. 

Antioehus  Magnus  cum  fratre  Seleuco  Geraunio 
tilio  Seleuci  deinde  regnavit. 

Hie  filiam  habuit,  et  fulmine  ambo  interierunt. 

Seleucus  Eopator  filius  Antiochi  magni  post  pa* 
trem  regnavit.  Hic  veneno  occiditur  a  duobos  sub 
Philometore. 

Antiochus  II  lustris  Roms  obses. 

Bpiphanes  frater  Seleuci  post  hunc  regnat.  Sub 
hoc  Machabseorum  bells. 

Hic  magno  tormento  doloris  obiit. 

Aotiochtts  Eopator,  filius  Anliochi,  post  patrem 
regnat.  Hunc  occidil  Demetrius  filins  Seleoei. 


struminstituerunt. 

Anno  Urbis  292.  Volumius  et  Publicola  coss. 
Hi  cum  exsulibus  et  servis  ingens  bellum  habue- 
runt. 

Anno  Urbis  302.  Decemviri  proconsules  crean- 
tur. 

Anno  Urbis  312.  Tribuni  militum  procoss.  crean- 
tur. 

Anoo  Urbis  316.  Iterum  dictator  creatur  Mamer- 
tus,  et  coss.  Gorgonius  et  Sergius. 


Demetrius,  filius  Seleuci,  deinde  regnavit.  Huoe  g     Hi  maximum  bellum  gesserunt  cum  Phalicis   et 
occidit  Alexander  filius  Antiochi.  "' "  —  ' 

Alexander  Nobilis,  filius  Antiochi,  post  hunc  re- 
gnavit.  Honc  Ptolomsus  Philometor  occidit. 


Demetrius,  filius  Demetrii,  post  illum  regnavit. 
Hanc  occidit  Mithridales  rex. 

Antiochus  filios  Alexandri,  post  hunc  regnavit, 
Honc  oceidit  Tryphon. 

Alexander  filius   Antiochi,  post  illum  regnavit. 
Honc  occidit  Diodotus  dux. 

Anliochus  primus  filius  Demetrii,  post  hunc  re- 
gnat.  Hic  in  Parthia  occiditur. 

Antiochus  Spondius  filins  Antiochi,  post  illum  re- 
gnavit.  Hic  de  regno  aufugit. 

Demetrins  Mari  fi*ater  Antiochi»  post  bunc  regna- 
I^L^*^^'  -^^"^®^  '®*  Judajorum  occidit,  aub  C  consules  creati.  Hi  cum  Gallis  pugnaverunt.^Sed 

Romani  victi  sunt. 


Fidenis. 

Auno  Urbis  322.  Aurelius  dictalor,  Julius  et  Men*o 
coss.Ui  cum  Yolscis,  et  equitibus  ingens  bellum  ha* 
buerunt. 

Anno  Urbis  327.  iGmilias  dictator,  et  quatuor  tri- 
buni  proconsules  constituti.  Ab  his  Yeientes  septies 
victi  ;  sub  Alexandro. 

Anno  Urbis  336.  Gomelius  dictator.  Fabius,  et 
Gossus  coss.  Hi  cum  Volscis  et  equit.  pugnave- 
ninl. 

Anno  Urbis  348.  Gamillus  ab  agro  dictator ;  tri- 
buni  proconsules.  Hi  Etruscos  viceront  sub  Pto- 
iomaeo. 

Anno  Urbis  362.  Tres  Fabii  tribuni  militum  pro« 


Pompeio. 

Antiochus,qui  et  Dionysius,  frater  Demetrii  regis, 
regnat.  Hunc  rex  Arabum  occidit. 

Post  bunc  deficit  regnum  Syris,  quod  stetit  per 
annos  ducentos  septuaginta. 

DE  CONSULIBDS  ET  DICTATORIBUS  ROILE. 

Romani  post  reges  habuerunt  consules,  quorum 
praBcipuos  hic  adnotabimus . 

Anno  Urbis  conditae  244.  Primi  consuies  Bru- 
tus  et  Tarquinius.  Hi  cum  Porsenna  rege  bellum 
gemnt. 

Anno  Urbis  cond.  248.  Yalerius  et  Posthumius 
Coss.  Sabinos  et  Auruncos  vicenint . 

Anno  Urbis  251.  Dictator  et  imperator  creatur  q 
Laertius. 

Hic  praefuit  consulibus. 

Coss.  Fosthumius  et  Goraminius. 

Aiino  Urbis  253.  Posthnmius  diclator.  Coss. 
Bmtus  et  Yenusius.  Hi  cum  Tarquinio  Superbo 
pogoaverunt. 

Anno  Urbis  258.  Valerius  dictator.  Coss.  Appius 
et  Servilius.  Hi  cum  Yolscis  et  equiiibus  pugna- 
veront. 

Anoa  Urbis  262.  Cincinnatus  ab  aratro  sumptus 
dictator  efficitur. 

Coss.  Hinutius  et  Sempronius.  Hi  Urbem  ab  hos- 
liims  liberant. 

Anno  Urbis  265.  Cassius  et  Procuius  consules. 


Anno  Urbis  398.  Sulpicius  dictator.  Popiiius  et 
Manlius  coss.  Hi  Gailos  viceruot. 

Anno  Urbis  409.  Yalerius  et  Cornelius  coss.  Hi 
Samnitas  gravi  bello  vicerunt. 

Anno  Urbis  412.  Torquatu»  et  Decius  coss.  Hi 
cum  Alexandro  rege  Epiri  pugnavemnt  et  occide- 
mnt. 

Anno  Urbis  467.  Fabricius  et  Curtius  coss.  (sub 
Philadelpho).  Hi  cum  Pyrrho  rege  Epiri  pugnave- 
rant  et  occiderunl. 

Anno  Urbis  condit»  475.  Genutius  consul  Aphros 
et  Tarenlinos  vicit. 

Anno  477.  Semprooius  consol  Pioentinos  victt. 

Anno  483.  Claudius  et  Fabius  coss.  Hi  Siculos,  et 
Poenos  vicerunt :  sub  Philadelpho. 

Cornelius  et  Duillius  coss.  cum  Annibale  seniore 
Carihaginensium  imperatore  pugnavemnt,  et  occi- 
derunt. 

Regulus  et  Manlius  coss.cum  AmilcarePocnoram 
imperatore  pugnavemnt  et  occiderunt. 

Paulus  et  Fulvius  cum  Carthaginensibus  navali 
praelio  pugnaverunt  et  vicerunt. 

Hetellus  et  Furius  coss.  cum  Asdrobale  impera- 
tore  Carthaginensium  pugnaverunt  et  occiderunt. 

Attilius  et  Manlius  coss.  Ab  Annibale  6Iio  Amil- 
caris  imperatore  victi  sunt. 

Scipio  et  Sempronius  ab  eodem  victi  sunt. 


179 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  tAM  1.  -W0A9C.  «T  HISTOR. 


480 


JBmilias  et  Yarro  ooss.  cum  omni  exercitu  &b  eo-  A  migrftth>De  Bdaylomca,  Josedeoh.  ^ost  reversionem 


dem  occisi  suat. 

Scipio,  qui  postea  Afncanus,  Magonem  ducem 
fratrem  Annibalis  vicit  et  cepit. 

Levinus  alter  consul  Hannonem  ducem  Afrorum 
cepit. 

Scaevola  consul. 

Gracchus  prstor  occiditur. 

Marcellus  consul  Annibalem  praslio  vicit.   Caro 
Censorinus  consul  Hispaniam  vicil. 

Fabius  consul  Carlbalonem  ducem  Annibalis  cum 
omni  exercitu  delevit. 

Drusus  et  Flaminius  coss.  Adsrubalem  fratrem 
Annibalis  cum  omni  exercitu  occidtt. 

La&Iius  consul  Sypbacem  regem  vicit. 

Alter  Scipio  consul,  Annibalem  et  omnem  popu- 
lum  Carthaginis  vicit,  et  Terentium  adduxit. 

Licinius  et  Cassius  coss.  Macedones  maximo  pra&- 
llo  vicerunt. 

Censorinus  et  Manliuscoss.  cumScipione  deleve- 
runt  Carthaginem;  omnl  populo  occiso,  quae  stetit 
septingentos  annos. 

Metellus  et  Marius  coss.  Jugurtham  regem  variis 
prasliis  viccrunt. 

Manilius  cl  Scipio  coss.  Cimbros  et  Tcutones 
maximopraelio  viceiTinl  sub  Tuiscone. 

Sylia  consul  Mithridatem  regem  mullis  prseliis 
vicit. 

Cinna  consul  senatum  occidit,  et  ipse  occiditur. 

TuIIius  et  Antonius  coss.  Catilinam  cum  suisde- 
leverunt. 

Pompeius  dictator  et  consul  in  Oriente  cum  vi- 
ginti  duobus  regibus  pugnavit,  et  vicit. 

Crassus  dictator  et  consul  Parthiam  vicit,  et  ibi 
occiditur,  sub  Dionysio. 

Julius  Caesar  dictator  ol  consut  Galliam  vicit, 
Pompeium  consulem  cum  omni  populo  Orientis 
devicit.  Hic  primus  mouarcha  quinque  annos  re- 
gnavit. 

Hic  bissextum  imo  cyclum  magnum  composuit. 

Hic  a  senatu  occiditur. 

Ab  hoc  Caesares  sunt  dicti. 

Lepidus  dictator,  consul  Africam  et  Siciliam  de- 
vicit . 

Antonius  Diclator  et  consul,  iEgyptum  devicit  ct 
Judaeam. 

Octavianus  dictator  et  consul,  qui  postea  Augu- 
stus,  Anlonium  cum  Cleopatra  maximo  praelio  vicit, 
et  totum  orbem  pacificavit. 

Post  hunc  coasules  desierunt,  qui  per  quadrin-. 
gentos  septuaginla  et  quatuor  annos  fuerunt.  His- 
que  Augusti  vel  Caesares  successerunt. 

DB  SACCRDOT1B08. 

Hi  sacerdoles  praefuerunt  populo  Dei,  sub  lege 
usque  ad  Christum,  numero  quadraginta  sepiem. 

Aaron,  Eleazar,  Phinces,  Abisue,  Bocci,  Ozi,  Za- 
raias,Marioth,  Amarias,  Achitob,  Sadoch,  Achimaas, 
Azarias,  Joanna,  Azachias,  Amarias,  Achitob,  Sa- 
doch,  Mosoila,  Helchias,  Azarias,  Zaraias ;  in  trans- 


Joannes,  Joachim,  Eiiasib,  Joaida,  Jouathas,  sub 
Alexandro  Magno,  Jaddus,  Onias  Simeon,  Elea- 
zarus,  Manasses,  Oaias,  Simon,  Jason  Menelaus, 
Lysimachus,  Judas  Machabaeus,  JouiAtha,  Simoa 
Joaams  filius.  Simon,  Aristobulos,  Alezander, 
Hyrcanus,  Aristobulus  sub  Merode,  Aoligoaus.  Hic 
ab  A&tooio  Romano  consule  occiditur;  Herodes  Mu- 
maeus  rex  conslituitur  ;  qui  regnavit  triginta  sex 
annos. 

8icque  defecerunt  sacerdotes  ex  stirpe  Aaron,  qui 
praefuerunt  ab  Aaron  usque  ad  Christum,  aimos 
mille  sexcentos  et  septem. 

Quinta  artas,  a  captivitate  Babylonica  usque  ad 
Chrisium,  contiaet  geoerationes  qualuordecim,  aa- 
Q  nos  quingeaios  octogiota  seplem. 

Ab  exordio  mundi  usque  ad  Christum,  secttndum 
Hebraicam  veritatem,  suot  anni  4753.  Secuodum 
septuagiota  Interpretes  5228. 

SEXTA  iETAS. 

DB  AUGUSTIS  BT  aCSARIBUS  B0MANI8  USQUE  AD 
PBDERICUM   I. 

Sexta  aetate  regaavit  Augustus  Oafesar  qatoqua- 
ginta  sex  annos,  et  sex  meoses. 

Hujus  tempore  Cbristus  aascitur . 

Hic  veneno  interiit. 

Joannes  Baptista  clarus,  et  Virgilius,  el  Horalius, 
et  Ovidiuspoetae. 

Coloiiia  ab  Agrippa  re^e  condilur. 
^     Augusta  a  Druso  rege  privigno  Aagusti  condilur. 

Tiberius  privignus  Augusti  regnat  triginta  tres 
annos  ;  veneno  pariit. 

Hoc  temporc  Joaaoes  decoiiatur. 

Cbristus  crucifigitur. 

Caius  Calligula  regnat  tres  annos,  el  decem  mec- 
ses.  A  suis  occiditur. 

Matthaeus  Evangelium  scripsit. 

Philo  claret. 

Claudius  regnat  tredecim  aonos,  menaes  octo. 
Marcus  Evangelium  scripsit.  Et  hic  veneoo  periit. 

Prima  Chistianorum  persecutio. 

Nero  regnavit  anaos  tredocim,  menses  novcm  ; 
seipsum  occidit. 

Lucas  Evangelium  scripsit. 
p.     Jacobus  apostolus  a  Judaeis  lapid&tur. 

Pelrus  crucifigilur. 

Paulus  decollatur. 

Lucanus  et  Josephus  clari . 

Galba  et  Piso  regnant  scpte.Ti  menses.  Hos  occi* 
dil  Ottho. 

Ouhotres  mcnses.  Hicseipsum  occidit. 

Yitellius  octo  menses.  Hunc  occidit  Vespasianus. 

Vespasianus  novem  anoos,  profluvio  venlris  mor- 
tuus  est. 

Hierusalem  a  Romanis  destruitur,  qua^  stetit  an- 
nos  i089. 

Sccunia  persecutio . 

Titus  duos  annos,  menses  duos.  Morbo  obiii. 

Domitianus  fraler  Tili  quiadccim  annos,  meases 
quinque.  Statius  claruit. 


181 


DE  IMAGINE  MUNDl  LlfiRi  TRES.  -  LIB.  III. 


192 


Ilie  a  suis  eoolassus  est. 

Nerva  unum  annum,  menses  quatuor.    Morbo 
iDleriic. 
Joannes  Evangdiam  seripsit. 

Teriia  persecutio, 

Trajanus  novemdeeim  annos,  menses  sex  et  di- 
midium.  Yentris  profluvio  interiit. 

Joannes  apostolus  obirt. 

Helius  Adrianus  viginti  nnum  asnos.  Morbo 
obiit.  Hie  Hierusalem  resediiieavit  et  Eliam  nomi- 
navit. 

Aquila  interpres  claret. 

Quarta  persecutio, 

Antoninus  Pius ,  cum  filiis  Anrelio  et  Lucio  vi- 
ginti  duoa  annos,  menses  tres. 

Marcus  Antoninus  Yerus  cum  fratre  Lucio  Aure- 
tio  Commodo  annos  novemdecim,  mensem  unum. 

Sub  bis  principibus  Agapitus  puer  quiodecennis, 
martyrio  eoronatnr. 

Lucius  Antoninus  Commodus  filius  Antonini,  an- 
nos  tredecim. 

Theodotion  interpres  claret. 

Uelius  Pertinaxy  menscs  sex.  Hic  a  milite  Ju- 
liano  in  palatio  occiditur. 

Tbeophylus  Cyclum  pascbalem  scripsit. 

Quittta  persecutio. 

Jolianus  regnal  annos  septem .  A  servo  occidilur. 

Severus  Pertinax  septemdecim  annos;  hunc  Albi- 
Dus  imperator  occi  lit. 

Narcissus  episcopus  claret. 

Antonius  Caracalla  septem  annos;  ab  bostibus 
occisus. 

Quinta  editio  invenitur. 

Macrinus  unum  annum ;  a  mililibus  occisus. 

Sexta  editio  invenilur. 

Aurelius  Alexander  tredecim  annos ,  a  milite  oc- 
cisus. 

Origenes  claruit. 

Sexta  persecutio. 

Maximianus  tres  aimos.  Hic  a  Pupieno  occisus, 
qui  et  ipse  regnum  usurpans  occiditur. 

Gordianns  seplem  annos,  a  suis  occisus. 

Pbilippus  cum  Pbilippo  filio  septem  annos.  Hic 
Christianus  per  Origenem  efficilur.  Ambos  Decius 
occidit. 

Septima  persecutio. 

Decins  unnm  annuro,  menses  octo  a  diabolo  oc- 
eiditur. 

Antonius  claret. 

Gallus  cum  Volusiano  filio,  duos  annos,  menses 
quatuor.  Ab  i£milio  occidilur. 

.Emilius  tres  menses  regnans,  occiditur. 

Octava  perseeuHo, 

Yalerianus  cum  filio  Gallieno  quindecim  annos. 
Aiter  a  Partbis  capitur  et  obcscatur,  alter  a  militi- 
bas  occiditur. 

Sub  boc  principe,  videlicet  Gallieno,  sex  tyranni 
re^naverunt. 

Primus  Genud  apud  Mirsam  occiditur. 


A     Secundna  Posthumius  decem  annds  in  GalUa  re- 
gnat;  occiditur. 
Tertius  ^milianus  Maguntiae  occiditur. 
Quarlus  Marius  ibidem  interficitur. 
Quintus  \  ictorinus  a  Gallis  creatur,  et  oeciditur 
Sextus  Tetricus  a  militibus  qceiditiir. 

Nona  persecutio, 

Claudins  unum  annum ,  menses  novem.  Morbo 
obiit. 

Quintilius  frater  ejus  septemdecim  dies  regnat  et 
occiditur. 

Aurelianus  annos  quinque ,  menses  sex ,  a  suis 
occiditur. 

Tacitus  menses  sex.  Hic  apud  Pontum  occiditur. 
B  Florianus  rcgnat  duos  menses  et  dimidium,  et  in 
Tarso  occiditur. 

Probus  annos  sex,  menscs  quatuor.  Hic  a  militi- 
bus  occiditur. 

Ipse  tres  tyrannos  occidit ,  Satumiuum,  Procu- 
lum,  Bonosum. 

Carus  cum  filiis  Carino  et  Numiano,  regnat  duos 
annos.  Cainis  fulmine  interiit.  Carinus  a  sociis  occi- 
ditur. 

Decima  persecutio. 

Diocletianus  cum  Herculio  Matiminiano  viginti 
annos.  Alter  reguo  pellitur;  alter  occidilur. 

Constantius  cum  Galerio  Maximino  sedecim  an- 
nos.  In  Anglia  moritur,  seipsum  interimens. 
Q     Carausius  septem  annos  regnat.  Ab  Allecto  occi- 
ditur. 

Allectus  tres  menses  regnat.  Hunc  prsfectus  suus 
occidit. 

Achileus  imperator  in  iEgypto  occiditur. 

Maximius  Severus  annos  quatuor.  Apud  Tharsum 
dolo  periit. 

Constantinus  Constantii  filius  ex  concubina  Helena 
triginta  annos,  menses  decem.  Hie  a  Sylvestro  bap- 
tizatur,  et  ad  hoc  Nicaena  synodus  congregatur. 

Constantinopolis  conditur. 

Maxentius  et  Licinius  annos  decem :  ambo  a  Cons- 
tantino  occidnntur. 

Crispus   Constantinus    Constantii  filius,  et   Li- 
cinius  Licinii  filius,  Cesares,  a  Constantino  occi- 
D  duntur. 

Dalmatius  imperator  a  militibus  occiditur.  Cons- 
tantius  cum  fratribus  Constantino  et  Constante  vi- 
ginti  quatuor  annos,  mcnses  quinque  et  dimidium. 
Constantius  morbo  periit.  Constantinus  a  fratre  est 
occisus,  Constans  in  Hispania  occiditur. 

Sub  Constantio  fuerunt  hi  septem  tyranni. 

i^  Magnentius,  qui  seipsum  occidit. 

^  Decentius  frater  ejus,  qui  laqueo  vitam  finivit. 

3^^  Gallns,  qucm  ipse  Constanlius  occidit. 

4^"  Silvanus,  quem  etiam  occidit. 

5*  Veterion,  qui  imperium  deposuit. 

6<*  Nepotianus,  quem  Magnenlii  duces  occiderunt. 

l^  Julianus,  qui  postea  fit  Auguatus.  Is  annos 
duos,  menses  octo. 


HONOan  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  L  ^  DIDASC.  ET  HISTOR. 


m 

Hic  idololatra  efficilur,  et  a  Mercurio  martyre  oc-  A 
ciditur. 
Jovinianus  meases  octo ;  morbo  obiit. 
Alhanasius  claruit. 

Yalonlinianus.  cum  Valenle  annos  undecim.  Va- 
lentinianus  fluxu  sanguiois  interiit. 
Procopius  lyrannus  occiditur. 

Valens  cum  Gratiano  et  Valentiniano  fratris  liliis 
annos  quatuor. 

Fimiius  tyrannus  occiditur. 

MarlinuS;  Ambrosius  et  Hieronymus  clarent. 

Gratianus  cum  Valenliniano  fratre  annos  sex; 
Gratianus  igae  crematur. 

Valentinianus  a  Gothis  occiditur,  vel,  ut  alii  vo- 
lunt,  Gratianus  a  Maximo  tyranno  interficitur, 
Valenlianus  regno  pellitur.  B 

Theodosius,  et  Valentinianus ,  qui  supra,  annos 
jndecim.  Laqueo  suspenditur. 

Maximus  et  Victor,  filius  ejus,  imperatores  occi- 
duntur. 

Eugenius  tyrannus  occiditur. 

Arcadius  iiiius  Theodosii  annos  tredecim,  obiit. 

Ghrysostomus,  Augustious  clarent. 

Honorius  frater  Arcadii  cum  Theodosio  iilio  fra- 
tris,  annos  quindecim,  obiit. 

Alaricus  rex  Romam  devastat,  quae  stetit  annos 
1064. 

Sub  Honorio  fuerunt  septem  tyranni. 
1®  Eucherius,  quem  Honorius  occidit. 
2<»  ConsUntinus.  HuncConstantinuscomesoccidit.  ^ 
^•Constans,  filius  Conslantis,  quem  Gerontius 
comes  occidit. 
4«  Maximinus,  hic  exsilium  subiit. 
6«»  Jovinianus,  qui  mox  occiditur. 
6»  Atlalus,  huic  manus  ab  Honorio  abscindilur. 
l^  Heraclianus ,  hic  a  militibus  occidilur. 

Theodosius,  filius  Arcadii,  qui  minor,  viginti  sex 
annos. 

Augustinus  tnnc  obiit. 

Gildo  tyranuus  occiditur. 

Valentinianus  filius  Constantii  comilis,  annos  duo- 
decim. 

Attila  rex  Hunnorum. 

Martianus  et  Valentinianus  annos  septem.  occi- n 
duntur  ab  Atlila.  " 


Angli  Britanniam  invadunt . 
Leo  Major,  annos  septemdecim,  obiii. 
Viclorius  cyclum  paschalem  scripsit. 
Zenon  annos  septemdecim,  obiit. 
Theodoricus  rex  Gothorum. 


184 

Anastasius  annos  viginti  octo  hareticus  fulmine 
periit. 

Fulgentius  episcopus  claruit. 

Justinus  Senior  annos  octo.  Obiit. 

Benedictus  abbas,  Boetius  clarent. 

Justiuianus  nepos  Justiniani  annos  triginta 
ocio. 

Dionysius  abbas  cyclum  Paschalem  scripsit. 

Juslinus  minor  annos  undecim  obiit. 

Totila  rex  occiditur. 

Tiberius  Constantinus  annos  octo ;  obiit. 

Longobardi  Italiam  invadunt. 

Mauricius  annos  viginti  unum;  occid. 

Gregorius  PP.  clarel. 

Phocas  tyrannus  annos  octo  occiditur.  Anglia  con- 
vertitur. 

Heraclius  annos  viginti  sex,  hydropisi  moritur. 

Grux  exaltalur. 

ConstantiDus  filius  Heraclii ,  menses  sex,  veneno 
periit. 

Heraclonas  annos  duo ;  naso  truncatur. 

Isidorus  episcopus  claruit. 

Constantinus  fiiius  superioris,  annos  viginti  octo ; 
occiditur. 

CoDstantinus  filius  illius ,  annos  viginti  septem  ; 
obiit. 

Synodus  sexta  Constantinopoiitana. 

Justinianus  filius  Constantioi,  annos  decem  ;  naso 
et  lingua  truncatur. 

Hic  regno  peilitur. 

Leontius  anuos  tres.  Hunc  occidit  Justinianus. 

Cudbertus  episcopus  claret. 

Tiberius  annos  septem.  Hunc  iustinus  in  custodia 
perdidit. 

Beda  claruit  in  Anglia 

Justinianus  secundo  cum  Tiberio  filio  annos  sex  ; 
hic  a  philosophis  occiditur.  Alter  decollatur. 

Pipinus  rcx  Francorum. 

Philippicus  annum  unum  menses  sex. 

Hic  ab  Anastasio  excaecalur. 

Anastasius  annos  sex . 

Hic  a  Theodosio  caplus  presbyter  ordinatur. 

Theodosius  annum  unum.  Hic  Calholicus,  obiit. 

Leo  annos  octo,  haereticus. 

Constantinus  filius  Leonis  annos  triginta  quinque, 
hsretious. 

Leo  fiiius  Constantini  annos  quinquc. 

CoDStantinus  filius  Leonis  cum  matre. 

(68)  Karolus  i  magnus  2. 3  annos  ^  47  ^. 

Brema  construitur  6. 


*  Carolus  8.  11.  12. 


Diana  "  convertitur  a  Willibrordo  8  episcopo  ». 
VARIiE  LECTIONES. 
2  flrfrf.  Pippini  1  A.  1  B.  Pippini  filius  6  «.^8.  9.  10.  12.  filius  Pippini  9  ».  11. 

^'^"  ^  '       '    '  "    *    "^    "       '  annis  2. 

1  B. 
biliboldo6. 
episcopo  deiunt  1  A. 
NOTifi 

manias  ueoi^  Hemnci  Pertiu.  Vide  quai  de  his     mans,  supra,  p»g.  11. 


i85  DE  IMiGINE  MDNDi  LIBRI  TRBS.  —  LIB.   III.  186 

Lodewicus  ^o  magQus  ii   filius  ejos  ^^  ftonos  ^3  A     Babcnberg  ^^  conslruitur. 

27.  «.  «.  auzi  54,   polani »,  Ungari  56  facti   sunt  chri- 

Ansgarias  ^^  episcopus  Suevos  i'?  convertit  is.  stiani  57. 

Lolharius  ^^  fiiius  Ludewici  %  annos  ^^  17  ^.  Cuonradus  annos  15. 

Rabanus  episcopus  claruit.  Spira  58  conditur  59. 

Lodewicus  filius  Lotbarii  cum  fralribus  Lothario,  Heinricus  pius  filius  Cuonradi  ^  annos  17. 

Karolo  «  et  Pipino  ^  annos  36.  Heinricus  filius  ejus  «i  regnavit  annos  49  W. 

Karolus  ^  filius  Lodewici  cum  fratribus  ^  Karle-  Roudolfus  ^,  Hermannus,  Cuonradus&&  tyranni  ^s 

manno  ^  el  Ludewico  annos  11.  cxstiterunt  66. 

Amoldus  »  fiiias  Karlemanni  ^  annos  12.  Heinricus  filius  superioris  regnavit  annos  18  «^. 

Lodowicus  30  filias  Amoldi  ^i  i%  3S  annos  33.  Lotbarius  regnavit  annos  12  '^8,  ebdomadibus  12, 

Canradas  34  filius  Cunradi  35  principis  7  annos  36.  diebus  12. 

Heinricms  37  comes  regnavit  annos  18  38.  Cuonradus  13  annos  «o. 

Oudalricus  39  episcopus  claruit. 

Otto  40  fiiius  ejus  *t  annos  38  *«.  CONTINUATIO  I  ?• 

Parthenopoiis  *3  construitur.  d     i?  -j    •                  .      •            j*-        t         r    • 

r\..    tx  /51-       .      iit            «  .«  D     Fndencus  imperator  m  expeditione  lerosohmi- 

Otlo  **  filius  ejus  ^  annos  9  ^.  .          ,                    u  •*    «       ■       «•!• 

^..    ^,.          '  .    .              ^^  tana  submersus  occubmt.  Heinricus  huus  ejus  suc- 

Otlo  fihus  supenons  annos  18.  ^     .,       •  *     ,.           i.-      •     .u      •    j       . 

„  .       it    Lu       1      •.  cessit,  qui  Apuliara,  mullis  pnmalibus  ejusdera  terre 

Notger  47  abbas  clanut.  ..    ,.     ,  ^.       .        .  ^m-  .•      -w      u- 

"*  captivatis  et  diversis  penis  affiictis,  sibi  subjugavit. 

Heriberlus  archiepiscopus  Coloniensis  clarel «.        xandem  cum  posl  mullas  victorias  fortuna  arridenle 

Heinricus^^  dux  Bawarise  ^o  annos  23,   men-      culmen  honorum   tocius  orbis  amplecteretur,  ad 

'  ses  5t  5  5«.        ^  perturbationem    multorum,   prohdoior,    oocubuit. 

VARIiE    LECTIONES. 

10  Ludewicus  1 A.  1 C. semper 1. 4. 6 1>  .  8.  Ludwicus 2. 4. 7.  Leudewicus4\  Ludwicus  S.  6. 6 <^  .  ^ .  Luodeuni- 
cus  9.  LodwicuslO.  Ludouicus  11. 12.  «*  deeti  1  —  6. 6  *»  —  2.1«  Karoli  4*.  »3  annis  6.  6  »»  .  11 .  u  XVII. 

2.  8.  4.  XXVIII.  8.  iS  h(ec  ito  1  C  :  Ludewicus  magnusqui  et  pius  filius  Karoli  rcgnavit  ann.  XXVII. 
^^  Anscharius  1  B.  Ansgarius  1  ~  3.  Ansgardus  1  C.  5  —  7.  9  —  12.  Angarius  4.  Angaurius  8.  Ansgartus 
cod.  Kaiiersheim.  i"?  Swevos  1  C.  Suedos2.  3.  5.  6>»  .  6^  .  6.  9«  .  12.  Suctes  4.  Snedos  6.  Svedo  corr. 
Svenos  8.  Suuedos  11.  i8  9  ^mO  ita  continuant  :,,  Ludeuuicus  (Lodwicus  9.)  filius  ejus  regnavit  annos 
XXVI.  Rabanus  episcopus  claruit.  Ludeuuicus  (Lodwicus  9.)  filius  ejus  regn.  ann.  iV.  <*•)  Lotarius  Q.add, 
episcopus  (!)  5.  6.  »  cjus  3.  «i  annis  4.  II.  M  Ansgarius  annos  17  desunt  1  A  XVII.  6'*  .  «  el  Karolo 

4.  Kanilo  5.  6.  8.  Carolo  11.  12.  S4  pippino.  4.  6«  .  7  11.  pippino  8.  %  Kanilus  5.  Carolus  7  8. 
10—12.  «  fratribus  dcest  4.  ^  Krolomanno  1 .  Karloraanno  1  C.  2.  4.  4*.  7.  9.  9«  .10.  Kartholomanno 

3.  Karulomanno  5.  Karolomanno  6.  6^.6«.  8.  Carolomanno  11.  Caralomanno  12.  ^  Arnolfus  1  C.  6<^  . 
8.  9.  10.  ^  Karimanni  1.  6^  .  Carlomanni  1  C.  2.  4.  4'.  7.  9.  10.  Kartholomanni  3.  Kalmanni  5.  Karo- 
lomanni  6.  Qi^,  8.  Carolomanni  11.  12.  30  Ludewicusl.  6^  .  Lvdvuicus  2.  Ludtwcus  3.  Ludwicus  5.  6. 
Lvdowicus  8.  Luodeuuicus  9.  Lodwicus  10.  Ludouicus  11 .  Lod.  f.  A.  Xil.  a.  desunt  12.  31  Arnolfi  6<'« 
8.  9.  10.  3tXL  8.  annos  XXU.  4.  33  Lodewicus  —  12  annos  desunt  l  A.  34  Chvonradus  1.  Conradus 
1  C.  etita  deinceps ;  Conndixs  4*.  10.  12.  Chunradus  5.  6.  11.  Couuradus  4.  6^  .  6<'.  Chuonrddus  7 
Chovnradus  8.  Cuonradus  9.  35  Chvnradi  1 .  2.  3.  6.  Chuonradi  6.  Covnradi  4.  6^  .  6«".  8.  3^  ann.  XII. 

4.  37  Henricus  1.  6.  H.  12.  Hainricus  6.38  XVI.  1  C.  39  Udelr.  1  B.  Odalricus  1  C.  Uodalricus  1.  9*. 
Vdalricus  4'—  6.  9—12.  «  Ollho  3.  Otto  magnus  et  Hainricus  filius  ejus  a.  XXXVHI.  6.  a.  **  filius 
Heinrici  1  C.  4SXXXIX.  1  C.  43  Parlhonopolis  9.  10.  Parthelis  consiruitur.  partheno  claruil  9  •. 
^  Oltho  4*.  Oiho  11.  «  deest  4.  4*.  46  yni.  1  B.  3.  6*.  6«.  8.  9*.  11.  ^^  Noelker  1    B.   Nod^er  1—3. 

5.  11.  Notgerus  1  C.  Nother  4.  Nodher  9*.  Notus  4*.  Nodacker  6.  Nodker  1  A.  6»»  .  6«.  7.  Noribertus. 
corr,  Nolner  6*.  8.  Nolhgerus  9.  10.  Rodicker  12.  48  Heribertus  —  claret  ex  1  A.  recepi 
49  Henricus  1.11.  Hainricus  5.  6.  Hainrichus  12.  ^  Babarie  4*.  Bajoariae  4.  Bauarie  6.  Beuwarie  6*. 
Bauuarie  6>»  Bauuarice  7.  Bauariffi  11 .  12.  Bawarise  6«.  M  mensibus  4*.  ^^  sex  11 .  S3  Babenberc  1 .  6*. 
Ravinspec  1  C.  Babinberc  1  A.  2.  3.  Babinburcl  B.  Babenberch3.Babenberckh4*.  Bambcrc5.6.  Rabim- 
berc  6>»  .  Babinberch  7.  Babenbrhc  8.  Babemberc  9. 10.  Babingerg  1  * .  Babenbergh  12 .  ^  Pluci  1 A.  Rvzy  5. 
Rubi  12.  Ruzzi  1  C.  6.  add.  et  8.  9.  10.  M  Poloni  5.  Poloni  6.  9».  12.  add.  et  1.  2.  3.  5.  6—14.  56  un- 
garii  2.  3.  5.  6b  .  6«.  9.  vngary  5.  7.  10.  5?  Ruzi  —  christiani  desunt  i  A.  »8  Sphira  6«.  59  constitui- 
tur  9.  10.  add.  Goiehardus  episcopus  clar.  9.  Gothardus  episcopus  claruit  10.  ^  Conradi  l*.  ^i  ejus 
deest,  4.  SiXLVill.  9.  10.  <»  Rvdolfvs.  1.  4.  Rodolfus  1  G.  Ruodolfus  7.  6i  Gonradui  4.  65  tiranni  4. 
7.  66  obierunt  1  A.  occiditur  4.7;  deest  1  B.  6*.  6^  .  Rudolfus  occiditun.  Hermannus  occiditur.  Chun- 
radus  rex  obiit9*.  11.  67  XVII.  1  A.  1-12.  annos  deest  4.  Hic  quinto  anno  regni  sui  accepit  Matildam 
filiam  Henrici  regis  Anglie  in  conjugium  anno  ab  iucamatione  Domini  lllO.ExpIiciuntchronica  ab  Adam 
nsque  ad  Henricum  imperalorem  a£i,  1  A.  Iste  potens  fuit  et  terre  motus  factus  est  1.  Robertus  abbas 
Tnciensis  claruit  4.  <^  annos  VIII.  1.  1  B.  1  C.  6*.  6^  Gonnradus  tirannizabat.  Isdem  dehinc  secundum 
agit  annum  indictione  secunda.  Reliquum  sext»  staOs  soli  deo  patet.  addunt  2.  3  et  verbo  tirannizabat 
omtjr«o4*.  Lotharius  ann.  XII.  HI  menses,  dicb  XH.  Gonradus  dehinc  secundum  agit  annum  indictione 
secunda.  Reliquum  sexieetaiis  deo  soll  patet  4.  Lotharius  r.  a.  XH.  Hic  Ruzerium  coarlavit  8    ^9  desunt 

5.  6*.  6^  .  Conradus  Suevus  annis  7.  Imperator  Fridericus  regnavit  annis  40  etinteriil  in  aquaqucdicitur 
Salef.  Henricus  imperator  filius  Friderici  regnavit  annis  5  aMit  1  B.  alia  manus  s,  X!i  ex,  vel  XIII 
ineuntis.  Gonradus  rex6'.  Ghnnradus  successit  XIV  ann.  Quis  post  hunc  regnum  adepturus  sit  posteritas 
videbit.  Fridericns  filius  Frideriei  Sweuorum  ducis  regnavitrg  9*.  annos  XIV.  10  tf/ 11.  ''0  6%  a/ia 
manu  addita. 


4S7 


HONORll  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.    DIDASC.  ET  HISTOR. 


488 


post  cujus  mortem  sediliones  plurime  ubique  terra  A 
rum  suDt  orte. 

CONTINUATIO  II  ^^. 

Counradus  re^navit  annis  45.  Fridericus  regnavit 
anis  38.  Hujus  (emporibus  Saladiuus  Hierosoliman 
occupavit. 

Anno  1187  Heinricus  filius  ejus  regnavit  annis  7. 
Huie  Scilia  et  ApuUa  subjecls  sont. 
CONTINUATIO  III  'Ja. 

Fridericus  38.  Heinricus  filius  ejus  8.  Philippus 
rex  frater  ejus  il.  Hic  Babenbercb  a  Ottonepalatino 
frauduienter  occidilur. 

CONTINUATIO  IV  73. 

Post  hunc  eligitur  Fridericus  "^^.  Cui  filius  ejus 
Heinricus  impcrator  successlt,  qai  in  Apulia  3 
Ral.  Sept.  obiit.  Phylippus  rex  ab  Oltone  palatino  q 
occiditur.  Otto  imperator  regnum  obtinuit,  quod  per 
principes  tocius  terre  in  brevi  amisit,  et  Fridericus 
rex  Apuliae  eligitur.  Quis  ^^  rcro  posl  hunc  regnum 
adepturus  sit,  posleritas  videbit. 

CONTINDATIO  V  7«. 
Fridericus  imperator  regnavit  annis  35.  Muros 
cum  turibus  Mediolanensium  deposuit.  Post  hec 
expedicionem  lerosolimitanam  aggreditur,  transiens 
Ungariam  subegit  Greciam,  et  soldanum  Yconie  et 
gentes  mullas  paganorum  vicit  igne  et  gladio.  In 
vigilla  Barnabe  apostoli  in  fluvio  Saleph,  cum  cor- 
pus  vellet  refrigerare  balneo,  diem  clausit  extre- 
mum.  Heinricus  filius  Friderici  imperatoris  regna- 
vit  annis  tO.  Apuliam,  Calabriam,  Siciliam  subjecit 
imperio.  Hujus  tempore  pacem  et  judicium  christia-  q 
nitas  habuit.  Auxilio  vero  et  consilio  suo  principes 
Allemannie  amore  crueifixi  Turum  obsident,  et 
dam  ipsi  obsiderent^  ipse  Ade  debitum  in  Apullia 
exolvit. 

Fridericus  II,  quinti  Heinrici  imperatoris  filius, 
rex  Sicilie,  anno  Domini  i%%\  contra  Oltonem  ele- 


clu8  regnavit  annis  33.  Hic  fuit  depositus  perlnno- 
cencium  IV  papam.  De  Parma  veniens  Apuliiam, 
vcneno  extinctos  in  Fungia  sepultus.  Quis  autfem 
post  hunc  regnum  adepturus  sit  posteritas  videbit. 
CONTINUATIO  VI  77. 

Chiinradus  in  regem  eligitur. 

Anno  ab  incarn.  Dom.  1146  Chunradas  ct  Lud- 
vius  reges  Ihe  rosaliman  pergunt. 

1152.  Cunradus  obiit  et  Fridericus  ei  succedit. 

1156.  Fridericus  rex  ordinatur.  1158.  Mediolanum 
potenter  subegit,  1 165S  funditns  delevit. 

Hic  Venetiam  venlt  papa  Alexander  et  synodom 
habuit  et  persecutio  pdciflcata  est. 
EXPLICITLIBER  HONORH INCLUSI DB IMA6INE 
MUNDl  78. 

A.  1189.  Fridericus  imperator  amlclns  signaculo 
crucis  ad  expugnandos  crncis  inimicos  Iherusalem 
profectus  est.  Sed  et  antcquam  attingeret  fines 
iherosolimitanas  lerre,  finem  dedit  vite79.  Obiltau' 
temll90;  cui  Henricus  rex  filius  ejus  suceessit  et 
imperialis  dignitalis  gubernacula  anno  1191  Rome 
ordinatis  suscapit. 
1197  obiit  Henricus  imperator. 

Anno  ^  Dom.  [1347|...  obiit  imperator  Ludwi- 
cus.  Eodem  anno  factus  est  terre  molus  magnus 
ante  conversionem  sancti  Pauli. 

CONTINUATIO  VII  8i. 

Counradus.  Fridericus.  Heinricus.  Philippus.  Otto 
Fridericus.  Heinricus.  Cuonradu  frater  ejus.  Cuon- 
radus  filius  ejus  regnavit  annis  duobus.  Ruodolfus 
coraes  regnavit  annis  18.  Adolfus  comes  regnavit 
annis  6,  nnenses  duos.  Albertus  dux  Austri»,  filius 
Ruodulfi  regis,  regnavit  annis  10.  Heinricus  eomes 
de  Luzelburk  regnavit  annis  6.  Post  hunc  Ludewi- 
cus  de  Bawaria  regnavit  annis  25.  Adhuc  illo  vi- 
vente  cepit  regnare  Karolus  rex  Bohemiae  qui  hodie 
imperat. 


SIMM4  TOTIVS  DE  OMMMODA  HISTORU 

AB  ANNO  726. 
(Pertz,  Monum.  Germ,  hist  ScHpt,  t.  X,  p.  128.) 


In  vinea  Domini  si.ans  conspexi  plurimospio  opere  D  rivos  lapides  per  virtutes  adaptare ;  islis  vero  con- 
v6lut  examen  apum  fcrvere,  quam  plures  vero  adhuc  patiebar  denario  per  desidiam  privando,  ab  hiyus 
pjgro  otio  torpere.  Illis  quidtm  congratulabar  aeler-  pneclari  aedificii  se  moeniis  abalienare.  Sed  cum  co- 
man  Hicrusalem  vivis  actibus  aedificando,  se  ipsos      gnovissem  inslrumenla  eis  deesse,  sollicitus  fui  co- 

VARLE  LECTIONES. 
7t  exntati  C.  «  ex  eod.  Lun.  in  4»  81,  jatn  Vindob.  818  o  Waitenbachio  descripta.  '^^  ex  cod.  Ad- 
munt.m.inqu.t.  XH.  Etiam  hanc  Wattenbachio  debemus.  74  Quis  vero  post  hunc  erasa.  Quas  «€- 
^uuntur  alia  manu  sunt  adflita.  75  Quis-videbit  addidit  tertia  manut.  76  codici  8.  manu  juniore  medto 
t.  XUI.  adnumeranda  et  qnidempriorii  hujus  codicis  postessoris  Nicolai  Staglini,  ut  ex  nota  autographa  in 
fine  paginoi  l^qSnda  pat^t,  addita  FOniiSGEli.  T^  eoiici  1.  eadem  manu  qua  exaratus  est  addita.  '^quo! 
sequuntur  afia  quidem  sed  coeva  manu  exarata  sunt.  ^»  ad.  marg.  in  tlumine  Saieph  submersus  e4  inler 
duos  montes  Corium  et  Cornitem.  80  manu  sasc.  XIV.  addita.  »i  codiciKaisersh^  recentioribus  sosculiMlI 
et  XIV f  manibus  adjecta  sunt. 


m 


SUMMA  TOTIUS. 


m 


mni  iadi^ntue  prodesse.   Ne  ilaque  propositum  A  rii  ad  Ladri^sam  affeiiar.   Pipptnus  rex  moritur. 


anjittanl  denarium,  singulis  contuU  quod  libet  ad 
opns  necessarinm.  Sunt  namque  plnrimi  qui  velut 
jnstal^  80»  ignorantiac  causas  obtendunl ,  dum  sibi 
con^riem  iibronim  abesse  ostendunt.  His  pie  con- 
sniens  de  tota  scriptura  hoc  coUegi  compendium,  in 
qno  ad  patriam  vitae  properantibus  soffioiens  judi* 
cavi  stipendium.  Et  ideo  hoc  Summam  totiusplacuit 
vocitari,  cnm  ia  eo  series  totius  scriptoree  vide&ttir 
summatim  notari. 

Tota  sacr»  aactoirltatis  scriptura  uous  liber  dici- 
tur,  eCe. 

A.  D.  7«6  w  [Chr.  Wirzib.  SS.  VII,  W].  Karolhis 
Pipini  filius  (fliius^  Anchise  (iUi  AmoUii  episcopt  Me- 
tensis)  principatnm  majorum  domus  27  annis  tenuit. 


A.  D.  768  M.  Karolus  Magnus  filius  Pippini  cum 
fratre  Karloroanno  annis  3,  poslca  solus  44.  Karolns 
SAxoniam  petit.  Longobardos  cum  ItaUa  subjecit, 
et  cum  triumplio  Romam  venit .  Deinde  in  Italfa 
Rontgaysum  occidit,  Hispaniam  cepit,  «Saxoniam 
s^us  rebellantem  armis  compescuit.  Item  Romam 
venit,  et  filius  ejus  Pippinus  ab  Adriatio  papa  bapti- 
zttur.  Famea  et  mortaUtas  Franciam  va^t.  Episoo- 
piom  Bremense  a  Karolo  rofe  construitur^?,  et  Wtl* 
lifatfdus  primus  episcopus  constituitur .  \Chr.  Wirzib.] 
Saxones  rebeUes  magna  plaga  occidit  et  christianos 
fecit.  Edipsis  sblts  focia  est.  Karolus  Romam  per- 
gii,  et  cruces  m  vestibus  ejds  appaf ent.  Deinde  Scla- 
vos  et  Hunos  beUo  vicit.  GeroH  dox  et  sighifer  th 


Hie  contra  Sarracenos  pugnavit.  Fresiam  vastavit,  p  bello  occiditor.  Tempore  magni  Karoli  Gonstantinus 


Wasconiam  invasit.  Gregorius  Hl,  papa  claves  se- 
pulcri  sancli  Petri  et  vincula  ejusdem  cum  magnis 
nraneribas  Ad  Karolum  misit,  ul  a  partibus  impera- 
toris  Consianlitii  qoi  Leoni  suecessit  recederet ;  s«Hi 
Karolus  legatos  enm  honore  susoepit,  maaera  eis 
centaUl,  atque  eum  snis  nancils  Romam  remisit. 
Deiade  eontra  Sarraeenos  in  Gothia  pogoat,  Saxo- 
Diara  intrat,  et  moritur,  Gregorio  III,  suceedit  Za- 
charias  papa. 

A.  D.74%.M.  Mppinns  fllius  KaroU  cum  fratre  KaH- 
manno  major  domus  annis  1i.  Rarlmannuus  Ans- 
iriam,  Alemanniam  atqueTuringam  sortitur,  Pippinus 
Burgundiam,  Neaustriam  alque  Provinciam.  Karl- 
mannus  Wasconiam  et  Alamanniam  vasiat,  cum 
Saxonibus  pacem  faeit.  Deinde  Romam  pergens  a 
2acharia  papa  elerreus  faclus  est,  monasterium 
sancili  Silvestri  in  monte  Soracte  construxit,  in  quo 
se  monachtim  fecit ;  postea  ad  monasterium  sancti 
Benedicli  profectns  est.  Isdem  temporibus  Rada- 
gavsus  rex  Longobardorum  simiUter  fecit.  Zacha- 
rias  papa  caput  Georgii  martyris  in  capsa  recondi- 
tum  reperit,  in  pitacio  htteris  Grecis  exareto,  et  in 
RomanamurbemtransiuUt.  Hic  etiam  dialogum  beati 
Gregorii  in  Grocum  transtalit.  Legatione  Burchardi 
episcopi  et  Folradi  abbatis  Zacbarias  papa  jussit 
Pippinum  regem  constitui. 

A.  D.  743  ^.  Pippinus  auotoritaie  Stephani  papae 
qai  Z^eharise  suceessit  rex  Francorum  est  appella- 
tus,  et  a  Bonifacio  Mogontino  archiepiscopo  oleo 
anclus  et  in  civitate  Swessona  in  solium  regni  ele- 


impet^tor  a  Grecis  excecator;  similiter  papa  Leo  a 
Romanis  non  tamec  penitus  excecatnr,  lingna  am- 
pntatur.  Qui  ad  Karolum  in  Saxoniam  venit,  auxi- 
liom  petit.  Cujns  cansa  Karolus  Romam  cum  exer- 
citu  profcctus  papam  restituit,  criminatores  ejus  oc- 
ciclit  sr!u  in  exiUummisit.  Papa  vero  divinitns  visimi 
recepit  [ef.  Chr,  Bernoia],  Karolus  augustus  Ro- 
raanorum  acclamatnr,  et  in  die  natalis  Domini  a 
Leone  papa  coronatur,  cum  quo  Greci  pacem  fece- 
runt.  [EiNfl.  Ann,  Fuld  807.]  Aaron  rex  Persarum 
Karolo  tentorium  bissinum  et  palUa  serica  pretiosa 
et  balsamum  et  elephantem,  nec  non  et  horologtura 
ex  auricalco  arte  mechanica  mire  compositum,  in 
quo  i%  horarum  cursus  ad  clepsidram  vertebatur; 
cum  totidem  aereis  pillulis  quae  complela  hora  de- 
G  cidebant,  et  casu  suo  cimbalum  sibi  subjeclum  lln- 
nire  faciebant,  additis  \%  equitibus  qui  per  12  fene- 
stras  completis  horis  exibant,  et  impulsu  egressionis 
suffi  totidem  fenestras  quae  prius  erant  aperte  clau- 
debant.  Glassis  200  navium  de  Nordmannis  et  Da- 
nis  venit,  Fresiam  ei  omnes  adjacentes  insulas  va- 
stavit,  tribus  pnelus  Fresones  vicit,  vectigal  centum 
Ubras  argenti  eisimposuit.  Terne  motds  fiictus  est, 
et  mortalilas  subsecuta  est.  Bclypsis  solis  facta  est, 
et  Karolus  moritur. 

A.  D.  814  89  Lud3wicu3  KaroU  fiUuS  annis  27.  Hic 
a  Stephano  papa  qui  Leoni  successil  imperator  fa- 
clus  est.  SlephaDO  morlu(}  Pascalis  papa  efflcitur. 
[Chron.  Wirub.]  BerhharJus  rex  rebellat  Ludewicd 
qui  mox  interiit.  Nix  magna  diu  pcrmaiisit.  Wethi 


vatus,  regnavitque  annis  16.  HUdericus  rex  tonso  Q  monachus  in  Augia  mirabilem  visiohcm  vidit.  Tem- 


capite  in  monasterium  missus  est.  Pippinus  Longo- 
bardiam  liostiliter  petit.  Saxoniam  bello  premit, 
Wasconiam  invadit.  Othmarus  abbas  in  insulam 
Rheni  relegatur.  BcUpsis  solis  facta  est.  Gaput 
Johannis  baptist»  invenitur.  Corpus  sancti  Naza- 


pore  Lodewici  filii  KaroU  in  Turinga  ccspis  50 
pedum  longus,  14  podum  latus  89^  6  pedum  aUus  ^, 
de  terra  sine  mahibus  praecisus  et  sublalus  0^1,  et 
spatio  ^5  peduih  in  alio  loco  projectus  e:;t.  Item  in 
Saxonia  quidam  locus  in  mddum  aggeris  inlumuit. 


VARI^  LECTIONES. 


«*  Bela  moritur,  in  marg.  83  tuperscripta.  *'  Fulde  constritur.  Burchardus  e^iscopus  claruit.  AudO£^a- 
rius  abt)as  Campidone.  la  tnarg.  83  Bonifacius  passus.  /n  m%rg.  ^  Corpora  Gordiani  et  Epimaclu  in  Ala- 
manniam  femntur.  In  marg,  ^Tconstituitur  cod.  AdiH.^  Ansgarius  episcopus  convertit  Danos  et  Suedos. 
Eclipsis  soiisin  Geminis  facta  est  a.  i.  1518,  et  statim  post  in  principio  anni  1519  clementissimus  csesar 
Maximiiianus  obiit  in  marg.  ntanu  i(tcuU  xn*  89  aHttl  eod  Adtn.  ^  ped.  alt.  desunt  cod  Adm. 


191 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  DIDASC.  ET  HISTOR. 


192 


et  spatio  unius  legwige  ^  sub  una  nocte  instar  valli  A 
se  subroxit  Oi.  Eclipsis  solis  facta  est,  et  Ludewicus 
moritur. 

A.  D.  83 1.  Lotharias  filius  Ludewici  annis  17. 
Hic  a  Paschali  papa  coronatur.  Hujus  teropore  [Einp. 
/.  c.  824,  825.  SiGEBBRTus  a.  825]  subila  teinpestate 
facta  ingens  fragmen  glaciniei  cum  grandine  dc  ccrIo 
cecidil.  cujus  longitudo  15  pedum,  lalitudo  7,  cras- 
situdo  2  pedum  fuit.  Eodem  tempore  qusedam  puelia 
duodennis  post  acceptam  in  pascha  communionem 
ab  omni  cibo  et  potu  triennio  abstinuit ;  post  haec 
sicut  alii  homines  vivere  ccepit.  Abbas  Sancti  Dyo- 
nisii  ossa  sancti  Sebastiani  martyris  de  Roma  ad 
Suessonam  civitatem  adduxit,  et  in  basiiica  sancti 
Medardi  posoit.  Qu»  cum  adhuc  inhumata  jacerent, 
tanta  signa  et  prodigia  ibi  claruerunt,  ut  a  nuUo  3 
mortalium  numerus  miraculorum  comprehendi  vel 
varietas  valeat  enarrari.  Lotharius  imperator  judi- 
cio  episcoporum  arma  deposuit  quia  uxorem  reli- 
quit,  et  ad  agendam  poenitentiam  inclusus  est ;  po- 
stea  absolutus ,  apud  Ingilheim  moritur,  et  Mettis 
sepelitur. 

A.  D..  841.  Ludewicus  filius  Lotharii  cum  fratri- 
busLothario  Karolo  et  Pippino  annis  36.  [Ann. 
Wirzib.  SS.  II,  238  sq.]  Bellum  inter  fratres  de  par- 
titione  regni  excanduit,  et  ingens  praelium  fit,  et 
ianta  caedes  ex  utraque  parte,  ut  numquam  prae- 
sens  setas  tantam  stragem  in  gente  Francorum  fa- 
ctam  ante  meminerit.  Deinde  regnum  inter  se  di- 
spertiunt,  et  Ludewicus  Germaniam,  Karolus  Gal- 
liam,  Lotharius  Italiair  optinuit.  Tempore  hujus 
Lolharii  Nordmanni  et  Dani  usque  Parisius  navigio  ^ 
venientes,  regnum  Karoli  vastant,  in  Fresia  tribus 
praeliis  confligunt  et  vincunt.  Pippinus  rex  Aquita- 
niae  comprehensus  a  siiis  Karolo  regi  cum  regno 
traditur,  effectusque  clericus  in  monasterium  extru- 
ditur.  Homo  quidam  fulmine  tactus  totus  est  coq- 
sumptus,  et  vestis  iilaesa  remansit.  Lotharius  mo- 
nachus  efficitur  in  Pnimensi  monasierio,  in  quo  et 
moritur,  pro  qno  Lotharius  filius  ejus  imperator 
efficitur.  Lotharius  dimisit  legitimam  uxorem ,  et 
duxit  alteram  consentiente  Theogaudo  Treverensi 
et  Gunthario  Coloniensi  archiepiscopis.  Pro  qua  re 
a  papa  Nicolao  deponuntur,  rex  autem  ad  synodum 
vocatur.  Qui  venieus  et  judicium  cum  corpore  Do- 
mini  cum  70  principibus  pro  imposito  crimine  fo- 
ciens,  subita  morte  cum  omnibus  interiit.  Tempore  D 
Ludewici  fratris  Lotharii  quadam  nocte  nubes  ascen- 
dit  ab  aquilonc,  allera  ab  oriente  et  meridie  venit, 
quae  ignea  spicula  in  invicem  miserunt;  deinde 
coeuntes  quasi  exercitus  in  praelio  se  confuderunt. 
Hoc  tempore  mulier  panes  albos  vonales  in  festo 
sancti  Laurentii  coxit,  et  airamento  nigriores  de 
fomace  protulit  [Sigbbebt.  874.]  Quodam  tcmpore 
instante  messe  vermes  quidam  in  Germaniam  quasi 
locustae  4  pennis  volantes  et  6  pedes  habentes  ab 
oriente  venerunt,  et  universam  superficiem  terras 


instar  nivis  operuerunt,  cuncta  quae  in  prads  erant 
devastantes.  Krant  autem  ore  lato  et  exteuso  inte- 
stino,  duosque  habebant  dentes  lapide  duriores,  qui- 
bus  duras  arborum  cortices  corrodere  valebant. 
Longitudo  et  grossiludo  quasi  pollex  jviri,  tantaeque 
erant  multitudinis  ut  una  hora  diei  centum  jugera 
frugum  prope  urbem  Mogontinam  consumerent. 
Quando  autem  volabant,  ita  totum  aerem  per  unius 
miliarii  spacium  velabant,  ut  splendor  solis  in  terra 
positis  vix  appareret.  Quarum  nonnttllae  in  diversis 
locis  occisae,  spicas  integras  cum  granis  et  aristis  in 
se  habuisse  repertae  sunt.  Quibusdam  vero  ad  occi- 
denlem  profectis,  supervenerunt  aliae,  et  per  duos 
menses  pacne  cottidie  suo  volatu  horribile  cernenti- 
bus  praebuere  spectaculum.  Tunc  et  in  Itaiia  tribus 
diebus  et  tribus  noctibus  sanguis  de  caelo  pluisse 
narratur.  Terrae  motus  factus  est,  et  cometa  visa 
est .  Lotharius  rcx  frater  Ludewici  imperatoris  obiit, 
et  Karolus  rex  Galliarum  regnum  ejus  invasit.  Mox 
bellum  in  Triburia  inter  Ludewicum  imperatorem 
et  Karolum  committilur.  Ludewicus  rex  Germaniae 
moritur,  et  Mediolani  sepeUtur.  Post  quem  Karolus 
rex  Galliae  augustus  coronatur,  sed  a  Karlomanno 
impugnatur. 

A.  D.  877.  [Cfir.  Wirzib.]  Karolus  fiUus  Lude- 
wici  cum  fratribus  Karlomanno  et  Ludewico  annis  1 1 . 
Karlmannus  et  Ludewicus  moriuntur,  et  Karolus  di- 
misit  regnum.  Karolo  mortuo,  Karlomannus  inva- 
dit  Ronianum  imperium.  Boum  pestileatia  magna 
contigit.  [Sigebebt.  877.]  Dum  vero  cants  cadavera 
laniando  comederent,  quadam  die  universi  in  unum 
locum  congregati  inde  discesserunt,  itautnuUus  eo- 
rum  neq  ue  vivus  neque  mortuus  inveniri  potuis- 
set. 

A.  D.  888.  \Chr,  Wirxib.]  Arnoldus  filius  Karl- 
manni  annis  12.  Karolus  imperator  obiit.  Arnoldus 
exercitum  Nordmannorum  prorsus  delevit,  Italiam 
et  Burgundiam  suo  regno  subjecit,  Romam  veniens 
imperator  efficitur.  Magna  fames  homines  se  invicem 
comedere  persuasit.  UngarU  Italiam  vastant,  et  Ar- 
nolt  moritur. 

A.  D.  900.  Ludewicus  Amoidi  fiUus  admodum 
puer  annis  12.  Ungari  Bavariam  ingrediuntur  et 
plus  miUe  ex  eis  occiduotur.  Karinthiam  invadunt ; 
commissa  pugna  occidunlur  plurimi  utrimque,  sed 
amarius  Ungarii.  Deinde  Saxoniam  et  Turingam 
vastant.  BeUum  Francorum  cum  Ungariis.  Ludewi- 
cusrex  moritur. 

A.  D.  912.  ^  Counradus  fiUus  Ghounradi  iUius 
quem  Adalbertus  Babenber(;ensis  iaterfecit,  in  re- 
gnum  elevatus  regnavit  annis  7.  Ungarii  ab  Ala- 
mannis  et  Bawariis  juxia  flumen  Ine  occiduntur.  Go« 
meta^  videntur.  Ungarii  Alamanniam  depopulantur 
ferro  et  igne,  et  Alsatiam  invadunt.  Counradus  rex 
morilur. 

A.  D.  919.  Heinricus  comes  rex  effectus  regnavit 
annis  18.  Ungarii  totam  Franciami  GalUam,  Alsa-' 


VARIiE  LECTIONES, 
91  leuge  eod  Admunt.  92  subvexit  cod,  Adm>  93  Heriger  episcopus  claruit.  in  marg. 


193 


SDMMA    TOTIUS. 


19i 


tiam  alqiie  Alamanniam  giadio  et  igne  devaslant,  A  cuncta  devastat,  rebellem  ducem  jure  jurando  sibi 

~ *    *     "*    •      '      •  subjugat.  Deinde  Ungariam  cum  exercilu  ingredi- 

tur,  Ovonem  lyrannum  viclum  fugat,  Petrum  regem 
ab  Ungariis  expulsum  in  regnum  restituit,  subjuga- 
toqu3  sibi  regno  Ungariorum  cum  summo  honore  re- 
vertiiur.  Agnelem  Willehelmi  Pictaviensis  principis 
filiam  sibi  in  conjugio  copulat.  Pacem  maximam  in 
toto  regno  firmat.  Pestis  pecudum  magna,  hiems 
dura.Heinricus  Italiam  ingressuspacificea  Romanis 
suscipitur,  papas  tres  non  digne  constilutos  synoda- 
liter  deposuit,  Swidgerum  Babenbergensem  episco- 
pum  papam  coiistituit,  Clementem  nominavit;  a 
quo  ipse  imperator  et  augustus  consecratur,  et  per 
Apuliam  multasque  provincias  felici  victoria  excr- 
citum  ducens,    magno  honore  revertitur,  et  corpus 


quos  Heinricus  in  Suirbia  iuterfecil .  Buchardus  dux 
occidilur.  Herimanno  Alamannia  committituir,  et 
Heinricus  moritur. 

A.  D.  951.  Olto  Magnus  Heinrici  filius  annis  38. 
UngariiFranciam,  Alamanniam,  Galliam  usqueocea- 
num  et  Burgundiam  devastantes,  per  Italiam  redie- 
runl.  Monasteria  sancli  Galli  et  wincti  Bonifacii  cre- 
mantur.  Hyemps  valida  el  raortalitas  aoimalium  fa- 
cta  cst.  Ungarii  cum  Bawariis  pugnant  ct  vincunlur 
Otlo  Ilaliam  sibi  subjecit,  Bemgerum  regem  expu- 
lil.  Ignitus  lapis  quasi  massa  candentis  ferri  ab  oc- 
cidentc  volvens  venit,  et  draco  visus  egl.  TTngarii 
Noricam,  Franciam  Ilaliamque  pelunt,  et  totam  Ba- 
wariam  devastant ;  juxta  Augustam  Alamanniae  ur- 


bera  ab  Oltone  rege  pugna  victi  immensa  csede  ne-  3  santiJVicdonis  de  Italia  ad  Sphiram  altulil.  Petrus 

cantur.  Cruces  in  vestibus  apparent.  Otto  Romam        "  '  '       ' 

veniens  iraperator  efficilur.  Hic  in  Saxonia  Parlhe- 

nopolim  civitatem  condidit.  Signum  in  sole,  deinde 

eclipsis  solis  facta  est.  Signum  quoddam  igneicolo- 

ris  in  ccelo  apparuit,  et  Otto  moritur.  Sanclus  Ou- 

dalricus.  obiit  anno  episcopatus  sui  50. 

A.  D.  975.  Otto  II.  Ottonis  Magni  filius  annis  9. 
Hic  apud  Calabriam  occiso  a  Grecis  exercitu  de  navi 
f  xiliens,  natando  aufugit.  Deinde  Romae  moritur  el 
sepelitur. 

A.  D.  984.  Otlo  lll,  Ottonis  II  filius  abmodum  puer 
annis  18.  Fames  mugna  fuit.  Wenzlas  dux  passus 
est.  Adalberlus  episcopus  de  Braga  civitate  a  Pru- 
cis  martyrio  coronatur.  Nodker  monachus  clarus 
habelur.  Olto  moritur,  et  Aquisgrani  sepelitur. 

A.  D.  1002,  Heinricus  dux  Bawariae  rex  effeclus 
regnavit  annis  23  menses  5.  Hic  Italiam,  Boemiam 
et  Bolizaom  ducem  cura  omni  gente  Sclavorum 
sabjugavit.  Hunc  Benedictus  papa  coronavit.  Ba- 
benberc  condidit,  cujus  ecclesiara  Benedictus  papa 
dedicavit.  Ruzi,  Polani  et  Ungarii  ^*  facti  suntchri- 
sljani.  Fames  magna  exorta  est,  et  terrae  raotus  ex- 
titit.  Heioricus  raoritur  et  Babenberc  sepelitur. 

A.  D.  1025.  Counradus  fere  15  annis  regnavit. 
Contra  hunc  magna  dissensio  in  regno  efficitur,  sed 
ipse  Heinricum  filium  suum  regem  fecit,  ipse  vero 
Roraam  pergens  imperator  efficilur.  Cam  exercitu 
Panconiam  petit,  sed  rex  Stephanus  cura  eo  pacem 
fecit.  Roudolfos  rex  Bargundise  moriens  diadema 


rex  Ungariorum  a  quodam  tyranno  captus  et  excse- 
oatus  est,  isque  regnavit  pro  eo.  Swidgerus  papa 
obiit,  cui  Poppo  8uccessit;polthuncBranoapostoIi- 
cus  et  Heinricus  imperator.  Bartho  archiepiscopus 
obiit,  et  Herimannas  contractus.  Leoni  papa  Gebe- 
hardus  qui  et  Yictor  succedit.  Fames  muitas  pro- 
vincias  afHixit,  egeslas  et  penuria  undique  praeva- 
luit,  et  Heinricus  vitam  finivtt. 

A.  D.  1067.  Heinricus  filius  Heinrici  imperatoris 
adraodura  puer  coepit  regnare,  regnavitque  annis  49 
Cujus  mater  AgnessuscepitducatumBawarise.  Victor 
papa  moritur,  et  Fridericus  qui  et  Stephanus  con- 
stituitur ;  post  hunc  Alexander  ordinatur.  [Annal 
Wirzib.]  Cometa  videtur,  et  Anglia  Nordmannis 
C  subicitur.  Otho  6ux  Bawari»  rebellat  regi.  Mox  et 
principes  conjurant  contraeum,  Saxones  Harlesburc 
destruunt,  sepulchrum  filii  Heinrici  violant  ossaque 
ejus  dispergunt.  Alexander  papa  obiit,  cui  Hildi- 
brandus  qui  et  Gregorius  succedit.  Bellura  joxta 
Unstruth  coramittitur.  Roudolfus  dux  in  regem  eli- 
gitur.  Wirsiburc  obsidetur.  Bellum  juxta  Strowi,  et 
aliud  juxta  Fladecheim  committitur.  Aliud  bellum 
juxta  Elstret  fuit,  tn  quo  Roudolfus  rex  occisus  est, 
Heinricus  Romam  obsedit,  Wicbertum  papam  con- 
stituit.  Herimannus  rex  elevatur,  et  bellum  inter 
Swevos  et  Bawarios  jusla  Hostetin  geritur.  Roma 
capta,  et  pestilentia  raagna  est  facta.  Herimannus 
rex  orientalem  Franciam  hostiliter  iugreditur.  Hoin- 


snum  Counrado  imperatori  misit.  Counradus  orien-  ^q  ricas  de  Italia  reversus   Augustam  obsidet,  capit. 


talera  Franciara  contra  Ottonem  petit  :  deinde  Bur- 
gundiam  vastat,  Slaviam  premit,  eique  Sclavi  qui 
Liatici  dicuntar,  facti  sunttributarii.PilgrimusCo- 
loniensis  episcopus  obiit,  cui  Heriman  successit. 
Cboanigunt  regina  et  Herimmannus  dux  obiit.  Ste- 
pbanus  rex  Ungariorura  cum  omni  gente  sua  ad  fi- 
dem  christi  converlitur.  Eclypsis  solis  facta  est,  et 
Counradus  moritur,  ac  Sphira;  sepclitur,  quam  ipse 
coadidit. 

A.  D.  1040.  Heinricus  rex  pius  Counradus  fdius  95 
annis  1^7.  Hic  Boemiara  iogressus  igoe  prsedaque 


deinde  Saxoniara  vastat.  Belium  juxta  Bleichfelt  ge- 
ritur  Herimannus  rex  occiditur.  Aliud  bellum  fuit 
juxta  Glicho  oppidum  inter  Heinricum  regera  et 
Egchebertura  raarchionem .  Eclypsis  solis  facta  est. 
Counradus  filius  Heinrici  rex  constiluitur,  et  patri 
rebellat.  Pestilentia  maxiraa  factaest.  Gregoriopapa 
defuncto.  ordinalur  suramus  pontifex  Otto  Ostien- 
sis  episcopus  qui  et  Urbanus.  Hoc  tempore  globi 
ignei  in  cgbIo  emicuerunt,  rursumque  alia  in  coeli 
parte  se  condiderunt.  Mox   de  occidentis  partibus 


VARI^  LECTIONES. 

M  La»  eliara  el  Polaoi  cod  AdmunL  ^  dee$t  in  cod. 


195 


HONORH  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  KT  HISTOR. 


i96 


Hyspaniae  et  Galliae  populi  et  naliones,  iribus  cllin-  A  filius  sororis  Heinrici  imperaloris.  Tres  soles  visi 


guse.omnis  sexus  et  aetas  egressi  onentempetierunt 
sepulchrum  Domini  Iherosolimis  multo  sanguiue  vi- 
sitaveruni.  Urbanus  papa  moritur,  et  Paschalis 
consliluitor.  Heinricus  filius  Heinrici  rex  eligitur,  et 
palri  rebellans  patrem  capit,  regalia  ei  tollit.  Cometa 
diu  visa  est.  Heinricus  junior  Coloniam  obsidet  :  in- 
terim  pater  ejus  moritur,  et  Sphirae  &epelitur  ^c. 

A.  D.  1106.  Heinricus  filius  Heinrici  annis  2i 
[cf.  Ann.  SaxoWOl]*  HicduminGoslariensioppido 
convcntura  9'«  habuisset  ^,  el  jura  regni  prout  vo- 
luit  disposuisset,  subito  ^  nimia  tempestas  et  hor- 
ribilis  fulgurum  et  coruscationum  et  tonitruornm  i^ 
exorta  regem  et  omnen  populum  perterruil.  Mox- 
que  capulus  mucronis  regis  tactus  utcoraliquescens 


sunt  in  caelo  hora  nona.  Nortbertus  episcopus  in 
pnedicatione  et  religione  clarus  habetur.  Lotharius 
cum  exercitu  Poemiam  aggreditur,  sed  victus  et 
multis  de  suis  occisis  regreditur,  Counradus  frater 
ducis  Friderici  a  Swevis  rex  elevatur.  Sphira  a  Lo- 
thario  contra  Fridericum  obsidetur,  nec  optinclur. 
fcf.  Anselm.  Gemb.  1128.]  £0  temporc  visum  est 
caelum  ardereprima  hora  noctis.  Deinde  medianocte 
itcrum  incendium  visum  est  in  caelo.  Iterum  atque 
iterum  idem  a  pluribus  visum  est.  Quadam  nocte 
nimius  splendor  ut  ignis  visus  est  a  multis  de  e«Io 
cecidisse ;  ferlur  etiam  grando  magna  ut  ova  anse- 
rum  in  aliqaibus  locis  plulsse,  iuter  quam  et  glacies 
praegrandis  cedidit.  Quaedam  villac  contra  flatum 
evanuit  et  piclura  chpei  ejus  deleta  est.  Deinde  rex  B  ^c  ntiex  toto  conQagratae  sunt,  el  multainccndiaex- 


Flandriam  cum  valida  manu  intrat,  ferro  et  igne 
cuncta  vastat,  Roupertum  comitem  cum  omoi  po- 
pulo  subjugat.  Post  hsec  Panoomiam  cum  exercitu 
aggreditur,  sed  nihil  digoum  memorise  ibi  geritur 
Poloniam  quoque  cum  mullitudine  ingreditur,  qua 
praeda  et  iaeendio  vastata  reveriilur.  Deinde  cum 
omni  copia  Italiam  ingred  tur,  oppida,  caatelta,  mo- 
nicipia  ferro  ignique  depopulatur,  Romse  a  Pascall 
papa  augustus  consecratur,  sed  ipse  papam  compre- 
hendit,  clerum  et  populum  terrore  dispergit.  Despo- 
liata  Urbe  revertitur,  in  sacerdotes  Domini  et  prin- 
cipes  crodeliter  grassatur.  Ob  hoc  principes  contra 
eum  jurant,  et  a  regno  ar.mis  propellunt.  Bellum 
juxta  Welfcsholz  contra  eum  geritur,  in  quo  victu€ 


titerunt,  inter  quse  Trajectum  exustum  est,  et  Par- 
dirbergensis  ecclesia  et  muha  sanctorum  monaste- 
ria.  [cf.  Akselm.  1131.]  Lolharius  denuo  Sphiram 
obsidet  et  victor  optinet.  Pestilenlia  sequitur  et  bo- 
minum  et  animalium,  Ilonorius  papa  moritur,  et 
duo  papae  ordinantur,  scilicet  Anacletus  qui  et  Leo, 
quem  Roma  susccpit,  et  Innocentius  quem  ecclesia 
recepit.  Item  prima  hora,  noctis  caelum  visum  est 
quasi  sanguine  perfusum  in  aquilonari  parte .  Inno- 
centius  papa  venit  in  Gallias  in  civitatem  Leodium 
cui  Lolharius  rex  occurrit  cum  omnibus  epi- 
scopis  Gcrmaniae,  qui  Innocentium  papam  eli- 
gunt,  Anacletum  rcspuunt,  expedilioncm  in  Italiam 
conjurant,  ut  Romam  papam  pcrducant.  Intcrim  Lo- 


palria  pellitur.    Terrae  matus  factus  est,  et  plura  n  tharius  cum  cxercilu  Daniam  adit,  regem  Danorum 


moenia  corruerunt,  Paschalis  papa  moritur,  et  Ge- 
lasius  ejus  k>co  constituitur.  Qucm  Heinricus  a  Ro- 
ma  expuiit,  ct  Gregorium  qui  et  Burdinus  papam 
conatituit.  Dcfuncto  Gelasio  Calistus  subrogatur,  a 
quo  Heinriciis  com  suo  papa  cxcoromonicator.  Bur- 
dinus  a  Calisto  capitur,  monasterio  cui  nomem  est 
Cavca  intruditur.  Post  bsec  Heinricus  ecclesiae  con- 
cessit,  ut  jure  ccclesiastico  episcopos  et  abbatcs 
elcctionc  cleri  et  populi  constituat,  clectus  a  rege 
regalia  accipiat,  et  ipse  rex  a  Ralisto  papa  a  banno 
absolvitur,  et  ecclcsia?  pax  redditur.  Kalistus  defnn- 
gitur,  Honorios  subrogatur.  Deiodc  facta  est  fames, 
quam  secuta  cst  tempestas  horribilis  multis  diebns 
tonitruorum  et  fulgunim  ct  grandinis,  et  eclypsis 
solis  per  unam  horam .  Heinricas  moritur,  ei  Sphirae 
sepelitur.  Lolharius  dux  Saxoaum  in  regnum  eli- 
gitur. 

A.    D.   1125.     Lotharius  dux   Saxonae   regnat 
ann.  11.  Huic  rebellat  Fridericus  dux  Swevorum, 


D 


Nicolaum  filiumque  ejus  Magnum  indeditionemcum 
obsidibus  accepit,  ct  victor  rcdiit.  Deindc  colleclo 
cxcrcitu  Italiam  petit,  Romam  cum  papa  Innocentio 
coronandus  pergit.  In  ilinerc  insidias  ut  dicitur  Pri- 
derici  ducis  incurrit,  unde  offensus  Augustam  civi- 
tatcm  incendit,  plurcs  dc  civibus  occidit,  plorimos 
dc  suis  amisit,  in  Italia  vcro  maximam  partcm  soo- 
rum  ami.^it.  Post  multos  labores  Romam  ingreditur 
honorificc  a  senatu  et  populo  Roroaoo  suscipitur, 
ab  Innocentio  papa  augustus  cum  regina  coronatur. 
cumpacc  regreditur  (an.  1133).  ficlipsis  solis  fa- 
cta  est  4  Nonas  Augusti  media  dic  per  uoam  fere 
horanii,  qualis  ptr  mille  annos  non  cst  visa.  Deni- 
qne  totom  caelum  obscuratum  est  instar  noctis,  et 
stellflB  toto  pfle.ie  caelo  vi^ae  sunl.  Tandem  sol  egres- 
sus  de  tencbris  in  modum  stellae  apparuit^  deinde 
in  modum  novae  lunae,  ad  extremum  propriam  for- 
mam  iodttit  [cf.  ConL  Mariani  Scoti  SS.  V,  661] . 


VARIJE  LECTIONES. 

J»  Anshclmus  episCopus  in  Anfflia  claret,  in  marg.  «?  principum  add.cod.  Irfmitfi/. «  haberet  c.  Adm» 
w  et  jura— subito  de$unt  cod»  Adm.  m  et  cor.  ct  ton.  desuni  eod.  Adm, 


197 


DE  SCRIPT.  KCCLES.  LIBRl  QUATUOR.  —  LIB.  I. 


198 


DE  LUMINARIBUS  ECCLESIiE 


SlVfi 


DE  SCRIPTORIBUS  ECCESIASTICIS 
LIBELLI  QUATUOR. 

(Pabric,  Bibliotheca  Ecclenastica^  Hamburgt  4718,  fol.,  pag.  73.) 


LIBELLUS  I  EX  HIERONYMO  SUBLECTUS. 

Rogo  tCf  lector  (si  i%men  prs  dono  invidis  au-  A     Cap.  Y .  Paulus  apcstolus,  qui  antea  Saulus,  extra 


dias),  ne  hojus  opusculi  laborem  vilipendas.  Ego 
quippe  vigilavi  ut  tu  dormias,  ego  laboravi  ut  tu 
qoiescas.  Tuus  solummodo  labor  erit,  ut  perlegen- 
do  iatelligentia  replearis,  et  prssditus,  clarus  ab  om- 
nibus  habearis.  Si  autem  (quod  magis  timeo)  tabido 
corde  ct  nebulosa  facie  his  flosculis  omnte  contextis 
lividum  dcatem  imprimis,  ac  rosigerum  sertum, 
candidalis  liiiis  connexum,  venenata  lingua  carpis, 
iovidia  quidem  te  ut  proximum  servum  caligini 
ignorantiae  involvet,  me  autem  benevolenlia  per 
lumen  scientise  ad  gloriam  et  honorem  perducet.  In 
hoc  tibello  omnes  ecclesiasticos  scriptores  a  tempore 
Christi  usque  ad  nostra  tempora  nominatlm  expres- 
si,  quos  ex  Hieronymo,  Gennadio,  Isidoro ,  Beda  et 
atiis  cognoscere  potui. 

Cap.  I.  Simon  Petrus,  filius  Joannis  provinci» 
Galilaeae,  vico  Bethsaida,  frater  Andres  apostoli,  ct 
princeps  apostolorum,  scripsit  duas  epistolas,  qute 
canonicae  nominantur.  Evangelium  quoque  Marcl 
ejus  esse  dicitur.  Libri  autom,  de  quibus  unus  Acto- 
nim  ejus  inscribitur,  alius  Evangclii,  tertius  Praodi- 
cationls,  quartus  Apocalypseos,  quintus  Judicii,  in- 
ter  apocryphas  scripturas  repudiantur.  Hic  post 
episcopatum  Antiochensis  Ecclesia*,  ad  expugnan- 
dum  Simonem  Magum  Romam  pergit,ibique  viginti 
annis  cdthedram  episcopalem  tenuit,  usque  ad  quar- 
tum  decimom  annum  Neronis,  a  quo  et  crucifixu3 
est,  Romaeque  sepultus  (Hieron.,  De  viris  illustri- 
bus,  c,  i). 


numerum  duodccim  apostolorum ,  de  tribu  Benja- 
min  ,  et  oppido  Judasae  Gischali,  scripsli  decem 
Epistolas  ad  Eeclesias  :  ad  Romanos  unam,  ad  Co- 
rinthios  duas,  ad  Galatas  unam,  ad  Ephesios  unam, 
ad  Philippenses  unam,  ad  Colossenses  unam.  ad 
Thessalonicenses  duas,  ad  Hebraeos  unam  :  proeterca 
ad  discipu^os  suos  quatuor,  Timotheo  duas,  Tito 
unam,  Philemoni  unam,  ad  Laodicenses  nnam,  quae 
quidem  legitur,  sed  ab  omnibus  explodilur.  Hic 
quarto  dccimo  Neronis  anno,  eodem  die  quo  Petrus, 
Romae  pro  Christo  capite  Iruncatur,  et  in  via  Ostiensi 
sepelitur  tricesimo  septimo  anno  post  passionem 
Domioi  (Hieron.  c.  5). 
Cap.  VI.  Barnabas,  Cyprius,  qui  et  Joseph,  levi- 
B  tes  cum  Paulo  gentium  apostolus  ordinatus,  unam 
ad  aedificationem  Ecclesiae  Epistolnm  composuit, 
quae  inter  apocryphas  scripturas  legitur.  (Hieron. 
c.  6). 

Cap.  VIL  Lucas,  medicus  Antiochensis ,  sectator 
Pauli  aposloli,  scripsit  Evangelium  et  Actus  aposto- 
lorum  Rom».  Hic  ocluagesimo  et  quarto  anno  in 
Bithynia  moritur,  et  postmodum  Constanlinopolim 
transfertur  (Hieron.  c.  7). 

Gap.  VIII.  Marcus,  discipulus  et  interpres  Petri, 
Romanis  scripsit  Evangelium.  Hic  passu<t  est  oclavo 
Neronis  anno ,  et  Alexandrise  sepultns  (Hieron. 
c.  8). 

Cap.  IX.  Joannes  apostolus,  filius,  Zebedaei,  et 


frater  Jacobi,  scripsit  Asise  episcopis  fivangelium, 
Cap.  II.  J^cobus,  frater  DoQoini,  cogDOmento  Ju- C  et  Apocalypsim,  et  tres  canonicas  Bpistolas.  Hic 


stoa,  Joseph,  ut  quidam  existimant,  ex  alia  uxore, 
ut  alii,  Mariae  sororis  matris  Domini  filius,  scripait 
unam  deseptem  canonicis  Epistolam.  Hic  post  pas- 
sionem  Domini  ab  apostolis  Hierosolymorum  ordi- 
natas  cpiscopns,  triginta  annis  rexit  Ecclesiam,  et 
juxta  templum  Domini*  ubi  pr«cipiitatus  fuerat,  se- 
petitor  (Hi^ttt.  c.  2). 

Cap.  UL  Mattbaeus,  qui  et  Levi,  ex  pablicano 
apostolus,  primus  in  Jndaea  Evangeiium  Christi 
Hebraeb  litteris  composuit  (Hieron.  c.  3). 

Cap.  IV.  JudaSf  frater  Jacobi,  unam  de  septem- 
canonicis  reliquit  fipislolam  (Hieron.  c.  4). 


sexagesimo  octavo  anno  post  passionem  Domini  sub 
Trajano  moritur,  et  apud  Bphesum  sepelitur  (Hie- 
ron.  c.  9). 

Gap.  X.  Hermas,  cujus  apostolus  Paulus  ad  Ro« 
manos  meminit,  scripsit  librum  qui  apellatur  Pastor 
(Hieron.  c  10). 

Cap.  XI.  Philo  Judaeus,  natione  Alexandrinus,  de 
genere  sacerdotum ,  scripsit  librum  unum  de  Vita 
nostrorum  sub  Marco  degentium.  Hujus  exstanl 
pcaeclara  et  inDumerabilia  opera :  In  quinque  libros 
Moysi ;  De  confusione  lingnarum ,  liber  unus ;  De 
natura  et  inventione,  liber  unus ;  De  his  quae  sensu 


499 


HONOftll  AUGUSTODON.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  Et  HISTOR. 


200 


precamur  et  testamur,  liber  unus;  De  eruditione,  A  ad  Philadelphios  et  Smyrnaeos.  Hic  passus  est  sub 
liber  unus ;   De   haerede  divinarura  rerum,   liber      Trajano  (Hieron.  c.  16). 


unus;  De  divisione  aBqualium  el  contrariorum,  liber 
uous ;  De  Iribus  virluribus,  liber  unus ;  Quare  quo- 
rumdam  in  Scripluris  mutata  sint  nomina,  liber 
unus ;  De  paclis,  libri  duo ;  De  vita  sapientis,  liber 
unus;  De  tribus  virtutibus,  liber  unus ;  Quod  somnia 
mittantur  a  Deo,  libri  quinque ;  Quaestionum  et  so- 
lutionum  in  Exodum  libri  quinque ;  De  tabemaculo 
et  Decalogo,  libri  quatuor  ;  De  victimis  et  repromis- 
sionibus;  De  maledictis ;  De  providentia;  De  Judsis; 
De  conversalione  vitse  Alexandri;  Quod  propriam 
rationem  habeant  muta  animalia ;  Quod  omnis  insi- 
piens  servus  sil ;  De  apostolicis  viris,  quem  inscripsit 
Dc  contemplaliva  vita ;   De  agricuUura   duos ;   De 


ebrielate  duos.  Hic  conscripsit  secundum   librum  g  (Hieron.  c.  19). 


Cap  .  XVIII.  Polycarpiis,  Joannis  apostoli  discipu- 
lus,  &b  eo  Symmae  episcopus  ordinatus,  scripsit  ad 
Philippenses  valde  utilem  epistolam,  et  quaedam  de 
die  Paschae.  Hic  sub  Commodo  pro  Christo  igni  tra- 
dilur(Hieron.  c.  17). 

Cap.  XIX.  Papias,  Joannis  auditor,  Hierapoiita- 
uus  in  Asia  episcopus ,  quinque  scripsit  volumina, 
quae  praenolavit  :  Explanatio  sermonum  Domini 
(Hieron.  c.  18). 

Cap.  XX.  Qaadratus,  apostolorum  discipulus, 
Athenarum  episcopus,  scripsit  libram  pro  Christiana 
religione  valde  utilem,  apostolica  doctrina  dignum 


Machabaeorum  (67-69). 

Cap.  XII.  Lucius  Annaeus  Seiieca,  Cordubensis, 
Photini  Stoici  discipulus,  et  patruus  Lucani  poetse. 
Scripsil  quasdam  epistolas  ad  Paulumapostolum,  et 
Apostolus  qiiasdam  rescrtpsit  (Hieron.  c.  12). 

Cap.  Xlll.  Josephus,  Malhathiae  filius,  ex  Hieroso- 
lymis  sacerdos,  a  Vespasiano  captus,  scripsit  Romae 
septem  libros  Judaicse  captivitatis,  et  alios  viginti 
quatuor  Antiquilalum  libros,  ab  cxordio  mundi 
usque  ad  quartum  decimum  annum  Domitiani  Coe- 
saris,  et  duos  conflictus  adversus  Appionem,  gram- 
maticum  Alexandrinum,  et  unum  qai  inscribitur  De 
potentia,  in  quo  digesta  sunt  Machabaeomm  marty- 
ria  (Hieron.  c.  13). 


Cap.  XXI.  Aristides,  Atheniensis  philosophus 
eloquentissimus,  scripsit  volumen,  nostri  dogmatis 
rationem  continens  (Hieron.  c.  20). 

Cap.  XXII.  Agrippa,  cognomenlo  Castor,  vir 
valde  doclus,  adversus  viginti  quatuor  volumioa 
Basilidis  haeretici,  quae  in  Evangelium  confecerat, 
fortissime  disseruil  (Hieron.  c.  21). 

Cap.  XXHI.  Egesippus,  vicimus  apostolicorum 
temporum,  omnem  a  passione  Domini  usque  ad 
suam  aetatem  ecclesiasticorum  actuum  texens  histo- 
riam,  quinque  libros  composuit  (Hieron.  c.  22). 

Cap.  XXIV.  Justinus,  philosophus,  de  Neapoli 
urbe  Palaestinae,  patre  Prisco  Bacchio,  cripsit  libros 
quatuor  pro  religione  Christi  contra  gentes,  et  unum 


Cap.  XIV.  Justus  Tiberiensis,  de  provincia  Ga-  ^  ^e  monarchia  Dei,  ct  unum  quem  pnBnotayit  Psal- 

ten,  el  unum  de  anima,  et  diaiogum  contra  Judaeos, 
et  insignia  volumina  contra  Marcionem,  et  libram 
contra  omnes  haereses.  Ad  ultimum  pro  Christo 


iilaeae,  scnpsit  Historiam  Judaicarum  rerum,  et 
quosdam  coramentariolos  de  Scripturis  (Hieron. 
c.  U). 

Cap.  XV.  Clemens,  cujus  Apostolus  ad  Philip- 
penses  meminit,  quartus  post  Petram  apostolum 
Romae  episcopus  (siquidem  secundus  Linus,  tertius 
Anacletus  fuil),  scripsit  Epistolam  ad  Corinthiorum 
Ecclesiam,  valde  utilem ;  et  Itinerarium  Petri,  et 
Disputationem  Petri  et  Appionis,  et  multa  alia  qu«e 
inter  apocrypha  numerantur.  (Hieron.  c.  15). 

Cao.  XVL  Dionysius  areopagita,  philosophus,  a 
Paulo  apostolo  conversus,  Athenis  episcopus  or- 
dinatus,  scripsit  libram,  De  hierarchia,  et  multa 
alia  (70). 


sanguinem  fudit  (Hieron.  c.  23). 

Cap.  XXV.  Melito,  Asianus,  Sardensis  episco- 
pus,  librum  pro  Christiano  dogmate  composuit. 
Scripsit  etiam  de  Pascha  duos  libros  ;  De  vita  pro- 
phetarum  libram  unum :  De  senibus  unum ;  De  cor- 
pore  et  anima  unum ;  De  baptismate  unum  ;  De  ve- 
ritate  unum ;  De  generatione  Christi  unum ;  De 
prophetia  sua  unum;  De  hospitalitate  unum ;  et 
alium  libram  qui  Clavis  inscribitur ;  De  diabolo 
unum ;  De  Apocalypsi  Joannis  unum ;  eclogaram  li- 
bros  sex  (Hieron.  c.  24). 


D     Cap.  XXVI.  Theophilus,  sexius  Antiochenae  Ec- 

Cap.  XVII.  IgnatiuSy  Antiochenae  Ecclesiae  post     clesiae  episcopus,  contra  Marcionem  libmmcompo- 

Petruin  apostolum  tertius  episcopus,  scripsit  Eccle-      suit,  et  ad  Auctolycum  tria  vo!umina,  et  contra  hae- 

siae  Ephesiomm  epistolam,  alteram  ad  Magnesianos,      resim  Hermogenis  libram  unum,  et  alios  tractatus 

lertiam  ad  Trallenses,  quarlamad  RomanoSi  deinde      (Hieron.  c.  25). 


(67-69)  Vide  Hieron.  c.  11, et  Beilarmiaum  inCata- 
logo,  ubi  agit  de  Philone  et  de  auctore  libroram 
Machabaeorum 

(70)  De  S.  Dionysio  Areopagita  sic  legitur  in  ve- 
teri  Romano  Martyrologio,  ab  Heriberto  Rosweido 
typis  PIantinianisl613,  edito  :  v  NoriM  (3)  Octohrii, 
Athenis,  Diontfiii  Areopagitm  sub  Adriano  diversis 
tormentis  passi,  ut  Aristides  testis  est  in  opere  quod 
de  Christiana  religione  composuit.  Hoc  opus  apud 
Athenienses  inter  antiquorum  memorias  clarissimum 
tenetur.  De  sanclo  Dionysio  Parisiensi  episcopo  sic 


legitur  in  eodem  Martyrolo^io  :  vii  Idus  (9)  Octobris, 
Parisiis,  Dionysii  episcojn,  cum  sociissuis^  a  Fe- 
scennino  gladio  animadversi.Yeins  itaqueRomanum 
Martyrologium  duos  Dionysios  constituit ;  unum 
Areopagitam,  S.  Pauli  apostoli  discipulum ;  alterum 
Parisiensem  episcopum,  jussu  Feseennini  gladio 
percussum  Decio  et  Gratio  consulibus  (hoc  est,  Chri- 
sti  250  anno),  ut  Gregorius  Turonensis  lib.  i.  Hist, 
Francorum  narrat.  Haec  visum  fuit  verbo  indicare ; 
reliqua  cujusque  judicio  relinquo. 


201 


DE  SCRIPT.  ECCLES.  LIBRI  QUATUOR.  —  LIB.  I. 


202 


Gap.  XXVII.  AppoUinaris»  AsiaB   Hieropolitanus  A 
episcopus,  insigne  volumen  pro  fide  Christianorum 
edidit,  et  quinque  libros  adversus  gentes,  et  tres  de 
verilate,  et  duos  adversus  Cataphrygas  (Hieron. 
c.  26). 

Cap.  XXVUI.  Dionysius,  Corinthiorum  Ecclesiae 
episcopus,  multas  epistolas  ad  Ecclesias  scripsit :  in 
qoibas  est  una  ad  Laodicenses  (71),  alia  ad  Athe- 
nienses,  tertia  ad  Nicomedienses,  quarta  ad  Creten- 
ses,  quinta  ad  Ponti  Ecclesias,  sexta  ad  Ignosia- 
nos  (72),  seplima  ad  Romanos ,  octava  ad  Chryso- 
phoram,  sanctam  feminam .  Sub  Marco  Antonino 
claruit  (Hieron.  c.  27). 

Cap.  XXIX.  Pinylus,  Cretensis,  Cnossise  urbis 
episcopus,  scripsit  ad  Dionysium  episcopum  valde 
elegantem  epistolam  (Hieron.  c.  28).  B 

Cap.  XXX.  Tatianus  haeresiarcha  infinita  scripsit 
volumina.  Hic  Juslini  philosophi  discipulus  fuit ;  in 
rhelorica  quam  maxime  iloruit ;  novam  haeresim 
condidit  (73). 

Cap.  XXXI.  Phiiippus,  Cretensis,  Gortinae  urbis 
episcopus,  preeclarum  adversus  Marcionem  edidit 
librum  (Hieron.  c.  30). 

Cap.  XXXII.  Musanus,  non  ignobilis  scriplor, 
confecit  librum  adversus  quosdam,  qui  ad  haeresim 
Tatianam  declinaverunt  (Hieron.  c.  31). 

Cap.  XXXIII.  ModestuSy  adversus  Macionem  fe- 
cit  librum,  et  alia  qusedam  (Hieron.  c.  32). 

Cap.  XXXIV.  Bardesanus,  in  Mesopolamia  cla- 
rus,  infinita  adversus  pene  omoes  haereticos  scripsit  G 
volumina.  Hic  nimis  eloquens  fuit,  et  novam  bsre- 
sim  condidit  (Hieron.  c.  38). 

Cap.  XXXV.  Viclor,  tertius  decimus  Romanse 
urbis  episcopus,  de  Pascha,  et  alia  quaedam  scripsit 
volumina  (Hieron.  c.  34). 

Cap.  XXXVI.  IrenaeuSy  Lugdunensis  Galliae  epi- 
scopus,  scripsit  adversus  haereses  libros  quinque, 
contra  gentes  volumen  breve.  De  disciplina  aliud,  et 
ad  Martianum  fratrem  de  apostolica  praedicatione, 
librum  varionim  tractatuum,  ad  Blaslum  de  schi- 
smatey  ad  Piorinum  de  mooarchia,  de  ogdoade  egre- 
gium  documentum ;  et  quaedam  ad  Victorem  papam 
de  Pascha  (Hieron.  c.  35). 

Cap.  XXXVII.  Pantaenus,  Stoicae  sectae  discipu- 
los,  tam  in  sanctis  Scripturis  quam  in  saeculari  lit-  ^ 
teralura  eruditus»  Alexandriae  multos  commentarios 
in  sanctam  Scpipturam  fecit.  Hic  ad  Indiam  missus, 
ubi  Bartholomaeus  docuit,  ubi  Evangelium  Matthaei 
reperit,  quod  et  secum  detulit  (Hieron.  c.  36). 

Gap.  XXXVIII.  Rhodon,  genere  Asianus,  a  Ta- 
tiano  in  Scripturis  Romae  eruditus,  edidit  plurima, 
praecipuumque  adversus  Marcionem  opus ;  sed  et  in 
Uexaemeron  elegantes  tractatus  composuit  et  ad- 


versus  Cataphrygas  insigne  volum.  Sub  Commodo 
floruit  (Hieron.  c.  37). 

Cap.  XXXIX.  Clemens,  Alexandrinae  Ecclesiae 
presbyter,  Pantaeni  auditor,  post  eum  ecclesiasticam 
schplam  tenens,  scripsit  insignia  volumina,  plena 
eruditionis  et  eloquentiae,  tam  de  Scripturis  divinis, 
quam  de  saecularis  litteraturae  instrumento.  E  qui- 
bus  sunt  illa  Stromalum  et  Informationum  libri 
ocio,  De  paedagogis  unus,  De  Pascha  unus,  De  je- 
junio  unus,  De  disceptatione  uuus,  et  alius  qui  in- 
scribitur  :  Quisnam  ille  dives  sit  qui  salvetur ;  De 
obtrectatione  liber  unus ;  De  canonibus  ecclesiasti- 
cis  unus.  Hujus  discipulus  fuit  Origenes  (Hieron. 
e.  38). 

Cap.  XL.  Miltiades  scripsit  prsecipuum  voiumen 
adversus  Montanum  et  Priscam  et  Maximillam,  et 
alios  libros  adversus  gentes  et  Judaeos  [Hieron. 
c.  39). 

Cap.  XLI.  Apollonius,  vir  disertissimus,  scripsit 
adversus  Montanum  et  Priscam  et  Maximillam  in- 
signe  et  magnum  volumen.  Contra  hunc  scripsit 
Tertullianus.  Hic  claruit  sub  Severo  (Hieron.  c.  40). 

Cap.  XLll.  Serapion,  Antiochiae  episcopus,  scri- 
sit  epislolam  ad  Garicum  et  Ponticum  de  haeresi 
Montani.  Ad  Domnionem  quoque  librum  compo- 
suit,  et  unum  De  evangelio,  et  aiias  breves  epislolas 
(Hieron.  c.  41). 

Cap.  XLIII.  Apollonius ,  Romanae  urbis  senator, 
insigne  volumen  pro  fide  nostra  composuit.  Hic  sen- 
tentia  seaalus  pro  Christo  jcapite  truncatur  (Hieron. 
c.  42). 

Cap.  XLIV.  TheophiluSfCaesareaePalaestinae,  quae 
olim  Turris  Stratonis  vocabatur,  episcopus,  de 
Pascha  synodicam  et  valde  utilem  composuit  epi- 
stolam  (Hieron.  c.  43). 

Cap.  XLV.  Bacchylus,  Corinthiorum  episcopus, 
elegantem  librum  de  Pascha  oomposuit  (Hieron. 
c.  44.) 

Cap.  XLVI.  Polycrates,  Ephesiorum  episcopas, 
scripsit  synodicam  epistoiam  ad  Victorem  Romanum 
episcopum  (Hieron.  c.  45). 

Cap.  XLVII.  Heraclius  in  Apostolum  commenta* 
rios  composuit  (Hieron.  c.  46)^ 

Cap.  XLVIII.  Maximinus  famosam  quaestionem 
insigni  volumine  ventilavit :  Unde  malum,  et  qnod 
materia  a  Deo  facta  sit  (Hieron.  c.  47). 

Cap.  XUX.  Gandidus  in  Hexaemeron  pulcherri- 
mcs  tractatus  edidit  (Hieron.  c.  48). 

Cap.  L.  Appion  similiter  in  Hexaemeron  tractatus 
fecit(Hieron.  a.  49). 

Cap.  LI.  Sextus  sub  Severo  scripsit  librum  De 
resurrectione  (Hieron.  c.  50). 

Cap.  LII.  Brabianus  quaedam  opuscula  ad  Chri^ 
stianum  dogma  pertinentia  edidit  (Hieron.  c.  51. 


(71)  Lege  Lacedamonios. 

(72)  Lege  Cnossianos. 

(73)  Harmonia  IV  Evangeliorum  quae  tomo  VII 
Biblioibecae  veterum  Patrum  exstat,  non  est  Tatiani 
sed  Ammonii  Alexandrini,  de  quo  Hitronymus  cap. 

Patrol.  CLXXn. 


55  in  Calalogo  agit.  In  eodem  tomo  exstat  liber  ZKa- 
tesseron  Evangeliorum  cujus  auctor  fuit  hic  Tatiauus 
Syrus,  Encralitarum  princeps.  Vide  Hieron  c.  29 
et  55 


203 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


201 


Gap.  LIII.  Judas  plenissime  dispatavit  de  seplua-  A  in  Cantica  canticorum ;  in  Genesim ;  in  Zach  ariam ; 


ginta  hebdoraadibus  apud  Danielem,  et  Cbrouica 
usque  ad  Severum  perduxit  (Hieron.  c.  52). 

Cap.  LIV.  Terlullianus  ,  presbyter  provinciae 
Africanae,  civitatis  Carlhaginiensis,  patre  centurione 
procoQsulari,  acris  et  vohementis  ingenii ,  roulta 
scripsit  volumina.  Specialiter  autem  adversus  Eccle- 
siam  texuit  volomina  :  De  pudicitia,  De  persecu- 
tione,  De  jejuuiis,  De  monogamia,  De  ecstasi  libros 
quinque,  et  sexlum  adversus  Apollonium,  et  multa 
alia,  quae  non  exslant,  volumina  (Hieron.  c.  53). 

Cap.  LY.  Origenes,  qui  et  Adamantius,  Leonide 

patre,  matre ,  Alexandriae,  a  Demetrio  ejusdem 

urbis  episcopo  in  locum  Clementis  presbyteri  confir- 
maluS;  tantum  in  Scripluris  habuit   studii,   ut  He- 


braeam  linguam  contra  aelatis  gentisque  suae  naturam  B  63j. 


de  Psalmis ;  in  Isaiam ;  in  Dauielem ;  in  Apocalypsim; 
in  Proverbia ;  in  Ecelesiasten ;  de  Saul  el  Pylho- 
nissa ;  De  Antichristo  ;  De  resurrectione ;  contra 
Marcionem ;  De  Pascha ;  adversum  omnes  hsereses 
narralionem ;  De  laude  Salvatoris  (Hieron.  c.  61). 

Cap.  LXIII.  Alexander,  Cappadoeiae  episcopus, 
scripsit  epistolam  ^d  Anliochenses,  aliam  ad  Orige- 
nemf  aliam  ad  Demetrium,  et  alias  ad  diversos  epi- 
stolas.  Hic  sub  Decio  martyrio  coronatur  (Hieron. 
c.  6i). 

Cap.  LXIV.  Julius  Africanns  scripsit  quinque  de 
lemporibus  volumina.  Hic  sub  Aurelio  imperatore 
suscepit  legationem  pro  instauratione  urbis  Emaus . 
quae  postea  Nicopolis  est  appellata  (Hi^ron.  cap. 


edisceret ;  et  exceptis  septuaginta  Interpretibus  alias 
quoque  editiones  in  unum  congregaret,  Aquilae  sci- 
licet  Ponlici  proselyti,  et  Theodolionis  Ebionasi  et 
Symmachi  cjusdem  dogmatis.  In  Evangelium  quoque 
xoiT^  Mallhseum  scripsit  commenlarios.  Prseterea 
quintam,  et  sextam,  et  septimam  editionem  cum 
csteris  comparavit.  Dialeclicam  quoque  et  geome- 
triam,  et  arithmeticam  et  astronomiam,  musicam 
et  granmiaticam,  et  rhetoricam,  omniumque  philo- 
sophorum  sectas  ita  didicit,  ut  studiosos  quoque 
ssecularium  litterarum  sectatores  haberet,  concur- 
snsque  ad  eum  mirifice  Gerent.  Sex  millia  librorum 
scripsit.  Sub  Severo  floruit  (Hieron.  c.  5ij. 

Cap.  LVI.  Ammonius,  vir  diserlus  et  valde  eru- 
ditus;  in  philosophia  clarus,  Alexandriae  inter  multa  G 
ingenii  sui  praeclara  monumenta  etiam  dc  consonan- 
tia  Moysi  et  Jesu  elegans  opus  composuit,  et  evan- 
gelicos  canones  excogitavit,  quos  postea  secutus  est 
Eusebius  Caesariensis  (Hieron.  c.  55). 

Cap.  LVII.  Ambrosius  ,  primum  Marcionites , 
deinde  ab  Origene  correctus,  Ecclesiae  Alexandrinae 
diaconus,  multas  epistolas  adOrigenemscripsit.  Ad 
hunc  Origenes  inflnita  diclavit  volumina  (Hieron. 
c.  66). 

Cap.  LVIII.  Tripho,  Origenis  auditor,  in  Scriplu- 
ris  eruditissimus,  multa  fecit  opuscula,  praecif  ue  li- 
brum  quem  composuit  De  vacca  rufa,  in  Deutero- 
nomio ;  De  divisione  columbae  et  turturis  ab  Abra- 
ham  (Hieron.  c.  57). 

Cap.  LIX.  Minutius  Felix,  Romae  insignis  causi- 
dicus^  scripsit  altercationis  Dialogum,  Christiani  et 
haerelici  disputantis,  et  librum  De  fato  conlra  ma- 
thematicos  (Hieron.  c.  58). 

Cap.  LX.  Gaius  adversus  Proculum,  Montani 
sectatorem,  valde  insignem  habuit  disputationem 
(Hieron.  c.  59). 

Cap.  LXI.  Beryllus,  Arabiae  Bostrenus  episcopus, 
in  quamdam  haeresim  lapsus,  ab  Origene  correctus, 
scripsit  varia  opuscula,  et  maxime  epistolas.  Exstat 
et  Dialogus  Origenis  et  Berylli  (Hieron.  c.  60). 

Cap.  LXII.  Hippolytus,  cujusdam  urbis  episcopus, 
scripsit  de  Pascha  et  temporibus,  et  nonnullos  in  Scri- 
pturas  commentarios ;  in  Hexaemeron ;  in  Exodum ; 


Cap.  LXV.  Geminus  Antiochenae  Beclesiae  pre- 
sbyter,  quaedam  ingenii  sui  monumenta  composuit 
(Hieron.  c.  64). 

Cap.  LXVI.  Theodorus,  qui  postea  Gregorius  ap- 
pellatus  est,  Neocaesareae  Ponti  episcopus,  Origenis 
auditor,  scripsit  Metaphrasin  in  Ecciesiasten,  brevem 
quidem,  sed  valde  utilem,  et  alias  de  fide  epistolas 
(Hieron.  c.  65). 

Cap.  LXVII.  Comelius,  Romanae  urbis  episcopus, 
scripsit  epistolam  ad  Fabium  Antiochenae  Ecclesiae 
episcopum,  de  synodo  Romaaa  et  Italica,  aliam  de 
Novatiano,  et  de  his  qui  lapsi  sunt :  tertiam  de  ge« 
stis  synodi,  quartam  ad  eumdam  Novatum  et  Fabium, 
valde  prolixam  (Hieron.  c.  66). 

Cap.  LXVIII.  Caecilius  Cyprianus,  Africus,  Car- 
thagineinsis  episcopus,  mulla  composuit  opera  quae 
sole  sutit  clariora.  Passus  est  sub  Valentiniano,  quo 
Cornelius  Romae  (Hieron.  c.  67). 

Qap.  LXIX.  Pontius,  diaconus  Cypriani,  egre- 
gium  volumen  Vitae  et  passionis  Cypriani  reliquit 
(Hieron.  c.  68). 

Cap.  LXX.  Dionysius,  Alexandrinae  urbis  episco- 
pus,  Origenis  insignissimus  auditor,  scripsit  quatuor 
libros  ad  Dionysium  Romanae  urbis  episcopum,  et 
ad  Laodicenses  De  poenitentia;  item  Canonem  de  poe- 
nitentia ;  ad  Origenem  De  martyrio  ;  ad  Armenios 
De  poenitentia  et  de  ordine  delictonim ;  De  natura 
ad  Timotheum,  et  De  tentationibus  ad  Euphano- 
rem,  ad  Basilidem  quoque  multas  epistolas  (Hieron. 
c.  69). 

Cap.  LXXI.  Novatianus,  Romanae  urbis  presby- 
ter,  adversus  Cornelium  cathedrani  sacerdotalem 
invadens,  lapsos  recipere  nolens,  scripsit  De  Pascha, 
de  Sabbato,  De  oratione,  De  cibis  Judaicis ;  De  At- 
talo,  multaque  alia,  et  De  Trinitate  grande  volnmen, 
quod  plurimi  Cypriani  existimant  (Hieron.  c.  70). 

Cap.  LXXII.  Malchion,  disertissimus  Antiochenae 
Ecclesiae  presbyter,  dialogum  adversus  Paulum  Sa- 
mosatenum  disputavit  (Hieron.  c.  71). 

Cap.  LXXIII.  Archelaus,  episcopus  Mesopotamiae, 
librum  adversum  Manichaeum  composuit  (Hieron. 
c.  72). 

Cap.  LXXIV.  Anatolius  Alexandrinos  Laodiceae 


20*) 


DE  SCRIPT.  ECCLES.  LIBRI  QUATDOR.  -  LIB.  I. 


m 


Syriae  episcopas,  volumen  de  Pascha  composuit ;  A  rum  liber  unus  :  pro  Origene  libri  sex  :  De  vita 


decem  libros  de  arithmetica,  geometria,  astronomia, 
grammatica,  rhetorica,  dialectica  (Hieron.  c.  73). 

Cap.  LXXY.  Victorinus,  Pictaviensis  episcopus, 
scripsil  commentarios  in  Genesim;  in  Exodam,  in 
Leviticam,  in  Isaiam,  in  Ezechielem,  in  Habacuc, 
in  Ecclesiasteo,  in  Cantica  canticorum ,  in  Apoca- 
lypsim  Joannis»  at  adversum  omnes  hsereses,  et 
multa  alia ;  ad  extremum  marlyrio  coronatur  (Hie  • 
ron.  c.  74). 

Cap.  LXX7I.  Pamphilus  presbyter,  Eusebii  Cae- 
sariensis  episcopi  necessarius,  tanto  bibliothecsB 
divinae  amorc  flagravit,  ut  maximam  parlem  Orige- 
nis  voluminum  sua  manu  conscripserit ,  et  in  duo- 
decim  prophetas  viginti  quinque  quasstionum  Orige- 
nis  volumina.  Sub  Maximo  passus  est  martyrio  pro 
Christo  (Hieron.  c.  15). 

Cap.  LXXVII.  Pierius »  Alexandrinse  Ecclesiae 
presbyler,  scripsit  longissimum  tractatum  in  Osee 
prophetam,  et  alios  diversos  tractatus,  tanta  ser- 
monis  eleganlia,  ut  junior  Origenes  vocaretur  (Hie- 
ron.  c.  76). 

Cap.  LXXVIU.  Lucianus,  vir  disertissimus,  An- 
tiochenae  Ecclesiae  presbytf.r,  poslmodum  Nicome- 
diae  episcopus,  magno  Scripturarum  studio  iaborans, 
scnpsit  librum  De  fide^  et  epistolas  ad  nonnullos. 
Passus  est  sub  Maximino,  et  Helenopoli  sepultus 
(Hieron.  c.  77,  ubi  non  vocatur  episcopus). 


Pamphili  martyris  tres ;  De  martyribus,  et  alia  opu- 
scuia,  et  in  centum  quinquaginta  Psalmos  eruditis- 
simi  commentarii,  et  alia  multa.  Floruit  maxime 
sub  Constantino,  et  ob  amicitiam  Pamphili  marty- 
ris,  cognomentum  ab  eo  Eusebius  Pamphili  sortitus 
est  (Hieron.  c.  81). 

Cap.  LXXXUI.  Reticius,  Augustodunensis  episco* 
pus,  seripsit  commentarios  in  Cantija  canlicorum, 
et  aliud  grande  volumen  adversus  Novatianum  (Hie- 
ron.  c.  82). 

Gap.  LXXXIV.  Methodius,  Olympi  Lyciae,  etpo<* 
stea  Tyri  episcopus,  nitidi  compositique  sermonis 
adversus  Porphyrium  confecit  libros,  et  Symposion 
n  decem  virginum ;  De  resurrectione  opus  egregium ; 
coutra  Origenem,  et  adversus  eumdem  de  Pythonis- 
sa;  De  anlmaa  exitu;  in  Genesim;  in  Cantica 
canticorum  commentarios ,  et  multa  alia.  Sub 
Decio  et  Valeriano  marlyrio  coronatus  est  (Hier. 
c.  83). 

Gap.  LXXXV.  Juvencus,  nobilissimi  generis  Hi- 
spanus  presbyter,  quatuor  Evangelia  hexametris 
versibus  quatuor  libris  composuit,  et  nonnulla  eo- 
dem  metro  ad  sacramentorum  ordinem  pertinenlia 
Fioruit  sub  Constantino  (Hieron.  c.  84). 

Cap.  LXXXVI.  Eastathius,  genere  PamphyliuS| 
primum  Beroeae  Syriae,  deinde  Antiochiae  episcopus» 
mulla  composuit  adversus  Arianorum  dogmata ,  et 
De  anima  volumina,  et  adversus  Origenem ;  et  infi- 


Cap.  LXXIX.  Phileas,  de  urbe  ^gypti  quae  voca 
lur  Thmuis,  nobili  genere ,  magnis  opibus,  ele-  G  nitas  epistolas  (Hieron.  c.  85). 
ganlissimum    librum    de    martyrum    laude    com- 
posnit.    Hic  pro  Cbristo  capile  truncatur  (Hieron. 
c.  78). 

Cap.  LXXX.  Amobius  rheior  scripsit  adversus 
gentes  dno  volumina  (Hieron.  c.  79). 

Cap.  LXXXI.  Firmianus,  qui  et  Lactantius,  Ar- 
nobii  discipulus,  scripsit  in  scholis  Africae  Itinera- 
riam  hexametris  versibus  :  et  alium  librum  qui  in- 
scribitur  Grammaticus^  et  alium  pulcherrimum  De 
ira  Dei,  et  Institutionum  divinarum  adversus  gentes 
libros  septem ;  ad  Asclepiadem  duos ;  ad  Demetrium, 
aoditorem  suum ,  epistolarum  libros  septem ;  De 
persecutione  unum  :  ad  Probum  epistolarum  libros 


Gap.  LXXXVII.  Marcellus,  Ancyranus  episcopus, 
sub  Constantino  et  Gonstantio  multa  diversarum 
expositionum  scripsit  volumina,  el  maxime  adver- 
sum  Arianos  (Hieron.  c.  86). 

Cap.  LXXXVIII.  Athanasius,  Alexandrinae  urbis 
episcopus ,  sub  Constante  scripsit  duos  libros  ad- 
versum  gentes ;  contra  Valentem  et  Ursacium  librum 
unum ;  De  virginitate  librum  unum ;  De  persecutio- 
nibus  Arianorum  plurimos ;  De  Psalmorum  titulis ; 
Historiam  Antonii  monachi,  et  multa  alia  (Hieron  • 
c.  87). 

Cap.  LXXXIX.  Atonius  monachus  (cujus  Vitam 
Athanasius  insigni  volumine  prosecutus  est)  misit 


qiiatuor  :  ad  Severum  epistolanim  libros  duos ;  ad  d  septem  epistolas  ad  diversa  monasteria,  apostoUci 
Demetriadem  De  opincio  Dei,  vel  formatione  hominis 
libnim  unum.  Hic  magister  Caesaris  Crispi,   filii 
Constantini,  fuit  (Hieron.  c.  80). 


Cap.  LXXXII.  Eusebius,  Caesareae  Palaestinae  epi- 
seopus,  in  Scripturis  dlvinis  studiosissimus ,  et  bi- 
bliotheciS  divinae  cum  Pamphilo  Martyre  diligentis- 
simns  investigator,  edidit  infinita  volumina,  de  qui- 
bos  haec  sunt :  fivangelieae  exposilionis  libri  viginti; 
evangelicarom  Quaestionum  libri  quindecim ;  Theo- 
phaniae  libri  quinque ;  ecclesiasticae  Historiae  libri 
decem;  omnimoda  Historia,  et  ejus  breviarium ;  De 
ETangeliorum  dissonantia,  et  in  Isaiam  libri  decem, 
t\  eootra  Porphyrium,  qui  eodem  tempore  scribebat 
iQ  Sicilia  (ut  quidam  putant),  libri  triginta  :  Topico- 


sensus  et  sermonis  (Hieron.  c.  88). 

Gap.  XC.  Basilius,  Ancyranus ,  episcopus  arcis 
Mechaeae,sub  Constantio  scripsit  contra  Marcellum, 
et  De  virginitate  librum,  et  nonnulla  alia  (Hieron. 
c.  89). 

Cap.  XCI.  Theodorus,  Heraciiae  Thr&ciarum  epi- 
scopus ,  elegantis  apertique  sermonis  edidit  sub 
Gonstantio  commenlarios  in  Matthaeum,  in  Jgan- 
nem,  in  Apostolum  (Hieron.  c.  90). 

Gap.  XCII.  Eusebius,  Emisenus  episcopus,  ele- 
ganlis  et  rhetorici  ingenii ,  innumerabiles  confecit 
libros ;  e  quibus  praecipui  sunt,  adversus  Judaeos  et 
gentes,  ad  Novatianos,  in  Epistolam  adGalatas  Ubri 


807  HONORII  AUGUSTODUN,  OPP.  PARS.  I.  —  DIDA  SC.  ET  HISTOR.  508 

decem,  in  Evangelia  homiliaB  plurimgB,  sed  breves.  A  ias,  ellibrum  inCanlicacanlicorum(Hieron>c.  100  . 

Cap.  CII.  Victorinus,  natione  Afer,  Romae  sub 


Floruit  sub  Constautio  (Hier.  c.  91). 

Cap.  XCIII.  Triphyllius,  Cypri  Ledrensis  (74)  sive 
>euT6iovTo;,  episcopus  eloquentissimus,  sub  Constan- 
tio  scripsit  commentarios  in  Cantica  canticorum  et 
muha  alia  (Hier.  c.  92 j. 

Cap.  XCIV.  Donatus,  a  quo  Donatiani  per  Afri- 
cam,  6ub  Constantio  multa  scripsit  opuscula,  ad 
suam  haeresim  pertinentia,  et  de  Spiritu  sancto  li- 
brum,  Ariano  dogmati  congnientem  (Hier.  c.  93). 

Cap.  XGV.  Asterius,  Arianae  faclionis  philoso- 
phus,  sub  Constantio  scripsit  in  Epistolam  ad  Ro- 
manos  :  in  Evangdia ;  in  Psalmos  commentarios  et 
alia  multa  (Hier.  c.  94). 


Conslantio  rhetoricam  docens,  scripsit  adversus 
Arianum  libros  more  dialectico  valde  obscuros, 
qui  inde  ab  eruditis  non  intelliguntur ;  et  commen- 
tarios  in  Apostolum  (Hieron.  c.  101 ,  Gennad.  c.  60) 

Cap.  CIII.  Titus,  Bostrenns  episcopus,  sub  Ju- 
liano  fortes  adversus  Manichaeos  scripsit  libros  et 
nonnuiia  alia  volumina  (Hieron.  c.  102). 

Cap.  CIV.  Damasus,  Romae  urbis  episcopus,  sub 
Theodosio,  multa  et  brevia  volumina  heroico  metro 
edidit(Hieron.  c.  103). 

Cap.  CV.  ApoUinaris,  Laodicenus  Syri»  episco- 
pus,  patre  presbytero,  sub  Theodosio  innumerabilia 


Cap.  XCVI.  Lucifer,  Calaritanus  episcopus,  con-  b  ^"  ^^^^^^  Scripturas  composuit,  et  contra  Porphy- 

rium  triginta  libros  (Hieron.  c.  104). 

Cap.  CVI.  Gregorius,  Baeticus,  Eliberi  episcopus, 
diversos  tractatus  composuit  et  De  fide  eleganlem 
librum  (Hieron.  c.  105,  Gennad.  c.  16). 

Gap.  CVII.  Pacianus,in  Pyrenaeis  jugis  Barcinonae 
episcopus,  tam  vita  quam  sermone  clarus,  scripsit 
varia  opuscula  contra  Novatianos ,  sub  Theodosio 
(Hieron.  c.  106). 

Cap.  CVIII.  Photinus,  Marcelli  discipulus,  Sirmii 
episcopus  ordinatus,  in  haeresim  Hebionis  lapsus, 
plura  scripsit  volumina,  in  quibus  vel  praecipui 
sunt  coutra  gentes;  et  ad  Valentinianum  liber  (Hie- 
ron.  c.  107). 

Cap.  CIX  Phcebadius,  Agenni  Galliarum  episco- 
pus,  edidil  contra  Arianos  librum,  et  alia  multa 
(Hieron.  c.  108). 

Cap.  CX.  Didymus  Alexandrinus,  captua  a  parva 
aetate  oculis,  et  ob  hoc  quoque  elementorum  penitus 
ignarus,  tantum  miraculum  sui  omnibus  pnebuit,  ut 
dialecticam  et  geometriam,  quae  vel  maxime  visu  in- 
diget ,  usque  ad  perfectum  didicerit.  Hic  plurima 
opera  nobiliaque  conscripsit ;  commenlarios  in  Psal- 
mos;  commenlarios  inEvangelium  Malthaei  etJoan- 
nis;  De  dogmatibus,  et  contra  Arianos  libros  duos  ; 
De  Spirilu  sancto  librum  unum ,  in  Isaiam  tomos 
octodecim ;  in  Osee  libros  tres ;  in  Zachariam 
quinque,  et  commentarios  in  Job  et  multa  alia 
(Hieron.  c.  109). 

T^  Cap.  CXI.  Optatus,  Afer,  Milevitanus  episcopus, 
sub  Valente  scripsit  libros  sex,  adversum  Donatiana 
parlis  calumniam  (Hieron.  c.  110). 

Cap.  CXII.  Aquillius  Severus,  Hispanus,  sub 
Valentiniano  composuit  volumen,  qnasi  Hodoepori- 
cum,  tolius  vitae  suae  statum  continens,  tam  prosa 
quam  versibus,  quod  vocavit  Catastrophen  (Hieron. 
c.  111). 

Cap.  CXIII.  Cyrillus,  Hierosolymae  episcopus, 
saepe  pulsus  ab  Ecclesia  et  receptus,  sub  Theodosio 
scripsit  quaedam  volumina  (Hieron.  c.  112). 

Cap.  CXIV.  Euzoius  episcopus  varios  et  roultipli- 


tra  Constantium  imperatorem  scripsit  libros  (Hier 
c.  95). 

Cap.  XCVII.  £usebius,  natione  Sardus,  ex  lectore 
urbis  Romae  Vercellensis  episcopus ,  ob  confessio- 
nem  fidei  a  Constantio  principe  Scythopolim ,  inde 
in  Cappadociam  relegatus,  sub  Juliano  imperatore 
reversus ,  edidit  in  Psalmos  commentarios  Eusebii 
Caesariensis  (Hier.  c.  96). 

Cap.XCVIII.  Fortunatius(75),  natione  Afer,  Aqui- 
leiensis  episcopus,  sub  Constantino  scripsit  comnien- 
tarios  in  Evangelia,  titulis  ordinatis  (Hier.  c.  97). 

Cap.  XCIX.  Achatius  (76),  Caesariensis  Palaestinae 
episcopus,  elaboravit  in  Ecclesiasten  octodecim  vo- 
lumina,  ad  dogma  populorum  sex .  Praeterea  multos 
diversosque  tractatus  composuit.  In  tantum  autem  ^ 
sub  Constantio  imp.  claruit,  ut  in  locum  Liberii 
episcopi  Felicem  Arianum  episcopum  constituerit 
(Hier.  c.  98). 

Cap.  C.  Serapion  Themuseos  (77)  episcopus,  qui 
ob  elegantiam  ingenii  cognomen  Scholastici  acce- 
pit,  charus  Antonii  monachi,  edidit  adversus  Mani- 
chaeum  egregium  librum ;  De  Psalmorum  titulis 
unum ;  et  ad  diversos  utiles  epistolas.  Sub  Conslan- 
lioclaruit  (Hier.  c.  99). 

Cap.  CI.  Hilarius,  Pictaviensis  episcopus,  factio- 
ne  Saturnini  Arelatensis  episcopi,  de  synodo  Biter- 
rensi  in  Phrygiam  relegatus,  sub  Valentiniano  con- 
fecit  duodecim  libros  adversus  Arianos,  et  alium 
librum  De  synodis,  quem  ad  Galliarum  episcopos 
scripsit  :  in  Psalmos  commentarios,  in  primum  vi- 
delicet  et  secundum,  et  a  quinquagesimo  primo  us- 
que  ad  sexagesimum  secundum,  et  a  centesimo 
octavo  usque  ad  extremum.  In  quo  opere  imitatus 
Origenem,  nonnulla  etiam  de  suo  addidit.  Scripsit 
duos  libros  ad  Constantium,  et  unum  adversus  Va- 
lentem  et  Ursacium,  historiam  Ariminensis  et  Se- 
leuciensis  synodi  continentem  :  et  ad  praefectum 
Sallustium,  sive  contra  Dioscorum,  et  iibrum  Hym- 
norum,  et  alium  Mysteriorum,  et  commentarium  in 
Matthaeum,  et  tractatus  in  Job,  et  elegantem  librum 
contra  Auxentium,  et  nonnullas  ad  diversos  episto- 

(74)  Aefipwv  in  cypro. 
(76)  Fortnnattanus^ 


(76)  Arcadios. 

(77)  Thmaeos. 


209 


DE  SCRIPT.  ECCLES.  LIBRI  QUATUOR.  -  LIB.  I. 


210 


ces  tractatas  eomposuit  (Hieron.  c.  113). 

Cap.  CXV.  EpipbaniuSy  CypriSalaminae  episcopus, 
scripsit  adrersus  omnes  hasreses  libros,  et  multa  alia 
(Hieron.  c.  144). 

Cap.  CXVI.  Ephraem,  Edessenae  Ecclesiee  diaco- 
nus,  multa  composuit  opuscula,  et  de  Spiritu  sancto 
(ffieron.  c.  115). 

Cap.  CXYII.  BasiliuSy  Caesarse  Cappadiocae,  quse 
prins  Mazaca  vocabatur  episcopus,  egregios  contra 
Eanomium  elaboravit  libros,  et  De  sancto  Spi- 
ritu  volumen,  et  in  Hexaemeron  homilias  novem, 
et  varios  tractatus.  Claruit  sub  Gratiano  (Hieron. 
c.  116.) 

Cap.  CXVIII.  Gregorius  Nazianzenus,  vir  elo- 
quentissimus,  ad  triginta  millia  versuum,  omnia 
opera  sua  composuit.  E  quibus  illasunt  :  Demorte 
fratris  Caesarii;  laudes  Machabaeorum;  laudes  Cy- 
priani ;  laudes  Athanasii ,  laudcs  Maximi  philo- 
sopki,  et  postea  episcopi,  et  librum  hexametro 
versu  Virginitatis  et  Nuptiarum,  conlra  se  disse- 
rentium ;  adversus  Eunomium  libri  duo ;  De  Spi- 
ritu  sancto  liber  unus  ;  contra  Julianum  imperato- 
rem  liber  unus.  Sub  Theodosio  floruit  (Hieron.  c. 
117). 

Gap.  CXIX.  Lucius,  Alexandrinus  episcopus,  Aria- 
nae  partis,  composuit  solemnes  epistolasde  Pascha, 
et  non  paucos  variarum  expositionum  libellos  (Hie- 
ron.  c.  118). 

Cap.  CXX.  Diodorus,  Tarsensis  episcopus,  com- 
meutarios  in  Apostolum  fecit,  et  mulla  alia  (vide 
Hieron.  c.  119,  et  Suidam  in  Lexico). 

Cap.  CXXI.  Eunomius,  Arianse  partis  Cyzicenus 
episcopus  mulla  contra  Ecclesiam  scripsit.  Respon- 
derunt  ei  ApoIIinaris,  Didymus,  Basilius  Csesarien- 
sis,  et  Gfegorius  Nazianzenus,  et  Nyssaenus  (Hieron 
c.  120). 

Cap.  CXXII.  Priscillianus,  Abilae  episcopus,  qiu 
faclione  Idacii  et  Ithacii  Treveris  a  Maximo  caesus 
esty  edidit  mulia  opuscula  (Hieron.  c.  121). 

Cap.  CXXIII.  Lalronianus,  provinciae  Hispaniae, 
vir  valde  eruditus,  et  in  metrico  opere  veteribus 
comparandus,  caesus  et  ipse  Treveris  cum  Priscil- 


A  liano,  diversis  metris  edidit  mulla  opera  (Hieron. 

c.  my 

Cap.  CXXIV.  Tiberianus,  Baelicus,  scripsit  Apo- 
logeticum  tumenli  compositoque  sermone  (Hieron. 
c.  123). 

Cap.  CXXV.  Ambrosius,  Mediolanensis  episco- 
pus,  scripsit  Hexaemeron,  et  librum  De  officiis,  et 
unum  De  sacrameutis,  etmultaaIiaegregia(Hieron. 
c.  124). 

Cap.  CXXVI.  Evagrius,  Antiochiae  episcopus,  aeris 
et  ferventis  ingenii,diversarum  expositionum  tracta- 
tus  edidit,  et  vitam  B.  Antonii  de  GraecoinLatinum 
transtulit  (Hieron.  c.  125). 

Cap.  CXXVII.  Ambrosius  Alexandrinus,  auditor 
Didymi,  adversum  ApoIIinarem  volumen  multorum 
B  versuum  de  dogmatibus  scripsit,  et  commentario  in 
Job  (Hieron.  c.  126). 

Cap.  CXXVIII.  Maximus  philosophus,  natus 
Alexandriae,  Constantinopoli  episcopus  ordinatus 
et  pulsus,  insignem  De  fide  adversum  Arianos 
scripsit  librum,  qucm  Gratiano  imperatori  edidit 
(Hieron.  c.  127). 

Cap  .  CXXIX.  Gregorius,Nyssenus  episcopus^  fra- 
ter  Basilii  Caesariensis,  Hieronimo  et  Gregorio  Na- 
zianzeno  legit  libros  contra  Eunonium ;  qui  et  alia 
multa  scripsit  (Hieron.  c.  12S). 

Cap.  CXXX.  Joannes  (78),  Antiochenae  Ecclesiae 
presbyler,  Eusebii  Emeseni,  Diodorique  [a/.  Theo- 
dorique]  sectator,  multa  composuit  opuscula  (Hie- 
ron.  c.  129). 
Q  Gap.  CXXXI.  Gelasius,  Caesareae  Palaestinae epi- 
scopus,  post  Eunonium  (78)  episcopum,  accurati 
limatique  sermonis  scripsit  quaedam  capitula  (Hie- 
ron.  c.  130). 

Cap.  GXXXII.  Theotimus,ScythiaeTomorumepi- 
Bcopus,  in  morem  dialogorum  et  veteris  eloquentiae 
breves  commasticosque  traetatus  edidit  (Hieron.  c. 
131). 

Cap.  CXXXIII.  Dexter,  Paciani  filius,  clarusapud 
SH>cuIum,  et  Christi  fidei deditus,  texuit  omnimodam 
historiam  fHieron.  c.  132). 

Cap.  GXXXIV.  Amphilochius,  Iconnii  episcopus, 


nS)  S.  Joannes,  Constantinopolitanae  urbis  epi- 
scbpus,  ob  anream  sermonis  praestantiam  Chry- 
sostomus,  hoc  est  aureum  os,  appellatus,  patria  An- 
tiochenus,  et  Antiochenae  quondam  Ecclesiae  pre-  jy 
sbyter,  nobilibus  parentibns  ortus,  in  eloquentiae 
studiis  Libanii  sophistae,  inphilosophiaAndragathii, 
et  in  sacris  Scripturis  Diodori  episcopi  Tarsensis 
auditor,  Basilio  Magoo  et  Gregorio  Nazanzieno  ar- 
ctissima  familiaritate  conjunctus  edidit  in  sacras 
litteras  plurima  tam  commentariorum  quam  homi- 
lianim  volumina ;  Graeco-Latinae  Parisiis  tomis  IX 
et  Latine  Antaeerpiae  1619,  tomis  VI  edita.  Ejus 
Vitam  fnsissime  scripsit  Palladius,  ejusdcm  disci- 
pulos,  et  Helenopolitanae  Ecclesiae  episcopus,  in 
dialogo  (]uem  cum  Theodoro  Ecclesiae  Romanae 
diacono  mstituit.  Eamdem  vero  Cassiodorus  ex 
Socratis,  Tbeo<Joreti  el  Sozomeni  Tripartita  historia 
contexait.  Georgius  quoque,  patriarcha  Alexandri- 
nus,  tum  ex  superiore  Palladii  dialogo,  tum  ex 
aliorum  scriptis  amplissime  omnia  complexus  est 
quae  de  Cbi^sostomi  vita  desiderari  possunt.  Huc 
speclai  eliam  imp.  Leoois,   cognomento  Pacifici, 


de  eodem  Ghrysostomo  oratio.  Suidas,  vel  quisquis 
fuit  qui  Suidae  Lexicon  post  illum  auxit,  etsi  bre- 
viter,  olegantissime  tamen  quae  sunt  in  Chryso- 
stomo  praecipua,  perstrinxit.  Quod  si  ouis  tamen 
plura  velit,  Metaphrastem,  item  Nicephorum  in 
Histonae  ecclesiaslicae  libris  xi,  xii,  xin,  xiv,  et 
Baronium  in  Annalibus  consulat.  Obiit  autem  exsul 
Comanis  ad  Pontum  Euxinum  viii  Kal.  Octob., 
anno  quadringentesimo  septimo .  Vixit  annos  quin- 
quaginta  duos,  menses  octo  ;  sedit  vero  annos  no- 
vem,  menses  sex^  dies  viginti.  Itaque  natus  est 
anno  trecentesimo  quinquagesimo  quinto,  circa 
Martium  mensem,  ut  Sozomenus  I.  i,  c.  26,  pro- 
dtdit.  Caeterum  in  suis  De  sacerdotio  libri»  Ghry- 
soslomus  non  Basilium  Magnum,  ut  Sixtus  Se- 
nensis  putavit,  sed  Seleucensem  introducit  loquen- 
tem,  ut  Andreas  Schottus  ex  suo  ms.  Suida 
adnotavit .  Cicero  Aristotelem  dicendi  /lumen  au- 
r^um  appellavit ;  simileelogiumGraeciaChrysostomo 
attribuit. 
(78)  Euzoium. 


211 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP. 


edidit  librum  de  Spirita  sancto  (Hieron.  c.  133). 

Cap.  CXXXV.  Sophronius,  vir  apprime  erudi- 
tus,  laudes  Bethlehem  adhuc  puer,  et  de  sub- 
versione  Scrapis  insignem  librum  composuit,  et 
opera  Hieronymi  in  Graecum  transtulit  (Hieron. 
c.  134;. 

Qap.  CXXXVI.  Hieronymus  nalus  patre  Eusebio, 
oppido  Stridonis  in  Pannoniae  confiniis,  scripsit  sub 
Theodosio  Vitam  Pauli  monachi ;  epistolarum  ad 
diversos  librum  unum;  ad  Heliodorum  exhorta- 
toriam;  altercationem  Luciferiani  et  orthodoxi; 
Chronicon  omnimodae  historiae ;  in  Hieremiam  et 
Ezechielem  homilias  Origenis  viginti  sex  vertit ;  De 
Seraphin,  De  Osanna ;  De  frugi  et  luxurioso  filio  ; 
De  tribus  quaestionibus  veteris  legis  homilias  tres, 
in  Cantica  canlicorum  duas ;  advcrsus  Helvidium 
onam  epistolam  de  sancta  Maria ;  ad  Eustochium 


PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR.  212 

A  de  virginitate  servanda  unam  ;  ad  Marcellam  epi- 
stolarum  librum  unum ;  consolatoriam  de  morte 
filiae,  ad  Paulam,  unam ;  in  Epistolam  Pauli  ad 
Galatas  [commentariorum  libros  quatuor ;  item  in 
Epistolam  ad  Ephesios  libros  tres,  in  Epistolam  ad 
Titum  librum  unum ;  in  Epistolam  ad  Philemonem 
librum  unum ;  in  Ecclesiasten  comm  entarios ;  Quae- 
stionum  Hebraicarum  in  Genesium  librum  unum 
de  lecis  librum  unum  :  de  Spiritu  sancto  iibrum 
unum ;  in  Lucam  homilias  triginta  octo  ;  in  Psal- 
mos,  a  decimo  usque  ad  sextum  decimum,  tractatus 
septem;  de  captivo  monacho;  Vitam  beati  Hilario- 
nis,  Vilam  Paulae.  Novum  Teslamentum  de  Graeco, 
Vetus  de  Hebraeo  in  Lalinum  transtulit ;  duodecim 
prophctas  exposuit,  infinitas  epistolas  et  alia  innu* 

D  merabilia  composuit  (Hieron.  c.  135). 


LIBELLUS  n  EX  GENNADIO  SUBLECTUS. 


Gap.  I.  Jacobus,  cognomento  SapienSy  Nisibenae 
nobilis  Persarum  civitatis  episcopus,  sub  Maxi- 
miano  confessor,  scripsit  viginti  sex  libros ;  item 
De  fide  eontra  omnes  haereses,  De  charitate  gene- 
rali,  De  jejunio,  De  oratione,  De  dilectione  erga 
proximum  speciali;  De  resurrectione,  De  vita  post 
mortem,  De  humilitate,  De  patientia,  De  pccniten- 
tia,  De  satisfactione,  De  virginitate,  De  sensu  ani- 
mae,  De  circumcisione,  De  azymo  benedielo  in  Isaia, 
Da  Ghristo  quod  Filius  Dei  sit  et  consubstaniialis 
Patri;  De  castitate  adversus  gentes,  De  constru- 
ctione  tabernaculi,  De  gentium  conversatione,  De 
regno  Persarum,  De  persecutione  Christianorum . 
Scripsit  et  Chronica,  Sub  Gonstantio  moritur  (Gen- 
nad.  c.  1). 

Gap.  II.  Julius,  urbis  Romae  episcopus,  scripsit 
ad  Dionysium  quemdam  de  Incarnatione  Domini 
epistolam  unam  (Gennad.  c.  2). 

Gap.  III.  Paulonas  presbyter,  discipulus  beati 
Ephraem,  homo  valde  acris  ingenii,  et  in  divinis  do- 
ctus  Scripturis,  ab  Ecclesia  se  separans,  scripsit 
multa  fidei  contraria  (Gennad.  c.  3). 

Cap.  IV.  Vilellius,  Afer,  Donatianorum  schisma 
defendenS)  scripsit  adversum  gentes,  et  adversum 
nos,  velut  traditores,  in  persecutione,  divinarum 
Scripturarum ;  et  ad  regulam  ecclesiasticam  perti- 
nentia  muita  disseruit.  Sub  Constante  claruit.  (Gen- 
nad.  c.  4). 

Gap.  V.  Macrobius  presbyler,  et  ipse  Donati- 
sta,  postea  in  urbe  Roma  occulte  episcopus,  scri- 
psit  ad  confessores  et  ad  virgines  librum  unum, 
moralis  quidem,  sed  valde  necessarise  doctrinae 
(Gennad.  c.  5). 

Cap.  VI.  Heliodorus  presbyter  scripsit,  librum 
De  naturis  rerum  exordiaiium  (Gennad.  c.  6). 

Cap.  Vn.  Pachomius  monachus,  fundator  caeno- 
biorum  iEgypti,  scripsit  Regulam  utrique  generi 
monachorum  aptam,  quam  angelo  dictante  perce- 


perat.  Scripsit  et  ad  collegas  praepositurae  suae  epi- 
stolas,  in  quibus  alphabetum  mysticis  tectum  my- 
sleriis,  vel  humanae  consuetudinis  excedentem  in- 
telligentiam  clausit,  solis,  credo,  eorum  genere  vel 
meriiis  manifeslatum.  Scripsit  et  de  Pascha  (Gen- 
nad.  c.  7). 

Cap.  VIII.  Theodorus  presbyter  successorPacho- 
mii,  scripsit  ad  alia  monasteria  epistolas,  sanctarum 
Scripturarum  sermone  digcstas  (Gennad.  c.  8). 

Cap.  IX.  Oricsiosis  monachus,  amborum  supradi- 
clorum  collega,  vir  in  Scripturis  ad  perfectum  in- 
structus,  composuit  librum  divino  conditum  sale, 
totiusque  monasticse  disciplinse  instrumentis  con- 
structum;  in  quo  totum  pene  VetusetNovumTesta- 
p  mentum  compendiose  estcompo5itum(Gennad.  c.9). 

Cap  .  X.  Macarius  ille  iEgyptius,  signis  et  virtuti- 
bus  elarus,  unam  tanlum  ad  juniores  suae  professio- 
nis  scripsit  epistolam  (Gennad.  c.  10). 

Cap.  XI.  Evagrius  mouachus,  supradicti  Macarii 
familiaris  discipulus,  divina  et  humana  litteratura 
insignis,  scripsit  multa  necessaria  monachis,  scilicet 
Vitas  Patrumf  et  adversum  octo  principalium  vitio- 
rum  suggestiones,  octo  ex  sacrarum  Scripturarum 
testimoniis  libros.  Composuit  et  coenobitis  ac  syno- 
ditis  doctrinam  aptam  vitae  communi  :  et  ad  vir- 
gines  Deo  sacralas  libeilum  unum,  competentem 
religioni  et  sexui.  Edidit  et  paucas  sententiolas  valde 
obscuras,  et,  ut  ipse  ait,  solis  monachorum  cordibus 
cognoscibiles  (Gennad.  c.  11). 

Cap.  XII.  Theodorus,  Antiochenae  Ecclesiae  pre- 

D  sbyter,  vir  scientia  cautus,  et  liugua  disertus,  scri- 

psit,  adversus  Apoilinaristas  et  Eunomianos,  De  In- 

carnatione  Domini  libros  quindecim,   ad  quindecim 

millia  versuum  conlinestes  (Gennad.  c.  12). 

Cap.  XIII.  Pnideotius.  vir  saeculari  litteratura 
eruditus,  composuit  Dittochoeum,  de  toto  Veteri 
Testamento,  personis  excerptis.  Commentatus  esi 
autem  et  in  morem  Graecorum  Hexaemeron   de 


213  DE  SCRIPT.  ECCLES.  LIBRI  OUATUOR.  —  LIB.  II.  214 

mundi  fabrica.  Composuil  et  libellos,  quos  Graece  A  unum  el  longum  volumen,  et  homiliam  de  caeco  na 
praetitulavit,  'AicoOeco^tc,  V*u)^ofiQe)^{a,   AfAapTtY^etot, 
id  est,  De  divinitate,  De  compugnantia  animi,  De 


origine  peccatonim.  Fecit  et  in  laudem  martyrum 
libnim  unnm,  et  alterum  adversus  Symmaehum 
(Gennad.  c.  13). 

Cap.  XIV.  Audenliusy  episcopus  Hispanus,  scri- 
psit  adversum  Manichaeos,  et  Sabellianos,  et  Aria- 
nos,  maxime  contra  Photinianos  (Gennad.  c.  ii). 

Cap.  XV.  Commodianus  quidam  scripsit  librum 
adversus  paganos  (Gennad.  c.  15). 

Cap.  XVI.  Fauslinus  presbyter  scripsit,  ad  perso- 
nam  Flaccills  reginsB;  adversum  Arianos  et  Mace- 
donianos  libros  seplem,  et  unum  Valcntiniano  et 
Theodosio  imperatoribus  (Gennad.  c.  16). 

Cap.  XVU.  Rufiinus,  Aquileiensis  Ecciesise  pre- 
sbyter,  non  minima  pars  doclorum  Ecclesiac,  in 
transferendo  de  Graeco  in  Latinum  elegans  habens 
ingenium,  maximam  partem  Graecorum  bibliolhecaB 
Latinis  exhibuit  :  Basilii  videlicetCssariensis  epi- 
scopi^  Gregorii  Nazianzeni  eloquenlissimi  hominis, 
Clementis  Romani  Recognitionum  libros,  Eusebit 
Cssariensis  Palaestinoe  historiae  novem  libros,  qui- 
bus  duos  addidit;  Sixti  philosophi  sentcntias,  [Pam- 
phili]  adversus  mathematicos.  Origenis  autem  non 
omoia,  qnia  et  Hieronymus  aliquanta  transtulit. 
Symbolum  sic  exposuit,  ut  in^  ejus  expositione  alii 
nec  exposuisse  credantur.  Disseroit  et  Benedictio- 
nem  Jacob  saper  patriarchas,  triplici  modo,  id  est 
historico,  morali  et  mystico  sensu.  Scripsit  et  epi- 
slolas  ad  timorem  Dei  horiatorias  maltas.  Suo 
oblrectatori  duobus  voluminibus  respondit  (Gen- 
nad.  c.  17). 

Cap.  XVI  U.  Thichonius,  natione  Afer,  in  divinis 
litteris  eruditus,  in  saecularibus  non  ignarus,  in  ec- 
clesiastlicis  negotiis  studiosus,  scripsit  De  bello  in- 
testino  libros  tres,  et  Expositiones  diversarum  cau- 
sarum.  Composuit  et  regulas  octo  ad  investjgandum 
inlelligentiam  Scripturarum,  quas  in  uno  volumine 
conclosit.  Exposuit  et  Apocalypsim  Joannis  ex  inte- 
gro,  nibii  in  ea  carnale,  sed  totum  intelligens  spi- 
ritale.  Sub  Theodosio  floruit  (Gennad.  c.  18). 

Cap.  XIX.  Severus  presbyter,  cognomento  Sulpi- 
tius,  Aquitanics  provinciae,  vir  genere  et  iitleris 
nobilis,  scrip&it  Vitam  Marliai  Turonensis  episcopi, 


to.  Sub  Arcadio  moritur  (Gennad.  c.  20). 

Cap.  XXI.  Severianus  Gavellensis  (80)  ecclesiae 
Episcopus,  in  divinis  Scripturis  eruditus,  et  in  ho- 
miliis  mirabilis  declamator,  frequenter  a  Joanne 
episcopo,  et  imperatore  Arcadio,  ad  faciendum  ser- 
monem  Constantinopolim  vocatus,  scripsit  exposi- 
tionem  in  Kpistolam  ad  Galatas,  De  baptismo  et  Epi- , 
phaniae  solemnilate  libelluro  gratissimum  fGennad. 
c.  21). 

Cap.  XXII.  Niceas,  Romacianaj  civitatis  episco- 
pus,  coroposuit  siroplici  et  nitido  sermone  scx  com- 
petentes  ad  baptismum  instructionis  libellos.  Ex 
quibus  primus  est  de  competentibus  baptismi ;  se- 
cundus  de  gentilitatis  erroribus ;  tertius  de  fide  uni- 
B  cae  majestatia ;  quartus  adversus  genealogiam  (81), 
quintus  de  symbolo;  sextus  de  agni  Paschalis  victi- 
ma.  Condidit  et  ad  lapsam  virginem  libellum,  pene 
omnibus  labentibus  emendationis  incentivum  (Gen- 
nad.  c.  22). 

Cap.  XXIII.  Olympius,  nalione  Hispanus,  episco- 
pus,  scripsil  librum  Fidei  adversus  eos  qui  natu- 
ram,  et  non  arbitrium  in  culpam  vocant  (Gennad. 
c.  23). 

Cap.  XXIV.  Bachiarius,  vir  Christianae  philoso- 
phiae  nitidus  et  expeditus,  edidit  grata  opuscula  De 
fide  (Gennad.  c.  24). 

Cap.  XXV.  Sabbalius,  Gallicanae  Ecclesiae  episco- 
pus,  rogatus  a  quadam  casta  et  Deo  dicata  virginei 
Secunda  nomine,  composait  librum  De  Ode  adver- 
G  sus  Marcionem,  et  Valentinum  ejus  auctorem,  et 
adversus  Eunomiumy  et  ejus  magistrum  Aetium 
(Gennad.  c.  25). 

Cap.  XXVI.  Isaac  scripsit  De  tribus  personis  san- 
ctae  Trinitatis  et  Incarnalione  Domini  librum  obscu- 
rissimae  disputationis  et  involuti  sermonis  (Gen- 
nad.  c.  26). 

Cap.  XXVII.  Ursinus  monachus  scripsit  adversus 
eos  qui  hsereticos  rebaptiz^ndos  decernunt  (Gen- 
nad.  c.  27). 

Cap.  XXVIII.  Macarius  alius  monachus  scripsit 
in  urbe  Roma  adversum  mathematicos  librum  (Gen- 
nad.  c.  28). 

Cap.  XXIX.  Heliodorus  alius,  Antiochiae  presby- 
ter,  edidit  de  virginitate,  egregium  et  sanclis  Scri- 


cl  Paulini  Nolensis  (79) ;  et  sorori  suao  epislolas  ^^  P^^iris  instruclum  volumen  (Gennad.  c.  29). 
multas  horlatorias  ad  amorem  Dei  et  conteraptum  Cap.  XXX.  Joannes  (82),  Hierosolymorum  epi- 
mundi.  Scripsit  et  ad  Paulinum  duas,  et  ad  alios  scopus,  scripcit  adversus  obtrectatores  studii  sui 
aJias.  Sub  Arcadio  claruit  (Gennad.  c.  19).  librum ;  dicens  se  Origenis  ingenium,  non  fidem  se- 

Cap.  XX.  Autiochns  scripsit  adversus  avaritiam      cutum  (Gennad.  c  30). 


(79)  Labitur  hic  H&norius  (ut  et  alibi)  dum  scri- 
bit,  vitam  S.  Paulini  episcopi  Nolani  a  Severo  Sulpi- 
tio  liUeris  consignatam  fuisse.  Vide  19, 48,  Gennadii. 

(80  Gabalensis. 

(81)  Genethliologiam. 

(82)  Joannes  Nepos  Silvanuj,  Hierosolymorum 
episcopus  XLIV,  eum  annos  triginta  sedisset,  vivere 
desiit  anno  Christi  quadriogentesimo  decimo  soto. 
In  CQJQ^  locum  subro^atus  est  Praylius ,  cujus 
exstant  Utterse  ad  pontificem  Romanum  anno  se- 
qufnti  datae.  Sic  ex  Theodoreti  libro  v,  cap.  37, 


Baronius  in  Annalibus.  Sed  Idatius  in  Chronico  di- 
cit  Joannem  Hieroiolyroitanum  episcopum  usque  ad 
annum  Christi  418  vel  419  superfuisse.  Joannes 
Wastelius  Alostanus,  doctor  theologus  Duacensis  ex 
ordine  Carmelitano,  ad  prelum  paratos  habet  libros 
tres  Vindiciarum  pro  Joanni  Hierosolymitano  :  in 
quibus  opera  varia,  Joanni  Chrysoslomo,  Origen, 
aliisque  falso  ascripta,  conatur  Joanni  Hierosolymi- 
tano  asserere.  Libro  primo  inquirit  de  auctore  ope- 
ris  seu  commentarii  imperfecti  in  Matthaeum,  et 
concludit  pro  Joanne  Hierosolymitano.  Eidem  ascri- 


S145 


HONORIl  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


216 


Cap.  XXXI.  Paulus  episcopus  scripsit  de  poeni- 
tentia  libenum  (Gennad.  c.  31). 

Gap  XXXII.  Helvidius,  Auxentii  discipulus,  Sym- 
machi  imftator,  scripsit  de  S.  Maria  librum  erroris 
p)enum.  Cqi  Hieronymus  respondit  libello  doctrina 
pleno  (Gennad.  c.  32). 

Cap.  XXXIII.  Theophilus,  AlexandrinsQ  civitatis 
episcopufs,  scripsit  adversus  Origenem  grande  volu- 
men,  et  aliud  adversus  Anthropomorphitas  hsereti- 
oos,  qui  Deum  humana  figura  et  membris  conslare 
credunt,  et  Paschalem  Cyclum,  et  tres  libros  De  fi- 
de  edidit  (Gennad.  c.  33). 

.  Cap.  XXXI V.  Eusebius  scripsit  De  crucis  Domini 
mysterio  et  aposlolorum  con5tantia(Gennad.  c.  34). 

Cap.  XXXV.  Yigilantius  presbyter,  natione  Gal- 
lus,  Hispani»  Barcilonensis  parochiae  ecclesiam  te- 
nenSi  scripsit  qusedam  haeresi  plena  :  cui  Hierony- 
mu8  respondit  (Gennad.  c.  35). 

Cap.  XXXVI,  SimplicianuB,  episcopus  Mediola- 
nensiSi  multi«  epistolis  hortatus  est  Augustinum, 
adhuc  presbyterum,  agitare  ingenium,  ut  novus 
qaidam  Ambrosius,  Origenis  compulsor  operis,  vi- 
deretur  (Gennad.  c.  36) . 

Cap.  XXXVII.  Virgilius  episcopus  scripsit,  ad 
Simplicianum^  in  laudem  martyrum  libros  quinque 
(Gennad.  c.  37). 

Cap.  XXXVIII.  Augustinus,  Afer,  Hipponensis 
oppidi  episcopus,  vir  eruditione  divina  et  humana 
orbi  clarus,  fide  integer,  et  vila  purus,  scripsit 
tanta  quanta  nec  inveniri  possunt ;  quindecim  libros 
De  Trinitate;  viginti  duos  De  civitate  Dei ;  et  alia 
innumerahilia  (Gennad.  c.  38). 

Cap.  XXXIX.  Orodios  presbyter  (83),  Hispanus 
genere,  vir  eloquens  et  historiarum  cognitor,  scri- 
psit  seplem  libros,  in  quibus  descripsit  historiam  ab 
origine  mundi  usque  ad  sua  tempora.  Hunc  misit 
Augustinus  ad  Hieronymum,  pro  discenda  ratione 
anim».  Sub  Honorio  claruit  (Gennad.  c  39). 

Cap.  XL.  Maximus,  Taurinensis  Ecclesiae  episco- 
pus,  vir  in  divinis  Scripturis  salis  intentus,  compo- 
suit  in  laudem  apostolorum  traclatus,  et  in  Joannis 
Baptislae;  etgeneralem  omnium  martyrum  homiliam. 
Sed  et  de  capitulis  Evangelioram  et  Actuum  apos- 
tolorum  multa  sapienter  exposuil.  Fecit  et  duos  de 
conversatione  S.  Eusebii  Vercellencis  episcopi  et 
confessoris  tractatus.  De  S.  Slephano ;  De  baptismi 
gratia  libnim  edidit ;  De  avaritia ;  De  hospitalitatc ; 
De  defeclu  Innse ;  De  eleemosynis ;  De  passione  Domi- 
ni ;  De  jejunio  servorum  Dei  generali ;  De  jejunio  spe- 
ciali  Quadragesimae;  De  Kalendis  Januaris;  Homi- 

bit  varias  Homilias,  itemque  commentariorum  in- 
Marcunel  Lucam  excerpla  ac  fragmenla,  tilulo 
Chrysostomi  edita.  lu  secundo  libro  tueri  conatur 
librum  Joannis  Hierosolymitani  nomine  editum, 
De  institutione  primorum  monachorum  in  lege  ve- 
teri  exortorum,  ac  in  nova  persevcrantium,  ad  Ca- 
prasium  monachum,  Libro  terlio  pugnat  pro  S.  Au- 

fustino,  eumdem  Joannem  Hierosolymitanum  lau- 
aBte.  Quae  quidem  omnia,  ut  et  alia  eo  spectantia, 
ubi  prodierint  eruditiorum  judticio  discutienda  re- 


A  lias  de  Nativitate  Domini ;  De  Epiphania;  De  Pa- 
scha;  De  Pentecoste  mullas  ;  et  alia  plurima.  Sub 
Thcodosio  ^laruit  (Gennad.  c.  40). 

Cap.  XLI.  Petronius,  Bononiensis  ecclesiae  episcO' 
pus,  vir  sanclae  vitge,  et  monachorum  studiis  ab  ado- 
lescentia  exercitatus,  scripsit  Vitas  Patinim  i£gypti 
monachorum.  Floruit  sub  Theodosio.  (Gennad.  c. 
41). 

Cap.  XLII.  Pelagius  haeresiarches  scripsit  tres 
libros  de  fide  Trinitatis,  et  pro  actuali  vita  librum, 
pro  haeresis  suae  faventia.  Ciu  respondit  Augustinus 
(Gennad.  c.  42). 

Cap.  XLIII.  Innocentius,  «rbis  Romae  episcopus, 

scripsit  decretum  Occidentalium  et  Orientalium  Ec- 

clesiarum  adversus  Pelagianos,  quod  postea  succes- 

B  sor  ejus  papa  Zosimus  latius  promulgavit  (Gennad. 

c.  43). 

Cap.  XLIV.  Coelestius  scripsit  ad  parontes  suos 
de  monasterio  epistolasp  in  modum  libellorum,  tres 
morales  (Gennad.  c.  44). 

Cap.  XLV.  JulianuSj  episcopus  Capuanus,  vir 
acris  ingenii,  in  divinis  Scripturis  doctus,  Graeca  et 
Latina  lingua  seholasticus,  in  bseresim  Pelagii  la- 
psus,  scripsit  adversus  Augustinum  libros  quatuor, 
et  iterum  libros  septem.  Est  et  liber  altercationis 
amborum,  partes  suas  defeodentium  (Geonad.  c.  45). 

Cap.  XLVI.  Lucianus  presbyter,  vir  sanctns,  scri- 
psit  reveiationem  S.  Slephani  Grseco  sermone.  Hanc 
Avitus  presbyter,  Hispanns  genere,  in  Latinum 
transtulit  sermonem  (Gennad    c.  46). 

Cap.  XLVU.  Paulinus,  Nolae  Campaniae,  episco- 
pus,  composuit  brevia,  sed  multa,  et  ad  Celsum 
quemdam ,  epitaphii  vice,  consolatorium  libellum 
fiuper  morte  Christiani  et  baptizati  infantis;  et  ad 
Severum  plures  epistolas,  et  ad  Theodosium  impe- 
ratorem  Panaegyricum  super  victoria  lyrannorum. 
Fecit  et  Sacramentarium  et  Hymnarium  ;  ad  sororem 
quoque  epistolas  mullas  de  conteroptu  mundi,  et  de 
diversis  causis  diversos  iractatus ;  et  librum  de  poe- 
nitentia,  et  unum  De  laude  martyrum.  Sub  Honorio 
claruit  (Gennad.  c.  48). 

Cap.  XLVIII  Eutropius  presbyter  scripsit  ad  duas 
sorores,  ancillas  Christi,  duas  epi^tolas,  in  modum 
librorum  consolatorias  eleganti  et  aperto  sermone 
jy  (Gennad.  c.  49). 

Cap.  XLIX.  Evagrius  alter  s^ripsit  allercatiouem 
Simonis  Judaei,  et  Theopbili  Christiaui,  quae  pene 
omnibus  nota  est  (Gennad.  c.  50). 

Cap.  L.  Vigilius  diaconus  composuit,  ex  Iraditio- 
ne   Patrum,   monachorum   Regulam,    breviato  et 

linquimus. 

(83).  A  Paulo  Orosio  scriptum  fuisse  Apologeii- 
cum  contra  Pelagium,  ad  Gennad.  c.  39  memora- 
tum,  vulgo  creditur.  Sed  Petrus  Wastelius,  lib.  ni 
Vindiciarnm  pro  Joanne  episcopo  XLIV  Hierosoly- 
mitano,  contendit  iilum  Apologeticum  scriptum  esse 
ab  aliquo  impostore,  Pelagii  et  Nestorii  erroribus 
fave  nte ;  licet  verbis  vel  alio  paululum  sensu  Pela- 
gium  d^mnare  videatur.  Examen  hujus  rei  criticis 
ecclesiasticis  committimus. 


217 


DB  SCRIPT.  ECCLES.  LIBRI  QUATUOR.  -  LIB.  II. 


218 


aperlo  sermone,  totius  monasticffi  professionis  in  se  A  vitiis  expediens.  Digessit  etiam  Collationes  cum  pa- 


tenenlem  disciplinam  (Gennad.  c.  51). 

Cap.  LI.  Atticus  (84.),  Constantinopolitanus  epi- 
seopus  scripsit  ad  reginas,  Arcadii  imp.  iilias.  De  fide 
et  Tirginitate  librum  valde  egregium  (Gennad.  c.  52). 

Cap.  LII.  Nestor  teresiarcbes,  Antiochens  Eccle- 
siae  presbyter,  insignis  in  dicendo  declamator^  com- 
posnit  infinitos  tractatus  diversanim  h-KMvua^t.  Po- 
stea  Constantinopolitanee.  Ecclesiae  episcopus,  scri- 
psit  librum  De  Incamatione  Domini,  haeresi  plenum 
(Gennad.  c.  53). 

Cap.  LIII.  Coeleslinus,  urbis  Romae  episcopus, 
scripsit  adversus  Nestorium  volumen.  Sixtus,  suc- 
cessor  Coelestini,  scripsit  etiam  adversus  Nestorium 
(Gennad.  c.  54.) 

Cap.  LIV.  Theodorus,  Ancyranus  Galatiae  episco- 
pas,  scripsit  adversus  Nestorium  librum  dialectica 
arte  compositum  (Gennad.  c.  55). 

Cap.  LY.  Fastidius,  Rritannorum  opiscopus,  scri- 
psit  ad  Fatalem  quemdam  De  vita  Christiaiia  librum 
unum,  et  alium  De  viduitate  scrvanda,  sana  et  Deo 
digna  doctrina  (Gennad.  c.  56). 

Cap.  LYI.  Cyrillus,  Alexandinae  Ecclesiae  episco- 
pnSy  edidit  variarum  unoO^accov  tractatus.  Homilias 
etiam  composuit  plurimas,  et  libros  De  Synagogae 
defectn ;  De  fide  adversum  baereticos,  et  librum  spe- 
cialiter  adversus  Nestorium  (Gennad.  c.  57^. 

Cap.  LVII.  Timotheus  episcopus  composuit  li- 
brum  De  nalivitate  Domini  secundum  carnem,  quam 
credidit  in  Epiphania  factam  (Gennad.  c  58).  , 

Cap.  LVin.  Leporius,  adhuc  monachus,  postea 
presbyter^  secutus  dogma  Pelagianum,  sed  per  Au- 
guslinom,  correctus,  scripsit  librum  emendationis 
suae  (Gennad.  c.  59). 

Cap.  LIX.  Victorinus,  rhetor  Massiliensis,  edidit 
libros  in  Gencsim  (Gennad.  e.  60). 

Cap.  LX.  Cassianus,  natione  Afer,  Constantino* 
poli  a  Joanne  Magno  episcopo  diaconus  ordinatus, 
apod  Massiliam  presbyter  condidil  duo  monasteria, 
id  est  virorum  et  mulierum,  quae  usque  hodie  ex- 
stant.  Scrlpsit,  experientia  magistrante,  litterato 
sermone,  et,  ut  apertius  dicam,  sensu  verba  inve- 
niens,  et  actione  linguam  movens,  res  omnium  mo- 
nachorom  necessarias  professioni,  id  est,  De  habitu 


B 


tribus  ^ypli  habitas,  hoc  cst,  de  destinatione  mo- 
nachi  ac  fine  ;  de  discretione  ;  de  tribus  adservien- 
dum  Deo  vocationibus  ;  de  pugna  carnis  adversus 
spiritum,  et  spiritus  adversus  carnem  ;  de  natura 
omnium  vitiorum  ;  de  nece  sanctorum  ;  de  mobili- 
tate  animae  ;  de  octo  principalibus  vitiis  ;  de  quali- 
tate  orationis  ;  de  perfectis ;  de  castitate ;  de  prote- 
ctione  Dei ;  de  scientia  spiritali ;  de  divinis  charisma- 
tibus  ;  de  amicitia ;  de  definiendo  vel  non  definiendo ; 
de  tribus  antiquis  generibus  monachorum,  et  quar- 
to  nuper  exorlo  ;  de  fide  coenobitae  et  eremitae  ;  de 
satisfactione  poenitentiae ;  de  remissionne  Quinquage- 
simae  ;  de  nociumis  illusionibus  ;  de  eo  quod  dicit 
Apostolus,  «  Non  enim  quod  volo,  facio  bonum  ;  » 
de  mortificatione.  Ad  extremum  rogatus  a  Leone 
archidiacono,  postea  urbis  Romae  episcopo,  scripsit 
adversus  Nestorium,  De  Incamatione  Domini  li- 
bros  septem,  et  in  his  scribendi  apod  Massiiiam  et 
vivendi  finem  fecit,  sub  Theodosio  (Gennad.  c.  61). 
Cap.  LXI.  Philippus,  presbyter,  aoditor  Hiero 
nymi,  edidit  lib  rum  in  Job,  et  plures  epistolas  (Gen- 
nad.  c.  62). 

Cap.  LXIl.  Eucheriu8,Lugduntnsis  Ecclesiae  pre- 
sbyter,  dissemit  Salonio  et  Verano  episcopis  ob- 
scura  quapque  sanctarum  capitula  Scripturaram. 
Sed  et  scripta  Cassiani,  longo  sermone  distenta, 
breviter  coarctavit.  Sub  Yalentiniano  floruit  (Gen- 
nad.  c.  63). 

Cap.  LXIII.  Vincentius,  natione  Gallus,  apud  mo* 
nasterium  Lirinensis  insulae  presbyter,  vir  in  Scri* 
pturis  sanclis  doctus^  scripsit  validissiman  dispu- 
tationem^  quam,  absconso  nomine  suo,  attitulavit 
Peregrini  adversum  haereticos.  Snb  Theodosio  cla- 
rait  (Gennad.  c.  64). 

Cap.  LXIV.  Syagrius,  scripsil  de  fide  adversum 
haereticos  (Gennad.  c.  65). 

Cap.  LXV.  Isaac,  presbyter  Antiochenae  Ecclesiae, 
scripsit  multa  adversum  Nestorianos  et  Eutychianos. 
Ruinam  etiam  Antiochiae  longo  carmine  planxit,  co 
auditores  imbuens  sono,  quo  Ephraem  diaconus  Ni- 
comediae  lapsum.  Sub  Leone  moritur  (Gennad.  c. 
66). 

Cap.  LXVI.  Salvianus,  Massiliensis  Ecclesiae  pre- 
sbyter,  humana  et  divina  litteratura  instractus,  et 


monacbi,  et  De  canonico  orationum  modo  atque  D  ^"\  **!'^"®  '"'''?**  ^^^"^'^  episcoporam  magister, 


PsaJmorum,  qui  in  monasteriis  i£gypti  die  noctuque 
tenentor,  libros  tres  ;  Instractionum  librom  unum  ; 
De  origine  et  qoalitate  ac  remediis  principaiium 
vitiorom  libros  octo  :  singolos  quidem  de  singulis 

(84).  De  Attico  Cp.  episcopo.Arsacii  successore, 
ila  Suidas  in  soo  Lexico  :  Atticus  epUcopus  Con- 
ttaniinopoHtanuspost  Arsacium,  quipost  Chrysosto- 
mum  rerum  ecclesiasticarum  pi*ocurationem  ha- 
huit,  genere  quidem  fuit  Sebasta,  urbe  Armenice  ; 
ab  adolescentulo  vero  in  philosojphia  eruditus  fuit  a 
monacho  Macedonicce  sectm.  Qui  autem  tunc  Se- 
bastm  in  philosophia  excellebant,  ex  Eustathii 
schola  proaierant,  quem  episcopum  et  ducem  hujus 
loci  monnchorum  cognovimus.  Atticus,  pt>stquam 

(«)  Imo  acriptoris  cujus  verba  Suidas  adducit. 


scripsit  scholastico  et  aperto  sermone  multa ;  id  est, 
De  virginitatis  bono  ad  Marcellum  presbylerum  li- 
bros  tres,  adversus  avaritiam  libros  quatuor,  De  prae- 

liberaliter  fuit  institutus,  cautuseiprudens  evasit, 
Laborabat  in  antiquorum  lectione,  in  ipsis  vo/u- 
tandis  pemoctans,  Postea  vero  scriptione  hn^um 
valere  jussa,  ad  vitce  genus  oratonis  exereitattonv 
bus  addictum  se  contulit.  Ex  his  Suidae  verbis 
videtur  aetas  ipsius  Suidae  (a)  coUigi  posse  :  dicit 
enim  secognovisse  Eustathium  Sebastae  episcopam, 
Atlici  magistrum  :  qui  Atticus  sub  anuum  Gbristi 
4S5  vivere  desiit,  et  Sisinium  in  cathedra  Cp  suc- 
cessorem  habuit. 


21D  HONORII  AUGUSTODUN.  OPP. 

senti  judicio  libros  qoinque,  ad  Salonium  episcopum 
librum  unum,  in  Genesim  Hexaemeron  unum,  Ho- 
niilias  episcopis  faetas  multas,  et  Sacramentorum 
plures  (Gennad.  c.  67). 

Cap.  LXVII.  Paulinus,  composuit  traclatus  Dc 
inilio  QuadrageaimaB,  De  die  Dominico  Paschje,  De 
obedientia^  De  pcenitentia,  De  neophytis  (Gennad. 
C.  68). 

Cap.  LXVIII.  Hilarius,  Arelatensis  episcopus,  in 
sanctis  Scripturis  doctus,  absque  personarura  acce- 
ptione,  omnibus  castigatum  opus  praedicalionis  in- 
gessit.  Sub  Valentiniano  floruit  (Gennad.  c.  69). 

Cap.  LXIX.  Leo,  urbis  RomsB  episcopus,  scripsit 
ad  Flavianum  Constanlinopolis  Ecclesiae  episcopum, 
adversum  Eutychen  presbylerum,  epistoiam.  Sub 
Leone  claruit  (Gennad.  c.  70). 

Cap.  LXX.  Mochimus,  Hesopotamius  presbyter 
apud  Antioehiam,  scripsit  odversum  Eutychen  egre- 
giumlibellum  (Gennad.  c.  71). 

Cap.  LXXI.  Timotheus,  Alexandrise  episcopus, 
scripsit  ad  Leonem  imp.  librum  valde  suasorium 
(Gennad.  c.  72). 

Cap.  LXXII.  Asclepius  Afer,  in  Bajensi  [al.  Va- 
giensi\  lerritorio  cpiscopus,  scripsit  adversus  Aria- 
nos(Gennad.  c.73). 

Cap.  LXXIII.  Pelrus,  Edessenae  Ecclesiae  pres- 
byter,  declamator  insignis,  scripsit  variarum  causa- 
rum  tractatus  :  et  in  raorem  sancti  Ephraera  dia- 
coni  psalraos  metro  composuit  (Gennad.  c.  74). 

Cap.  LXXIV.  Petrus  (85),  natione  Pannonius, 
presbyter,  scripsit  duos  libros  de  virginilale  et  con- 
temptu  mundi. 

Cap.  LXXV.  Pastor  ^piscopus  composuil  libellum 
in  modum  Symboli  parvum  (Gennad.  c.  76). 

Cap.  LXXVI.  Viclor,  Cartennae  MaurilanniaB  ci- 
vitatis  episcopus,  scripsit  adversum  Arianos  librum 
unum^  De  poenitentia  unum,  ad  Basilium  quemdam 
super  morte  filii  consolalorium  librum.  Homilias 
etiam  multas  composuit  (Gennad.  c.  77). 

Cap.  LXXVII.  Buconius,  Castellani  MaurltaniaB 
oppidi  episcopus,  scripsil  adversum  Ecclesiae  inirai- 
cos.  Judaeos  et  Arianos  et  alios  haerelicos.  Compo- 
suit  etiam  Sacramentorum  egregium  volumen  (Gen- 
nad.  c.  78). 

Cap.  LXXVIII.  MHsaenus,  Massiliensis  Ecclesiae 
presbyter,  in  divinis  Scripturis  doclus,  excerpsit  de 
sanclis  Scripturis  lectiones.  totius  anni  fesiivis  die- 
bus  aptas,  responsoria  et  Psalmorum  capilula,  tem- 
poribus  et  leclionibus  congruentia,  et  Sacraraen- 
torum  egregium  volumen,  et  homilias  quasdam  (Gen- 
nad.  c.  79). 

Cap.  LXXIX.  Vincentius  presbyler,  nalioncbal- 
lus,  in  divinis  Sscripturis  exercitalus,  fecit  cora- 
raenlarium  in  Psalmos  (Gennad.  c.  80). 

Cap.  LXXX.  Syrus  (86),  genere  Alexandrinus, 
arte  medicus,  ex  philosopho  raonachus,  vir  dicendi 


PARS  l.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


2E0 


(85)  Gennadio  c.  75  Paulus. 

(86)  Gennad.  81  Cyrus, 


A  peritus,  scripsit  adversus  Nestorium  eleganter  et 
fortiler. 

Cap.  LXXXI.  Samuel  Edessenae  Ecclesiae  presby- 
ter,  muha  adversus  Ecclesiae  inimicos  haereticos 
composuit  (Gennad.  c.  82). 

Cap.  LXXXII.  Claudianus,  Viennensis  Ecclesiae 
presbyter,  vir  ad  loquendum  arlifex,  et  ad  dispu- 
tandum  subtilis,  composuit  tres  quasi  De  statu  vel 
snbslanlia  animae  libros  (Gennad.  c.  83). 

Cap.  LXXXIII.  Prosper,episcopus  Aquitanicae  re- 
gionis,  serraone  scholasticus,  et  assertionibus  ner- 
vosus,  raulta  composuit  :  Chronica  a  condilione 
prirai  hominis  usque  ad  captam  urbem  Romam  a 
Genserico,  Vandalorum  rege.  Fecit  et  librura  adver- 
3  sura  opuscula  Cassianiquae  EccIesiaDei  probat  sa- 
lutaria,  ille  infamat  nociva.  Et  revera  Cassiani  et 
Prosperi  de  gralia  Dei,  de  libero  arbitrio,  sententiae 
sibi  contrariae  inveniuntur.  Epistolae  quoque  Leonis 
papae  De  Incamatione  Christi  adversus  Eutychen 
ab  ipso  dictatae  sunt  (Gennad.  c.  84). 

Cap.  LXXXIV.  Faustus,  ex  abbale  Lirinensismo- 
nasterii,  apud  Regiun  Gallise  episcopus  factus,  vir 
in  divinis  Scripturis  salis  intenlus,  composuit  li- 
brura  De  Spiritu  santo,  et  egregium  opus  De  gratia 
Dei  qua  salvamur,  ct  alia  (Gennad.  c.  85). 

Cap.  LXXXV.  CaRsarius,  Arelalensis,  urbis  epi- 

scopus,  vir  sanctitate  et  virtutibus  celebris,  scripsit 

egregia  et  grata,  et  monachis  valde  necessaria  opu- 

scula  :  De  graiia  quoque  et  libero  arbitrio.  Floruit 

C  sub  Anastasio.  (Gennad.  c.  86). 

Cap.  LXXXVI.  Servus  Dei  episcopus  scripsit  ad- 
versus  eos  qui  dicuut  Christura  in  hac  vita  degen- 
tem  non  vidisse  carneis  suis  oculis  Patrem,  sed 
post  resurrectionera  ex  raorluis  et  ascensionem  ia 
coelos,  cum  translatus  est  in  gloriam  Patris,  hoc 
dantis  ei  in  remunerationem  martyrii,  ostendens  ex 
Scripturis  Dorainura  Jesura  seraper  cameis  ocutis  et 
Patrem  et  Spirilum sanctura  vidisse  (Gennad.  c.  87). 

Cap.  LXXXVII.  Viclorius,  natione  Aquitanicus, 
calculatorstudiosissimus,  composuitpaschalem  cur- 
sum  post  quatuor  priores  computislas,  id  est  Hip- 
polytura,  Eusebiura»  Theophilum  et  Prosperum 
(Gennad.  c.  88). 

D  Cap.  LXXXVIII.Theodorelus,  Cyri  civitatis  epi- 
scopus;  a  Cyro  rege  Persarura  conditae,  scripsit  De 
Incarnatione  Domini,  adversum  Butychen  presby- 
terum,  et  Dioscorura  Alexandriae  episcopura ,  qnihu- 
raanam  camera  in  Christo  fuisse  negant.  Scripsit 
et  decera  libros  ecclesiaslica^  Historifle.  Sub  Leone 
floruit  (Gennad.  c.  89). 

Cap.  LXXXIX.  Gennadius,  Conslantinopolitanus 
episcopus,  vir  liugua  nitidus,  et  ingenio  acer,  Da- 
nielem  ex  integro  comraentatusest;  homilias  etiam 
muitas  scripsit  (Gennad.  c.  90). 

Cap.  XC.  Theodorus  (87),  prcsbyter  in  Coelesy- 
ria,  composuit  librura  adversura  haereticos  De  con- 

(87)  Gennad.  c.  91  Theodulus. 


2H  DE  SCRIPT.  ECCLES.  LIBRI  QUATUOR.  —  LIB,  HI.  m 

sonantia  Yeteris  el  Novi  Testamenti.   Claruit  sub  A     Cap.  XCIV.  Honoratus,  Constantinse  Afric»  civi- 

episcopus, 


Zenone. 

Cap.  XCI.  SidoniuSy  Arvernomin  episcopus, 
scripsit  varia  et  grata  opuscula  ad  diversos,  diverso 
metro  vel  prosa,  et  epistolarum  insigne  volumen. 
Sub  Zenone  claruit  (Gennad.  c.  92). 

Cap.  XCII.  Joannes,  Anliocbenae  parochise  ex 
grammatico  presbyter,  scripsit  quaedam  adversus 
baereticosi  De  Dei  et  hominis  persona  (Gennad. 
c.  93). 

Cap.  XCIU.  Gelasius ,  urbis  Romae  episcopus, 
scripsit  adversns  Eutychen  et  Nestorem  grande 
volumen  ac  prseclarum,  et  tractatus  diversarum 
seripturarum  et  Sacramentorum ,  elimato  sermone 
et  adversus  Petrum  et  Acacium  epistolas.  Fecit  et 
hymnos  in  similitudinem  Ambrosii.  Sub  Anastasio 
clanut.  (Gennad.  c.  94). 


tatis   episcopus,  scripsit  ad  Arcadium  quemdam 
epistolam  exhortatoriam  (Gennad.  c.  95). 

Cap.  XCV.  Cerealis  episcopus,  natione  Afer,  edi- 
dit  libellum  De  catholica  fide  (Gennad.  c.  96). 

Cap.  XCVI.  Eusebius  (88),  Carlhaginis  Afric» 
civitatis  episcopus,  et  confessor  publicus,  scripsit 
expositionem  fidei  et  altercationes  quas  cum  prsesu- 
libus  Arianorum  habuit. 

Cap.  XCVII.  Gennadius,  Massiliae  prsesbyler, 
scripsit  adversus  omnes  hsereses  libros  octo,  adver- 
sus  Nestorem  libros  sex;  et  adversus  Eutychen 
libros  undecim;  adversus  Pelagium  libros  tres  : 
tractatus  De  mille  annis,  in  Apocalypsin  et  episto- 
lam  de  fide  (Gennad.  c.  100). 


LIBELLUS  III  EX  ISIDORO  SUBLECTUS. 


Cap.  I.  Osius,  Cordubensis  civitatis  eplscopus 
&cripsit  ad  sororem  suam  de  laude  virginitalis  epi- 
stolam,  pulchro  ac  diserto  comptam  eloquio.  In 
Sardicensi  eiiam  concilLo  quamplurimas  ipse  edidit 
sententias.  Hic  in  senectute  a  Constantio  perterri- 
tus,  Artanae  impietati  consensit.  Qui  cum  contra 
Gregorium  EHberilanum  episcopum,  residens  fastu 
quasi  regalis  imperii,  sententiam  conaretur  expri- 
mere,  os  vertit,  distorqucns  pariter  et  cerviccm,  ac 
de  sessu  in  terram  eliditur,  atque  illico  exspiravit 
(Isidor.  c.  1). 

Cap.  II.  Idatius,  Hispaniarum  episcopus,  cogno- 
mento  et  eloquio  Clarus,  scripsit  adversus  Priscil- 
liani  dogma,  et  maleficiorum  ejus  artes,  librum.  Hic 
cum  Ursacio  episcopo,  ob  necem  ejusdem  Ursacii, 
cnjus  accusatores  exstiterant,  Bcclesiai  communione 
privattts,  exsilio  condemnatur  f  Isidor.  c.  2). 

Cap.  III.  Siricius,  Romanae  urbis  episcopus,  scri- 
psit  decretalia  opuscula  (Isidor.  c.  3). 

Cap.  IV.  Paulinus  presbyter  edidil  libellum  De 
benedictionibus  Patriarcharum,  triplici  intelligentia. 
Hic  scripsit  Vitam  Ambrosii,  petente  Augustino 
(Isidor.  c.  4). 

Cap.  V.  Proba,  uxor  Adelphi  proconsulis,  com- 
posuit  centonem  de  Christo ,  Virgilianis  coaptatum 
versibus;  qui  inter  apocryphas  scripturas  corapula- 
tor  (Isidor.  c.  5). 

Cap.  VI.  ioannes  Constantinopolitanse  sedis  epi- 
scopus,  cognomento  Chrysostomus,  scripsit  multa 
et  praeclara  opuscula,  et  diversos  Iractatus.  Cujus 
quam  plurima  eloquentiae  fluenta  de  Grseco  in  Lati- 
num  sermonem  translata  sunt.  Hic  Theophili  Ale- 
xandrini  episcopi  discordia  oppressus,  ab  Arcadio 
imp.  innocenter  damnatus,  atque  ab  episcopatu 
ejectus,  Ponto  in  exsilium  retrusus  moritur  (Isidor. 
c.  6). 


B  Cap.  VII.  Sedulius  presbyter  edidit  tres  libros 
heroico  metro  compositos  :  quorum  primus  signa 
et  virtutes  Veterii  Testamenti  potentissime  resonat ; 
reliqui  vero  gestorum  Christi  sacramenta  vel  mira- 
cula  intonant  flsidor.  c.  7). 

Cap.  VIII.  Possidonius(89),  Africae  provinciae  epi- 
scopus  stylo  prosecutus  est  Vitam  S.  Augustini ;  in 
qua  plusquam  quadringentos  libros  ejus  enuinerat. 

Cap.  IX.  Primasius,  Africanus  episcopus,  compo- 
suit  sermone  scholastico  De  haeresibus  libros  tres, 
directos  ad  Fortunatum  episcopum  (Isidor.  c.  9). 

Cap.  X.  Proterius,  Alexandrinse  Ecclesiae  antistes, 
scripsit  epistolas  ad  Leonem  Rommae  sedis  antisti* 
tem,  de  feslivitate  Pabchali  (Isidor.  c.  10). 

Cap.  XI.  Paschasious,  Siciliensis  episcopus,  eJi- 
C  dit  unam  Paschalem  epistolam,  ad  Leonem  supra- 
dictum  papam  (Isidor.  c.  li). 

Cap.  XII.  Joannes  Scotus  vel  Chrysostomui ,  in 
Scripturis  insigniter  eruditus,  scripsit  eleganti  stylo 
UbrumlDpi  (pb<rsfiiv,  id  est  De  naiura  omnium  rerum, 

Cap.  XIIL  Theodulus,  natione  Italus,  scripsit 
unam  eclogam  de  Veteri  Testamento  et  fabulis 
gentilium  conlextam,  in  qua  veritatem  fidei  astruxit, 
perfidiae  falsitatem  dextruxit. 

Cap.  XIV.  Julianus,  cognomento  PomeriuSy  na- 
tione  Maurus,  in  Gallia  presbyter  ordinatus,  scripsit 
ocJo  libros  De  animae  natura,  in  dialogi  morem  : 
quorum  primus  continet,  quid  sit  anima,  vel  qualiter 
credatur  ad  imaginem  Dei  facta.  In  secundo  loqui- 
tur,  utrum  anima  corporea  sit,  an  incorporea.  In 
D  tertio  disserit,  unde  primo  homini  sit  anima  facta. 
In  quarto,  utrum  nova  anima  sine  peccato  fiat .  ac 
peccalum  primi  hominis,  ex  ilio  propagata  origina- 
liter  trahat.  In  quinto  describit,  quae  sit  facnltas 
animae.  In  sexto  loquitur,  unde  sit  ea  discordia,  qua 
carni  spiritus,  vel  caro  spiritui  adversatur.  In  septi- 


(8S)  Gennad.  c.  97  Eugenius. 


('89)  Isidoro  c.  8  Possidius. 


223 


HONORIl  ADGDSTODUN.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


22i, 


mo  autem  scribit  de  differentia  viiarum  ac  mortium,  A 
vel  resorrectione  carnis  et  animae ,  sive  de  morte 
camis,  ac  de  ejus  resnrrectione.  In  octavo  loquitur 
de  his  quae  in  fine  mundi  futura  sunt  ;  vel  de  quas- 
stionibus  quae  solent  de  resurrectione  proponi,  sive 
de  finibus  bonorum  alque  malorum.  Gondidit  etiam 
unum  libellum  De  virginibus  instituendis,  alios  quo- 
que  tres  prognosticos  De  futurae  vitae  contempla- 
tione,  vel  actnali  conversatione  :  necnon  etiam  De 
vitiis  atque  virtulibus  (Isidor.  c.  i2). 

Gap.  XV.  Eugippius  abbas  composuit  Vitam  san- 
cti  Severini  monachi,  et  Regulam  monachis  (Isidor. 
c.  13). 

Gap.  XVI.  Fulgentius  Afer,  Ecclesiae  Ruspensis 
episcopus,  in  confessione  fidei  clarus,  in  Scripiuris 
capiosissime  eruditus ,  loquendo  quoque  duicis ,  in  3 
docendo  ac  disserendo  sublilis,  scripsit  multa;  ex 
quibus  baec  sunt  :  De  gratia  Dei  el  libero  arbilric ; 
libri  responsionum  septem  contra  haDreticos ;  et  unus 
liber  De  sancta  Trinitate ;  et  liber  Regulas  verae  fidei ; 
et  aliusDe  sacramento  Incamationis  Christi ;  et  duo 
libri  De  veritate  praedestinationis ;  liber  De  quaestio- 
nibus;  liber  altercationis,  plurimi  tractatus  et  ser* 
mones.  Sub  Anastasio  claruit  (Isidor.  c.  44). 

(90)  Honorati. 

(91)  Ma^nus  Aurelius  Cassiodorus  Senator  omni- 
bus  nominibus  dictus  est  Variarum  auclor,  vir  scri- 
ptis  et  honoribus  clarissimus,  quem  Cassiodorum 
molito,  si  dicere  licet,  errore  appellamus.  Audiendi 
quippe  non  sunt ,  c^ui  Senatorera  xax  ^ojrtiv  dictum 
putant,  quasi  propnum  ejus  nomen  fuerit  Cawiorfo- 
rus.  Nam  verum  ac  proprium  ejus  nomen  fuit  Se-  G 
nator;  quod  ipse  suis  omnibus  epislolis  praefixit 
lib.  XI  et  xn  Variarum,  et  quod  unum  suis  ipse 
Fastis  indidit  anno  513,  cum  de  suo  consulalu  ago- 
i*et.  Sed  mvaluit  error,  ex  ea,  quam  dixi,  opinione 
natus,  ^uasi  Senator  epithetum  esset,  non  nomen, 
ut  Cassiodorus  tanquam  proprio  nomioe  vocitetur, 
cum  id  co^oomen  revera  fuerit  a  patris  nomine  du- 
Ctum.  Patn  enim  Senatoris  nomen  fuil  Gassiodorus ; 

a  qua  filius  Cassiodonis  Senator  est  nunoupatus,  et 
omnibus  nominibus,  ut  dixi,  Magnus  Aurelius  Cas- 
siodorus  Senator, 

Noster  itaque  Senator  patrem  habmi  Cassiodorum; 
cui  patriciatus,  posl  prasfecluram  praetorii,  a  Theo- 
derico  Gothorum  rege  est  delatus,  et  de  quo,  ejusque 
avo  ac  patre  mulia  iib  i,  epist.  3  et  4,  ipse  auctor 
Variarum  narrat,  et  ad  quem  etiam  scripla  est  epi- 
stola  vicesima  octava  libri  tertii.  Scnatori  siquidem 
filio,  de  quo  Honorius  hoc  capite  agit ,  praefecturam 
ac  deinde  patriciatum  detulit  non  Theodericus ,  sed  D 
Athalaricus  rex,  ejus  nepos,  ul  ex  lib.  ix,  epist. 
24  et  23,  liquet :  in  quibus  reclo  nomine  Senator 
nuncupatur ;  Cumulavimtu^  inquit,  P.  C.  bene/iciis 
nostris  copiosum  virtutibus ,  divitem  moribus, 
plenum  magnis  honoribus  Senatorem, 

Scripsit  autem  libros  xii  Variarum  epislolarum  ; 
item  librum  De  anima  maxime  pium,  De  instilutionc 
divinarum  Scriplurarum  seu  lectiooum  libros  duos  ; 
De  schematibus  et  tropis  sacrae  Scripturae,  ex  Beda 
(a) ;  De  orthographia,  De  septem  disciplinis ;  De  ami- 
citia;  De  compulo  paschali  :  Chronicon  breve,  ab 
initio  mundi  usque  ad  lempora  Tbeoderici  Ostrogo- 
thorum  in  Italia  regis ,  hoc  est ,  usque  ad  annum 
Christi  qningentesimum  decimum  nonum.  Scripsit 
item  libros  xii  Historiae  Gothorum,  ut  ipse  in  prologo 
epistolarum  suarum  asserit :  cujus  Histori»  com- 


Gap.  XVII.  Eucherius  episcopus,  elegans  senten- 
tiis,  ornatus  in  verbis,  edidit  unum  opuscolum 
De  laude  eremi,  dulci  sermone  dictatum  (Isidor. 
c.  15). 

Gap.  XVIU.  Hilarius,  Arelatensis  episcopus,  scri- 
psit  Vitam  praedecessoris  sui  Honorii  (90)  episcopi, 
suavi  ac  praeclaro  eloquio  (Isidor.  c.  16). 

Gap.  XIX.  Aprigius,  Pacensis  Ecclesiae  Hispania- 
rum  episcopus ,  diserta  liogua  et  scientia  eruditus, 
exposuit  Apocalypsim  Joaunis  apostoli,  subtili  sensu 
atque  illustri  sermone,  melius  plane  quam  veteres 
ecclesiastici  viri  exposuerunt.  Scripsit  et  nonnulla 
alia  (Isidor.  c.  17). 

Gap.  XX.  Justinianus  imperator,  quosdam  libros 
De  Incarnatione  Domini  edidit ,  quos  etiam  per  di- 
versas  provincias  misit.  Condidit  et  rescriptum  con- 
tra  IUyricianam  synodum  (Isidor.  c.  18). 

Gap.  XXI.  Gassiodorus  (91),  ex  senatoribus  Ra- 
vennae  praefectus,  arte  philosophus,  professione  mo- 
nachus ,  transtulit  de  Graeco  Tripartitam  Histo- 
riam;  exposuit  magnifice  Psalterium,  et  multa  alia 
scripsit. 

Gap.  XXII.  Boetius,  (92)  patricius  vel  consul, 
scripsit  librum  De  sancta  Trinitale,  et  alium  De  con- 

pendium  concinnavit  Jordanus  sive  Jornandes  Ra- 
vennae  episcopus,  qui  anno  quingentesimo  trfcesimo 
vixil.  Quae  quidem  omnia  cum  mss.  codicibus  collata, 
notisque  illustrata  Guilielmus  Fornerius,  jurecon- 
sultus  Aurclianensis,  1600  Lutetiae  edenda  curavit. 

Scripsit  insuper  Commenlarios  in  Psalmos  ex 
Augustino  fere  desumptos,  et  Basiieae  an.  1491  ty- 
pi<i  editos  :  item  in  Gantica,  cum  Aponio,  Friburgi 
5538  excusos.  Tripartitam  denique  Historiam,  ex 
tribus  Graecis  aucloribus ,  Socrate  ,  Theodoreto  et 
Sozomeno,  per  Epiphanium  Scolasticum  in  Latinam 
linguam  versiS,  confecit.  Ghronicon  ejus  primus 
edidit  Joannes  Gochlffius,  et  Thomae  Moro  inscripsit . 
Divinarum  litterarum  lastitutionem  Jacobus  Pame- 
lius  a  Plantino  edendam  curavit.  Omnibus  denique 
honoribus  in  republica  Romana  et  Theoderici  regis 
aula  perfunctus  Gassiodorus,  demum  saeculo  valere 
jusso,  monachum  induit,  Vivariense  prope  Rhegium 
in  Calabrio  coenobium  condidit,  eique  ut  abbas  prae- 
fuil,  ac  scholam  sacrarum  litterarum  ibidem  insti- 
tuit,  et  sub  annum  Ghristi  quingentcsimum  sexage- 
simum  senex  deccssit. 

(92)  Anicius  Manlius  Severinus  Boetius,  philoso- 
phus  et  orator,  sapientia,  eloquentia,  pietate,  mar- 
tyrio  illustris,  ab  Ennodio,  Gassiodoro,  Procopio, 
aliisque  eximie  laudatus,  anno  Ghristi  quingente- 
simo  decimo  consul  ordinarius  sine  coUega  fuit.  A 
Theoderico  Ostroguthorum  in  Italia  rege,  una  cum 
Symmacho  socero  suo,  anno  quingentcsimo  vicesimo 
sexto,  interfici  jussus,  Ticini  ^loriose  occubuit.  Er- 
rat  autem  Onuphrius  Panvintus,  qui  ipsum  anno 
quingentesimo  vicesimo  secundo  iterum  consuiem, 
cum  Symmacho  socero,  fuisse  censet.  Nam  auno 
isto  Boetii  duo  filii,  Symmachus  et  Boetius,  consu- 
li»s  ordinarii  fuerunt  :  guorum  uni  nomen  a  socero, 
filii  avo  :  alteri  suum  imposuit.  De  honim  copulato 
consulatu  lih.  11  De  consohtione  ipse  Boetius  sic 
scribit  :  Cum  duos  pariter  consules  liberos  tuos 
domo  provehi,  sub  frequentia  Patrum ,  sub  plebis 
alaeritatf  vidisti,  Kt  quid  dicam  liberos  consules, 
quorum  jam  ut  in  id  astatis  pueris  vel  patemi, 
vel  aviti  specimen  elucet  ingenii  ? 

Scio  aliter  visum  Jul.  Martiano  Rotae ,  scriptori 


(a)  Beda  post  Gassiodorum  vixit. 


2^3 


DE  SCRIPT.  KCCLES.  UBRI  QUATDOR.  —  LIB.  UI. 


226 


solalione,  et  Qoadrivium  de  Graeco  transtulit,  id  A 
est,  aritbmeticam,  musicam,  geometriam,  astrono- 
miam  ;  dialecticam  vero  explanavit.   A  Theoderico 
Gothorum  rege  Mediolani  interficitur. 

Cap.  XXIII.  FacunduSy  Hermianensis  Ecclesi^ 
episcopusy  duodecim  libros  De  professione  catholicffi 
Rcclesi»  edidit  (Isidor.  c.  19). 

Cap.  XXIV.  Justinianus,  yalcnlin»  Ecclesise 
episcopus,  ex  quatuor  fratrihus  et  episcopis»  eadem 
matre  progenitis  unus,  scripsit  librum  Responsio- 
num  ad  quemdam  Rusticum,  de  interrogatis  quae- 
stioaibus  :  quarum  priraa  responsio  est  de  Spiritu 
sanclo ;  secunda  contra  Bonosianos,  qui  Christum 


Filium  adoptivum  et  non  proprium  dicunt ;  tertia  de 
baptismo  Christi,  quod  iterare  non  licet,  quarta  de 
distinctione  baptismi  -Joannis  et  Christi;  quinta, 
quod  Fiiius  sicut  Pater  invisibilis  sit  (Isidor. 
c.  20). 

Cap.  XXV.  Justus,  Urgelitanae  Ecclesise  epiacopus 
et  frater  prasdicti  Justiniani,  edidit  libellum  exposi- 
tionis  in  Cantica  canticorum.  Hujus  quoque  fratres 
Nebridius  et  Elpidius  qnaedam  scripserunt  (Isidor. 
c.  21). 

Cap.  XXVI.  ftlartinus,  Dumiensis  monasteril  san- 
ctissimus  pontifex,  ex  Orientis  partibus  navigans, 
in  Galliam  venit,  ibique  conversis  ab  Ariana  impie* 


Yitae  Boetii,  qui  filios  ejus  consules  facit  Patricium      ad  Symmachnm  filium,  cum  paucis  epigrammatis, 
et  Hypatium,  qui  anno  Christi  quingentesimo  con-      qiiw  supersunt  ex  iis  qu®  in  octoginta  illustres  sui 
sulatum  nna  gesserant.  Verum  hsec  profecto  nimia  n  saecuii  viros  scripserat. 
est  hallucinalio.  Praeterquam  enim  quod  meminisse  II.  Q.  Aurelius  Symmachus  L.  F.  orator.    Hvjus 


oportebat,  Graecos  et  orientales  illos  consules  fuisse, 
et  ad  Boetii  familiam  nihil  pertinere,  evincere  pote- 
rant  quae  modo  citata  sunt  verba  Boetii.  Ex  quibus 
liquet,  hosce  ejus  iilios  consulares  aetate  pueros 
fuisse,  cum  exsilii  sui  Consolalionem  scriberet.  Quod 
sane  dici  non  p oterat,  si  ante  viginti,  eoque  plures 
annos,  consules  fuissent. 

Caeterum  alii  Boetium  scribunt,  alii  Boethium  ; 
quod  quidem,  si  Graecae  vocis  origo  spectetur,  re- 
ctius  erat.  Scd  usus  obtinuit  ut  Boelium  potius 
dicamus.  Scripsit  autem,  praeter  Philosophica,  li- 
bnim  de  S.  Trinitate,  ad  Symmachum,  socerum 
suum ;  librum  De  unitate  Trinitatis ;  librum  De 
daabus  Christi  naturis,  adversus  Euthychen ;  librum 
De  fide ;  libros  quinque  De  consolatione  Philoso- 
phiae,  seu  exsilii  sui,  quos,  post  Rudolphum  Agri- 
colam  et  Joannem  Murmellium,  Joannes  Bernartius 


sunt  Epislolarum  libri  novem,  ac  decimus  Relatio- 
num,  quas  in  praefeclura  Urbana  scripsit.  In  quibus 
et  famosa  relatio  de  ara  Victoriae  legitur,  cuiS.  Am- 
brosius  et  Prudentius  responderant.  Proconsul  porro 
Africae  anno  370,  Praefectus  Urbianno  384,Consul 
denique  ordinarius,  cum  Taliano,  anno  39i  fuit. 
Uxor  illi  Rusticiana  Orfiti  filia;  mater,  Acyndini 
consulis,  quem  avunculum  propterea  vocat,  soror 

germana.  Is  est,  qui  apud  Macrobium  disputat  in 
alurnalibus  :  cui  Griphum  miltit  Ausonius  ;  de 
quo  loquitur  S.  Augustmus,  cum  aSymmachoP.V. 
Mediolanum  ad  rhetoricam  professionem  missum  se 
lib.  V,  Confess.,  cap.  13,  jscribit.  De  ouj  item 
Prosper  hb.  iii  De  promiss.,  cap.  38;  Sidonius 
epist.  1,  et  aliis  locis;  Socrates  lib.  v,  cap.  14,  et 
Cassiodorus  lib.  xi,  agunt. 
III.  Q.  Flavianus  Memmius  Symmachus,  unicus 


commentario  illustravit,  et  Plantiniani  1607  edidc-  ^  oratoris  filius,  a  quo  et  patris  epistolae,  post  ejus 
Veneti  1491  et  Basiiienses  ^  mortem,  digestae  et  editae.  Proconsul  itidem  Africae 


runt.  Opera  ejus  junctim 
1546  typis  evulgarunt. 

Ut  autem  Boetius  versu  et  prosa  valuit,  sic  et 
Graecam  simul  Latinamque  eruditiouem  complexus 
fuit.  Quod  omnia  ejus  opera^  itemque  Eunodius  lib. 
VIII.  Epist.  et  Cassiodorus  lib.  i  Variarum,  epist. 
45,  testantur.  Ejiisdem  dies  natalis  anniversario 
ritu  a  Ticinensibus  23  Octobris  cclebralur ;  condi- 
tusque  est  ibidem  in  aede  S.  Pelri  in  Ccclo  Aureo 
(ubi  et  S.  Augustinus  quiescit)  ut  Phil.  Ferrarius 
in  Catalogo  sanctorum  Italiae  narrat.  Sunt  qui  no- 
tanmt,  veterem  Romanorum  eloquentiam  una  cum 
Boetio  desiisse.  EJjus  Vitam,  post  Martianum  Ro- 
tam,  Franciscus  Moncada,  Aitonae  marchio,  Graece 
Latineque  doctissimus  (quem  1665  praepropere 
sibi  ereptum  Belgae  Iuxerunt]j,  Hispano  sermone 
conscripsit;  quam  utinam  quis  in  lucem  profe- 
rat. 

Quod  ad  Symmachum,  Boelii  soceram,  attinet, 


anno  415,  praefectus  Urbi  anno  420  fuit.  Hiqussunt 
Relationes,  quae  de  Eulalii  adversus  Bonifacium 
papam  contentione  ad  Honorium  Aug.  scriptae,  a 
Baronio  Annalibus  sunt  insertae.  Quxstoretiamcan- 
didatus,  et  praetor  ineunte  aetate  fuerat.  Nam  utrius- 
que  filii  sui  honoris  crebro  in  epistolis  Symmachus, 
et  sumptuum  ejus  pra&turae  meniinit  Olympiodorus 
Thebanus,  apud  Pbolium,  Symmachos  inter  Ro- 
manae  urbis  ditissimos  numerans. 

IV.  Q.  Aurelins  Symmachus  (sic  enim  appellatur 
novella  4  Valentiniani),  consul  ordinarius  cum  Ac- 
tio  III  consule  anno  44  fuit ;  avus,  ut  opinor,  Galiae 
viduae  in  epistola  Fulgentii,  aua  Gallam  Symmachi 
patnci  filiam  sic  affatur  :  EtLicetavo,  palre.socero^ 
marito  consulibus  pridem  fueris  inter  scecularet 
illustrU. 

V.  Aurelius  Memmius  Symmachus,  patricius. 
Boetii  socer  (qui  aliguot  ei  opuscula  sua  iuscribit) 


exstat  ad  ipsum  lib.   vn,  Ennodii  epistola  numero  D  anno  485  consul  ordinarius,  sine  collega  sub  Odoa- 


vicesima  quinta.  Eumdem  Boetius  hoc  ornat  elogio 
lib.  II  De  consolatione  :  Viget  incolumis,  illud  pre* 
tiosissimum  qeneris  humani  decus,  Symmachus  so- 
cer,  vir  totusexsapientiavirtutibusquefactus.  Enno 
dius  originariam  Symmachorum  familiae  eloquen- 
tiam^  nobilitatemque  fuisse  praedicat.  Nec  frustra  : 
quia  docli  fere  omnes  fuerunt,  et  summis  dignita- 
ttbos  iiluslres.  Atgne  hoc  quidem  loco  non  abs  re 
facturas  videor,  si  Symmacbos,  qui  Boelii  aetate,  et 
superiore  saeculo  vixenmt,  suis  singulos  notis  dis- 
tinzero;  ducto  exordio  a  parte  Symmachi  oratoris. 
la  fuit. 

I.  L.  Aurelius  Avianus  SymmachuSy  praefectus 
Urtn  anno  364  cujus  meritorum  series,  et  eloquentiae 
testimonium  in  statuae  inscriptione  continetur,  quam 
illi  dopiicem,  Romae  scilicet  ac  Constantinbpoli 
principes  poni  jusserunt.  Virum  doctum  Marcellinus 
lib.  xxYii  appeilat*  Sed  ejus  restat  unica  epistola 


cre  fuit.  A  Theoderico  rege  judex  in  causa  Basilii 
et  Praetextati,  qui  magicarum  artium  accusabantur, 
inter  alios  delectus,  epist.  22,  lib.  ii,  apud  Gassio- 
dorum.  Apud  quem  et  aliaesuntTheodoriciejusdem 
ad  Symmachum  epistolae.  De  eodemHormisdapon- 
tifex  epist.  23  et  66.  Gaeterum  ab  eodem  Theode- 
rico,  impiis  delatorum  criminationibus  incitato, 
crudeliter  una  cum  Boetio  genero,  caesus  est,  ut . 
Procopius  lib.  i  De  bello  uothico  narrat.  Hujus 
filiae  duae  memorantur,  Rusticiana  uxor  Boctii,  et 
Galla ;  de  qua,  praeter  Fulgentium,  Gregorius  Ma- 
gnus  I.  IV  Dialog.,  c.  14,  agit.  Filium  nuUum  reli« 
quit.  Nam  qui  sequitur. 

VI.  Symmachus,  collega  Boetii  in  consttlatu  anni 
quingentesimi  vicesimi  secundi,  non  hujus  Sym- 
machi  patricii  filius,  sed  nepos  fuit,  ex  filia  Rusti- 
ciana  et  Severino  Boetio  prognatus*  Sic  fere  Sir'» 
mondus  in  suis  ad  Ennodium  notis. 


m 


HONORII  AD6UST0DUN.  OPP.  PARS.  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


228 


tate  ad  fidem  catholicam  Suevorum  populis,  re^-  A  suisse  dicitur  et  viginti  homilias  in  Ezechielem,  ec 


lam  fidei  et  saase  religionis  constituit,  ecclesias  in- 
formavit,  monasteria  condidit,  copiosaque  pra&cepta 
pias  institutionis  composuit.  Librum  quoque  De  diffo- 
rentiis  quatuor  virtntum,  prudentia,  fortitudine,  ju- 
stitia  et  temperantia  scripsit,  et  aliud  volumen  episto 
larum,  plenum  cultura  omnium  virtutum([^dor.c.22) . 
Gap.  XXVII.  Avitus  episcopus,  scientia  sanctarum 
litterarum  doctus,  edidit  quinque  libellos  heroi<:o 
metro  compositos  :  quorum  primus  est  de  origine 
mundi,  secundus  de  originali  peccato,  tertius  de 
aententia  Dei,  quartus  de  diluvio  mundi,  quintus 
dc  transitu  maris  Rubri.Scripsit  et  ad  Fulcinam  so- 
rorem  De  laude  virginitatis  librum  unum  pulcher- 
rimo  carmine  compositum,  et  eleganti  epigrammate 
coaptatum  (Isidor.  c.  23).  q 

Gap.  XXVni.  Dracontius  composuitheroicisver- 
sibus  hexaemeron  creationis  mundi  (Isidor.  c.  24). 

Gap.  XXIX.  Victor,  Tununensis  Africae  Ecclesise 
episcopus,  scripsit  a  principio  mundi  usque  ad  Ju- 
stini  tempora  nobiiem  Historiam  (Isidor.  c.  25). 

Gap.  XXX.  Benediclus  (93)  abbas  monasterii  Ga- 
sini,  scripsit  Rcgulam  monachorum,  per  totum  mun* 
dum  promulgatam,  qui  [liberj  omnium  juslorum 
spiritu  plenus  scnbitur. 

Gap.  XXXI.  Joannes  Gonstantinopolisepiscopus, 

natione  Gappadox,  e  didit  ad  Alexandrum  episcopum 

librum  De  sacramento  baptismatis  (Isidor.  c.  26). 

Gap.  XXXII.  Gregorius,  Romanseurbis  episcopus, 

organum  sancti  Spiritus,   incomparabilis   omnibus 


infinitas  epistolas,  quarum  collectio  RegLstrum  dici- 
tur.  Floruit  sub  Mauritio  (Isidor.  c.  27). 

Gap.  XXXni.  Gregorius(94),episcopusTuronen- 
sis  scripsit  libnim  Historis. 

Gap.  XXXIV.  Leander,  ex  monacho  Hispalensis 
Ecclesiae,  provinciae  Baeticae,  episcopus,  vir  suavis 
eloquio,  ingenio  praestans,  vita  atque  doctrina  cla- 
rus,  composuit,  duos  libros  adversum  haereticorum 
dogma,  et  unum  ad  Florentinaro  sororem  de  insti- 
tutione  virginum,  et  unum  contra  Arianos,  etunum 
de  contemptu  mondi,  et  multas  epistolas  ad  Grego- 
rium  papam,  et  ad  alioscoepiscopos :  et  orationesin 
tolo  Psalterio,  et  in  sacrificii  laudibus  multa  dulci- 
sone  composuit.  Floruit  sub  Phoca  (Isidor.  c.  2S). 

Gap.  XXXV.  Licinianus  Garthaginis  Spartariae 
episcopus,  in  Scripturis  doctus,  scripsit  epistolam 
De  sacramcnto  baptismatis,  et  alias  multas  de  di- 
versis  causis.  Glaruil  sui  Mauritio  (Isidor  c.  29). 

Cap.  XXXVI.  Severus,  Malacitanae  sedis  antistes 
libellum  adversus  Vincentium  episcopum  Arianom 
et  unum  De  virginitate,  qui  dicilur  Annulus.  Sub 
Mauritio  floruit  (Isidor.  c.  30). 

Gap.  XXXVII.  JoanneSyGerundensisecclesiaeepi- 
scopus,  natione  Gothus,8cripsitReguIammonachiset 
omnibus  Deum  timentibusnecessariam(Isidor.c.31). 

Gap.  XXX VIII.  Eutropius  Valentinae  Ecclesiae 
episcopus,  scripsit  epistolam  De  unctione  chrismatis, 
et  aliam  De  distinclionemonachorum  flsidor.  c.  32). 

Gap.  XXXrX.  Maximus,  Gaesaraugustans6  civitatis 


suis  praedecessoribus,  multa  prae  sole  praeclara,  ac  p  episcopus,  multa  composuitver8uprosaque,etquam- 


prae  obrizo  auro  pretiosa,  scripsit  ad  supradictum 
Joannem  :  Pastoralem  curam ,  ad  Leandrum  episco- 
pum  librum  Job  triginta  et  quinque  voluminibus 
largo  eloquentiae  fonte  explicuit,  Dialogum  de  mira- 
culis  sanclorum,  ad  Petrum  archidiaconum.  Qua* 
draginta  oracula  Evangeliorum,  imo  totum  textum 
qoatuor  Bvangeliorum  sermocinando,  populo  expo- 


dam  historiam  Gothorum  flsidor.  c.  33). 

Gap.  XL.  Isidorus,  Hispalensis  episcopus,  innu- 
mera  scripsit  opuscula,  cx  quibus  haec  sunt :  libri 
Ftymologiarum  viginli  duo,  liber  Glossarum,  liber 
Sententiarum,  Synonyma,  libftr  de  Differentia.  To- 
tum  Vetus  Testamentum  dupliciter  exposuit,  histo- 
rice  et  allegorice,  et  multa  aUa.  Floruit  sub  Heraclio. 


LIBELLUS  IV  DE  VARIIS  COLLECTUS. 


Gap.  I.  Beda(95),  monachus  etpresbyter  Anglicae  D  tione  templi  libri  duo,  in  librum  Regum  libeftinus, 
provinciac,  scripsit  infinita,  ex  quibus  sunt  haec  :  In  Quaestionum  triginta,  in  Proverbio  Salomonis  libri 
Gefiesim  libri  quatuor,  De  tabernaculoetvasisejus  tres,  in  Gantica  canticorum  libri  septem,  in  E.Haiam 
ac  vestibus  sacerdotum  libri  qoatuor,  De  aedifica-      et  Danielem  et  duodecim  Prophetos  et  in  partem 


(93)  Benediclus,  nalione  Italus,  patria  Nursinus, 
monachorum  in  Occidente  antesigpanus  ac  prin- 
ceps,  coenobii  Gasinensis  conditor,  ibidem  anno  sa- 
lutis  guingentesimo  tricesimo  nono  in  Domino  ob- 
dormivit.Ejus  res  gestas  S.  Gregorius  I  papa  fuse 

grosequitur  lib.  ii  Dialofforum.  Quem  Gre^rii  li- 
rum  Ingolstendienses  Graeco-Latinum  annis  supe- 
rioribus  publicarunt.  De  variis  regulis  ei  Gonstitu- 
tionibus  asceticis  fuse  disserui  in  Codice  nostro 
Regularum,  Antuerpia;  anno  1638  edito. 

(94)  Georgius  Florentius  Gregorius  S.  Eaphronio 
Turonensi  episcopo  defuncto  in  cathedrasuccessit, 
anno  duodecimo  Sigeberti  Austrasiae  regis,  anno 
centesimo  septuagesimo  tertio  a  Iransitu  seu  obitu 
S.  Martini,  hocest,  aimoGhristi  quingentesimo  se- 
ptuagesimotertio  :  ut  ex  eodem  Gregorio  lib.i,c.i, 
miracuiorum  S.  Martini  datur  coUigi.  Scripsit  De 
gloria  martyrum  librum  unum,  De  gloria  confesso- 


rum  libros  duos,  De  miraculis  S.  Juliani  librum 
unum,  et  De  miraculis  S.  Martini  libros  qualuor. 
Scripsit  insuper  libros  decem  Historiae  Francorum 
quos  anno  ordinationis  suae  vicesimo  primo,  Ghristi 
quingentesimo  nona^esimo  quarto  absolvit.  Atque 
eos  quidem,  post  editiones  varias,  Andreas  Querce- 
tanus  ope  qumque  codicum  mss.  diiigenter  emenda- 
vit,  et  tomo  I  Scriptorum  Historiae  Franconxm  aano, 
1636  Lutetiae  Parisiorum  publicavit.  Subjunxit  eo- 
dem  in  tomo  Fredegarii  Scholastici  Ghronicon,  quod 
iIle,jubenteGhildebrandocomite,  Pipini  Francorum 
regis  patruo,  scripsit,  et  a  fine  Historiae  Gre^orii 
Turooensis  usque  ad  Pipini  ipsius  consecrationem 
pcrduxit,  quodque  hactenus  nomioe  Appendicis  ad 
eumdem  Gregorium  fuit  vulgatum.  Apua  eumdem 
Quercetanum  reperies  Marii  Aventicensis  episcopi 
Ghronicon. 
(95)  S.  Beda,  origine  Anglo-Saxo  734  obiit,   ut 


229 


DE  SCRIPT.  ECCLES.  LIBRI  QUATUOR.  —  LIB.  IV. 


330 


Hiereini8D,  ia  Esdram  et  Neemiam  libri  Ires;  in  li-  A  ptarae.  Sub  Leone  florait  Romae  moritur  et  sepelitur. 


brum  Tobiaeiibri  duo,  in  Canticum  Abacuc  liber 
unas  ;  item  in  libros  Regum  et  Paralipomonon,  in 
Job,  in  Pantateuchum  Mqysi,  et  Josue,  et  in  Para- 
bolas^  in  Ecclesiasten ,  in  Cantica  canticorum,  in 
Esaiam,  in  Esdram  capitula  mulla,  in  Evangelium 
Marci  libri  quatuor,  in  Lucam  sex,  in  bomilias 
Evangelii  libri  duo,  in  Apostolum  multa  capitula,  in 
Actus  Apostolorum  libri  duo,  in  Epistolas  eanonicas 
iibri  septem,  in  Apocalysim  tres;  in  capitula  de 
ictlo  novo  Testamento ;  epislolarum  liber  ad  diver- 
sos,  de  sex  aetatibus  unus,  de  mansionibus  filiorum 
Israel  libri  novem,  de  Isaia  unus,  de  ralione  bis- 
sextili,  de  sequinoclio  novem,  de  historiis  Sancto- 
rum.  Librum  vitae  etpassionis  S.  Felieis  confessoris 
de  metro  in  prosam  transtulit ;  vitam  et  passionem  q 
saincti  Anastasii  de  Grseco  in  Latinum  correxit ; 
Vitam  sancti  Gutberti  monachi  et  episcopi  metro  et 
prosa  composuit;  Historiam  Anglorum  quinque  li- 
bris  edidit ;  Martyrologium  de  natalitiis  sanctorum ; 
librum  Hymnorum  diverso  metro  sive  rhythmo,  li- 
brum  Epigrammatum  elegiaco  metro,  De  natura  re- 
rum,  et  De  temporibus  singulos  libros,  item  alium  De 
temporibus  majorem,  librum  De  orthographia  alpha- 
beti,  librumDemetricaarte,De  schematibusettropis, 
hoc  est,  de  figuris  et  modis  locutionum  sacr»  Scri- 


Cap.  II.  Alcuinus  (95* ),  natione  Anglns,  Eboraicae 
civitatis  diaconus,  officio  scholasticus,  dignitate  ab- 
bas,  magister  Caroli  imperatoris»  scripsit  breviter 
omnes  liberales  artes  ad  praedictum  imperatorem,  et 
multa  alia  praeclara. 

Cap.  III.  Amalariu  (96)Metensis  episcopus,sub  Lu- 
dovicO;  scripsit  libros  qualuor  de  divinis  sacramentis. 

Cap.  IV.  Rabanus  (97),  ex  monasterii  Fuldensis 
abbate  Moguntinensis  episcopus,  scripsit  mirabilem 
librum  De  mysterio  sanctae  crucis,  et  totum  Vetus  et 
Novum  Testamentum  oposuit.  Sub  Ludovico  claruit. 

Cap.  V.  Paterius  (98)  quidam  redegit  in  librum 
testimonia  Scripturarum ,  quae  beatus  Gregorius 
introducendo  exposuit. 

Cap.  VI.  Smaragdus  (M9),  abbas  monaslerii  Sancti 
Michaelis,  Lectiones  et  Evangelia  in  divinis  officiis 
legenda  per  circulum  anni  exposuit,  et  iibrum  mo- 
nasticae  professionis  congruum  eomposuit,  quem 
Diadema  monachorum  vocavit,  et  Grammaticam 
majorem,  Donatum  exponendo,  expiicuit. 

Cap.  VII.  Haymo  (100),  quidam  Homilias  in  Evan- 
gelia  solemnia  fecit.  Hic  et  librum  de  voluptate 
mundi  composuit. 

Cap.  VIII.  Henricus  quidam  Homilias  in  Evan- 
gelia  fecit. 


historiae  ejus  Anglicae  continuator  et  Matthaeus  West- 
monasteriensis  tradunt.  Opera  ejus  omnia,  quae  in- 
veniri  potuerunt,  tomis  oclo  Colonienses  161:2  edi- 
derunt :  sed  utinam  Britannus  aliquis  in  iis  recen- 
sendis  ad  fidem  mss.  codicum  praestet  operam  1  In  q 
tomis  istis  sunt  non  pauca  Bedie  falso  ascripta  :  de 
quibus  Bellarminum  m  Catalogo,  et  Possevinum  in 
Apparatu  sacro,  et  Baronium  m  Annalibus  consule.' 
Vitamcerte  S.  Vedasti  non  Beda,  sed  Alcuinus,  S. 
Patricii  Probus,  S.  Columbani  Jonas  monachus.  S. 
Arnoifl  Metensis  Paulus  diaconus,  scripserunt.  Com- 
mentaria  in  Epistolas  S.  Pauli,  non  Bedae,  sed  Petro 
Tripolitano  abbati,  a  Cassiano  laudato,  Baronius  in 
gestis  anni  562  attribuit,  sed  pro  Beda  pugnat  Bel- 
larminus  libro  citato.  Vixit  autem  et  obiit  Beda 
in  suo  ad  fluvium  Tiuam  monasterio,  in  dioecesi  Du- 
nelmensi. 

(95  *)  Flaccus  Alcuinus,  patria  Britannus,  Bedae 
discipalus,  a  Carolo  Magno  in  Galliam  evocatus,  et 
abbas  monasterii  S.  Martini  apud  Turones  creatus, 
anno  octingentesimo  quarto  vivere  desiit.  Opera  ejus 
omnia,  quae  reperiri  potuerunt,  Andreas  Querceta- 
nns  lenLutetiae  «vuiganda  curavit,  praeflxa  ejus- 
dem  vita,  quam  per  annos  digessit. 

(96)  Amalarius,  Metensis  £cclesiae  diaconus,  Lu- 
dovici  Pii  jussu,  iibros  auatuor  De  divinis  officiis 
contexait.  Quos  quidem  tibros  Amalario  Fortunato, 
Treverensi  episcopo,  hactenus  falso  typographi  attri- 
buerunt.  Amalarius  norro  Metensis^  ut  dixi,  diaco- 
nus  (quem  Honorius  noc  capite  episcopum  Meten- 
sem  non  recteappellat)  Amalario  Treverensi  episcopo 
aetate  suppar,  vir  fuit  longe  erudilissimus.  Ab  isto 
Amalario  Metensi  (facta  e  palatio  Aquisgrauensi  li- 
brorum  copia)  Forma  institutionis  canonicorum  et 
sanctlmonialium  canonice  viventium,  ex  diversis  ve- 
terum  Patrum  ac  doctorum  sententiis  concinnata, 
conciliique  Aquisgranensis  judicio  et  auctoritate, 
anno  Christi  octingentesimo  decimo  sexto,  compro- 
bata  fuit :  quod  ex  Ademari  Chronico  Engolismensi 
Sirmondus  observavit.  Dictam  porro  Formam  insti- 
tutionis  canonicae  notis  a  me  illustratam,  Antverpiae 
1638  cum  codice  Regularum  et  Constitutionum  cle- 


D 


ricalium,  edendam  curavi.  Qnod  ad  Amalarium  For- 
tunatum  episcopum  Traverensem ,  attiuet ;  is  a  Ca- 
rolo  Magno  Constantinopolim  ad  imp.  Michaelem 
Balbum,  cum  Petro  abbate  Nonanttilae,  dioecesis  Mu- 
tinensis,  missus  fuit.  Successorem  in  cathedra  ha- 
buit  Hetturo,  cujus  epistolam  ad  Frotarium  TuIIen- 
sem  episcopum  citat  Sirmondus  in  notis  ad  tom.  II 
Conciliorum  Galliae. 

(97)  Rabanus  Maurus,  Fuldensis  in  Hassia  vel 
orientali  Francia  abbas,  non  Bedae,  sed  Alcuini  au* 
ditor,  anno  octingentesimo  quadragesimo  septimo 
in  locum  Otgarii  archiepiscopus  Moguntinus  est  or- 
dinattts,  obiitaue  anno  octingentesimoquinquagesimo 
sext6  :  ut  Pitnaeani  Annaies  et  Lamberlus  Schafna- 
burgius  testantur.  Opera  ejus  omnia  quae  a  Jacobo 
PameUo,  et  Georgio  Golvenerio  repereri  potuerunt, 
tribus  tomis  1627  Coloniae  sunt  edita. 

(98)  Paterius,  Gregorii  I  papae  discipulus,  S.  R.  E. 
secundicerius  (cujus  Beda  in  Commentario  ad  Can- 
tica  meminit),  coIIegitexejusdemS,  Gregorii  ope- 
ribus  tres  libros  ExpTanationum  in  varios  utriosaae 
Testamenti  libros  Romae  1553  in  folio  excusos.  Cla- 
ruit  anno  Christi  sexcentesimo.  Ita  Molanus  in  sua 
ms.  Bibliotheca  sacra. 

(99)  Smaragdus,  abbas  monasterii  S.  Michaelis 
in  Saxoaia,  ordinis  Benedictinij,  scripsit  inter  alia 
Diadema  monaehorum,  Antverpiae  anno  1540  typis 
editum;  Commentarium  in  Regulam  S.  Benedicti, 
Goloniae  1575  ;  CoIIectiones  in  Epistolas  el  Evangelia 
totius  anni,  Argentorati  1536  in  fol.  excusas.  Claruit 
anno  noningentesimo  oetogesimo. 

{\  00)  Haymo,  monachus  Fuldensis,  Rabani  Mauri 
discipulus,  demum  Halberstadensis  terlius  in  Saxo- 
nia  episcopus,  scripsit  in  Apocalypsim  libros  se* 
ptem ;  De  amore  coelestis  patriae  hbros  sex ;  Epito- 
men  historiae  sacrae,  Rommenlaria  in  XIII  Prophetas, 
Cantica,  Psalmos  etEpistolas  omnes  S.  Pauh;  item 
Homilias  in  Evaof^eha  :  ex  quibus  nonnulla  Colo- 
niae,  alia  Antverpise,  Parisiis,  et  alibi  snnt  excusa. 
Baronius  censet  illum  obiisse  anno  octingentesiroo 
quinquagesimo  tertio  :  alii  ad  annum  octingentesi- 
mum  tricesimum  quartum  reierunt  ejus  decessum« 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP..  PARS.  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


S3i 

Gap.  IK.  Notgerus  (iOi),  abbas  monasterii  Sancti  A 
Galii,  Scquentias  et  tropicos  versus  et  multa  alia 
composuit.  Sub  Othone  floruit. 

Cap.  X.  Paschasius  (102)  librum  De  corpore 
Domini  composuit. 

Cap.  XI.  Pctrus  (i03),  cognomento  Damianiy  ex 
monacho  et  eremita  episcopus  ,  scripsit  librum 
contra  illos  qui  Simoniacos  reordinare  censue- 
runt,  et  multaalia.  Sub  Henrico  Pio  floruit. 

Gap.  XII.  Hermannus  (104)  monachus,  cognu- 
mento  Contractus,  quaedam  scripsit  et  dulcisonum 
cantum  composuit.  Sub  eodem  Henrico  floruit. 

Cap.  XIII.  Bernoldus  (i05).  Gonstantiensis  Eccle- 
sise  presbyter,  Romanum  Ordinem  sub  quarto  Hen- 
rico  composuit. 

Cap.  XIV.  Lantfrancus  (tOG,  Cantuariensis  ex 
abbate  episcopus,  scripsit  librum  de  corpore  Domini 


23S 


B 


contra  Bcrengarium  haereticum.  Sub  eodem  Henrico 
iloruil. 

Cap.  XV.  AnseJmus  (i07),  ejusdem  Lantfranci 
discipulus,  ex  abbate  ejusdem  Cantuariensis  Eccle- 
siae,  Angliae  provinciae,  episcopus,  multa  memoranda 
conscripsit ;  ex  quibns  baec  sunt :  Liber  qui  dicitur 
Cur  Deus  homo ;  Monologii  liber,  scilicet  de  sancta 
Trinitale,  unus  De  Incarnatione  Verbi,  unus  De 
processione  sangti  Spiritus,  unus  De  lapsu  diaboli, 
unus  De  libero  arbitrio,  De  gratia  Dei,  De  predesti- 
natione,  et  multa  aiia  Deo  digna. 

Cap.  XVI.  Rupertus  (i08)»  Tuitiensis  monasterii^ 
abbas,  a  Spiritu  sancto  per  visionem  illuminatus, 
totam  pene  Scripturam  egregio  stylo  exposuit.  Sub 
quinto  Henrico  floruit. 

Cap.  XVII.  Honorius  (109).  Augustodunensis  Ec- 
clesiae  presby ter  et  scholasticus,  non  spernenda  opu- 
scula  edidit :  Elucidarium  in  tribus  libellis ;  primum 


(iOi)  Nolgerus,  abbas  coenobii  S.  Galli  apud  Hel- 
vetios,  habetur  inventor  Sequentiarum,  ut  vocant, 
auas  Nicolaus  papa  in  Missis  decantari  permisit. 
Alii  hanc  inventionem  Notgero  Leodicensi  episcopo 
( qui  anno  millesimo  septimo  vivere  desiit)  ascribunt. 
NonnuIIi  suspicantur  unum  eumdemque  Notgernm 
primo  in  Helvetiis  abbatem  S.  Galli,  et  postea  episco- 
pum  Leodici  fuisse ;  c[uod  tamen  non  probatnr  re- 
rum  Leodicensium  scriptoribus. 

(102)  Paschasius  Raibertus,  Corbeiensis  in  Pi- 
cardia,  regni  Galliae  provincia^  abbas,  temporibus 
Ludovici  Fii  imp.  flomit,  et  primus  serio  ac  capiose 
De  veritate  corporis  et  sangninis  Domini  in  Eucha- 
ristia  contra  Bertramum  presbytenim  scripsit.  Ope- 
ra  ejus,  post  Nicolaum  Mameramum  et  Joannero 
Ulimmerium,  Jacobus,  Sirmondus  ad  fldem  mss. 
codicum  recensuit,  et  junctim  edenda  Lutetiaecuravit. 

(103)  Petrus  Damiani  (sic  a  fratris  sci  Damiani 
nomine  vocatus),  S.  R.  E.  cardinalis  et  episcopus 
Ostiensis,  primum  monachus  fuit  in  eremo  Fontis 
Avellani  :  exinde  varia  monasteria  coodidit  in  Ga- 
merinensi,  Perusina,  Favenlina,  Ariminensi,  aliis- 
que  dicecesibus ;  ac  demum  Paventiae,  in  monaste- 
rio  sui  instituti,  anno  1080  in  Domino  obdormivit. 
Res  illius  gestas  scripserunt  Joannes  monachus, 
ejus  discipuius,  Joannes  Antonius  Flaminius,  Au- 

SistinuB  Fortunius  monachus  Gamaldulensis ,  et 
ieronymus  Rubeus  in  Historia  Ravennate.  Opera 
ejusdem  omnia  Conslantinus  Caetanus  in  tres  tomos 
redegit,  et  Romae  annis  superioribus  publicavit. 

(104)  Hermannus  Contraclus,  ex  Veringensium 
in  Suevia  comitum  stirpe  onundus,  in  Augia  Ma- 
jore  monachus,  scripsit  Chronicon  a  Christo  nato 
usque  ad  annum  millesimum  quinouagesimum  quar- 
tum,  quo  et  obiit.  Ghristianus  Urstisius  vulgatae 
Hermanni  editionni  aliam  locupletiorem  adjunxerat, 
e  regione  re8]>ondentem  :  sed  Henricus  Canisius, 
tomo  I  Lectionis  antiquae»  tertiam  editionem,  aliis 
longe  auctiorem  atque  emendatiorem.  ex  manu- 
scripto  codice  Au^stani  monasteni  SS.  Afrae  et 
Udalrici,  4601  pubhcavit.  Ut  autera  diversitatis  hujus 
causam  inquiramus,  sunt  aui  censent,  Hermanno 
in  conscribendo  Chronico  ia  evenisse,  quod  olim  et 
hodia  multis  scriptoribus  qui  fetum  lambendo  for- 
mare,  variare  et  subinde  augere  solent.  Sunt  qui 
varietatem  istam  descriptoriDus  attribuunt :  quo- 
rum  alius  nonnalla  adjecerit^  resecuerit  aiius,  pro 
6U0  quisqiie  captn.  Id  enim  aniiquitus  plerumque 
factum  fuiase  observo  in  illis  libns  quos  monachi 
in  suum  privatum  aut  publicum  usum  describe- 
bant. 

(106)  Bemoldus,  alias  Bemaldus  et  Bertoldus, 
Gonstantienais  presbyter  ,  idem,  nisi  falior,   qui 


Chronicon  ab  anno  millesimo  quinquagesimo  auarto 
(ubi  Hermannus  Contractus  desinit)  usque  aa  an- 
num  millesimum  deduxit;  quique  varia  opuscula 
pro  Gregorio  VII.  papacontra  schismaticos  scripsit ; 
partim  a  Gretsero  in  Apologia  pro  eodem  pontifice, 
partim  a  Sebasliano  Tengnagelio  1612  Ingolstadii 
edita. 

(106)  Lantfrancus,  patria  Papiensis,  ex  abbate 
Cadomensi  episcopus  Cantuariensis,  Romano  con- 
cilio  eonlra  Berengarium  habito  interfuit,  et  contra 
eumdem  scripsit  librum  De  Eucharistiae  sacra- 
menio  :  quem,  a  Joanne  Ulimmerio  ad  fidem  mss. 
codicum  castigatum.  Lovanienses  etalii  excuderunt. 
Statuta  ab  eodem  monachis  in  Anglia  Benedicttnis 
praescripta  Clemens  BenerusDuaci  edenda  curavit. 
C  (107)  S.  Anselmus,  Seduni  apud  Rhaetos  natus, 
Lantfranci  Cantuariensis  episcopi  discipulus  ,  ex 
abbate  Beccensi  episcopus  Gantuariensis,  anno  mil- 
lesimo  ceotesimo  nono  ad  vitam  meliorem  transiit. 
Opera  ejus  junctim  1573  tribus  tomis  Colonienses, 
et  post  auctiora  Lugdunen?es  publicaniat :  de  qui- 
bus  vide  judicium  Bellarmini  in  Calalogo.  Ejusdem 
libros  tres  Epistolaruro  seorsim  Joannes  Picardus 
Lutetiae  edidit.  Exstant  et  aiiae  ejusdem  epistolae 
plurimae  in  Bibliotheca  Joannis  Cottoni  in  Anglia, 
et  aiibi.  Vitam  ejus  scripsii  Eadmerus  seu  Edmerus 
corrupte  £(fineru5),  monachus  Cantuariensis  ;  quiet 
res  in  Anglia  potissimum  gestas  ab  anno  1066  nsque 
ad  millesimum  cehtesimum  vicesimum  secundum 
litteris  consignavit.  Alius  ab  isto  fuit  Anselmus 
Laudunensis  scholasticas. 

(108)  Rupertus  Tuitiensis  abbas  (quod  est  mona- 
sterium  Benedictinorum  ad  Rhenum,  in  ripa  6er- 
manica,  ex  opposito   Coloniae   Agrippinae  situm), 

D  anno  millesimo  centesimo  tricesimo  qumto,  iv  No* 
nas  Martias  decessit.  Scripsit  mulla,  tribus  tomis 
Coloniae  1677  et  antea  Antverpiaeet  Lovanii  excusa. 
Suorum  operum  ipse  catalogum  recenset  in  epistola 
ad  Cunonem  episcopum  Ratisponensem,  cui  libros 
suos  De  divinis  oflficiis  dedicat.  Errat  autem,  cum 
scribit,  non  converti  panem  in  corpus  Christi,  dum 
confieitur  Eucharistia,  sed  assumi  a  Yerbo  divino, 
quemadmodom  assumpta  est  humanitas.  Hunc  er- 
rorem  Bellarminus  in  Catalogo,  et  lib.  iii  De  sacra- 
mento  Eucharlstiae  cap.  11  et  15,  itemque aliipassim 
refotant. 

(109)  Ex  variis  Honorii  Augustodunensis  operi- 
bus  exstant  Gommentaria  in  libros  Salomoiiis,  Go- 
loniae  1540;  Dialogus  de  pnedestinatione  et  libero 
arbitrio  1552,  et  aua  ejusdem  opuscula  15S1  ibidem 
excusa ;  Gemma  animae ;  De  omcio  Missae  eiusque 
ceeremoniis,  Lipsiael514;  De  imagine  mundi  liDri 
tres,  Spirte  1583  et  alia  alibi  edita.   Opus  ^ua  De 


U3 

de  Ghrislo,  secandam  de  Eeclesia,  tertiura  de  fu- 
tura  vita  distinxit.  LibeJlum  De  sancta  Maria,  qai 
Si^llom  sanctae  Marise  intitulatar  :  anum  De  libero 
arbitrio,  qui  Inevitabile  dicitar:  onam  libellum  Ser- 
monam,  qui  Speculam  Bcdesiie  nuncapatur :  De 
inconlinentia  sacerdotum,  qui  Offendicalum  appel- 
latur  ;  Summam  totius,  de  omuimoda  historia  ; 
Gemmam  anime  de  divinis  officiis  Sacramentarium 
de  sacramentis,  Neocosmum  de  primis  scx  diebus, 
Bacharistion  de  corpore  Domini ;  Cognitionem  vitse 
de  Deo  el  ajtema  vita;  Imaginem  mundi  de  disposi- 
tione  orbis  ;  Summam  gloriam  de  Apostolico   et 

Lominaribus  Bcclesise  sive  De  secriptoribus  ecde- 
siasticis,  quod  nunc  dedimus,  visum  fuit  in  libellos 

guatuor  partiri:  eo  quod  tres  priores  ex  Hieronymo, 
rennadio  et  Isidoro  fere  jintaecerpti,adeoqae  velut 
epitomen  contineant.  Huic  tamen  suo  operi  Hono- 
nus  non  paucos  scriptores,  qui  apud  tres  istos  ve- 


LIBER  D^  RiERESlBUS.  234 

A  Auguslo ;  Scalani  coeli,  Ce  gradibus  visionum,  De 
anima  et  de  Deo  quedam  de  Augustino  excerpta, 
sub  dialogo  exarata  ;  Expositionem  totias  Psalterii 
cum  Canticis  miro  modo  ;  Cantica  canticorum  ex- 
posuit,  ita  ut  prius  exposita  non  videantur.  Bvan- 
gelia,  quse  beatus  Gregorius  non  exposuit ;  Clavem 
physicae  de  naturis  rerum  ;  Refectionem  mentium  ; 
De  festis  Domini  et  sanctorum.  Pabulum  vitae,  de 
praecipuis  festis;  hune  libeilum  De  Luminaribus 
Ecclesise.  Sub  quinto  Henrico  floruit.  Quis  post  hune 
scripturus  sit,  posteritas  videbit. 

teres  nomenclatores  desiderantur,  partim  intexuit, 
partim  subtcxuit.  Subinde  etiam  in  tiac  ipsa  anace- 
phaUe  si  aliqua  admiscuit,  quse  multum  lucis  afie- 
^  runt.  Vixit  autem  Augustoduni  in  Burgundia,  Hen- 
°  rico  y  imperante,  sub  annum  salutis  millesimom 
centesimum  vicesimum. 


INDEX  SCRIPTORUM  ECCLESIASTICORUM. 

Quos  Honorius  Hieronymo,  Gennadio  et  Isodoro  adjecit. 


Alcoinos,  lib.  iv,  o.  S. 
Anudarius  Metensis,  lib.  iv,  c.  3. 
Anselmus  Cantaariensis,  lib.  iv,  c.  15. 
Beda,  lib.  iv,  c.  1. 

Benedictus  abbas  Casinensis,  lib.  ui,  c.  30. 
Bemoldus  Constantiensis,  lib.  iv,  c  5. 
Boetias,  lib.  iii,  c.  %%. 
Cassiodonis,  Hb.  in,  c.  81. 
Dionysius  Areopagita,  lib.  i,  c.  16. 
Gregorius  Turonensis,  lib.  iii,  c,  33. 
Haymo  Halberstadensls,  lib.  iv,  c.  7. 
Henrieas  Homiliarius,  lib.  iv,  c.  8. 


Ilermannus  Contractus,  lib.  iv,  c.  12. 
Honorius  Augustodunensis,  lib.  iv,  c.  17. 
Joannes  Scotus,  iib.  iii,  c.  12. 
Lanfrancus  Gantuariensis,  lib.  nr,  c.  9. 
Notgerus  abbas,  lib,  iv,  c.  12. 
Paschasius  Ratbertus^  lib.  iv,  c.  10. 
Paterius  Secundicerius  S.  R.  B.  lib.  iv,  c.  5. 
Petras  Damiani,  lib.  iv,  c.  11. 
Rabanus  Maurus,  iib.  iv,  c.  4. 
Rupertus  Tuitiensis,  lib.  iv,  c.  16. 
Smaragdus  abbas,  lib.  iv,  c.  6. 
Theodulus  Italus,  lib.  iii,  c.  13. 


LIBER  DE  HiERESIBUS. 


(Bibl.  Patr.  XX,  1038.) 


PRiEFATIO. 
Cam  eos  summatim  notavimus,  qui  claro  lu- 
mioe  Catliolicae  doctrinae  Ecclesiam  illuslraverunt, 
restai  at  etiam  illos  strictum  notemas,  qui  eam 
quasi  tetro  famo  hoTetiei  dogmatis  obfascave- 
mnl.  Hsmsis  igitur  dieiUir  eleetio.  Inde  hsreti- 
cos  dicitar  elecior^  qaia  qaisque  hane  sectam  quam 
PATaoL.  GLXXU. 


D  sequitur  eligit.  Fit  autem  haereticus  errore  et  con- 
tentione,  dum  quis  errorem  suum  contenliose  de- 
fendit,  et  sapientium  dicta  vel  scripla  contemnit. 
Is  quippe  Bcclesi»  contradicit,  et  ab  ejus  fide  alie- 
nos  existit.  Non  est  autcm  h«reticus  judicandus 
qui  Scripturam  aliter  quam  est  intelligit,  si  modo 
sese  correxerit,  cum  a  doctore  audierit. 

8 


235  HONORII  AUGUSTODUN.  OPP. 

Dfi  HiERETICIS  JUDiEORUH. 

Apud  Judsos  fuerunt  h»  octo  hsereses. 

PharUcsi  erant  clerici  Judaeorum,  et  dicuntur 
diTisi.  Horum  hoeresis  erat  quod  traditiones  suas 
prsferebant  mandatis  Dei. 

Sadduecpi  erant  monachi  Judaeorum,  et  dicun- 
tur  justi.  Horum  haeresis  erat,  quod  resurrectio- 
nem  corporum  negabant,  animam  cum  corpore  in- 
terire  praedicabant.  Legem  Moysi  receperunt,  scri- 
pta  prophetarum  respuerunt. 

Esseni  quidam  Judsorum  haeretici,  dicenties 
hunc  esse  Christum,  qui  docuit  illos  omnem  absti- 
nentiam. 

Marbonad  alii  haeretici,  qui  dicunt  ipsum  esse 
Christum,  qui  docuit  illos,  in  omni  re  sabbatizare. 

Ceniita:  hseretici  de  semine  Abrahae  se  glorian- 
tes.  In  Babylone  quippe  alii  Judaei  paganis  roulieri- 
bus,  alii  Israelitis  roisti,  reversi  in  Jerusalem ,  ab 
omni  populo  se  diviserunt,  et  hoc  nomen  jactantiffi 
sibi  sumpserunt. 

Men$t(B  haeretici  quosdam  prohetas  recipiunt, 
quosdam  non  recipiunt. 

Samarita^  hseretici  solam  legem  custodiunt,  pro- 
iflietas  respuunt. 

Emerobaptistas  haretici  quotidie  veslimenta  et 
corpora  sua  lavant. 

DE  H^RETICIS  PAGANORUM. 

Philosophi  erant  patriarchae  hsereticorum,  inter 
quos  plures  fuerunt  hsereses. 

Platonici  a  Platone  dicti,  qui  Deum  animas,  an- 
gelos  vero  corpora  creasse,  et  post  muha  ssecula 
animas  in  diversa  corpora  redire,  et  omnia  in  pri- 
stinum  statum  reverti,  dixerunt. 

Stoici  a  loco  dicti.  Stoa  quippe  porticus  ei-at 
Athenis,  in  qua  sapentium  et  fortium  facta  erant. 
In  hac  Zeno  philosophus  discipulos  suos  instituit. 
Hi,  omne»  peccatum  uniforme  dicunt ;  tam  grave 
esse  triticum  quam  aurum  furari.  Beatitudinem  in 
sola  anima  constare,  anlmam  cum  corpore  interire 
afiirmabant. 

Academicif  a  villa  Platonis  Academia  dicti.  Hi 
omnia  incerta  opinantur.  Hujus  sectse  repertor  fuit 
Arciselaus,  et  sectator  ejus  Democritus,  qui  dixit 
ita  veritatem  in  occulto  latere,  ut  aquam  in  alto 
putco  sine  fundo. 

Peripatetici  a  deambulatione  dicti  quia  auctor 
corum  Aristoteles  deambulando  disputabat.  Hi  di- 
cunt  animam  ex  parte  SRternam,  ex  parte  morta- 
lum  :  fortuito  casu  agi  ferunt. 

Cynid  ab  immunditia  dicti .  Hi  ut  canes  in  vieis 
et  in  plateis  cum  uxoribus  coibant,  dicentes  con- 
jugium  esse  justum,  et  ideo  honestumi  jnre  in  pu- 
blico  agendum. 

Epicurm  ab  Epicuro  philosopho  dicti.  Hi  sum- 
mum  bonum  in  voluptate  corporis  constituunt, 
animam  nihil  aliud  quam  corpus  esse  dicunt  : 
mundum  non  a  Deo  regi,  sed  ex  atomis,  unde  pro- 
dactum  dicunt. 

Gymnosophista,  nudi  in  desertis  in  die  philo-* 


PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR. 


236 


A  sophantur,  pudenda  tantum  contegunt.   Hi  se   in 
ignem  projiciunt,  amore  alterius  vitse. 

Quidam  philosophi  dixerunt  hnnc  mundum  esse 
Deum,  ut  Dionysius  ;  quidam  mentem  dixerunt 
Deum,  ut  Thales  Milesius  ;  qnidam  animum  in 
hominibus  manentem,  et  lucidum,  ut  Pythagoras  ; 
quidam  sine  tempore  incommutabiiem,  ut  Piato  ; 
quidam  solutam  mentem,  ut  Cicero  I  Tusculana  ; 
quidam  spiritum  et  mentem,  ut  Maro^  ^neid,  libro 
sexto,  vei^s.  7«6,  727. 

Item  alii  philosophi,  ut  Platonici  mundam  afBr- 
mant  iocorporalem  ;  Stoici  corporalem  ;  Epicurus 
ex  atomis  ;  Pythagoras  ex  nurocris  ;  Heraclitus  ex 
igne.  In  Ecclesia  Christiana  fuerunt  hi  hairetici* 

Simoniaci  a  Simone  Mago  dicti,  qui  pecnnia 
^  tentavit  donum  Spiritus  sancti,  ab  apostolis  com- 
parare.  Hi  dicunt  creaturam  non  a  Deo,  sed  a  qua- 
daro  superna  virtute  creataro.  Omnes  qui  emunt 
spirilualia,  sunt  Simoniaci,  cum  Simone  mago  dam- 
nandi  :  qui  autem  vendunt,  sunt  lezitas^  cum 
lezi,  servo  Elisei  reprobandi,  qui  salutem  vendidit, 
quam  Eliseus  gratis  dedit;  et  ideo  lepra  Naaman 
ei  adhaesit. 

Menandriani  a  Menandro  discipulo  Simonis  di- 
eti.  Hi  mimdum  non  aDeo,  sed  ab  angelis  factum 
asserunt.  Hi  Christum  passum  negaat.  Hi  conjugia 
communia  habent. 

Nicolaitas  a  Nicolao  diacono,  Stephani  sodo  di- 
cti,  qui  uxores  suas  communes  fecerunt. 
p      Gnostici  ab  excellentia  scientiae  dicti.  Hi  animam 
naturam  Dei  esse  dicunt :  bonum  Deum  et  malum 
fingunt. 

Carpocratiani  a  Carpocrate  quodam  dicti.  Hi 
Christum  hominem  tantum  de  utroque  sexu  uatum 
dicunt. 

Cirinthiani  a  Cirintho  quodam  dicti.  Hi  cir- 
cumoisionem  observabant,  mUle  annos  in  voluptate 
camis  post  resurrectionem  futuros  praedicabant. 

Nazaraii  a  Nazareth  vico  dicti.  Hi  Christom  fi- 
lium  Dei  confitentur,  omnia  tamen  veteriB  legis 
custodiunt. 

Ophis  dicitur  coluber.  Inde  Ophitas  lueretici  quia 
colunt  serpentem,  eo  quod  in  paradiso  induxerit 
virtutis  cognitionem. 
D  Valentiniani  a  quodam  Valentino  dicti.  Hi  s»cula 
quaedam  in  originem  Dei  creatoris  indicunt,  Chri- 
stum  nihil  corporis  de  Virgine  assumpsisse,  sed 
per  eam  quasi  aquam  per  fistulam  transisse. 

Apellitoi  ab  Apelle  quodam  dicti.  Hi  Christum 
non  Deum  in  veritate,  sed  hominem  in  phantasia 
apparuisse  dicunt. 

Aconthiani  a  principibus  dicti.  Hi  omnia  opera 
Dei,  opera  angelorum  dicunt. 

Adamiani  dicti,  quia  Adae  imitantur  naditalem. 
Nudi  enim  orant  et  nndi  coeunt. 

Caita/ni  dicti,  quia  Cain  oderant. 

Sethiani  e  Seth  filio  Adam  dicti,  qui  dkmnt  eom- 
dem  esse  Ghriatam. 


238 


237  LIBBR  DE  HJ:RBSiBUS. 

MeleUMediani  dicti,  qaia  Melebisedech  dou  Dei  A     FoHniani  a  Fotino  Smyrn»  episcopo  dicli.    Hi 

Cbristam  a  Maria  per  Joseph  naptiali  coita  oonce- 


sacerdotem,  sedDei  virtatem  prsnlicaDt. 

AngeHei^  dieti,  quia  aDgeios  colont. 

ApoiMici  dicti,  qui  oihil  propriom  possiden- 
tes ,  non  recipiunt  eos  qui  aliquid  in  boc  mundo 
atunlnr. 

Cerdoniani  a  Gerdone  quodam  dicti.  Hi  duo  prin- 
eipia  contraria  asserunt. 

MareUmittas  a  Marcione  quodam  dicti.  Hi  alterum 
bonum ,  alterum  justum  Deum  asserunt',  tanquam 
duo  principia  Creatoris  dicunt. 

Artoiyritce  ab  oblalione  dicti.  Hi  panem  et  ca- 
seum  offerunt,  dicentes  a  primis  hominibus  obla- 
tionem  a  fmctibus  terrae,  et  ovium  celebralam. 

AquarU  dicti,  quod  aqnam  solam  offerunt  in  calice 
Sacramenti. 

Severiani  a  Severo  ezorti.  Hi  vinum  non  bi- 
bont,  Vetos  Testamentnm  et  resorrecttonem  non 
recipiunt. 

Taiiani  a  quodam  Tatiano  dicti,  qui  et  GreathitsR. 
Hi  carnea  abominantur. 

Alogiij  tanqoam  sine  verbo  dicti.  Hi  Deum  ver- 
bom  non  credunt,  Joannis  Bvangelia,  et  Apocaly- 
psim  noa  redpiunt. 

Caiaphrygm  a  Phrygia  provincia  dieti,  unde  Mon- 
taoua.  Bi  spiritQra  sanctom,  non  in  apostolos,  sed 
in  se  traditom  asseront. 

Caiari  a  monditia  dicti.  Hi  poenitentibua  veniam 
peccatorom  negant,  vidaas,  si  nupsarint,  tan- 
qoam  adoiteras  damnant^  mundiores  se  cffiteris 
praedicant. 

Pattitttfil  a  Paolo  Samosateno  episeopo  exorti, 
Hi  dicont  non  semper  Ghristum  fuisse,  sed  a  Maria 
ioitiara  aompaisse. 

Hermogeniani  ab  Hermogene  quodam  vocati.  Hi 
materiam  mundi  Deo  sqaalem  faciunt. 

Maniciuei  a  Manes  qnodam  Persa  dicti.  Hi  duas 
naturta  et  sobstantias,  id  est  bonam  et  malam,  in- 
trodocaal,  animas  ex  Deo,  qoasi  ex  aliquo  fonte 
manare  aaamnt  :  Vetns  Testamenlum  respuunt, 
Novom  ex  parte  recipiunt. 

Anomiani  sine  lege  viventes. 

Anihropomorphiim  ab  homine  dicti.  Anthropot 
enim  hamo  dicitur.  Hi  Deum  humana  membra  et 
humanam  formam  habere  autumant,  cum  Deui  sit 
tpiritus  et  incorporeus. 

HeracHke  ab  Heraclio  quodam  exorti.  Hi  mona- 
ehos  tantom  recipiunt,  con]ugia  respuunt ,  parvuics 
regnum  ccelorom  habere  non  credont. 

NovaHani  a  Novato  orbis  Rom.  presbytero  dicti. 
Hilapaos  ad  pcenitentiam  non  recipiont,  et  bapiisa- 
tos  rebaptizabant. 

Moniani  a  montibos  dieti.  Hi  tempore  persecu- 
tionis  in  montibus  iataerant,  et  se  a  corpore  Bccle* 
aiae  difiserttnl. 

Sbionitas  ab  Bbiona  sive  a  paupertate  [an  a  itcvia  ?] 
vocati.  Hi  Cbristom  perfectom  tantum  et  justum 
▼itHBB  polanl.  Bi  semifodfltt  sont,  BTangelimn  tenent, 
et  legem  camaliler  servant. 


ptum  prsdicaot. 

Aeriani  ab  Aerio  quodam  dicti.  Hi  ofterre  sacri- 
ciam  pro  defunclis  spemont. 

Idem  Aetiani  ab  Aetio  nominati. 

Eunomiani  ab  Bunomio  quodam  dialectico  Aetii 
discipulo  dioti.  Hi  asserunt  Patri  Filium  similem,  et 
Filio  Spiritum  sanctum  dissimilem;  dicunt  etiam 
Dullum  imputari  peccatum  in  fide  manentium. 

Origenistas  ab  Origene  dicti.  Hi  dicunt  quod  non 
possit  i^lius  videre  Patrem,  neqoe  Spiritus  sanctus. 
Dicunt  etiam  animas  in  mundi  principio  peccasse,  et 
pro  diversitate  peecatorum  e  ccelis  lapsas ,  corpora 
diversa  in  terris  intrasse  quasi  vincula :  et  hac  causa 
B  mundum  factum  fuisse. 

Noetiani  a  Noeto  quodam  dicti.  Hi  dicont  Ghri- 
stom  eomdem  esse  et  Patrem  et  Sipiritum  sanctum. 
Trinitatem  in  officiorum  nominibus,  non  in  personis 
accipiunt;  unde  et  Patripasriani  vocantur,  qtiia 
Patrem  passum  dicunt. 

Sabelliani  a  Sabcllio  discipulo  Noeti  dicti.  Ili 
unam  personam  Patris  et  Filii  et  Spiritus  sancti 
astraunt. 

Ariani  ab  Ario  Alexandrino  presbytero  exerti. 
Hi  diversas  substantias  in  Trinitate  faciunt. 

Macedoniani  a  Macedonio  Gonslantinopolitano 
episcopo  dicti.  Hi  negant  Spirilum  sanctum  Deum 
esse. 

Apollinaristoe  ab  ApoUinare  vocati.  Hi  dicunt 
Q  Christum  corpus  tantum  sine  anima  suscepisse,  et' 
deitatem  pro  anima  habuisse. 

Antidicomoritce  contradicont  virginitati  Mari®, 
dicentes  eam  post  natum  Christum  viro  commi- 
stam. 

Metangoiita  [fort.,  Metangiota],  a  vase  dicti. 
Augioi  enim  vas  dicitur.  Hi  substantiam  humaniB 
carais  a  diaix)lo  eonditam  dicunt. 

Coliciani  a  Colico  quodam  nuncupati.  Hi  dicunt 
Deum  non  facere  mala,  contra  illud  :  Ego  Dominui 
cream  mala. 

Floriani  a  Florino  qoodam  dicti.  Hi  dicunt  Deom 
creasse  mala,  contra  illud  :  Fecit  Dominui  omnia 
bona. 

Donatiita:  a  Donato  qoodam  Afro  vocati.  Hi  as^» 
D  serunt  Filium  Patre  minorem ,  et  Spiritum  sanctum 
Filio  majorem,  et  rebaptizabant  Calholicos. 

Bonoiiaci  a  Bonoso  quodam  episcopo  exorti.  Hi 
Christum  filium  Dei  adoptivum,  non  proprium  as- 
semnt. 

CircuncelUoneit  id  est  agrestes,  iidem  Coropit«e, 
superioram  hseresim  sectantes.  Hi  amore  martyrii 
aeraetipsos  interimunt,  ut  martyres  nominentor. 

Priicillianiita:  a  Priscilliano  episcopo  vocati.  Hic 
in  Hispania  ex  hseresi  Gnosticoram  et  Manichseorum 
permistiun  dogma  composuit. 

Ludferiani  a  Locifero  Smymat  [Calaris]  episcopo 
exorti.  Hi  in  hseresim  lapsos,  et  postea  ad  calhoii- 
cam  Bcclestani  reversos  recipere  nolunt. 


«39i  HONORII  AUGUSTODUN.  OPP. 

Jovinianistas  a  Joviniano  quodam  monacho  dicti . 
Hi  asaenmt  nullam  distantiam  esse  inier  nuptas  et 
virgines ;  inter  abstinentes  et  epulantes. 

Elvidiani  ab  Blvidio  quodam  presbytero  nominati. 
Hi  dicunt  Mariam  alios  fiUos  post  natum  Christum 
de  Joseph  peperisse. 

Patemiani  a  Patemo  quodam  exorti.  Hi  inferiores 
corporis  partes  a  diabolo  dicunt  factas. 

Arabiei  ab  Arabia  provinoia  dicti.  Hi  animam  cum 
corpore  mori,  et  utrumque  in  novissimo  resurgere 
asserunt. 

TertullianiitcB  a  Tertulliano  Afric»  provincie 
Carlhaginensis  civitatis  presbytero  dicti.  Hi  animam 
non  immortalem,  sed  corpoream  praedicant;  animas 
peccatorum  post  mortem  in  daemones  converti  affir- 
mant. 

Tesseresctedeeaditas  a  quatuordecim  dicti :  Tessera 
enim  quatuar^  deca  dicitur  decetn.  Hi  pascha  quarta- 
decima  luna  cum  Judseis  celebrabant. 

Nyetiges  a  somno  vel  a  nocte  vocati .  Ui  vigilias 
noctis  respuunt,  dicentes  noctem  ad  requiem 
dalam. 

Pelagiani  a  Pelagio  quodam  monacho  exorli.  Hi 
liberum  arbitrium  gratie  Dei  anteponunt,  dicentes, 
sufficere  voluntatem  ad  impienda  divina  jussa. 

Nestoriani  a  Nestoiio  Constanlinopolitano  epi- 
acopo  nunoupati.  Hi  sanctam  Mariam  non  Dei  sed 
hominis  tantum  genitricem  prsdicant ;  aliam  perso- 
nam  carnis,  aliam  deitatis  facientes,  nec  unum 
Christum  in  verbo  et  oarne,  sed  alium  Filium  Del, 
alium  filium  hominis,  affirmant. 


PARS  I.  —  DIDASC.  ET  HISTOR.  240 

A  Eutychiani  ab  Eutychete  Conatantinopolitano 
abbate  ita  nominati.  Hi  negant  in  Christo  duas 
naturas  esse,  sed  solam  divinam  in  eo  poat  as- 
sumptam  carnem,  sdlicet  carnem  in  deitatem 
versam  prsedicant. 

Acephali  sine  capite  dicti ;  a  quippe  sine,  cephale 
dicitur  caput.  Hi  sine  auctore  sunt,  et  duas  sub- 
stantias  in  Christo  negant ,  unam  naturam  in  ejus 
personam  prsedicanl. 

Theodosiani  et  Gaianitas  a  Theodosiano  et  Gaiano 
episcopis  Alexandrise  exorti.  Hi  ex  duabus  unam 
in  Christo  naturam  asserunt. 

Gnoitoi  ab  ignoranlia  dicti.  Hi  dicunt  quodChri- 
sti  divinitas  ignoret  futura  de  die  novissimo. 

Tritheitas  a  tribus  dicti.  Hi  sicut  tres  personas 
in  Trinitate  ita  asserunt  tres  esse  deos. 

Sunt  et  alifle  haereses,  et  sine  nominibus :  ex  qni- 
bus  aliae  tritormem  putant  esse  Deum,  ali»  Christi 
divinitatem  passibilem  dicunt,  alise  Chrisli  nativi- 
tati  de  Patre  inilium  dant ,  aliae  unam  operationem 
et  unam  voluntatem  in  Christo  deitatis  et  huma- 
nitatis  prsedicant ,  aliae  liberationem  hominum  apud 
inferos  Christi  descensione  negant,  alite  Dei  ima* 
ginem  habere  non  estimant. 

Item  alise  de  mundi  statu  dissentiunt ,  ali«  in- 
numerabiles  mundos  opinantur,  aliie  aquam  Deo 
cofletemam  faciunt,  aliae  nudis  pedibus  ambulant, 
aliae  cum  hominibus  non  mandueant ,  alise  de  cor- 
pore  Christi  dubitant,  quas  omnis  catholica  Ecdesia 
damnat. 


B 


CATALOGUS  ROMANORUM  PONTIFICUM. 

(BibUotb.  Patr.  Lugdun.,  XX,  1026.) 


Petras  Galilaeus  sedit  annis  viginti  quinque,  men- 
ses  duos  dies  tres.  Coepit  Christi  anno  quadrage- 
aimo  quarto. 

Linus  Etruscus  annia  duodecim  menses  tres,  dies 
duodecim. 

Cletus  annis  duodedm ,  mensem  unum ,  dies  un- 
dedm.  Negant  alii  papam  fuissc. 

Clemens  Romanus  annis  novem ,  menses  duos, 
dies  decem.  S.  Petri  fuit  discipulus.  Pauli  auditor. 
Hinc  protonotarii  cceperunl. 

Anacletus  Grsecus  Atheniensis  annis  novem^  men- 
ses  duos,  dies  decem. 

Evaristus  Bethlemius  Syrus,  annis  novem,  menaea 
decem,  diesduos. 

Alexander  Romanus  annos  duodecim(aliis  septem) 
menses  septem,  dies  duos. 

Sixtus  Romanus  annis  decem,  menaes  duos,  dlem 
unum. 
Telesphorus  annia  decem,  menses  tres. 


G     Hyginus  Atheniensis  annos  quatuor,  mensaa  qua 
tuor,  dies  quatuor. 

Pius  annos  novemdecim  menses  sex,  dies  viginti 
unum. 

Anicetus  Syms  annos  undecim,  al.  novem.  men- 
ses  quatuor,  dies  sex. 

Soter  annos  novem,   menses  sex,   dies  viginti 
unum. 

Eleutherius  annos  quindecim ,  menses  tres ,  dies 
duos. 

Victor    annos    undecim,    menaes   dnos,   dies 
duos. 

Zepherinui  Romanus  annoa  noven ,  aliia  viginti, 
menseB  sex,  dies  dacem. 

Calixtus  annos  sex,  menses  duoa,  diea  deoam. 
Q     Urbanus  Romanns  annos  quatnor,  menses  tres, 
dies  duodecim. 

Pontianua  Romanua  anno^  novean ,  menaea  qnin- 

que^  dies  quinque. 


241                                                       CATALOGDS  ROM.  PONT.  242 

Antfaeros  Grecns  aniios  andecim,  mensem  unum,  A     Gelasius  Afer  annos  quatuor,  menses  oolo,  dies 

dies  daodecim .  octodecim . 

Fabianos  Romanus  annos  tredecim,  mensesundc-  Anastasius  II  Romanus  annum  unum,  mensesun*' 

cim,  dies  undecim.  decira,  dies  vigintiduo. 

Comelias  Romanas  annos  daos,  menses  daos,  Symmachus  Sardus  annos  quindeoim,   menses 

diea  tres.  septem,  dies  viginti  sex . 

Luciua  Romanus  annos  tres,   menses  tres,  dies  Hormisda  Campanus  annos   octo ,    dies    octo- 

tres.  decim. 

Stephanus  Roman,  annos  septem,  menses  sex.  Joannes  Etruscus  annos  duos,  menses  octo,  dies 

Sixtus  II   Aiheniensis  annum  unum ,  menscm  quindecim . 

unum,  dies  decem .  Felix  Ilf   Beneventanus  annos  septem  ,  menses 

Dionysius  annos  sex,   menses  duos,  dies  qua-  quinque,  dies  quindecim. 

'o^r.  Bonifacius  II  Romanus  annos  duos,  dies  viginti 

Felix  Romanus  annos  qoatuor,  menses  quatuor,  sex. 

dies  qaindecim .  Joannes  II  Romanus  annos  duos,  dies  quinque. 

Eutychiaaus  annum  unum,  mensem  unum,  diem  B     Agapitus  menses  undecim,  dies  novemdecim. 

ui^um.  Sylverius  Prusinas  annum  unum,  menses  quinque* 

Gaius  Salonensis  annos  undecim,  menses  quatuor,  dies  undecim . 

dies  duodecim.  Yigilius  Romanus  annos  septemdecim  ,  menses 

Marcellinus  Romanus  annos  quatuor,  menseaqua-  s^^x. 

tuor,  dies  sedecim .  Pelagius  Romanus  aonos  duodecim,  menses  de- 

Marcelltts  Romaous  annos  qniaque,  menses  sc-  ^^^^  ^^  viginti  oclo. 

ptem,  dies  vigenti  unum.  Joannei  III  Romanus  annos  duodecim,   menses 

„     . .     ^          ^                               '         ,.  undeciro,  dies  viginti  sex. 

Eusebius  Graecas  annos  sex,  mensem  unum,  dies  ^ 

lYes,  Benedictus  Romanus  annos  qaatuor  ,  mensem 

Melchiades  Afer  annos  quatuor.  ^^^"^^  ^^««  ^'fi^>"**  ^^^' 

o  1    -^   »^^ •  •  .•  .                  j  Pelagius  II  Romanus  annos  decem,  menses  duos, 

Svlvester  Romanus  annos  viginti  tres,  menses  de-  ..      .  ^ 

ccm',dicsdecem.  dies  decem. 

,,         n                       j                        ....  S.  Gregorius  Magnus  Romanus  annos  tredecim, 

Marcus  Romanus  annos  duos,  menses  octo,  dies  j-     j           /.     •.         r.i.  •  .-  m^ 

....                                     '                     '  nienses  sex,  dies  decem,  Ccepit  an.  Chnsti  590. 

,  ,.     ^  ...  .  ^     Sabmianus  Tuscus   annum  unum,  menses  qmn- 

Julms  Roman.  annos  duodecim,  mcnses  duos  dies  ^j^^  novem 

septem.  ' 

UberiuaRoman.  annos  scx,  mcnses  trcs,   dies  ,  Bonifacins  III  Romanus  annos  quinque.  menses 

•  17^1:..  .«M.,»   ..«.,«.   »^«.^«   -««.«^   j:*«  ««  BonifaciusIVMaraus. 

relix  annum  unum,  menses   septem,  dies  un-  _,      j.   ...  *. 

.    .                                                  r      >  Deusdedit  Roman. 

Bonifacius  V  Neapolitanus. 

Damaisus  Hispanus  annos  octodecim,mensessex,  tt       •     r.                         j     j    •                  j 

^-      .  Hononus  Caropanus  annos  duodecim,  menses  de- 

dics  decem.  j-          .     j    • 

^    .  .     ^                         .  ^    .  cem,  dies  septemdeciro. 

Svncius  Roman.  annos  qumdecim.  .      "^                          ,         ,. 

Anasiasius  Romanus  anno.  quindecim.  Sevcnnus  Ronaan.  menses  duos,  dies  quatuor. 

...  Joannes  IV  Dalmata  annum  unum,  menses  novem, 

Innocentius  Albanus  annos  qumdecim ,  menses  ,.     novemdecim 

undecini,  dies  viginti  unam.  , 

„    .        r.      \                                          ^.  Theodorus  Hierosolymita  annos  sex,  menses  de- 

Sozirous  Cappadox  annos  tres,  menses  tres,  dies  ..  ^     .,^  . 

,    .  cem,  dies  octodecim. 

uadecim.  .     .        „ 

Bonifacins  Romanus  annos  sex,  menses  octo.  dics  »     «.  Martinus  Tudertinus,  Etmscos.  annos  sex,  men- 

septem.  ^^™  unum,  dies  vigmti  sex. 

Coelestinus  Roman.  annos  quatuor,  menses  deccm,  Vitalianus  Signinus,  Latinus,  annos  quatuordecim 

dies  qaatuordecira .  ""«^***  «®*- 

Sixlas  III    Roman.   annos  seplem,  dies  octo-  Adeodatus  Roman.  annos  quatuor,  menses  qum- 

decim.  q«e,  dies  quinque. 

Leo  Magnus  Roman.  annos  vigenti  unum,  mensem  Domnus,  alias  Domnio,  Romanus  annum  unum, 

unum,  dies  tredecim.  menses  quinque,  dies  decem. 

Hilarius  Sardus  anaos  i.ex,    roenses  tres.   diea  Agatho  Siculus,  monachus,  annos  duo,   menses 

decem.  sex,  dies  octo. 

Simplicios  Tiburtiaus  annos  quindecim,  memsem  S.  Leo  junior  seu  secundus,  Siculus  menses  de- 

oaam,  dies  septem.  cem,  dies  septemdeciro. 

Felix  11  Roman.  annos  octo,  menses  undecim,  Benedictus  II  Romanus  menses  decem, dies  quin- 

dies  septemdecim.  decim. 


843  HONORII  AUGDSTODDN.  OPP.  PARS  I.  -  DIDASC.  ET  HISTOR. 


B 


Joannes  Y  Antiochenus,  Syrus  annum  unum,  dies  A 
novem. 

Conon  Thrax  menses  undecim. 

Sergius  Syrus  Panormitanus  annos    tredecim  , 
menses  octo,  dies  viginti  quatuor. 

Joannes  VI  Grscus  annos  sex,  menses  quinque, 
dies  septemdecim. 

Joannes  YII  Graecus  annos  duos,  menses  sex,  dies 
quindecim. 

Sisinius  Syrus  dies  triginta. 

Constantinus  Syrus^  annos  septem,  dies  quin- 
decim. 

Gregorius  II  Romanus  annos  sedecim,  menses 
novem,  dies  undecim. 

Gregorius  III  Syrus  annis   decem,  menses  octo 
diesviginti  qumque. 

Zacharias  Grsecns  monachus  annos  decem,  men 
ses  quatuor,  dies  quatuordecim. 

Stephanus  II  Romanus  et  Stephanus  III  annos 
quinque,  dies  viginti  octo. 

Paulus  Romanus,  annum  unum. 

Stephanus  IV,  Siculus  monachus,  annos  quatuor. 

Adrianus  Romanus  annos  viginti  quinque,  men- 
808  decem,  dies  quatuordecim. 

Leo  III  Romanus  annos  viginti,  menses  quinque, 
dies  sedecim. 

Stephanus  V  Romanus  menses  septem. 

Paschalis  Romanus  annos  septem,  dies  septem- 
decim. 

Ettgenius  II  seu  junior  annos  quatuor,   menses 
septem,  dies  viginti  duos. 

Yalantinus  Romanus  dies  quadraginta.  ^ 

Gregorius  IV  Romanus  septemdeeim  annos. 

Sergius  junior  Romanus  tres  annos. 

Leo  IV  Romanus  annos  octo,  menses  tres,   dies 
sex. 

Benedictus  III  Ronianus  annos  duos,  menses  sex, 
dies  sex. 

Nicolaus  Romanus  annos  novem,  menses  sex,  dies 
triginta. 

Adrianus  junior,  seu  secundus  annos  quinque. 

Joannes  VIII  annos  decem,  dies  duos. 

Martinus  II  vel  Marinus  Phaliscus,  annum  unum, 
menses  quinque. 

Adrianus  III  Romanus  annum  unum,  mcnses  qua- 
tuor* 

Stephanus  VI  Romanus  annos  quinque.  D 

Formosus  Portuensis,  annos  quinque,   menses 
sex. 


244 

Bonifacios  VI  Romanus  dies  qoindeeim. 

Stephanus  VII  Romanus  annis  quinque,  menses 
tres. 

Romanus  Phaliscus  menses  quatuor. 

Theodorus  II  Romanus  dies  viginti. 

Joannes  IX  Tiburtinus  monaehus  annosduos. 

Benedictus  III  Romanus  annum  unum,  menses 
quinque. 

Leo  V  dies  sexaginta  septem. 

Christophorus  Romanus  menses  qualuor. 

Sergius  III  annos  septem,  menses  tres,  dies  se- 
decim. 

Anasitasius  III  annos  duos. 

Lando  Sabinus  menses  sex,  dies  triginta  quin- 
que. 

Joannes  X  Ravennas  annos  quatuordecim,  menses 
duos,  dies  tres. 

Leo  VI  menses  septem. 

Stephanus  VIII  annos  duos,  mensem  unum,  dies 
duodecim. 

Joannes  XI  annos  quatuor. 

Leo  VII  Romanus  annos  tres,  roenses  sex,  dies 
decem. 

Stephanus  IX  Romanus  annos  quatuor,  menses 
tres,  dies  quindecim. 

Marinus  juoior,  aliis  III  Romanus  annos  tres, 
menses  sex,  dies  duodecim. 

Agapitus  junior  Romanus  annos  deeem,  mcnses 
septem,  dies  dece.n. 

Joannes  XU  annos  novem,  menses  tres. 

Leo  VIII  annum  unum* 

Joannes  XIII  annos  sex,  menses  decem. 

Benedictus  V  Romanus  dies  sexaginta. 

Bonifacius  VII  Romanus  anno  uno. 

Benedictus  VI,  ex  comitibus  TuscuJanis  annos 
decem,  menses  octo,  dies  viginti  novem. 

Joannes  XIV  Papiensis  annum  unum. 

Petrus  Joannes  XV  et  XVI  annum  unum. 

Gregorius  V  Saxo,  Germanus  sedit  annos  tres. 

Silvester  II  qui  et  Gerbertus,  Floriacensis  mona- 
chus. 

Joannes,  Joannes,  Sei^us,  Benedictus,  Joan- 
nes  XVII,  Nicolaus,  Gregorius  VI,  Leo  IX,  Vic- 
tor  II,  Stephaous  X,  Alexander  II,  Gregorius  VII, 
Drbaaus  II,  Paschalis,  II,  Gelasius  II,  Calixtus  II, 
Honorius  II,  Innocentius  IL  qui  fuit  pontifex  ordine 
165,  Chrisli  anno  1130. 


5t45  GOMMBNTARII  IN  TIMiEUM  FRAGMfiNTA.  246 

COMIENTARIDS IN  TIIyElll  PL&TONIS 

AUCTORE,  UT  VIDETDR 

HONORIO  AUGUSTODUNEKSI. 

(Yictor  GousiN,  Ouvrages  in4difs  d^Abailard^  append.i  p,  646.) 


s 


On  sait  que  ie  Tim^e  de  Platon  ^tait  connu  par  le  Commentaire  de  Ghalcidius,  au  moins  d^s  le  Tni*  et 
le  IX*  si^cle,  puisqu*on  le  trouve  dans  des  manuscrits  qui  remontent  i  cette  epoque.  On  sait  aussi  que  lea 
doctrines  qui  y  sont  exposees  6laien(  devenues,  au  xii«  si&cie,  un  sujet  d*^tude  et  de  controverse.  L*in- 
fluenee  des  th6ories  platoniciennes  est  visible  dans  Bemard  de  Ghartres.  Gependant  c'est  une  questioa 
incertaine  si  ce  demier  connaissait  Platon  autrement  que  par  Macrobe.  Abailard  ne  cite  jamais  que  Ma« 
erobe,  et  il  n*y  a  qu^un  seul  auteur  du  xiP  sidcle  que  l*on  sache  positivement  avoir  comment^  Platon :  cet 
aateur  est  Honor^  d*Au(un.  Non-seulement  dans  le  premier  iivre  de  Vlmago  mundi  (cc.  81  et  83),  il  s'oc« 
cupe  de  Texpiication  des  fameux  nombres  du  Tim^e;  mais  dans  le  premier  livre  de  sa  Pkilosophia  mundi, 
'1.  I,  c.  15),  apr^s  avoir  rapporte  piusieurs  opinions  qui  avaient  conrs  de  son  temps  sur  TAme  du  monde, 
1  renvoie,  pour  Texplicalion  de  la  doctrine  piatonicienne  sur  ce  point,  k  des  gloses  qu'il  aurait  ^crites  sur 
Platon  :  Hanc  dicit  Plato  ex  dioidua  et  indiuidiM  substantia  esse  excogitatam  et  ex  eadem  natura  et 
diversa  :  cujus  expositionem  si  quis  qucerat^  in  glosulis  nostris  super  Platonem  inveniet.  II  serait  donc 
possible  que  le  commentaire  conteou  dans  le  manuscrit  de  Saint-Grermain ,  1195,  fdt  celui  d*Honor6.  En 
effet,  ranteur  (f*  60  v^  c.  1)  nous  apprend  qu*ii  avait  compos^  sur  la  phvsique  un  livre  qu*il  appelle  nostra 
Fhilosophia,  oti  il  avait  d6montr6  (}uMl  ne  peul  y  avoir  de  corps  situ6s  dans  une  r^gion  sup^rieure  k  celle 
dn  feu.  Nullum  orgo  naturali  aspiratione  superius  debet  esse  igne.  Quod  enim  dicunt  aquas  congelatas 
esse  iin^  ita  absurdum  auod  illud  dedignamur  refellere.  In  nostra  Philosoohia  saiis  idem  diximus,  Or, 
nons  retrouvons  cette  iaee  en  plusieurs  endroitsde  la  Philosophia  mundi  (\.  iii,  c.  5,  6,  etc).  Enfin,  les 
auteurs  dont  il  est  fait  mention  dans  le  commentaire  que  nous  avons  sous  les  yeux,  sont  precis^ment  les 
m^es  que  cite  ordinairement  Honor^  d'Autun  dans  ses  ^crits  sur  la  phjsique,  ce  sont :  BoGce  Maorobe 
et  Gonstantin  TAfricain.  Voici  quelques  extraits  du  Gommentaire  sur  le  Tim^e  : 

>  Incipientibus  Tiumsum  Platonis  inquirendum  est  quae  compositionis  illius  causa  fuerit,  et  unde  in  eo 
agatur,  et  qualiter,  etc,  et  cui  parti  philosophiae  supponatur,  et  titulus.  Causa  vero  compositionis  hiuus 
operis  talis  fuit  :  cum  inter  omnes  recte  philosophantes  justitiam  in  conservatione  reipublicse  principa- 
lum  obtinere  certum  sit,  circa  illius  inquisiiionem  maxima  fuit  eorum  intentio.  Quomm  Trasymachus 
orator  sic  ipsam  definivit :  Justitia  est  ^uae  plurimum  prodest  ei  [supplevimus  ei]  qui  plurimum  potest , 
illud  attendens  quod  propter  conservationem  justitise  ad  illum  qui  plurimum  potest  ipibernandae  rei- 
publicss  transferantur.  Gujus  deiinitione  relata  in  scholis,  Socrates  ait  :  Non  ;  imo  justitia  est  quaa 
plurimum  prodest  ei  qui  minimum  potest.  Qui  enim  plurimum  potest,  se  et  sua  sine  omni  justitia  con- 
servat;  sea  qui  mininum,  minime.  Et  quia  tam  perfectam  de  ea  dederat  sententiam,  rogavemnt  eum 
sui  discipuli  ut  de  illa  tractatum  componeret.  Quomm  satisfaciens  voluntati,  de  parte  ipsius  justitia,  id 
est  de  positiva  justitia  tractavit.  Justitia  enim  alia  positiva,  alia  naturalis.  Et  est  positiva  quae  ab  ho- 
minibus  inventa,  ut  suspensio  latronis,  naturalis  vero  quse  non  est  ab  homine  inventa,  ut  parentum 
dilectio,  et  similia.  Sed  quoniam  positiva  justitia  circa  instituta  reipublicse  maxime  apparet,  in  tractatude 
ea  ad  rempublicam  se  transtulit,  ut  cirea  eam  justitiam  ostenderet.  Sed  quia  in  nulla  republica  perfectam 
poluit  invenire  jnstitiam  quam  in  exemplum  prsetenderel,  novam  secundum  veterem  Atheniensium  con- 
nnxit.  Deinde  Plato,  ejusdem  discipulus,  cum  decem  volumina  de  republica  composuisset,  volens  per- 
ficere  quod  magister  suus  praetermiserat,  de  naturali  iuslitia  hoc  opus  composuit.  Sed  quoniam  illa  circa 
creationem  mundi  maxime  apparet,  ad  iliam  se  transfert.  Unde  possumus  dicere  quod  materia  hujusli- 
bri  est  naturalis  justitia  vel  creatio  mundi.  De  ea  enim  propter  naturalem  juslitiam  agit.  Agit  hoc  modo 
de  tali  materia  :  ostendendo  efHcientem,  formalem,  flnalem,  materialem  causam  mundi,  deinde  cau- 
sam  excogitationis  animse,  et  modum  et  conjunctionem  ejus  cum  corpore ,  et  potentias  in  eo  exercet ; 
postea  creationem  coelestis  animalis,  aerii,  aquatilis,  reptilis.  Deinde  agit  de  setatibus  hominis,  de  offi- 
cio  et  ntilitate  membromm  ejusdem,  ad  ultimum  de  primordiali  matcria.  Hac  utilitate  agit  de  tali  mate* 
ria,  tali  modo,  ul,  visa  potentia  divina  et  sapientia  et  bonitate  in  creatione  remm,  timeamus  tam  po- 
tentem,  veneremur  tam  sapientem,  diligamus  tam  benignum.  Non  uni  tantum  parti  philosophiae  suppo- 
nitur,  sed  de  pluribus  aliquid  in  eo  continetur.  Quod  ut  melius  intelligatur,  partes  philosophiae  divisione 
prodamus.  Philosophia  igitur  eorum  quae  sunt  et  non  videntur,  et  eomm  quae  sunt  et  videntur  vera 
comprehensio.  Hujus  duss  sunt  species  :  practica  et  theorica.  Practicae  vero  sunt  tres  :  ethica  de  instm- 
etione  moram,  etbos  enim  mos,  ethonomica  (sic)  dispensatura,  ethonomus  enim  est  dispensator;  poli- 
tica,  civilis,  polis  enim  estcivitas;  haec  docet  quahter  respublica  tractetur.  Theoricae  similiter  sunt 
spacies  tres  :  theologia,  mathematica,  physica ;  et  est  theologia  de  divinis  ;  theos  enim  est  Deus,  logos 
esl  ratio.  Mathematica  quadrivium  continet,  dicta  mathematica,  id  est  doctrinalis.  Mathesis  cum  aspi- 
ratione  est  doctrina,  sine  ea  est  vanitas ;  et  dicitur  doctrinalis  antonomastice,  quia  scilicet  perfectior  sit 
doetriaa  in  quadrivio  quam  in  caateris  artibus.  In  aliis  enim  sola  voce  fit  doctrma;  in  ista  ul  et  voce 


247  HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  —  DIDASC.  KT  HISTOR.  2t8 

et  oculis  ;  Qt  eoim  dicitar  ab  ore  regula,  osteoditur  sub  oeulib  io  fignra.  Hatbemalic»  suot  quataor 
apeeies  :  arilhmetica,  musica,  geometria,  astrooomia.  Physica  vero  de  oaturis  et  complexiooibus  corpo- 
rum  est,  physis  eoim  est  oatura.  Musicas  sunt  species  tres  :  iostrumentalis,  muodaoa,  humaoa.  lostru- 
meotalis  tres  :  melica,  melrica,  rithmica.  Melicae  tres  :  diatonica,  eoarmonica,  cromalica.  De  omoibus 
igitur  artibus  in  hoc  opere  alic^id  contiaetur ;  de  practica  io  recapitulatiooe  positivae  justitie  ;  de  theo- 
logia,  ubi  de  efficiente,  formali  et  finali  causa  mundi  el  dc  anima  mundi  loquitur ;  ubi  vero  de  numeris 
et  proportionibus,  de  malhematica ;  ubi  vero  de  quatuor  elementis  et  crealione  animalium ,  et  de  pr  i- 
roordiali  materia,  physicae.  Titulus  taiis  est :  «  Incipit  Thimaeus  Platonis ,  dictua  a  quodam  discipu^o 
suo.  »  Mos  eoim  Platoni  fuit  intitulare  volumina  a  nominibus  discipulorum ;  ut  conferret  honorem  di- 
scipulo,  ut  et  vitaret  arrogantiam,  et  ut  sublraberet  aemulis  occasionem  reprehendendi.  Vel  Thimseus 
dictus  est  quasi  flos  :  thimio  (sic)  enim  est  floreo;  quia  in  eo  est  flos  philosophiae.  Isocrates,  etc.  Thi* 
maeus  Platonis  diu  difficilis  habitus  est;  non  quia  tam  perfectus  auctor  aliquid  obscure  dixisaeti  sed  quia 
lectores  ignorabant  artes  quarum  ex  necessitate  fecit  meolionem.  Cum  enim  de  creatione  muodi  ageret, 
de  diversis  artibus  mentionem  facere  oportuit.  juxta  uniuscujusque  proprietates  probationes  ioducendo. 
Est  igitur  ignoratus  a  Latinis  usque  ad  tempus  Osii  papae,  qui  cum  sciret  in  eo  multa  uuilia  nec  fidei 
contraria  contineri,  rogavit  Cbalcidium  archidiaconum  suum,  in  utraque  lingua  oeritum,  ut  de  Grseco  in 
Latinum  iilud  transferret.  Cujus  auctoritati  obediens  primas  partes  illius  transtulit.  Sed  quia  ignorabat 
utrum  placeret  an  non,  misit  ad  illum  ut  de  illis  judicaret,  ut,  si  placerent,  cum  majori  audacia  csetera 
aggrederetur.  Et  quooiam  difficiles  erant  ad  intelligendum,  saper  illas  commentum  fecit,  et  cum  parte 
translata  et  commento  has  litteras  misit,  quarum  continentia  haec  est.  In  principio  excusat  se  de  igno- 
rantia,  postea  captat  ejus  benevolentiam ;  deinde  ostendit  quare  totum  illum  uon  traostulit ,  et  quare 
super  partem  translatam  commentum  fecit. 

c  Descensus  ad  lilteram  talis  est.  Difficilis  res  erat  transferre  libmm  Piatonis  de  Graeco  in  Latioum  ; 
sed  virtus  tua  et  aroicitia  fecit  eam  mibi  facilero.  Sed  ad  hoc  quidem  aliqais  posaet  dicere  :Pote8tne  vir- 
tus  boc  facere?  Probat  (]uidem...  auctoritate  Isocratis,  sic  dicens  Isocrates  :  Isocrates  ille  rhetor  de. 
quo  in  rhetorica  legitur,  in  ExhortaHonibus  suiSf  id  est  in  eo  libro  sic  vocato,  laudans  virlutem,  virtus 
cst  habitus  animi  modo  oaturae  rationi  consentaneus,  dixit  c  penes  eam  (tfirtutem)  cansistere  causam 
totius  prosperitatis: » ex  virtute  enim  oronis  prosperitas,  quta,  ut  probat  Boethius,  omoia  quae  cootingont 
bonis  bona  sunt ;  quae  vero  malis  roala  sunt ;  et  omniuro  bonorum,  id  est  temporalium  et  aetemorum.  (Sic.) 
Et  curo  haec  diceret,  addidit  eam  (virtutero)  solam  esse  qaae  redigeret  ad  possibilem  facilitatem ;  id  est 
facerel  laciles  res  impossibiles,  ooo  oatura  sed  usu.  Et  oe  putaret  aliqiiis  eum  roeotitum  esse  subjuogit 
praeclare,  id  est  aperte  et  vere  :  Quid  enim.  Probat  quod  virtuti  res  dimcilis  facilis  est,  removendo  a  vir- 
tute  ea  ((uae  geoerant  difficultatem.  Haec  sunt  invita  incoeplio,  impatienlia  laboris,  et  hoc  est  quod  dicit : 

Suid  enim  generosam  magnanimitatem,  id  est  virtutem,  et  est  periphrasis,  aqgrediy  id  esl  iocipere,  ac  si 
iceret  nihfl  honestum.  Yel  quid  casptum,  id  est  incoeptum,  fattget^  nihil  scilicet.  Aotequaro  eniro  ioci- 
pial,  providet  ao  ad  perficieoduro  sufficiat.  Vt  temperet  sea  labore.  Sed  quia  quod  caret  aiteraa  requie 
durabile  non  est,  subjuuffit :  tanquam  vieta  diflicuUatibus.  Interpolare  enim  labores  naturaeest  necessi- 
tas^  sed  vinci  fragilitas.  Eadem  est,  Probato  quod  virtus  faciat  rero  difficilem  facilem,  hoc  idem  de  ami' 
citta,  quae  quaedam  virtus  est  dicens  :  eadem  est  vis  amicitiae  quae  et  virtutis  est.  Est  amicitia  voluntas 
bonornm  erga  aliquem  causa  illius  ipsius  qui  diligitur,  cum  ejus  pari  volunlate.  Exponit  qualiter  sit  ea- 
dem  vis,  etest  ;>ar  extricatio,  id  est  expositio,  rerum  pene  impossibilium^  id  est  difficiiium.  Tricae  sunt 
maculae  retis  :  mde  intricare  dicitur  involvere,  extricare  evolvere.  Cum  alter,  Subjungit  quaiiter  aroici- 
tia  rem  difficilem  faciat  facilem,  scilicet  cum  alter  ex  amicis,  inter  duos  enim  ad  minus  est  amicitia  re 
ipsa.  Religiose  imperare  est  debita  et  honesta  imperare  et  possibilia :  adminiculeniurf  id  est  subveniant 
effectui  complaciti  operis,  id  est  ad  efBcientiam  operisutrique  placiti.  Ater  voto  parendi,  id  est  ex  voto 
et  voluntate  obediendo.  Ex  voto  obedire  esl  sine  spe  remunerationis,  sine  coactione  timoris,  sine  con- 
iunctione  san|[uinis  obedire.  Conceperas,  ctc.  Hucusque  excusavit  se  de  arrogantia,  roodo  captat  benevo- 
lenliam  Osii  ejusdem,  per  hoc  quod  utilem  rem  praevideat.  Conceperas  animo,  id  est  praevideras  ;  sed 
antequam  ostendat  quidem,  ne  viderelur  mala  conceptio,  commendat  Osiom  sic  :  Plorente  omnibus  stu- 
diis  humanitatis,  Studium  est  vehemeus  appHcatio  animi  ad  aliquid  agendura  cum  magna  voluntate.  Sed 
studia  alia  sunt  huroanitatis,  ut  practicae,  alia  divinitatis,  ut  theoricae.  Sed  cum  iste  in  omnibus  florerct, 
raaxime  in  studiis  humanitatis,  quia  humanus  homo  erat.  Yel  sludia  humana  dicuntur  omnia  quae  ab 
homine  sciri  possunt,  io  quibus  omnibus  iste  florebat.  Sed  quia  studiuro  sine  ingenio  non  sufficit^  se- 
cunduro  illud  Horatii : 

Ego  nec  studium  sine  divite  vena , 
nec  rude  quid  possit  video  ingeniuro,  addit  et  ingenium.  Ingenium  est  oaluralis  vis  ad  aliquid  cito  io- 
telligendum ;  unde  dicitur  ingeniuro  quasi  intus  genituro.  Sed  qaia  ingenioruro  alia  sunt  suroroa,  alia 
roinima,  alia  media,  ad  cumulum  laudis  addit  excellentu  Deinde,  commendato  eo,  ostendit  quod  conce- 
peral  dignam  spem  operis  proventu,  id  est  operis  Platonis  de  Graeco  in  Latinum  proventuri.  Sed  ne  vide- 
retur  superflua  haec  translatio,  addit  intentati;  nullus  enim  adhuc  transtulerat.  Et  quanquam.  Alio  modo 
captat  ejusdem  benevolenliam,  scilicel  removendo  ab  oa  arrogantiam.  Continuo,  hoc  quod  mihi  injun- 
xisti  melius  quam  ego  posses  facere.  Et  quanquam  hoc  ipse,  id  est  hanc  iranslationem  posses  facere 
faciuus,  quia  doctor,  conamodius,  quia  majoris  auctoritatis,  tamen  ei  potius  malueris  injungere,  id  est 
mihi,  quem  judicares  alterum  te^  id  est  quem  ut  te  diligebas.  Et  tractum  esta  Tullio  qui  in  libro  amiciliae 
axtii:  Amicus  meusestalterego.  Sed, ne  videreturinjunxisse  vel propter  ignorantiam,  vel  propter  indigna- 
tionem,  a,it:  credopropter  admirabilem  verecundiamrEsl  enim  quaedam  verecundia  bona,  quaedam  mala. 
Mala  est  quando  in  bono  frigidi  malum  quod  fecimus  conflten  vel  dimittere  erubescirous.;  bona  est 

2ua  roaluro  perpetrare  embescimus,  et  scienlise  vel  virtuti  quae  in  nobis  sunt  nos  impares  iudicamus . 


ae  quo  ita  senseras  (»ic  cod.,  edit.  censeres),  qnem  te  allerum  judicabas,  ac  si  diceret  :  non.  Et  qui 
nunquam  :  probat  quod  non  posset,  arffumenlo  a  minori,  quia  nec  in  aliqua  parva  re  voluntati  illius  un- 
quam  contradixerat,  nedum  in  ista;  et  hoc  est  :  et  ego  contradicerem  huic  tanto ;  ad  quanlitatem,  quia 
multa  mania  vilia  sunl,  subjungit :  et  tam  honesto  desiderio  quinunquam.,,.  id  est  ofBcium  ad  te  pcr- 
tmeos;  ofncmm  id  est  coogruus  actus,  quem  juxta  mores  el  institula  civitatis,  vel  ex  lege  vel  cx  aatura 


249  COMMENTARII  IN  TIM.EUx\I  FRAGMENTA.  Sl50 

«  oporlet  nos  adlmplere.  Piec  eliam  in  tolemnibui,  id  esl  commuaibus  ;  Solon  (sic)  enim  cst  commune  ; 

«  inde  solemuia  auasi  festa  communia  dicunlur.  Vsitatis^  id  est  quolidianis,  in  quibus  amicus  amico  quasi 

«  in  nugis  contraoicit  stepe,  sed  in  seriis  nunquam.  In  quo.  Diceret  aliquis  :  et  si  ita  non  posses  excusare, 

«  diceres  te  ignorare.  Responsio:  noiui  quia  putarctur  callida  simulatio  scientiae.  Quidam  enim  sicnegan- 

«  tes  callide  simulant  et  hoc  est :  in  quo,  id  est  in  qua  pelitione  declinatio,  id  est  evitatio  hujus  speciosi 

'  tnuneris  excusatUme  ignorationisM  6st  excusando  per  ignorantiam,  scilicet  dicendo  me  ignorare  futura 

«  esset,  id  est  reputari  posset  calida  simulatiom  scientiae.  Itaque,  etc.  Non  erat  conveniens  excusatio  ;  pa- 

•  rui^  et  maxime  quia  sciebam  te,  Deo  volente,  hoc  imperare,  et  hoc  est  :  certus  id  munus^  id  est  hujus 
«  translationis  officmm,  non  injungi  mihi  a  te  sine  divino  iostinctu,  id  est  divina  voluntate.  Propterea, 
«  quia  non  erat  causa  excusationis,  et  quia  non  imperabas  sinc  divino  instinctu  aggressus  primas  partes 
«  Thimofi  Platonis  alacriori  mente  de  incoeptione,  spe  confirmatorie  de  perfectione,  non  solum  trans- 
«<  tuli  sed  etiam  partis  ejusdem  translatae,  commentarium  feci.  Ut  ait  Priscianus  super  exercitationibus 
"  puerornm :  comminisci  estpluta  studio  vel  doctrina  in  mente  habita  in  unum  colligere.  Unde  commen- 
«  tum  possit  dici  plurium  studio  vei  doctrina  in  mente  habitorum  in  unum  collectio  ;  et  quia  secundum 
«  hanc  definitionem  commentum  poRsit  dici  quislibet  libar,  tamen  non  hodie  vocamus  commentum  nisi 
«  alterius  libri  expositorium,  quod  differta  glosa.  CommeQtum  enim  solum  sententiam  exseguens,  de  conti- 
«  Dualione  vel  expositione  litterse  nihii  agil.  Glosa  vero  omnia  illa  exsequitur :  unde  dicitur  glosa  quasi 
«  lingua.  Ita  enim  aperte  debet  exponere  ac  si  lingua  doctoris  videretur  decere.  Putans,  etc.  Hucusque 
«  excusavit  se  de  arrogantia  reddiditque  benevoium  illum  laudando ;  deinde  docilem,  quod  transtulit  Thi- 
«  maium  Platonis  ostendendo.  Modo  ostendit  quare  super  eas  partes  commentarium  fecerit,  scilicet  quia 
«  per  se  ad  intelligendum  erant  difficiles,  et  ita  reddit  attentum,  dicens  :  feci  commcntarium  et  superflue, 
«  scilicet  putanSf  etc.  Est  exemplum  vel  res  recondita  liber  Platonis  in  Graeco,  simulacrum  vero  ejusdem 
«  in  Latino.  Sed  simulacrum  est  obscurius  ipso  exemplo,  quia  obscuriorest  cujuslibet  libri  translatio  quam 
«  ejusdem  in  prima  lingua  compositio.  Causa  verot  etc.  Quare  libnim  divisit  et  non  totum  simul  trans- 
«  tulit,  ostendit :  est  operis  prolixitas,  et  ulrum  placeret  an  non  dubielas,  et  hoc  est  causa,  »  elc. 

On  pourrait croire,  d*apr^s  ce  debut,  que  not^^e  commentaire  ne  sera  quune  paraphrase  du  commen- 
laire  de  Chalcidius.  Mais  ii  n*en  est  pas  ainsi.  Chalcidius  ne  s*est  propos^  que  de  donner  rinterpr^tation 
des  passages  du  Tim^e  c|ui  supposent  la  connaissance  des  sciences,  telle  que  l*arithm6tique,  la  g^ome- 
trie,  la  musique,  etc.  Ici,  au  contraire,  nous  avoos  un  commentaire  r^gulier  qui  suit  le  texte  pas  k  pas 
et  sans  rien  omettre. 

«  Vnus^  duOf  tres,  Plato  tractaturus  de  naturali  justicia,  recapitulat  ea  qu»  dixerat  de  positiva  justitia, 
if  ut  si  onus  et  continus  justitiae  tractatus,  quod  facit  tali  modo,  introducendo  guatuor  personnas,  Soora- 
«  tem,  Thimaeum .  Hermocratem,  Critiam,  sub  tali  tigmento.  Cum  esset  id  moris  Atheniensium  ut  in  festa 
■  die  Palladis  in  domum  alicujus  philosophi  convenirent,  ut  ab  eodem  in  ali^uo  instruerentur,  confingit 
«  Thimsum,  Hermocratem  et  Critiam  quartumque  cujus  nome  hic  reticet,  die  festo  Palladis  in  domum 
«  Socratis  convenisse,  et  ab  eodem  in  positiva  justitia  instructos  esse,'  finitoque  tractatu,  qusesitoque  ab 
«  eis  mutuo, id  est  tractatu  de  juslilia, promissoque,  in  crastinum  venit.  Sed  quartum  de  sociis  non  inventeas 
«  sic  incoepit  narrare,  unus,  duo,  tres,  Sed  quaeritur  cur  Plato,  quem  constat  nihilsine  causa  fecisse,  cur 
«  librum  suum  a  numeris  inco^it ;  et  si  a  numeris  fucrit  incipiendus,  quare  ab  istis  numeris  potius  (sup- 
«  plevimns  potius)  quam  ab  aiiis,  et  quare  tres  numeros,  nec  plures  posuit,  et  quare  per  cardinalia  no- 
"  mina,  non  ordinalia  illos  vocavit.  Primo  igitur,  ut  Pythagoricus,  sciens  maximam  perfectionem  in  nu- 
«  meris  esse,  quippe  cum  nulla  scilicet  creatura  sine  numero  possit  existeret,  numerus  tamen  sine  quoli- 
«  bet  potest  existere,  ut  perfeclionem  sui  operis  ostenleret,  a  perfectis  scilicet  numeris  incoepit.  Ab  istis 
«  vero  numeris  idcirco  quia  sunt  partes  perfecti  numeri,  id  est  senarii.   Perfectus  est   numerus   cujus 

•  partes  aggregatas  reddent  asqualem  summam.  Parsautem  senarii  secunda  sunt  tres,  tertia  duo,  sexta 
«  unum  quse  aggregata  talem  summam  reddunt  id  est  sex.  Propter  ergo  perfectionem,  a  parlibus  per- 
«  fecti  incoepit.  Amplius  inter  hos  numeros  inveniuntur  proportiones  qu<e  musicas  reddunt  consonantias. 
«  Inter  duo  enim  et  unum  est  dupla  proporlio :  ex  hac  nascitur  diapason  ;  inter  tres  et  unum  sesquiquarta, 
«  ex  qua  diapente ;  inter  quatuor  et  tres  sesquitertia,  ex  qua  diatessaron.  Quia  igitur  de  creatione  rerum,  quse 
«  concorditer,  et  proportionaliter  facta  est,  tractare  disposuerat,  recte  a  numeris  obtinentibus  propor- 
«  tionesincoepit.  Tres  vero  tantum  numeros  ponit,  quia  de  tribus  simplici  modo,  secundum  auctoritatem 
«  Boetii,  agit ;  de  divinis  intellectualiter,  de  mathematicis  doclrinaliter,  de  physicis  naturaliter.  Tractare 
«  de  divinis  intelleclualiter  est,  remota  omni  opinione,  quid(|uid  dicatur  de  divinis  certa  ratione  subjecta 
«  conQrmare.  De  mathematicis  doctrinaliter  agere,  est  de  eis  quse  pertinent  ad  quadrivium  sic  (ractare, 
«  ut  quod  regula  dicitur  sub  oculis  in  figura  ostendatur,  ut  in  quadrivio  agitur.  De  physicis  vero  natura- 
«  liter  agere  estde  naturis  corporum,  subjecta  physica  ratione,tractare.PercardinaIianominatiUos  vocat, 

•  non  ordinalia,  ne  uni  alium  praeferre  videretur.  Et  haec  sunt  verba  Socratis  in  crastinum  venientis,  nec 
«  omnes  socios  invenientis  :  unusy  duo,  tres^  o  Thimaee,  requiro  quartum  de  numero  vestro.  Quartus  iUe 
«  Plato  fuit,  qui  quasi  ab  opere  se  subtraxit  dum  non  sibi,  sed  Thimaeo,  propter  praedictas  rationes,  Ulud 
«  attriboit.  Qui  hesterni,  »  etc. 

L'auteur  continue  de  commenter  longuement  le  preambule  du  Tim^e.  II  est  inutUe  de  le  suivre  dans 
ses  d^Tcloppements  sur  le  d^uge  de  Deucalion,  fond^s  sur  une  mauvaise  physique,et  absolument  d^pour- 
vns  d*inter6t.  Ses  explications  sur  rorigine  d'Ath^nes  et  la  fable  d'Ericthonius  n'ont  pas  plus  de  valeur. 

Le  commentaire  sur  le  discours  m6me  de  Tim^e  commence  aux  deux  tiers  de  la  premi^re  colonne  dudit 
feniilet  56  verso.  En  voici  le  debut  : 

«  Est  igitur  Thimaeus  de  naturali  justitia  tractatus  ad  creationem  mundi  circa  quam  maxime  apparet  se 
«  transferre.  Ut  enm  perpctuitati quaiuor  illius  causas,  seilicet  efficieutem,  formalem,  finalem,' mate- 

•  rialem  ostendit,  ut  ex  talibus  causis  ^uoddam  perpetuum  posse  creari  manifestet.  Est  officiens  causa  di- 

•  viaa  essentia,  formalis  divina  sapentia,  finalis  divina  bonitas,  materialis  qualuor  elementa.  Quae,  ut  me- 
«  lius  inteUigantur,  nimembrem  proponit  divisionem,  in  cujus  altero  membro  efficiens,  formalis.  Hnalis 

•  causa  mundi  continetur,  in  altero  materiaUs  et  eiTectus.  Quae  divisio  talis  est  quidquid  est  vel  est  carens 
«  generatione  etsemper  est,  vel  habet  generationem,  nec  semper  est.  Haec  ut  meiius  inteUigamus,  dica- 
■  mos  quid  sit  generatio,  quid  sit  habere  generationem,  quid  carere  generatione,  quid  semper  esse,  nec 


251  HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  11.  -  EXEGETICA.  252 

«  semper  esse.  Generatio  i^itur,  ut  ait  Boetbius,  in  guinto  super  categorias,  est  ingressus  in  substantiam, 
«  id  esl  principium  existentise  ;  carere  vero  generatione  est  carere  principio  existenti».  Semper  esse  est 
u  sine  prseterito  et  futuro  existere ;  non  semper  esse  est  per  temporales  successiones  transire.  Caret  ergo 
((  genoratione  et  semper  est,  quod  nunquam  incoepit  esse  nec  aliquid  praeteritum  nec  fulurum  babet.  Hoc 
u  convenit  divinae  essentiae  :  ea  enim  nec  habuit  principium  existentiae,  nec  vices  temporis.  Hsec  est  effi- 
«  ciens  causa  mundi,  ipda  enim  est  omnium  creatrix.  Hoc  idem  convenit  divinae  sapientise.  Si  enim  Deus 
<(  caret  principio,  nec  potuit  sine  sapientia  esse ;  idem  est  enim  illi  et  esse,  et  sapientem  esse.  Ergo  et  ejus 
«  sapientia  caret  principio.  Semper  vero  est  auia  illi  nihil  prseteritum,  nibil  futurum  est,  sed  omnia  prse- 
«  sentia.  Haec  formalis  causa  a  creatione  manai  dicitur,  quia  juxta  eam  mundum  formavit.  Ut  enim  fa- 
«<  bricator,  volens  aliquid  fabricare,  prius  illud  in  menle  disponit,  postea  quaesita  materia,  juxta  mentem 
«  suam  opeVatur,  sic  creator,  antequam  aliquid  crearet,  illud  in  mente  babuit,  deinde  opere  illudadimplevit 
«  Haec  eadem  a  Platone  dicitur  arcbelypus  mundus  :  mundus,  quia  omnia  continet  quse  in  mundo  sunt  ; 
«  arcbetypus,  id  est  principalis  forma.  Archos  (sic)  enim  est  princeps,  iypos  (sic)  forma  vd  figura.  Idem con- 
«  venit  divinse  bonitati,  ea  enim  caret  principio  et  semper  e^t  praesens.  Illa  est  Hnalis  causa  mundi,  quia 
«  sola  bonitate,  ut  in  sequintibns  apparebit,  omnia  creavit.  Itasub  hoc  membro,  efficiens,  formalis,  finalis 
«  causa  mundi  continetur ;  sub  alio  vero  materialis  et  effectus,  et  duo  elementa ;  et  quidquid  ex  eis  est  prin- 
«  cipium,  habet  essentiae  et  per  successiones  temporales  variantur,  »  etc. 

Nous  ne  croyons  pas  necessaire  de  pousser  plus  loin  ces  extraits,  Nous  ne  donnerons  qu*un  passage 
qui  pr^sente  un  interdt  particulier,  pui^qu*il  y  est  question  des  id^es.  II  s*agit  de  cette  phrase  de 
Platon  :  «  Sensilem  mundum  in  quo  omnia  genera  et  quasi  quidam  fontes  continentur  animalium 
«  intelli^ibilium.  «  Et  hic  periphrasis  archetypi  mundi,id  est  divinae  sapientiae  in  qua  continentur  intelligi- 
«  lia  ammalia.  Mos  fuit  Platonis  divinam  cognitionem  de  aliqua  re  nomine  ipsius  rei  vocare,  sed  eliam 
«  differentiam  adjungere  intelligibilem.  Unde  diviuam  cognilionem  de  homine  vocat  intelligibilem  homi- 
«  nem,  de  lapic  e  intclligibilen  vocat  lapidem,  quqe  eadem  vocat  ideas,  id  est  formas.  Ita  enim  ut  cogno- 
«  vit  res  formavit.  In  divina  igitur  mente,  quse  archetypus  mundus,  gencra  inteliigibilium  animuTium 
«  continentur,  id  est  cognitiones  de  diversis  generibus  animalium.  Et  auasi  quidam  fontes.  Ut  enim  rivus 
«  est  a  fonte,  sic  omnia  ab  eis  sunt  quae  sunt  in  divina  menle,  si  quidem  vere  in  eo  continentur.  » 

Le  commentaire  ne  s*^tend  pas  dans  notre  manuscrit  au  dcl4  du  feuillet  60  verso,  &  la  Hn  duquel  il  est 
tout  k  coup  interrompu.  Ainsi,  nous  ne  possedons  dei'ouvrage  d*Honor6d*Autun,qu'un  fragment  qai  com- 
prend  k  peine  ia  moiti^  de  la  premi^re  partie  du  Tim^e.  En  voici  les  derni^res  lignes  : 

«  Nec  vero  manus  fuerunt  ei  necessarice  cum  nihilf  etc,  nec  pedes,quia  nul  us  motus  ad  quera  pedes 
«  sint  necessarii  ei  convenit.  Qaod  ut  sit  facilius,  dicamus  quod  motus  alius  localis,  alius  non.  Et  est  lo- 
u  calis  motu&cum  tota  res  modo  in  uno  loco,  modo  in  alio  invenitur.  Scd  localis  motus  species  sunt  sep- 
«  tem  :  ante,  retro,  sursum,  deorsum,  dextrorsura,  sinistrorsum,  in  circuilu.  Ad  hoc  pedes  sunt  necessa- 
«  rii.  Sed  nullus  istorum  potest  mundo  convenire,  extra  quem  nullus  locus  est.  Motus  non  localis,  quiet 
«  rattonalis  dicitur,  alius  spiritualis,  alius  corporalis  e^t  ;  ^ui  rationalis  motus,  corporalis  motus  in  eodem 
K  loco  est,  id  est  bkbere  partes  aliier,  simul  in  eo  loco  qui  tirmamento  convenit,  quia  par  illius  modo  est 
«  in  Orienle,  modo  in  occidente.  Spiriiualis  vero  motus  animse  est  :  moventur  enim  ad  inteligendum,  etc. 
«  Ita  rationalis  motns  convenit  animae  et  firmamento,  spiritualis  animae,  et  hoc  est ;  nec  pedes  duxit  ei 
«  necessarios,  quoniam  a  nullo  modo  motus  localis  ei  competebat  ut  expositum  est,  sed  rationalii,  id  est 
«  in  eodem  loco,  qui  dicitur  rationalis. 


-«a-^Osf^soo-c» 


253 


HEXABMERON. 


254 


HONORII  AUGUSTODUNENSIS 

OPERUM   PARS  SECUNDA 

EXEGETICA. 


HEXAEMERON . 


(Ex  codice  ms.  inclyt»  Carlhusise  Gemnicenftis  ia  Austria  eruit  venerabilis  D.   P.  Leopoldus  Wyderoann 
ejus  dem  loci  presbyter  et  bibliothecarius,  edidit  R.  P.  Bemardus  Pezius  ThetauriAnecdoi.  novUsimi 

tom .  II.  parte  i,  pag.  69.) 


PRiEFATIO. 

Qaadraginta  et  sex  annis  sedificatum  est  templum 
hoc.  Maria  duodecim  annorum  fuit,  cum  Christum 
genuit :  Christus  autcm  trigiata  et  quatuor  annorum 
in  passione  solutus  occubuit.  Duodecim  autem  et 
triginta  et  quatuor,  quadraginta  sex  fiunt,  quibus 
annis  templum  corporis  Christi  s&dificabalur,  quod  a 
Jndsis  solvebatur.  In  nomine  quoque  Ad»  quadra- 
ginla  et  sex  inveniuntur :  nam  apud  Gra&coi  A  unum 
significat,  D,  quatuor,  A  iternm  unum  quod  sex  fiunt : 
U.  vero  quadraginta  significat.  Quadraginta  ergo  et 
sex  annis  templum  sdificatur,  dum  Christus  ab  Adam 
generalur. 

CAPUT  PRIMUM. 
De  neocosmo, 

Qui  multi  multa  de  primis  scx  diebus  disserue- 
runt,  ei  diversa  sentientes,  obscuriora  simplicibus 
reddiderunt ;  postulat  coetus  vester  litteris  promen- 
dum,  quid  potissimum  de  his  sit  sentiendum.  Majo- 
rum  ilaque  sequens  auctoritatem,  pando  vobis  hujus 
texlas  obscuritatem .  Cui  vero  hoc  placeat,  elucida- 
rio  nostro  in  capite  praefigat  Hexaemeron. 

In  primis  quaeritur,  cur  Moyses  de  lapsu  hominis 
seripserit,  casnm  vero  angeli  reticuerit?  sed  scien- 
dam  est,  aactores  librorum  prsecipue  concordiam  in 
scriptis  suis  attendere,  quo  possit  intentio  cum  ma- 
teria  uniformiter  concurrere.  Intentio  quippe  Moysis 
est  restaurationem  humani  generis  per  Christum 
Ggaraliter  narrare,  quam  intentionem  omnimode 
satagit  suae  materias  adaptare .  Cum  in  principio, 
id  est  in  Christo,  omnia  asserit  creata^  et  postmo- 
dum  cuncta  in  eo  astruit  reparata.  In  toto  quo- 
que  textu  suas  narrationis  nihil  aliud  ponitur, 
nisi  quod  Christo  vel  Ecclesiae  figuraliter  con- 
grait.  Unde  etiam  narrationem  suam  usque  ad  libc- 
rationem  populi  de  Pharaone  et  principium  Jesu 
perdacit  :  Qui  populum  in  terram  repromissionis 
introdueit,  significans,  videlicet  verum  Jesum,  qui 
populam  credentium  de  diabolo  eripuit :  cni  Pater 
priocipatam  soper  coalestis  et  terrestria  tribuit,etin 
noTissimo  tempore  Eeclesiam  in  terram  viventiam 


A  introducturus  erit.  Igitur,  quia  Dei  Filius,  per  quem 
omnia,  hominem  misericorditer  de  interitu  redemit ; 
angelum  vcro  in  reatu  juste  deseruit,  Moyses  re- 
dempti  lapsum  describit ;  deserti  autem  caaum  si- 
lentio  premit. 

Materia  autem  sua  est  hic  sensibilis  mundus,  in 
quem  homo  post  lapsum  estpulsus ;  et  adventusDei 
unigeniti  in  hunc  mundum,  mundi  fabricatorisetha- 
mani  generis  libcratoris  :  quem  variis  et  myslicis 
sententiis  prsesignat,  et  ipsis  rebus  praefigurat  :  dum 
populum  de  iEgypto  per  paschalem  agnum  liberat, 
et  ad  amissam  palriam  revocat;  atque  universum 
Ecclesiae  statum  per  mirabile  tabemaculum  praeno- 
tat :  cunclaque  ejus  sacramenta  perlegaliasacrificia 
prsnuntiat.  Unde  et  Novum  Testamentum  sic  Veter^ 

B  continuatur;  ut  quidquid  Vetus  proponit,  Novum 
solvere  videatur.  Ob  quam  rem  etiam  utrumque  a 
principio  incipitur,  cum  illud,  in  principio  creauit 
Deus  ccelum  et  ferraw,  istud,in  principio  erat  Ver^ 
bum,  inchoatur.  Joannis  quippe  Evangelium  in  ca- 
none  primum  ponitur.  Et  notandum,  quod  Moyses 
propheta  Filium  principium,  et  in  eo  omnia  creata 
commemorat  :  Joannes  autem  apostolus  Patrem 
principium,  et  Filium  in  eo  semper,  ei  quoqua^Iem 
mansisse,  et  omnia  per  ipsum  facta  pfaedicat.  Quia 
nimirum  unam  utriusque  substantiam  coucorditer 
nobis  denuntiant.  Dicitur  itaque  {Gen,  i):Inprinci' 
pio  crcavit  Deusccelum  et  ierram,  hocest,  Deus  pa- 
ter  creavit  in  Filio  simul  coelestia,  ct  terrestria,  vi- 
sibilia  et  invisibilia.   Et  Spiritus  domini  ferehatur 

Q  super  aquas,  vel  aquas  fovebat,  id  est  cuncta 
de  aquis  procreanda  animabat.  Et  nota  Trinitatem. 
Dco  Patri  ascribilur  mundi  creatio,  Filio  rerum 
dispositio,  Spiritui  sancto  omnium  vivificatio,  vel 
ornatio.  Simpliciter  autem  sic  ad  litteram  exponitur. 
Inprincipio  creauitDeus  caslum  el  terram,  hoc  est,  in 
momento  fecit  Deus  omnia  corporalia,etincorporaUa. 
Cceli  etenim  appellatione,  incorporea,  ut  sunt  angeli, 
intelliguntur,  et  cuncta  spiritualia  quse  a  nobis  non 
conspiciuntur.  Terrse  autem  vocabulo  corporea,  ut 
hoc  coelum  et  terra,  innuuatur,  et  cuncta  quse  a  nobis 


255 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  JI.  -  EXEGETICA. 


256 


cermmtur.  Aliter  :  /n  pnncipio,  idestin  primis.fe-  A  quatuor  horae  fiunl,  et  unum  diem  conaciunt.   Ideo 


cil  Deus  coelum  etterram,  deindecaetera.  Teiraau- 
tem  erat  inanis,  scilicel  afnictibus.  et  vacua,  videli- 
cet  ab  animalibus.  Hoc  ideo  de  coelo  non  scri- 
bilup,  quia  superius  coelum,  quod  ccelum  coeli 
dicitur,  mox  creatum  plenum  suis  laudatoribus, 
id  est  angelis  reperitur.  Ipsi  enim  astra  matutina  ex- 
stiterunl,  quae  in  crealione  mundi  Deum  laudave- 
nint;  et  pro  mirabili  opere  Dei,  quod  subito  ex  ni- 
hilo  processisse  viderunt,  oranes  filii  Dei  magna  voce 
jubilaverunt.  Astra  vero  vespertina  ad  laudem  Con. 
ditoris  processerunt,  dum  homines  electi  postmo- 
dum  creati  sunt :  qui  in  morte,  ut  sidera,  occubue- 
runt,  et  ad  hoc  in  exortu  aelemi  diei  ad  congauden- 
dum  per  resurrectionem  effulgebunl. 


autem  non  primus,  sed  unus  dies  dicitur,  quia  idem 
semper  repetitur ;  ut  scribilur :  Orrfma/u?n«  tuaperse- 
verat  dies  (Psal.  cxviii,  91),  Illo  primo  triduo  nox 
prorsus  tenebrosa  manebat ;  quia  eam  nec  luna,  nec 
sidera  illuminabant.  Notandum  autem,  quod  dies  a 
luce  inchoatur  et  in  luce  terminalur  :  quia  omnia 
opera  Dei  a  Christo,  qui  est  lux  vera,  inchoantur,  et 
in  eodem  cuncta  consummantur. 

Dixitque  Deus :  Fiat  /irmamentumin  medio  aqua' 
rum.  Hoc  est  :  firmameiitum,  quod  in  medio 
aquarum  locatur.  alque  coelum  appellatur,  de 
ipsis  aquis  in  modam  crystalli  induratum  affirma- 
tur  :  quod  ideo  apud  Josephum  crystallinum  coelum 


EUenebra,erant,uperraciemabyssi.  hocosl.terra  B  TT""":  ?"""  '"'".'"•.''"*  ™r  ^V"  ««'T  "" 
erat  abysso  im„,ersa.  id  cst  profundilate  aq^arum      ■""""'"■"•  ^""^"  P"""'  *''"*  '"  """**  "^'•"'»- 
operta :  quae  aqua  eral  tenebrosa,  quia  adhuc  nulla  luce 
illustrata.  Nulla  autem  creatura  erat,  quse  tenebrae  ap- 
pellaretur,  cum  tenebrae  nihil  aliud,  quamabsentia  lu- 
cis  comprobentur.  Sed  haec  tetra  rerum  imago  chaos 
vel  informis  maleria  cognominatur.  Porro  forma  ele- 
mentorum  tunc  lemporis  erat  talis  :  Terra  ipsis,  qui- 
busnunc,  terminiserat  circumscripta,  sed  tota  aquis 
operta  :  et  ejus  species  talis,  qualis  adhuc  sub  pro- 
fundo  maris.  Porro  ignis  in  lapidibus  et  ferro  late- 
bat ;  aer  vero  et  terrae  et  aquae  mislus  inhaerebat. 
Aqua  autem  universam  superficiem  lerrae  contege- 
bat,  et  toium  spatium  usque  ad  coelum  replebal ; 
seque  aquis  superioribus,  quae  adhuc  superccelos 
sunt    conjungebat.    Non    autcm    crassitudine    uti 
nunc  spissabatur  sed  in  modum  nebulae  tenuis  dif- 
fundebatur. 


CAPUT  II. 

Et  dixit  Deus  :  Fiat  lux.  Cum  de  deo,  dixit, 
scribilur,  nostro  more  dicitur,  et  efficacia  ju- 
bentis  exprimitur.  Dei  aulem  dicere  nihil  est  aliud, 
quam  per  verbum  suum  omnia  condere.  Per  hoc 
verbum  hanc  corporalem  lucem  de  elemento  ignis 
protulit,  et  eam  huic  mundo  intuiil.  Quae  lux  lunc 
talem  clarilatem,  qualem  nunc  ante  solis  exortum, 
exhibuit  :  et  tenues  tunc  aquas,  ut  nunc  aerem,  i!- 
lustravit.  Peir  duodecim  aulem  horas  super  lerram, 
ul  nunc  sol  mansit :  per  duodecim  vero,  inferiora 
orbis  illuminavit. 

Et  vidit  Deus  lucem,  quod  esset  bona.  Hoc  est, 
rationali  creaturae  intelligere  dedit  :  quam  bona 
sint  cuncta,  quae  per  lucem  cernit.  Et  divisit  lucem 
ac  tenehras  :  scilicet  ut  lux  duodecim  horas  super 
terram,  et  duodecim  sub  lerra  splendesceret :  tene- 
brae  quoque  a  luce  fugatae  duodecim  horas  sub  terra 
tolidemque  super  terramdelitescerent.Zonaquoque, 
quae  in  medio  orbe,  igne  candet,  per  cum  aequino- 
ctio  gaudet. 

Appellavitque  lucem  diem,  et  tenebras  noctem  : 
id  est  appellare  fecit.  Sicut  nos  dicimus,  do- 
mum  fecit,  cum  quis  facere  jusserit.  Factumque  est 
vespere  et  mane,  dies  unus.  Vespere  est  finis  diei ; 
mane  autem  finis  noctis  :  quae  duo  juncta,  viginti 


runt.  Quae  autem  inferius  spatium  occupaverunt,  in 
densilalem,  quam  hodie  habent,  coUectae  sunt.  Unde 
sequilur  Congregentur  aquce,  quoe  sub  ccelo  sunt^  in 
locum  unum^  et  appareat  arida,  Jussu   quippe 
Dei    aquas,    quae   prius    instar    ncbulae    rarae  dif- 
fundebantur,  in  unum  locum  spissando  subito  colli- 
gebantur.  Qui  locus  oceanus  appellatur,   et  terra 
prius  limosa  arescens,  apta  germinibus  reddebatur. 
Postquam  autem  media  spatia  inter  coelum  et  terram 
vacua  apparuerunt,  ignis  etaer,  quae  prius  sub  aquis 
pressa  in  terris  latuerunt,  congrua  sibi  loca  libere  oc- 
cupaveruct.  Elignisquidemaltiora,  aer  veroinferiora 
mundi  naturaliter  repleverunt,  et  tunc  luce  nuper 
creata  clarius  cuncta  illustrari  meruerunt.  Sciendum 
G  autem  quod  omnes  fontesvel  flumina  deoceanofluunt 
et  in  eumdem  eliam  refluunt.  Amaritudinemverona- 
turalem  in  terra  deponunt,  per  quam  occultismeati- 
tibus  currunt.  Similiter  autem  aqua  a  tractu  spirami- 
nis  ventoi-um  in  nubes  tollitur,  et  iterum  ad  terram 
per  pluviam  deponitur.  Fiumina  autem,  quae  hodie 
regiones  dirimunt,  maxima  ex  parte  in  diluvio  eru- 
perunt.  Quaeritur,  cum  flumina  omnia  mare  intrent, 
cur  roare  non  redundet?  Sed  traditur,  quod  soi  na- 
turalt  attractu  totum  in  die  ebibat,  quod  tota  nocte 
de  dalcibus  aquis  mari  influit,  iterumque  per  plu- 
vias  ad  terras  descendit. 

Et  vocavit  Deus  aridam  terram,  congregationes- 
que  aquarum  appellavit  maria  :  hoc  est,  sic  appel- 
lari  fecit,  sicut  jam  dictum  est. 


D 


Et  vidit  Deuiy  quod  esset  bonum  :  hoc  est,  ncenti 
rationalis  creaturae  indidit,  quam  bona  sunt  cuncta, 
quae  Deus  condidit.  Et  ait  :  Germinet  terra  herbam 
viridem  et  lignum  pomiferum,  Mox  ut  aqua  a 
terris  recessit,  confestim  terra  jussu  Dei  cunctas 
spccies  herbarum  et  arborum,  insuper  et  fnictus 
earum  Jam  maturos  protulit.Notandumautem,  quod 
hoc  verno  tempore  contigit  :  et  ideo  eodemtempore 
hoc  idem  annus  observare  consuevit. 

Dixit  autem  Deus :  Fiant  luminaria  magna  infir- 
mamento  cmli  :  hoc  est,  infra  firmamentum  coeli, 
Sol  quippe  in  medio  mundo  locatus,  luna  au- 
tem  in  hoc  aere  constituta ;  pUnetse  quoque  suia 
circuUs  affixi  traduntnr  :  sidera  solummodo  firma-' 


ss*; 


HEXAEMERON 


258 


menlo  impressa  feruntur.  NoUndam  aulem,  quod  A  verit;  quia  nimirum  primum  de  hoc  elemento  vo- 


cunela  ternis,  et  temis  diebus  in  creatione  absol- 
TUDtur ;  quia  videlicet  omnia  per  Trinitatem  perfi- 
eiuntur.  Tribus  enim  diebus  elementa,  et  tribus  quae 
infra  ea  sunt,  sunt  perfecta.  In  principio  namque 
ecElum  et  terra,  ad  materiam  ex  nihilo  creanlur, 
ignis  et  aer  in  lerra  aquis  operiebantur.  Deinde 
prima  die  lux  ab  igne  sorenatur,  secunda  coelum  ex 
aqua  inslar  cryslalii  solidatur;  lertia  terra  fundatur 
et  aqaa  ab  ea  segregatur,  ipsaque  terra  floribus  et 
nemoribus  condecoratur.  Quarta  coelum  et  aer  su- 
perior  sole^  luna  et  stellis  ex  igne  productis,  illuslra- 
tur.  Quinta  aer  inferior,  avibus,  aqua  piscibus  fe- 
cundatur.  Sexta  terra  animalibus  ex  ipsa  procrcatis 
onustatur.  Primi  autem  tres  dies,  qui  ante  solis 
exortum  transierunt  ,  squioocliali  lege  ,  id 
aDqnali  diei  ac  noctis  spatio,  prieterieruiU.  Sed  et 
quartus,  qui  lampas  solis  et  lunae  protulit,  aequino- 
ctio  insignis  fuit.  Quseritur  quid  de  luce  nuper  creata 
actum  sit,  quae  post  jubar  solis  efifulsit?  Fertur 
quod,  sicut  raritas  aquarum  in  spissiludinem  oceani 
prius  est  redacta,  ita  tenuitas  lucis  in  corpulenliam 
solis  sit  compacta,  el  in  globos  lunae  ac  stellarum  sit 
densata,  ejusque  clara  gloria  his  prseclaris  gemmis 
sit  amplius  adomata. 

CAPUT  III. 

Et  fecit  duo  luminaria  magna :  majus  utprcges- 
set  dieit  et  minus  ut  pra^esset  nocti,  Magna  lumi- 
naria  ideo  dicuntur,  quia  nobis  magna  videntur. 
Caeleram  luna  minima  stellarom  fertur;  septentrio- 
nales  autem  steils  majores  sole  scribuntur.  Quaeri- 
tur  quidnam  obseuri  in  corpore  lunse  conspiciatur? 
Sed  dicitur  lunae  globos  ex  igne  et  aqua  esse  forma- 
tus.  Qui  si  totas  esset  igneus,  terra  ejus  yicinitate 
ezusta  torreretor ;  nunc  autem  ejus  calor  aquae  ele- 
mento  tempeFatur,  et  inde  obscumm  illud  in  ea  vi- 
deatur.  Hincque  iit,  quod  luna  propria  luee  careat, 
nec,  nisi  a  sole  illustrata,  resplendeat,  et  ab  ea  etiam 
ros  noctarous  perfluat,  et  super  terram  luceat.  Ali- 
quando  quidem  super  terram  lucent;  aliquando  op- 
positis  nubibus  non  lucent;  semper  autem  illa  loca 
splendore  replent,  quo  fixa  manent. 

Et  sint  et  signa  et  tempora  :  In  signa  sant, 
quia   pascha  nobis  certo  tempore  celebrandum, 


luit  animantia  producere,  el  cuncta  hujus  admi- 
slione  fecundare.  Genera  ergo  piscium  et  reptilium 
in  aquis  natare  permisit,  volucram  vero  in  aere  vo- 
larejussit.  Aeris  etenim  natura  nibil  aiiud,  quam 
aqua  esse  fertur,  et  baec  cunctis  animantibus  vita- 
lem  flatum  dare  perhibetur.  Atque  idcirco  tempes- 
lates  in  aere,  uti  in  mari,  procreari  traditur.  Aqua 
quippe  in  nubes  condensatur,  et  iteram  ventis  in 
pluviam  dissipatur.  Bx  ipsaram  quoque  nubium 
collisione  tonitraa  concrepant,  et  ex  ignis  excus- 
sione  fulgura  corascant.  Ex  procellis  autem  venti 
procreantur,  ipsoramque  in  imbres,  in  grandinetn 
formantur,  ex  frigoris  vero  inclementia  pluvia  in 
nivom  commutatur.  Hiec  autem  turbulentia  in  aere 
est  Q  tautum  versatur.  Caeteram  spatia  inter  coelum  et 
aerem  perpetua  luce  et  tranquillitate  plena  credun- 
tur.  Aer  quoque  iste  nocte  tantum  obscuratur,  quae 
ab  umbra  terrae  generatur.  Superior  vero  aether  jugi 
die  laetatur.  Quod  autem  in  noctae  stellae  videntur 
cadere,  stellae  non  sunt,  sed  igniculi  ab  aethere  flatu 
ventarum  in  aera  tracti. 

Dixitque  Deus  :  Producat  terra  jumenta ,  et 
reptiliaj  et  bestias  terras.  Notandum,  quod  de 
aquis  duo  genera  producuntur,  sciiicet  natantia  et 
volantia  :  de  terra  aotem  tria  formantor  videlicet 
gradientia,  reptantia,  serpentia. 

Igitur  omnibus  creatis  ad  usum  hominis  uecessa' 
riis,  ipse  etiam  de  terra  educitur,  qui  caeteris  omni- 
p  bus  ut  dominus  praeficitur.  Qui  etiam  ad  imaginem 
et  similitudinem  Dei  creatus  memoratur,  ut  coeleste 
animal  intelligatur  :  dum  ratione  et  intellectu  a  cae- 
teris  animantibus  sequentratur.  Et  quia  ei  Dominus 
quandoque  couniri  disposuft,  ei  partieipium  cum 
omni  creatura  tribuit :  Scilicet  discernere  cum  an- 
gelis,  sentire  cum  animantibus,  crescere  cum  herbis 
et  arboribus,  esse  cum  lapidibus.  Corpus  ejus  de 
quatuor  elenentis  compegit,  animam  scientia  reple- 
vit,  et  omni  corporali  creaturae  praefecit.  Traditur 
eliam,  quod  quasi  triginta  annoram  fuerit,  quando 
creatus  sit,  atque  sapientiam  Saiomonis,  Samsonis 
fortitudinem,  Absalonis  pulchritudinem  habuerit. 

Dixitque  Deus  :  Ecce  dedi  vobis  potestatem  nt- 
per  universa.  Ante  peccatum  homo  omnia  subjecta 


aiiqnando  quoque  tempestatem  vel  serenitatem ,  D  babuit ;  post  peccatiim  vero  ipse  omnibus  subjacuit. 


aliquando  etiam  aliquid  futuri  ostendunt.  In  signa 
sunt  qaoque  navigantibus  et  in  arenosis  regio- 
nibus  iCer  agentibus.  In  tempora  vero  sunt  aequi- 
noelia ;  et  solstitia  certa  dimensione  veris,  aestatis, 
antomni,  et  hiemis  proferunt.  In  dies  sunt,  quia 
nunc  longiores,  nunc  breviores  suo  ortu  vel  oecasa 
effieiunt.  In  annos  sunt,  quia  luna  suum  annum 
comroonem  trecentis  quinquaginta  quatuor  diebus 
peragit ;  sol  vero  trecentis  sexaginta  quinque  diebus 
saam  annam  percurrit ;  stella  Martis  duobus  annis, 
Jovis  daodecim,  Satorai  triginta  annis  suum  carsum 
perficit. 

Dixitque  Deus  :  Producant  aquag  reptilia  et  volo' 
tilia.  Hic  SeripCura  aperit,  car  Spiritus  Dei  aquas  fo- 


Ante  reatum  hominis  terra  nil  noxium,  nullam  her- 
bam  venenatam,  nuUam  arborem  steriiem  protulit : 
quae  postmodum  in  poenam  hominis  venenum  herbia 
intalit,  fructus  arboribus  abstulit.  Aves  quoque  non 
raptu  alitam  vivebaat,  nec  ferae  bestiolas  ad  esum 
lacerabant,  sed  omnia  commoniter  de  herbis  terrae 
aiimenla  sumebant.  Unde  sequitur. 

Et  erunt  tam  vobis^  quam  illis  in  escafn.  Postea 
vero  non  solum  aves  avibus,  vel  Feraft  l>e8tiis  in- 
sidias  ponunt ;  sed  etiam  ipsi  hondini  domestica 
animalia  violenter  rapiunt.  Et  vidit  \  Dtl^  duncta, 
quag  fecit,  et  erant  valde  bona.  Cunela,  quae 
fecit  Deus  per  se  considerata^  sunt  bona  singola, 
in  universilate  autem  numerata  sont  valde  bona  : 


259 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  I.  -  DIDASG.  ET  HISTOR. 


quia  licet  unuin  alleri  coalrarium  videalur,  unum- 
quodque  tamen  necessarium  comprobatur.  Hinc 
qu«erilur,  cum  diabolus  inter  bonas  Dei  creaturas 
sil  creatus,  quaiiter  dicatur  bonns,  cum  uUra  quam 
dici  potest,  sit  malus?  Similiter  quseritur  de  ser- 
pentibus  vel  aliis  animantibus,  quae  sunt  nociva  et 
ideo  putantur  esse  mala.  Sed  sciendnm  est,  quod 
diabolus  a  Deo  quidem  bonus  sit  creatus»  a  se  ipso 
autem  in  malum  commutatus.  Qui  tamen  aliquo 
modo  dicitnr  bonus,  quia  in  Dei  republica  compro- 
batur  necessarius ;  dum  adversarios  Dei  juste  punit, 
telul  tortor  crudelissimus.  Serpentes  vero  vel  csetera 
animalia  his  similia  comprobantur  bona;  quod 
josta  ab  hominibus  exigsnt  supplicia,  vel  ad  diver- 
ses  medicinas  sunt  utilia. 

Et  requievit  Deus  die  septimOf  et  sanctificavit  il- 
lum  (Gen,  ii).  Septimum  diem  Deus  Pater  anii- 
quo  populo  celebrandum  instituit  :  octavum  vero» 
qui  et  primus  est,  Deus  Filius  novo  populo  obser- 
vabilem  iecit.  Uterque  autem  maximo  sacramenlo 
gravidus  existit.  Sicut  enim  septimo  die  Deus  opera 
hujus  mundi  consummasse  scribitur,  ita  hic  mundus 
per  septem  millia  annonim  extendi  dicitur.  Et  sicut 
septima  die  Deus  ab  opere  suo  requievisse  legitur, 
ita  jusiorum  corpora  in  sepulcris^  animss  vero  illo- 
rum  in  gaudio  post  laborem  requiescere  creduntur. 
Per  diem  etiam  septimum  dies  judioii  designatur, 
in  qua  omne  opus  Ecclesiae  consummabitur,  eique 
requies  aeterna  recompensabitur.  Per  diem  vero  Do- 
minicam,  qu®  et  prima  et  octava  notatur,  seternitas 


A  de  munda  terra  rormaiur,  et  sexta  aetate  Ghristus 
de  Yirgine  generatur.  Ea  etiam  die  Deus  animalia 
fecit,  et  sexta  aetate  fideles,  animaiia  sua,  ad  pascua 
vitae  vocavit,  quae  pastu  corporis  sui  refecit.  Haec 
dies  per  vesperam  complebitur,  cum  hic  mundus 
igne  extremo  delebitur.  Septima  die  requievit  Deus 
ab  emnibus  operibus  suis,  et  septima  seute  requies- 
cet  in  Sanctis  omnibusprosezdierum  operibus,oum 
Deus  erit  omnia  in  omnibus.  Hsec  diea  vespera  non 
terminatur,  quia  illa  requies  nullo  fine  coangustaiur. 

CAPUT  IV. 

Quid  vero  beatus  Augustinus  senliat  de  his  die- 
bus  ,  quam  brevissime  studiosis  dicemus.  Suas 
autem  sententias  nostro  stylo  pemutamus,  quo  le- 
ctori  festidium  tollamus.  Si  enim  ipsius  verba  po- 
suero,  nec  pagina  capit  prolixitatem  disputantis ; 
nec  infirmus  intellectus  gravitatem  argumentanUs. 
In  principio  creavit  Deus  co^lum  et  terram. Eoc  est, 
in  Filio  suo,  scilicet  in  Sapientia  sua,  Deus  Pater 
creavit  omnia  simul  spiritualia  et  corporalia  ;  sicut 
scriptum  est :  Qui  manet  in  mternum,  creavit  omnia 
simul  {Eccli,  xviii,  1).  Et  iterum  lOmniaperipsum 
facta  suntt  et  sine  ipsofactum  est  nihil,  quodfactum 
est;  in  ipso  vita  erat  (Joan.  i,  3,  4).  Hoc  est  dicere : 
Omne  quod  postmodum  factum  est,  materialtler  ac 
formabiliter,  semper  in  verbo  Dei  fuit  causaliter  ac 
praedestinaliter.  Uode  scriptum  eat,  qui  fecit  quie  fu- 
tura  sunt.  Goeli  autem  ac  terrae  nomine  universaliter 
omnis  creatura  comprehenditur.  Non  est  autem 


praefiguratur  :  quando  finito  labore  post  septem  ^  aestimandum  aliud  inseusibile  a  Deo  ante  angelos 


millia  annorum  octavum  secundum  inchoatur ;  in 
quo  una  dies  melior  super  millia  speratur,  quse  per 
solum  Filium  omnibus  credentibus  datur.  Ergo  per 
requiem  septimi  diei  requies  animarum  in  septem  do- 
nis  Spiritus  sancti  innuitur,  per  requiem  octavi  diei 
requies  aetema  in  oeto  beatitudinibus  exprimitur. 

Sex  quoque  dies  primi  designant  sex  aetates  mun- 
di.  Prima  die  lux  creatur,  et  prima  aetate  homo  in 
paradiso  ad  perfruendam  aetemaro  lucem  collocatur. 
Haec  dies  vespera  clauditur,  quando  humanum  genus 
in  diluvio  mergitur.  Secunda  die  firmamentum  intra 
aqoas  solidatur ,  et  secunda  aetate  humanum  genus 
in  Area  ab  undis  conservatur.  Hsec  dies  vespera  ti- 


creatum  :  omne  enim  sensibile  dignins  insensibili 
praedicatur.  Angelica  itaque  natura,  quae  est  intelle* 
ctualis,  in  primis  conditur,  ubi  Deus  in  prineipio  coe* 
lum  creasse  legitur.  Sicul  de  primo  angelo  scribitur : 
Ipse  est  principium  viarum  Dei  (Job  xl,  14).  Quae  id- 
circo  coelum  appellatur,  quia  Deus  in  ea  habitat,  et  di- 
vina  secreta  in  ea  celantur :  et  haec  coelum  coeli  dicitur« 

r^rra  autem  erat  inanis  et  vacua :  Hoc  est  eorpo- 
ralis  creatura  adhuc  informata^  sed  in  verbo  De| 
cansaliter  posila.ff  tenebras  erant  super  faeiem 
abyssi  :  Hoe  est,  cuncta  ab  aquis  creanda  bon  eranl 
ad  hoc  per  formas  disereta.  Et  Spiritus  Domini  fe- 
rebatur  super  aquas  :  Hoc  est  Spiritus  Domiai  con- 
cta  in  formas  discrevit,  quae  de  aquis  vel  per  aquas 


mlur.  dum  Penlapolw  cum  omnibus  incoUs  suis  in-  D  commislionem  fieri  disposnit.  Soieadmn  vero  quod 


eendio  consumitur.  Tertia  die  terra  ab  aquis  sepa- 
ratur,  et  tertia  astate  fidelis  populus  ab  infidelibus 
segregatur :  dum  Abraham  et  sua  posteritas  circum- 
eisione,  deinde  filii  Israel  lege  a  gentibus  seque- 
strantur.  Haec  dies  vespera  terminatur,  dum  idem 
populus  a  gentibus  undique  vaalatur.  Quarta  dies 
sole  et  luna  illustratur,  et  quarta  aetas  regno  David 
et  lemplo  Salomonis  decoratur.  Haec  dies  vespera 
concluditur,  dum  destructo  templo  populus  in  Baby- 
lonem  captivus  ducitur.  Quinta  die  aves  de  aquis 
producuntur,  piaces  inibi  relinquuntur ;  et  quinta 
aetate  nnilti  de  captivitate  relaxantur,  plurimi  in  ea 
retentantur.  Haec  dies  per  vesperam  desiit,  dum  Ju- 
daea  gentiii  regi  subdi  promemit.  Sexta  die  homo 


Dees  non  prius  materiam,  deinde  formam  fecit ;  sed 
simul  omnia  formata  protulit,  sicut  cantus  cum  voce 
simul  procedit.  Porro  quod  hoc  vel  hoc,  illa  vel  illa 
die  fecisse  legitur,  hoc  nostro  more  dicitur  :  a  qui- 
busminime  intelJigitur,  quod  omnia  simul  fecisse 
scribitur.  Nuilum  autem  hominum  scire  poase  puto, 
quantum  inter  creationem  angeloram  et  huiua 
mundi  tempus  defluxerit,  niu  cuiDensrevelaTerit;  * 
praesertim  cum  adhuc  tempus  non  fuerit ,  sed  enm 
islo  mundo  coeperil,  et  nihil  aliad  tempns  sit  nisi 
im  ac  noctis,  vel  aani,  ut  puta  veris,  aBslatis,  au- 
tumni,  hiemis  vicissitudo ;  vel  rernm  de  praeterifo  in 
praesens,  de  praesenti  in  futurum  transmukatio.  Om- 
.nia  enim  quae  Deus  creavit  in  aetemum  pernanere 


261 


HEXAEMERON. 


262 


credaiilar,  licet  alia  in  alia  permuleatur.  Etcum  hic  A  dum  quod  non  primus  dies,  sed  unus  dicatur,  quia 


mundus  vix  ante  sex  millia  annorum  formatus  sit, 
frivolum  videtur,  quod  angelica  natura  cum  eo  esse 
caeperil.  Igitur  angeli  diu  ante  hunc  corporeum 
mundum  in  beata  et  setema  vita  traduntur;  unde 
etiam  in  crealione  hujus  Deum  magna  voce  laudasse 
scribuntur.  Ad  Job  namque  Deus  creator  dicit,  cum 
ponerem  fundamcnta  terrs  et  cardines  orbis,  lau- 
davenmt  me  astra  matutina  et  jubilaverunt  omnes 
filii  Dei. 

Ei  diaii  Deus :  Fiat  lux,  et  appellavit  lucem  diem. 
Qaaeritar  utmm  Dens  aliquam  spiritualcm  vel  cor* 
poralem  Incem  fecerit ,  cujus  visione  angeli  frue- 
rentar  :  vel  afiquam  diem  formaverit,  cujus  prssen- 
tia  delectarenlur?  Sed  hoc  ab  intellectu  excludilur. 


angelica  natura,  quse  dics  vocatur,  sic  ab  aterna  die, 
Deo  inchoatur,  quod  nullo  iiue  terminatur.  Et  haec 
est  illa,  unus  dies  melior  in  alriis  Dei  super  millia» 
quia  profecto  particula  angelicas  vit®  melior  com- 
probatur,  quam  multa  millla  annorum»  quae  hio  in 
afflictione  peraguntur.  Quueritor,  cum  corporea  lux 
non  esse  in  coelo  dicatur,  cuuusmodi  splendor  an- 
gelis  lucere  credatur  7  et  utrum  illa  patria  obscura 
sit  et  angeli  in  tenebris  latere  arbilrandi  sinl?  Sed 
sciendum  est^  quod  innumerabilia  angelorum  sont, 
qai  singoli  hune  solem  septoplo  sua  clarilate  vin- 
canty  et  ineffabilem  splendorem  ab  seterno  reci- 
piunt.  Nam  eivilas  illa  non  eget  sole,  neqoe  luna, 
sed  Deos  omnipotens  lumen  ejus  est,  ciyus  pulchri- 


eum  intelligibile  meUos  insensibili  couniatur.  Brgo  B  ^^?^^®"^  »^^  «^^"°*  mirantur,  et  in  quem  angeU  de 


ipse  Deos  lux  idtelligitnr,  qoi  lox  vera  scribitur  : 
de  ciqus  visione  ita  angelica  natura  illuminatur,  ut 
hic  corporeos  dies  a  sole  illostratur.  Dicitur  itaque : 
Dixit  Deu$  :  Fial  lux  :  Hoc  est  per  verbum  suum 
Deas  locem  sose  sapientiae  angelicae  naturse  infudit, 
et  dein  adhuc  omnibus  creandis  scientiam  dedit.  Et 
facia  esi  lux.  Yera  quippe  lux  et  seterna  Dei  sapien- 
tia  lucidam  sapientiam,  scilicet  rationalem  intelle- 
ctum  condidit,  quem  angelicis  spirilibus  indidit; 
quo  creaturam  a  creatura  discemere  possint ;  sicut 
scriptom  est :  prior  omnium  creata  est  sapientia. 
Deos  itaqoe  dixit,  /iat  lux,  cum  angelos  luce  sa- 
pientiae  iUastravit.  Ipsa  est  enim  candor  lucis  seter- 
nae.  Facta  est  autem  lux,  cum  cognoverunt  Deum 


siderare  prospicere  praedieantur.  Si  aotem  hic  mun* 
dos  tot  solibos  illuminaretur,  quot  diebus  annos 
volvitor,  qua  gloria  potas  perornaretor?  et  revera 
si  ita  esset,  tou  illa  lox  iUi  superaa  luci  coUata  te- 
nebrse  essent.  Brgo  nulla  aHa  lux  vel  dies  ibi  cre- 
dltur,  quam  claritas  Dei  et  splendor  angelorom 
stque  sanctoram,  qui  ineffabiliter  vincont  omnem 
folgorem  visibilium. 

Quaerilur  etiam  quid  sit  regnum  coelorum,  vel 
quod  praemium  ibi  tribuatur  spirilibus  beatorum?  si 
ibi  amoena  loca  aut  splendida  moenia  sestimanda 
sint,  vel  vestes  pretiosse,  aut  variae  deliciae  ibi  prse- 
sentandae  sint  ?  Sed  cum  regoum  coelorum  non  aUud 
quam  pax  et  gaudium  legatur,  nulla  locorum  vel 


omnia  in  sapientia  jam  fecisse ,  quae  adhuc  fulura  C  aedificiorum  amoeaitas  aut  preliosisslmarum  rerum 


erant :  In  qoo  omnes  causas  et  raliones  reram  jam 
conspiciebant.  Et  vidit  Deus  quod  esset  bonum :  sci- 
Ueet  qaod  Greatorem  a  creatura  discernebant ,  et 
creataram  despicientes,  Greatorem  laudantes,  dili- 
gebant.  Et  divisit  lucem  a  ienebris :  Hoc  est  forma- 
tam  et  intelUgibilem  crealuramabinformatadiscre- 
vit,  dcm  ei  adhuc  creandse  scientiam  dedit. 

Appellavitque  lucem  diem,  et  tenebras  noctem- 
Hic  quseritur  utrum  ante  hunc  mundum  dics  vel  nox 
fueriot  qute  hoc  vocabulo  appeUata  sint,  ct  quae  sibi 
per  vices  successerint.  Sed  cum  anle  hunc  sensibi- 
lem  mandum  tempus  non  fuisse  comprobetur,  diem 
aotem  et  noctem  tempus  esse  non  duhitetur  :  non 
hic  temporaUs,  sed  setemus  dies  intelligi  nccessario 


corporaUum  vei  incorporalium  consuetudo  esse 
comprobatur ;  sed  sola  visio  omnipotentis  Dei  decla- 
ratur,  in  cujus  contemplatione  beati  aeteraa  pace  et 
pleno  gaudio  et  omni  abundantia  omnium  bonoram 
perpetualiter  perfruuntur,  et  perfruendo  semper 
insatiabUiter  sine  fine  saturabuntur.  Unde  et  vespere 
et  mane  hic  nominatur,  nox  autem  in  his  sex  diebua 
non  memoratur.  Quasi  enim  in  vespera,  sic  illa 
seteraa  dies  inclinat,  cum  angelica  natura  creaturam 
per  se  considerat.  Quasi  vero  in  mane  exsurgit, 
cum  in  laudem  creatoris  pro  mirabiU  creatione 
erumpit.  Quasi  aotem  dies  clarescit,  com  hanc  in 
verbo  Dei  per  ipsam  veritatem  aeteraaliter  sobsistere 
conspicit;  nox  vero  non  interseritor,  quia  iUorum 


monetor.  Angelica  quippe  natura  est  aeteraa  dies,  ^  scienlia  nulla  ignorantia  obtegitur.  Sacra  Scriptura 


qoam  fecit  Dominus,  in  qua  nos  laetabimur  et  exsul- 
tabimus,  quando  post  resurrectionem  aequales  an- 
gelis  erimos ,  et  Deom  facie  ad  faciem ,  sicati  est, 
videbimos.  Locem  itaqoe  Dens  diem  appellavit,  dom 
ipse  vera  lox  habitans  locem  inaccessibUem  et  sem- 
fdter&a  dies  angeios  luce  sapientiae  splendentes  cla- 
ritate  8ua  aeteraos  Sol  ot  hic  corporeos  sol  hunc 
diem  illuatravit.  Tenebras  qooque  noctem  appeUa- 
vil,  qoia  corpoream  ereatoram  adhuc  in  informi 
materia  lalentem  maxima  distantia  spiritoali  separa- 
vil.  Omnis  namqoe  corporea  crealura,  si  spirituaU 
comparatar,  jore  tenebrae  appellatur. 

Faciumqui  est  vespere  et  mane  dies  unus,  Notan- 


se  conformat  hominum  intellectibus»  ut  mater  infan- 
tiom  moribua  aut  veluti  cera  reversis  sigUloram 
impressionibus.  Materao  namqoe  incesao  com  tar* 
di»  ambulat,  cum  capadbus  ad  alta  volat ,  altito- 
dine  soperbos  irridet,  profooditate  attentos  ter- 
ret,  verilale  magnos  pascit,  affabiUtate  parvulos 
nutrit. 

Haec  ergo  una  die  Deum  cuncta  insimul  creasse 
sapientibus  narrat,  hasc  tardioribus  sex  diebus 
Deum  opera  sua  explevisse  commemorat :  a  capaci- 
bus  quippe  vix  inteUigitur,  quod  Deus  ona  die,  imo 
uno  ictu  ocuU,  omnia  insimul  creasse  legitur.  Ata^ 
dioribus  autem  facUe  capitur,  ut  pomum  fractom  a 


263 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPI>.  PARS  II.  -  UXEGKTICA. 


264 


parvulis  manditur,  quod  sex  dicbus  omnis  factura  A 
absoluta  tradilur.  Ergo  per  unam  diem ,  in  qua 
cuncta  creata  indicat,  lucidam  9ngelic2e  subslanliae 
naturam  insinuat,  quam  aetemus  sol  justitiae  suo 
splendore  irradiat.  In  qua  die  ipse  cuncta  condidit, 
dum  angclis  in  verbo  suo  cuncta  adhuc  creanda 
praenoscere  tribuit.  Per  sex  aulem  dies,  quibus  Do- 
minum  opera  sua  perfecisse  dicit,  perfectionem  tan- 
iam  faeturee  Dei  innuit,  quaniam  per  senarinm  nu- 
merum  exprimit.  Qui  in  numeris  ideo  perfectissi- 
mus  memoratur,  eo  qnod  suis  partibus  per  omnia 
compleatur.  In  unitatem  quippe  eC  binarium  et  ter- 
narium  solvitur,  et  ab  eisdem  in  integrum  reslitui- 
tur.  Unnm  enim  et  duo  et  tria  sex  faciunt.  Quam 
regulam  peritissimus  philosophorum  Plato  non 
ignoravit,  qui  ob  perfectionem  ejusdem  numeri  li-  q 
brum  suum  sic,  unus,  duo,  tres  inchoavit.  Per  uni- 
tatem  itaque  ipse  fons  et  principium  omniuro  rerum 
Deus  intelligitur,  qui  vere  solus  unus  esse  dicitur,  a 
quo  binarius  nascitur,  dum  spiritualis  creatura  ab 
eo  producitur,  a  quo  item  teraarius  gignitur,  dum 
corporeus  mundus  condilur.  Qui  numerus  replica- 
tur,  dum  omnia  ex  Fatre  per  Filium  in  Spiritu  san- 
cto  subsistere  inteliigibiii  nalurae  manifestalur.  Se- 
narius  ergo  numerus  consummatur,  dum  triplex 
factura,  scilicet  spirilualis,  sensibilis,  insensibilis^ 
a  triplici  factore^  Patre  videlicet,  et  Fiiio  et  Spirilu 
sancto  contineri  consideratur.  Unde  etiam  septima 
die  Deus  ab  operibus  requievisse  describitur,  quia 
post  perfectionem  Deus  a  creatura  sua  in  se  re- 
quiescere,  el  ipse  in  eo  solummodo  requiem  habere 
cognoscitur. 

CAPUT  V. 

Dixit  quoque  Deus  :  Fiat  firmamentum  in  medio 
aquarum,  et  ditndat  aquas  ab  aquis,  Et  factum  eft 
ita;  et  fecit  Deu$  firmamentum ,  et  voeavit  illud 
cailum,  Quod  totum  sic  iteratur  :  Dixit  Deus :  Fiat 
firmamentum,  id  est  in  verbo  suo  setemaliter 
constituit  fiendum.  Et  factum  est  ita  :  scilicet  in 
cognitione  angelica,  qui  videlicet  conspiciebant  jam 
in  verbo  Dei  subsistere,  quod  adbuc  futurum  erat 
in  re.  Et  fecit  Deus  firfnamentum,  postea  videlicet 
in  ea  forma,  qua  hodie  cernitur.  Et  vocavit  illud 
ccelum :  id  est  ab  hominibus  sic  appellari  docuit.  Et 
factum  esi  vespere ;  cum  angelica  societas,  quslux  D 
vel  dies  appellatur,  crcaluram  firmamenti  in  pro- 
pria  natura  consideravit;  et  factum  est  mane^  cum 
Creatorem  inde  laudavit.  Et  sic  factus  est  dies  se- 
cundus ,  cum  ab  eterno  die  Dei  de  lace  sapientiae 
angeliei  illustrantar  spiritus :  qui  ab  eo  dies  vel  lux 
denominantar ;  et  adhuc  condenda,  eis  per  ipsum 
revelantur.  Dixii  vero  Deus  :  Congregentur  aquas^ 
quassubcalosuntf  in  locumunum;  etappareaiarida. 
Factumque  esi  ila.  Congregataque  estaqua  in  locum 
unum,  ei  vocavii  Deus  aridam  lerram.  Hoc  eodem 
modo,  ut  superius,  interpretatur.  Dixit  Deus,  con- 
gregentur  aquas,  id  est  in  verbo  suo  ab  aetemo  eas 
congregandas  praefixit.  Factumque  est  ita^  scilicet 
natura  angelica  ita  fiendum  in  verbo  Dei  cognovit 


congregala  est  aqua ,  quae  apparuit  arida;  postea 
vldelicet  in  ea  forma,  qua  uunc  utraque  creatura 
producit  germina  vel  animalia.  Et  facium  est  vespe- 
re,  cum  ereatura  aquae  et  terrae  per  se  ab  angelis, 
qui  dies  nuncupanlur,  consideratur  :  Et  factum  esi 
mane,  cum  Creator  inde  laudatur.  Fitque  diestertius 
cum  ipsa  intelligibilis  nalura  a  Trinitale  illustratur; 
et  ei  singula  condenda  praemonstrantur.  Sic  quoque 
de  cseteris  diebus  sentiendum.  Notandum  autem, 
quod  septimae  diei  mane,  et  non  vespere,  ascribitur ; 
et  in  hac  die  Deus  requievisse  dicitur  :  quia  nimi« 
rum  omnis  creatura  mane  per  exordiam  ab  aetemo 
die  Deo  habuit;  sed  uullum  vespere  alicujus  finis 
habebit,  et  per  septiformem  Spiritum  factore  soo 
aeternaliter  requie&cit.  Sacra  Scriptura  Deum  omnia 
insimul  creasse  affirmat,  et  ecce,  eum  sex  diebus 
opera  sua  consummasse  denuutiat.  Omnia  eum 
simui  crcasse  in  veritato  accipitur.  Sex  aatem 
dieruro  distribulio  nihil  aliud  intelligitur,  quam 
quaedam  discretio,  vel  quidam  rerum  ordo  contexi- 
tur ;  cum  quaeque  creatura  ab  alia  vel  aCreatore,  in 
intellectu  angelicae  ralionis  discemitur  :  unde  et 
vespere  et  mane  interseritur.  Vespere^  cum  creatura 
in  sui  nalura  ab  angelis  conspicitur ;  mane,  cum 
Creator  inde  laudibus  extollitur.  Dies  autem  ideo 
nominaatur,  cum  ab  ipsis  cuncta  in  Verbo  Dei  con- 
templantur. 

Primo  itaque  lux  in  ordine  ponilur,  quae  dies 
etiam  nuncupalur,  el  angelica  substanlia  declaratur ; 
quaeque  a  luce  aeternae  sapientiae  illustratur.  Secundo 
firmaroenturo  locatur,  a  quo  hic  corporeus  mundus 
inchoatur.  Tertio  species  maris  et  terrae,  in  qua  non 
realiter,  sed  potentialiter  herbaram  et  lignorum 
natura  formatur.  Quarto  »ol  et  luna  cum  sideribus 
in  igneo  elemento,  potentialiter  quidem,  locantur. 
Quinto  de  humido  aere  volatiiia,  de  aqua  vero  nata- 
tilia,  iterum  potentialiter  educuntur.  Sexto  de  terra 
animalia,  cum  homine  nihilominus  potentialiter, 
proferuntur.  Qui  ordo,  quia  ab  angelica  natura,  quae 
dies  dicitor,  in  verbo  Dei  per  senarium  numenim 
discernitur ;  recte  idem  dies  sexies  repetitus  descri- 
bitur.  Quem  eumdem  septimum  Dominos  benedicit, 
et  in  eo  requiescit  :  quia  angelicam  naturam  Domi- 
nus  septiformi  Spiritu  replens  sanctificat,  atque  eam 
in  se  requiescere  praestat.  Haeccunctasicintelligen- 
da,  sequens  Scriptura  manifestat. 

Hie  est,  inquit,  liber  generationis  coeli  ei  ierras  in 
die;  quando  fecit  Deus  coflum  ei  ierram,  ei  omne 
virgultum  agri,  aniequam  oriretur  in  ierra.  Hoe 
utique  de  iUa  una  et  aeteraa  die  dicitur,  in  qua 
omnia  insimul  Deos  creasae  scribitor.  Brgo  stcot 
homo  ad  similitodinem  Dei  conditur;  ita  etlam  isti 
temporales  dies,  ad  similitudinem  illoram  sex,  vel 
potius  septem,  iu  verbo  Dei  aetemaliter  manentium, 
creati  dicunlur ;  et  omnia  etiam  in  hoc,  in  mundo, 
formata  ad  simililudinem  formaram  in  Deo  consis- 
tentium,  creala  non  absorde  dicnntor. 

Abhinc  jam  series  corporeae  creaturae  texitur,  ubi 
fons  erumpens  de  terra,  totam  terram  irrigasse;  et 


itio 


DE  DECKM  PLAGIS  .EGYPTl. 


i6C 


Deus  honilnem    formassc ,  et  paradii^um  plantasse  A 
assehtur ;  et  animanlia  ct  ligna  dc  lcrra  produxisse 
legilur. 

Qua  aulem  die  hebdomado},  vcl  quo  ordinc,  ulrum- 
ne  una  die  vel  pluribus,  cuncta  in  specics  formavc- 
ril,  ignoratur.  Sed  prius  fscta  mundi  machina  cum 
luminaribus ,  deinde  in  primis  hominem  in  boc 
muudo,  ut  puta,  dominum  mundi;  ct  ejus  hnbila- 
lionem,  scilicet  paradisum,  fecissc  ;  deindc  ad  ejus 
subjectionem ,  aGimantia  volucrum,  piscium  el  bc- 
sliarum,  et  eorum  viclum,  videlicct  herbas  ct  arbo- 
rcs,  produxisse  pulatur.  Quse  cuncla  roox  creata,  ad 
homiaem  ducla  leguntur  :  post  quse  et  mulier  for- 
inata,  ct  cuncta  ei  subjecta  referunlur.  Ulrum  vero 
liomo  diutius  in  paradiso  manserit,  dubitatur ;  licet 
muUo  tempore  inibi  habitasse  a  plai*ibus  astrualur.  o 
Igitur  in  his  aeternis  sex  diebus  Deus  cuncla  causa- 
iiler  creavit,  el  ab  omni  opere  in  seplimo  requicvil. 
\a  istis  autem  temporalibus  omnia  temporalia  et  cor- 
poralia  rcaliter  per  species  el  formas  fecit;  legem 
crcscendi,  permanendif  alia  ex  se  gignendi  dcdit.  Kt 
Iia^c  cuDCta  Filius  cum  Patre  usquc  modo  opcralur  : 
pcr  quem  adhuc  omnis  corporca  crcatura  in  melio- 
r«!m  statum  Iransformatur. 

CAPUT  VI. 
De  Incarnationc  CkrisU, 

IngressaSapientiaDei,  octavo  Kalendas  Aprilis,  in 
uterum  B.  vir^inis  Maria;,  anno  ab  originc  mundi  qua- 
ter  millesimocenlesimo  octogesimo  quarto,  octavi  ma- 
gni  paschalis  c>cIiquingentesimo  tertio  decimo,  Octa- 
viani  Augusti  quadragesimo  secundo ,  cycli  solaris 
oclavo,  cycli  decennovenalis  octavo  decimo,  cycli  lu-  ^ 
naris  quinlodecimo,  indiclionesecundcconcurrenti- 
bus...  Epactis  sepleniSf  feria  sexta,Iuna  decima.anno 
ctiam  aetatis  ejusdem  virginis  duodecimo.  In  quo 
ulero  corpus  suum  per  novem  menses  et  sex  dies, 
id  est,  per  quadragies  sexies  senos,  hoc  est  per  du- 

(110)  Mendum, 


centos  septuaginla  sex  dies  a^difieavit.  Hoc  enim 
tcmpus  compulatur  ab  oclavo  Kalendas  Apriiis 
quando  conceplus  est,  usque  ad  octavam  Kalendas 
Jannarii,  quando  nalus  fuil  Christus.  Katus  estergo 
vii  Kal.  Januarii,  indiclionc  icrtia,  dominica  vcl  in- 
fra,  noctc.  A  qua  nativilale,  dic  octava  circumcidi- 
lur,  et  die  quadragesimo  in  tcmplo  praesentatur.  In 
quo  lcmplo  duodennis  adolcscens,  sapientes  inlerro- 
gans  invenitur;  el  anno  vicesimo  octavo  <'H0),  el  ter- 
lia  Chrisli  dic  tricesimi  anni  a  Joanne  baplizalur,  et 
triccsimo  tcrlio  anno  ct  dimidia  oclava  Kal.  Aprilis, 
qua  die  conceplus  fuerat,  a  Juda^is  comprchenditur : 
quorum  lingua  primum,  hora  tertia  crucifigilur,  et 
scxla  per  roilites  in  crucc  sustollitur.  In  qua  cruce 
per  tres  horas,  id  est  sextaro,  sepliroam  et  octavam, 
fuit,  atque  hora  nona  exspiravit.  A  qua  hora  usque 
ad  diluculum  resurrectionis  sunt  quadraginta  horae, 
ipsa  quoque  hora  nona  connumerata.  His  enim  horiB 
corpus  Chiisti  exanime  jacuit,  quod  posilum  est  iu 
sepulcro  vesperi ;  in  quo  per  triginta  scx  horas  re- 
quievit.  Resurgens  aulem  diluculo,  prima  Sabbali 
pcr  quadraginta  dies  in  terris  conversatus  cst,  ubi 
voluit ,  et  quomodo  voluit.  Quadragesimo  vero  die, 
videntibus  apostolis  suis,  coelos  ingressus  est,  alque 
in  dextera  sui  Palris  resedit.  Unde  die  abascensione 
decima  Spirilum  sanctum  super  aposto!os  misit. 
Qua  die  factus  cst  homo  primus,  eadem  die  conce- 
ptus  est  homo  secundus.  Sexta  enim  die  et  homo  vc« 
lus  factu^  est  in  paradiso,  et  homo  novus  conccptus 
in  ulero  Virginis.  £l  qua  hora  terrenus  homo  invasit 
pomum ,  humanum  genus  interempturus ;  cadem 
hora  toleravit  crucem  et  mortis  amaritudinem  cocle- 
stis  homo,  universum  mundum  redeaoiplurus.  Ergo, 
ut  videtur,  eadem  die  et  homo  obcdiens  cum  latronc 
in  paradisum  reverlilur  :  et  homo  inobedieus  cum 
muliere,  suae  damnalionis  exsiiium  inlrare  compel- 
litur. 


DE  DECeM  PLAGIS  ^GYPTI 

SPIRITUALITER. 

lEx  codice   ms.   inciyt»   Carthusiae   Gemnicensis  in   Austria   communicavit  vencrabilis   P.    Leopoldus 

WydemanDy  ejusdem  asceterii  bibliothecarius.  Edidit  D.  Bernardus  Pezius  Thesauri. 

Anecdot.  t.  II,  parto  I,  p.  89.) 


Prinaa  plaga  J^gypli  erat  aqua  in  sanguinem  ver- 
sa«  in  qua  infantes  Hebrseorum  necaverunt ,  et  pi- 
sces  ejus  moriui  suut.  Secunda  rana)  dc  rivis  et 
paludibus  educlae,  replentes  superficiem  illius  terrse. 
Tertia  cyniphes,  id  est  hirciniB  muscse,  ignitis 
aculeis  homintbus  et  jumentis  permoleslse,  de  pul- 
vere  terrae  producta;.  Quarta  cynomyia ,  id  est  ca- 
niua  musca  vcl  potius  coenomyia,  id  cst  omne 
Patrol.  CLXXIL 


D  genus  muscarum  tcrram  et  aerem  replenlium.  Coe- 
nos  quippe  commune  dicitur,  unde  et  coenobium 
communis  vita  appellatur.  Quinta  plaga  erat  pesti- 
lentia  animalium.  Sexta  :  vcsicse,  pustulae,  ulcera 
de  cinere  fornacis  facta .  Septima  :  tonitrua ,  ful- 
gura  ei  grandincs  omnia  caedentes.  Octava  locustae  et 
bruchi,  qui  reliquias  grandinis  in  herbis  et  arbori- 
bus  vastaverunt.  Nona  :  tcnebrae  palpabiles  per 

9 


261 


ilONORII  AUGUST04)UxN.  OPPi  PABS.  II.  —  EXKGKtlCA. 


208 


Iriduum.,  in  quibus  horribiles  iraagines  quasi  som-  A      Tonitrua  vero  sunl  minae  potenlum,  fulgura  ter- 


nianlibus  apparebanl,  qujceos  dcterrebanl :  ubiau- 
tem  filii  Israel  eranl,  lux  eral,  et  L®  plaga;  cos  non 
langcbant.  Deciraa  plaga  crat  :  quoJ  f  rimogcnila 
ililgypti,  id  est  :  Omnes  haeredcs  sinl  occisi,  et  dii 
eorum  contrili. 

Hae  aulem  plaga;  lestcCoraelio  el  Orosio  quinquc 
annis  conligerunt,  scilicet  singulis  annis  duae  :  posl 
unamquamque  enim  plagam  spalium  pci^nitenliaj 
dabatur,  scd  rege  indurato  iterum  plaga  iuferebalur. 
Sed  quia,  Aposlolo  scribente,  hsec  omnia  in  figura 
contingebantillis;  eteodem  asserenlc,  lcx  spiritualis 
est,  videndum  quidnam  spiritualiter  significcnt. 

Pharao,  quod  dicilur  denudam  vel  dusipans^  est 


rores  perseculorum,  grandines  rapina»  praidonum  ; 
quae  singula  Jiigyplios  percutiunt ,  dum  mundanos 
advcrsilalibus  allligunt. 

LocUrStce  aulcm  ^[.hruchi^  qui  vircnlia  llorum  cor- 
rodunt,  sunt  bilingues  et  dctractores  ;  quimalis  coU 
loquiis  bonosmorcs  bona  incipientiumcorruvnpuul. 

Tenehroi  vero  palpabiles  sunt  iufideles,  qui  multos 
a  luce  verilalis  seducunt  ad  tencbras  erroris :  in  his 
tencbris  horribiles  imagincs  apparent,  qui  cos  de- 
terrent;  quia  quaedam  monslruosa  de  futuris  sup- 
pliciis  imagiuanlur,  de  quibus  merito  talia  crcdenlos 
terrcantur.  Porro  lux  ibi  luccl,  ubi  filii  Israel  sunt ; 
quia  liliis  lucis  gaudia  eelerna;  elarilatis  patescunl. 


diabolus,  qui  hominem  gloria  immorlaliUilis  denu-  ^      Primogenita  autem  .l^gypli,  quod  haeredes  sunt, 


davit,  et  eum  in  variis  erroribus  dissipavit.  Hujus 
regQUm  esl  jEgyrtus,  quod  sonal  tenehrce  vel  tribu' 
latiOy  et  sunt  ignoranlia,  infidelitale  et  peccalis  le- 
nebrosi,  Iribulanles  eos  qui  sunt  bonis  operibus  de- 
dili.  Porro  Pbarao  non  est  nomen  homiuis,  scd  di- 
guilatis,  sicut  apud  uos  reges,  Aug^  sti  appcUanlur, 
oum  pvopriis  nominibus  censeanlur  :  ille  autcm 
Pharao  qui  in  isari  submersus  est ,  Ceucris  dictus 
cst.  PlagsB  .'Egyptiorum  sunt  percus.sioiies  pcccato- 
ruro. 

Aqua  .Egypti  est  sapientia  hujus  mundi ;  pisces 
in  tluctibus  vagi  sunt  philosophi  in  mundanis  cu- 
riosi.  H»c  aqua  in  sanguinem  vertitur,  et  pisces 
ejus  moriuntur,  dum  ssecularis  sapientia  in  peccatis 


amatores  sunt  mundi  :  qui  quasi  .Egyptum  ha»rcdi- 
lant,  dum  solum  hunc  mundum  dmant.  Sed  primo- 
genita  i£gypti  perculiunlur,  dum  nmatorcs  mundi 
ab  hac  vila  per  morlem  lollunlur,  cl  {Blernis  sup- 
pliciis  tradunlur.  Dii  quoque  eor  um  damnantur,  dum 
pra^Iati  corum  cuni  ipsis  aetcrnis  pccnis  depulanlur. 
Hoc  etiam  in  nobis  intelligitur.  Spirilus  et  anim^e 
parcnles  nostri  sunt,  filii  sunt  virtulcs  :  inter  quas 
primogcnitus  csl  fidcs,  quie  regni  Chrisli  cril  ha^es ; 
quem  angelus  percutiens  occidit,  dum  haeresis  per 
diabolum  invenla  tidem  in  anima  exstinguit^  ne 
hasres  regni  Patris  csse  possit. 

Harum  decem  plagarum  medicina   sunt   decem 
prrccepta  in  duabus  lapideis  labulis  scripla.  In  una 


animas  obHgat,  et  suos  seclalores  morlifical ;  san-      labula  erant  tria  qua;  pertinent  ad  dilectionem  Dei ; 

^..lo    ^».C«M    wAAAnln    Biyvniti/tnl      iit   c/ii.«Kiliir.  .    t  ih/Hi*/i    «iitf    ^    !  ^.        _1.   . • •* .      _    1      .1*1 •! 


guis  enim  peccala  significal,  ut  scribilur :  Libera  nie 
de  sanguinibus  (Psal.  l),  id  esl  peccalis.  Infantes 
Hebraeorum  ab  Jlgyptiis  in  aqua  necati  sunt ,  id  est 
simplices  in  fide  ab  erroneis  gentilium  libris  seducli. 

Ranas  aulcm,  qusc  in  paludibus  coaxant,  sunt 
poelae ,  qui  in  cceno  luxuriaj  sordida  facta  priorum 
clamant.  Hac  plaga  .Egyplus  percutitur,  dum  ho- 
lum  doclrina  cor  mundanorum  subvertilur. 

Cyniphes  vero  pungentes  ignitis  stimulis  sunl  in- 
quieti,  qui  feruntur  variis  desideriis  :  qui  cyniphes 
de  pulverc  terra!  procrcati  sunl,  quia  inquicti  lcrre- 
nis  desideriis  tanlum  dediti  sunt.  Ilircis  maxime 
inhiercnt,  quia  hi  pracctpue  felori  libidinis  iasidcnt 


in  altera  scptcm,  quae  pcrtinent  ad  dileclionem 
proximi. 

Primum  pra»ecplum  cst  :  Vnum  Dcum  adora^ 
quod  pertinct  ad  Patrem. 

Sccundum :  yon  assumcs  nomcn  Dcitui  in  vanumj 
id  cst  non  pcrjurabis,  quod  pcrlinet  ad  Filium. 

Terlium  :  Sunctifica  dicm  Sabhatiy  id  est :  Unum 
diem  in  hebdomada  ab  operibus  corporisrequiesce, 
et  Dco  vaca,  quod  pcrlinct  ad  Spiritum  sanctum. 

Quarlum  :  Uonora  patrem  et  mairem, 

Quintum  :  iVo«  occides,  subaudi  :  nec  manu,  ncc 
liogua,  nec  corde. 

Scxtum  :  yon  mwchabcris  :  subaudi,  nec  facto, 
nec  consilio ,  ncc  voluntate. 


Hac  lcrtia  plaga  hi  percutiuntur,  qui  Spirilum  san 

ctum  non  habent,  qui  in  Trimtale  tcrtia  Persone  p      Septimwn  :  l^on  furtum  facics 

Oclavum  :  ^on  /alsum  tcstimonium  dices. 


scribilur. 

Cynomyia  aulem  musca  canina  hacrclici  sunl,  qui 
more  canum  contra  catholicos  indiscrele  latrant ;  et 
inslar  muscarum  importunis  disputalionibus  rcpulsi 
advolant.  Multigenacmusca^multimodae  sunt  hxTCses, 
quae  mullis  modis  catholicos  inquielant,  ct  dum 
sanis  sententiis  abiguntur,  iterum  eos  imp-ignant. 

Pestilentia  vero  animalium  est  rcproba  vita  car- 
nalium,  qui  dum  bestialiier  vivunt,  carnali  vila  pu- 
trescentcs  quasi  pestc  intcrcunt. 

Vesicm  autem  scalaiucntes  et  pustuloe  buliientes, 
et  ulcerum  incendia  de  favilla  fomecis  formata,  sunt 
invidi^  inusandL,  odio  plcni ;  qui  ira  et  odio  feriunt, 
et  pdr  hotBicidia  antmarum  ulcera  contrahunt* 


Nonum  :  yon  concupisce^  rem  proximi  tui, 

Decimum  :  Aow  desideres  uxorem  aUerius  nec 
omnia  quw  illius  sunt, 

Haec  idco  denario  numero  continentur,  quia  ij)se 
est  limes  omnium  numerorum  :  cl  ideo  pro  mercede 
dabitur  in  vinca,  id  cst  in  lege  Domini  laboranti- 
bus,  quae  est  tinis  operum  nostrorum.  Quem  dena- 
rium  ternarius  et  septenarius  corapleclilur;  quia 
lernario  fides  Trinitatis ,  septenario  vero  operatio 
innuitur  :  qua;  utraque  in  gemina  dilectione  per 
septem  dona  Spiritus  sancti  in  his  septem  diebus 
complenlur.  Tabulae  autem  lapideae  legis  designanl 
dura  corda,   quae  noluerunt  dilectionem  recipcrc. 


i69  EXPOSITIO  IN  PSALMOS  SELECTOS.  270 

U\  voro  ideo  in  igne  datui*,   quia  praevaricatores  A  dida  apparuit,  quia  observalores  legis  ul  so\  fu!- 
legis  igni  tradunlur  :  facicsauteni  legislaloris  splen*      gefount.  Amen. 


SELECTORUM  PSALMORUM 

Exposmo 

Ex  inedito  ejusdem  amplissimo  Coinmentario  in  Psalmos  excerpta. 

Ex  codice  ms.  inc:yt9B  CarthusNe  GemnieeRsis  in  Auslria  publici  juris  fccit  veaerabilis  D.  P.  Leopoldus 

Wydeniano,  ibidem  biblioihccarius.  Edidit  D.  B.  Pszius  Tkeianri  Anecdot. 

lom.  H,  parie  i,  pag.  95.) 


AUCTORIS  DEDICATIO 

(111)  Cbrisliano  Falri  verbo  et  exeraplo  rclucenli  ut  speculum,  commissum  gregem  ad  pascua  vila?  per 
arclura  callem  ducenti  Honorius  devolus  Chrislo  servienlium  servus,  devota;  orationis  affectus,  qua- 
lenus  cum  apparuit  Priuccps  pasloram^  supcr  omnia  bona  Domini  consliluatur  in  tabcrnaculis  ju- 
storum . 

Studium  tuura,  vencrande  Patcr,  flagrans  in  Scripturis  ardcnler,  ad  opus  quod  jubes  aggrcdi  accendit 
auimum  meum  vehemcnlcr,  et  cymbam  ingenioli  mei  impcllit  in  pclagus  intransnavigabile,  scd  tamen 
flatu  Spiritus  sancti  ac  remis  orationum  tuarum  aiiquando  transmeabiie.  Valido  siquidera  impulsu  clia- 
ritatis  urgcs  mc  subirc  pra}.;Iarnra  otius  fralernnD  utililalis,  reduadantiam  vidclicet  superna>  dulccdinis 
in  P:^lmis  clausam  stylo  reserare  ;  ac  squalcnti  vase  dulcem  Spirilus  sancti  polura  silicntibus  juslitiara 
propinarc :  qnatcnus  ih  qui  psalmos  jugiter  ruminant,  eximiam,  superni  ncctaris  suavitatcm  intcriori  palalo 
sapiant;  ne  forte  eis  e(rlesiia  vcrba,  ut  insipida  aqua  dc  ore  profluant,  aut  ut  iist.ihe  in  organis  inancm 
souum  cmillant.  Cujus  ardui  operis  dum  penso  magnitudinem,  perhorresco  :  dum  vcro  in  co  perpendo 
gralia?  pleniludincm,  dc  injuncto  munere  hilaresco;  conlidens  mc  omnium  cralionibus  sublevari,  qui  meo 
potuerint  labore  in  scripturis  adjuvari.  IIoc  igitur  opus  nomini  tua;  dignitatis  dcdicclur,  ac  per  tc  ulililali 
tidelium  publicelur. 

Psalterium  Gallicum  autem,  nou  Romanum,  explanabiraus ,  quia  in  nostris  Ecclcsiis  illud  psallimus. 
Est  autem  Gallicura  Psalleriura,  quod  a  sepluaginta  Interprelibus  esl  Iranslalum  :  Romnnura  auleni 
quod  a  Symmacbo,  vcl  nescio  a  quo  alio  esl  inlerprclalum.  Sunt  enim  sex  translationes  ab  Ecclesia  re- 
ceptae,  videticet  septua{[inta,  Tbeodolionis,  Symmachi;  AquilsD,  ct  quinta  editio  cujus  auctor  ignoratur,  et 
S.  Hieronymi.  Nos  autem  septaagiota  Interpretum  translationem  tractabimus,  el  ubi  opus  fuerit,  de  aliis 
asssuraemos. 

Quid  sit  ct  unde  dlcatur  Psalteriumt  B                    Quol  ad  logicam  pertineaf, 

Mulla  suDt  indoctis  de   Psallerio   dicenda;   scd  Philosophia   cst   amor  sapientisc;    philo   quippe 

pauca  doctis  summatiro  styk)  pcrslringenda.  Psal-  rt wor,  sophiadicilur  «o/;i^w/ia  .-hajcdividiturin  trcs 

lerium  eat  musicum  instrumenlum ,  decem  chordis  parlcs,  in  physicam,  ethicara  ct  logicura;  id  est  in 

dislealum,  triangulum,  in  modum  deli»  litteraB  for-  naluralcni ,  moralem ,  rationalem.  FMiysis  nanique 

matum,  et  dicilur  Hebraice  nabla,  et  Latine  orga-  natura,  elliys  mosy  loys  ratio  dicitur.  Ad  physicam 

uum,    inferius  latuni ,  superius   concavum  :  quod  perlinet  Genesis,  qux  dc  naluris  loquilur ;  Epistola^ 

iorerius  percussuffl,  supcrius  reddit  souum.  Ab  hoc  Pauli   ad  ethicara    pertinenl ,    quae   de    moribus 

inslrumento  hic  libcr  Psalterium  cognomiralur,  et  tractant  :  Psalterium  ad  logicam,  qua;  et  thcorica 

.lymni  in  hoc  instrumento  decantali,  psalnii  dcno-  dicitur,  eo  quod  de  ratione  divinae   scicnlix  me- 

iBinanlur.  Quod  autem  apud  nos  sunt  rhythmi  sci-  niorat. 

iicct  cantus  cerlo   syllabarum   numero   compositi,  Traditur  aulcm  quod  Psalterium  in  quinque  dic. 

tidibus  citharx  apli :  hoc  sunt  apud  Hebnros  psalmi  bus  a  DaviJ  sil  edilum  ;  el  in  quinque  libris  disltn- 

metro  vario  compositi,  chordis  PsaUerii  apli.  Signi-  tura,  pcr  (luinque  raillia  annorura,  per  quinque  vul- 

ficat  aulem  modulatio  canlus  conteraplationera,  ipsi  neraChrisli  rcdemplum. 

vero  psalmi  bonam  actionem.  Idco  autem  mysteria  C        De  iitulo,  intcntionc,  matcria,  ct  auctore. 

hujus  libfi  sunt  per  involucra  et  aenigmata  tccta,  ne  Titolus    libri  hujus  est  liber  hymnorura  :  hym- 

vilescerent  omnibus  aperta.  nus  est  laus  Dei  mctrice  composiia.  Omnes  quippe 

ilii)  Rubrica  codicis  Mellicensis,  sacculo  xiii,  ab      supra  primam  quinquagenam  Psaltcrii,  »  Beatus 
Ouonc  de  Veldsperg,  priore  MelliceBsi  exarati,  est      vir.  Patri  verbo  et  exempto,  •  etc. 
baec  :  Ineipit  Liber  Honorii  ad  Chunonem  abbaiem 


271  HO^ORIl  AUGUSTObUN.  OPP 

psalmi  ia  Hebraea  lingua  cerlo  metro  decurrunt :  A 
^ed  hoc  translatores  propter  simplices  minime  ser- 
vare  curarunt.  Titulus  aulem  dicitur  a  Tilane,  id 
est  a  sole  :  quia  sicut  sol  oriens  mundum  illumi- 
nat,  ila  tilulus  sequcns  totum  opus  illustrat.  Inti- 
tulatur  elitfm  liber  Soliloquioinim  de  Chrislo,  quia 
absquc  persona  loquitur  de  toto  ChristO;  scilicet  de 
capitc  et  corpore. 

Intentio  lotius  libri  est  nos  hortari  per  imitatio- 
nem  Christo  conformari  :  ut  per  ipsum  redeamus 
ad  summam  gloriam,  qua  per  Adam  perdita  veni« 
mus  in  summam  miseriam. 

Maleria  esl  Christus  et  Ecclesia,  Iheorica,  id  est 
divincc  scieDliiC  supponilur  :  uliiilas,  scirc  vilia 
cavcrc,  bona  agcre;  finalis  causa,  adeptio  vilaj 
ajleraa».  B 

David  rex  ct  propheta  omu'  s  psalmos  Spiritu 
sancto  atHatus  de  Christo  et  Ecclcsia  coraposuit,  ti- 
tulos  quasi  quasdam  claves  npposuit  :  quia  sicut 
janua  clave  aperilur,  ita  litulo  intelleclus  psalmi 
rcseratur.  Quod  quidam  psalmi  sub  nomine  Asaph^ 
Idithun^  Eihan  vel  aliorum  iolitulentur,  non  ideo 
fil,  quia  ipsi  eos  edidcrunt,  scd  ut  interprclatio 
nominum  illorum  dcnotelur.  Quod  autem  quidani 
noniinibus  A(jgaii  ct  Zacharite  inscripli  sunl,  qui 
long^  post  David  fuerunt;  declarant  minifcslam 
sancli  Spiritus  inspirationcm,  cui  omnia  futura  sunt 
pra^sentia. 

Qui  el  nomen  Josiae  regis  longe  anle  pra^Jixit,  et 
fulura  Christi  mysteria,  ut  postca  conligerunt,  in 
psalmis  descripsit.  Porro  trecenti  viri  fuerunl  ordi-  ^ 
nati  ad  modulandum  hoc  opus  ante  arcam  Domini, 
(luibus  quatuor  prajcentorcs  pncerant,  Asaph,  Idi- 
ihun,  Ethan  ct  Hcman;  unde  cl  quidam  psalmi  eis 
atlilulantur. 

De  ordinalionc  psalmorum. 

Psalmi  non  ordinatim,  sed  sparsim  stint  a  David 
conscripti.  Post  incensam  autem  a  Chaldipis  legem 
Esdras  prophcta  novas  Htteras  invenit,  leg3m  re- 
novavil,  psalmos  in  unum  volumen  redegit,  ordi- 
nem  ob  cerlas  causas  dedit,  tilulos  ((uasi  claves  ad 
reseranda  occulta  mysteria  affixit.  Tradilur  namque, 
quod  David  in  primis  Benedktus  Dominus  Deus 
meus  edidcrit ;  sed  Esdras  propter  mystcrium  Bea- 
tus  vir  primum  d^^inde  caeleros  in  ordinc  sequcnlcs 
posueril.  D 

Dc  fornia  sive  /igura  psalteriL 

Psalterium,  quod  Christum  et  Ecclesiam  concinit, 
forma  sua  corpus  Christi  exprimit.  Dum  enim  infc- 
rius  percutitur,  supcrius  resonat  :  et  corpus  Chrisli 
dum  ligno  crucis  tuspendilur,  divinitas  permiracula 
resouat.  Della,  ad  cujus  formam  Psalterium  lit, 
quarta  liltcra  in  ordine  alphabeti  notatur,  et  corpus 
Jhristi  quatuor  elementis  compaginalur  :  sivc  Ec- 
clesia,  qua;  esl  corpus  ejus,  quatuor  Kvangeliis  iidi- 
ticatur. 

Exprimit  etiam  Psallerium  formam  hominis,  qui 
conslat  ex  superiori  et  inferiori,  corpore  videlicet  et 
anima  :  qui  debet  inferius  percutere,  id  esl  corpus 


PARS  i(. 


EXEGETICA. 


rri 


suum  jejuniis  et  oralionibus  ailligere,  ut  sic  supehus 
possitdulce  melos  Deo  rcddero  ;  jufita  illud  :  Carnera 
macerant,  Spiritum  roborant.  Quod  lil  in  triangulo 
Psallerio,  hoc  est,  in  confessione  Trinitalis  :  ct  in 
decem  chordis,  id  est  in  dccem  pra^ceptis  legis. 
Chorda  exsiccatur,  torquetur,  extenditur :  ita  debct 
homo  a  carnalibusconcupisccntiisexsiccari,  virtuti- 
bus  torqueri,  charilate  extendi,  quia  nulla  opcratio 
valet  sine  charitate ;  ut  illud  :  Si  distribucro  omnes 
facultatcs  meas,  etc. 

Decem  chordse,  quse  in  Psalterio  extenduntur, 
sunt  decem  praecepta  legis,  quse  per  Christum  tra- 
duntur.  Decem  in  quinque  eV  quinque  resolvuntur 
ct  quinquc  sensus  in  corpore  CUrisli  gcminali  rope- 
riunlur  :  per  quos  dcccm  chord»  dulciler  rcso- 
nanl,  dum  decem  praicepla  opcribus  rcpra.»scn- 
tant.  Unde  licct  Fsallerium  prouno  volumine  com- 
putctur,  tamcn  in  quinque  incisionibus  ({uasi  quin 
que  libris  distinguelur.  Qui  gcmiuantur,  cum  de 
Chrisli  divinitate  et  humanitale,  vel  de  Christo  et 
Ecclcsia,  vel  de  activis  ct  contemplalivis  intelli- 
ganlur. 

De  numero  psalniorum. 

In  Psalterio  ccntum  et  quinquaginta  psalmi  scri- 
bunlur  :  quia  sicut  olim  diluvio  centum  quinqua- 
ginta  dicbus  mundi  scelus  diluitur,  sic  crimen  pa:- 
nilcntis  Ecclesiffi  ccntum  quinquaginta  psalmis  un- 
dis  lacrymarum  abluitur.  Unde  quinquagesimus 
psalmus  pro  poenilcntia,  ccntesimus  pro  judicio, 
ccntesimus  quinquagesimus  pro  laudc  pouitur  : 
quia  nimirum  qui  hic  pa^nitet,  judicium  cvadet,  el 
ad  pcrenncm  laudcm  per  Christum  pervenict. 

De  mysterio  psalmorum. 

Hic  liber  scribit  de  capile  et  corpore  et  singulis 
mcmbris,  id  est  de  Chrislo,  et  Ecclesia,  et  singulis 
electis.  Undc  aliquando  caput  Christi,  id  est  divi- 
nilas;  Mliquando  caput  Ecclesiie,  id  est  humanitas; 
aliquando  corpus  Christi,  id  est  tola  Ecftlesia  ;  ali- 
quando  Ecclesia  hic  in  tcrris  peregrinans;  ali- 
quando  Ecclcsia  cum  Christo  in  coclis  regnans ; 
aliquando  sanum  membrum,  id  est  justus ;  ali- 
quando  membrum  a?grotans,  id  est  peccator  lo- 
quitur  :  et  indo  est,  quod  personic  in  psalmis  ita 
varienlur. 

Spiritus  sanclus  de  capite  loquitur ,  uti  ibi  : 
Beatus  vir,  id  est  Christus,  gui  non  abiii  (Psal. 
i),  etc.  caput  dc  seipso  loquitur,  ut  ibi  :  Ejo 
autem  consiiiutus  sum  rcx  ab  eo  (Psal.  ii),  ctc. 
Spirilus  sanclus  loquilur  dc  corpore,  ut  ibi :  Astilit 
regina  a  de.vtris  luis  [Psal.  xliv),  ctc.  Corpus  dc 
seipso,  ut  ibi :  Dico  ego  opera  mea  regi  {ibid.)^  elc. 
Membrum  sanum  loquilur  ut  ibi  :  Cu^todi  animam 
meam,  quoniam  sanctus  sum  (Psal.  lxxxv),  etc. 
Membrum  aegrotum  ut  ibi  :  Miserere  mei,  Dominc, 
quoniam  infirmus  sum  (Psnl.  vi). 

Undc  psalmi  a  fidelibus  decantati  tam  vivis  quam 
dcfunclis  prosunt,  sicut  escae  solo  ore  sumptae  omni- 
bus  membris  proficiunt  :  quia  pcr  verba  Spiritus 
sancli  tam  defuncti  quam  vivi  in  lib.^o  viico  scribentur 


^ia 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS  SELECTOS. 


274 


qui  io  corpore  Chrisli  per  unitalem  fidei  recensen-  A  videlicet,  annnm  Domini  placabilem  pervcoerunt. 


tur.  Sicut  enim  infantes  in  baplismate  fidem  suam 
per  patriuos  pronuntiant,  sic  indocti  vel  defuncli 
per  ora  psalmos  canentium  Deo  supplicant.  Anima 
quoque  in  suppliciis  posita,  quas>i  dolens  membrum 
per  os  Ecclesise  clamat  :  De  profundis  claniavi 
iPsal,  cxxix\  etc. 

Ilic  liher  est  clavis  ccpU  et  janua  paradisi :  per 
hunc  etenim  coelum  referatur,  pcr  hunc  ad  aeter- 
nam  vitam  intratur.  Ideo  ab  hoc  sumant  omnes  ini- 
tium  discendi,  qui  per  libros  sunt  docendi.  Hic  li- 
ber  inchoaiur  a  beatitudine  et  finitur  in  laudid  ju- 
bilatione,  quia  per  Chrislum  ,  qui  est  beatus  vir, 
datur  beatitudo,  ubi  cst  perpetua  laus  et  dnlcis  ju- 
hilalionis  muhitudo.   Hic  liber  translative  Psalle- 


Secundi  quinquaginta  psalmi  omnes  justos  depro- 
munt,  qui  sub  lege  a  Moyse  usque  ad  Chrislum  ex- 
sliterunt,  qui  per  misericordiam  et  judicium  Chri- 
slum  promeruerunt.  Tertii  quinquaginta  psalmi  om- 
nes  sanctos  cantant,  qui  sub  gratia  tempore  Chrisli 
usque  ad  finem  mundi  consurgent  :  qui  per  chari- 
tatem,  quae  in  beati  immaculati  describitur;  et  per 
ascensiones  virtutum,  qua^  in  quindecim  grndibus 
roperiuntur,  ad  Jaudes  a^ternse  jubilationis  perdu- 
cunlur. 

Psalterium  non  exleriori,  sed  intcriori  homini  lo- 
quilur  :  sanctus  enim  Spirilus  in  eo  loquitur,  non 
cami,  sed  spirilui,  et  idcirco  totum  spiritualiter  in- 
telligitur.  Unde  sicut  olim  manna  habuit  omne  de- 


rium,  proprie  David,  specialiler  et  propter  excel-  B  lectameotum  et  omnemsaporem  suavitatis;  sic  car- 
ientiam  Propheta  nominalur.  Unde  aliquando  legi- 
tur,  sicut  in  Psalterio  ;  aliquando  sicul  in  David,  ali- 
quando  sicut  in  Propheta  scribitur  :  quod  lolum  de 
isto  libro  dicitur. 

Scriptura  Veteris  Testaraenti  Spiritu  sancto  au- 
ctore  scribilur,  et  in  tria,  id  est  in  hisloriam, 
in  prophetiam,  in  hagiographiam  dividitur.  Hislo- 
ria  cst ,  quae  prajlerita  narrat;  prophetia,  quaj 
futura  nuntiat ;  hagiographia ,  quae  selernae  vitae 
gaudia  jubiiat.  Hic  liber  in  hagiographia  locum 
possidet,  quia  laudibus  aeternae  patrice  plenius 
refulget. 

Nola, 

Sacra  Scriptura  quinque  modis  intelligitur ;  ali-  ^ 
quando  ad  solam  historiam  ,  cum  praelerila  nar- 
ral  y  ut  ibi  :  Formavit  Deus  hominem  de  limo  et 
posuit  eum  in  paradisum  {Gen.  ii).  Aliquando  ad 
bistoriam  et  allegoriam,  ut  ibi  :  Jacob  duxit  uxores 
Liam  et  Racbel ;  quod  ita  in  re  fuit,  sed  activam  et 
contemplativam  vitam  Christo  jungcndam  pra^no- 
tavit.  Aliquando  ad  solam  prophetiam,  cum  futura 
praenuntittl,  ut  ibi  :  Ecce  Virgo  concipiet  el  pariet 
fiiium  (Isa.  vii).  Aliquando  ad  solaip  liMeram,  cum 
aiiquid  mandat,  ut  ibi  :  Non  occides^  non  nKpcha" 
beris  (Deut.  v).  Aliquando  ad  solam  allegoriam,  ut 
in  Canlicis  canlicorum.  Hi  omncs  modi  in  hoc  libro 
inveniunlur.  Historia,  ut : /»//io,  tuDomine,  ferram 
(iindasti  [llebr.  i).  Hisloria  etallegoria,  wiiPercwsit 


men  hujus  libri  habet  omne  spirituale  delectamen- 
tum  ,  et  cst  convertihile  ad  omnem  sensum  cujusli- 
bet  intentionis. 

Cum  in  choro  psallitur,  tunc  sunt  verba  Ecclesiae 
Deum  laudantis ;  cum  a  justo  canitur,  tunc  sunt 
verba  gratias  agentis ;  cum  a  peccatore  recitatur, 
tunc  sunt  verba  veniam  dcprecantis;  cum  pro  de- 
functis  decantatur,  tunc  sunt  verba  animae  de  sup- 
plicio  ad  Deum  clamantis  :  et  quocunque  se  inten- 
tio  canenlis  converlerit^  mox  se  sensus  hujus  scri- 
ptunc  affectui  canentis  conforroabit.  Cum  maledi- 
cente  maledicit,  cum  benedicente  benedicit.  Male- 
dicit  roembra  diaboli,  ut ibi :  Maledicti  qui  deoiinant 
a  mandatis  tuis  {Psal.  cxviii) ;  benedicit  membra 
I  Christi,  ut  ibi :  Benedicti  vos  a  Domino  (Psal.  cxiri). 

His  utiliter  praelibntis  expediti  ad  ipsum  textum 
veniamus.  Sequitur  : 

PRIMUS  PSALVVS   DE   INCARTVATIONE  CIIRISTI. 

VKns.  l.—  Beatus  vlrquinon  abiitin  consilioim^ 
piorum.  Primus  psalmus  non  habet  titulum,  quia 
propric  est  de  Christo  qui  nuUum  habet  initium. 
Hic  etiam  titulus  omnium  psalmorum  scribitur, 
quia  omnes  per  eum  aperiuntur,  dum  omnes  de 
Chrislo  intelliguntur.  Hic  quoque  monas,  id  est  uni- 
tas  nominatur,  quia  hunc  describit,  qui  proprie 
unitas  adoratur.  Et  sicut  omnes  numeri  ab  unitate 
procedunt,  sic  omnes  psalmi  ab  hoc  numerandi  ini- 


petram  et  fluxerunt  aquw  {Psal.  lxxvii);  qnod  et  D  tium  suniunt.  Hic  nihilominus  caputlibri  nuncupa- 


in  Chriftto  el  in  ercmo  contigit.  Prophetia  ,  ut  : 
Benedictas  qui  venturus  est  in  nomine  Domini 
f/\<a/.cxvii).Sola  lillera,  iiiiDecUna  a  malo  etfnc 
honum  {Psal:  xxxvi).  Sola  aIlegCM'ia,  iil  :  De  tor- 
rcnte  in  via  bibet  (Psal.  cix). 

Ilic  Uber  ad  formam  mundi  ordinalus  cognosci- 
tnr,  qui  in  tria  tempora  dividitur  :  quorum  unum 
ante  legem*  aliud  suh  lcge,  lc:tium  snb  graliacom- 
putalur.  Sic  hic  liber  in  ter  quinqna<;inta  psalmos 
partilur,  in  qnibus  universitas  sanctorum  invenitur. 
Prinii  quinquaginta  psalmi  qnippe  omnes  justos 
praeferunl,  qui  ante  logeni  ab  Abel  usquc  ad  Moysen 
fuerunl;  qui  per  poenitpntiam  ad  jubilaeum,  id  est 
ad  qninquagesimum  remissionis  annum,  Christum 


tur,  quia  de  capite  Ecclesiae  Chrislo  scriptus  com- 
memoratur ;  siut  ab  ipso  Domino  dicitur  :  In  ca- 
pite  libri  scripium  estde  me,  ut  facerem  voluntatem 
tuam  {Psal.  xxxix).  Psalmus  hic  habet  duas  partes : 
unam  Beaius  vir,  iu  qua  Christi  incarnatio  et  cor- 
pus  ejus  Kcclesia  notatur ;  aheraro  non  sic  ampti, 
in  qua  corpus  diaboli  demonstratur. 

Ifiatcria  hujus  psalmi  est  Christus  cum  corpore 
suo,  id  est,  cum  Ecclcsia  fidelium  :  et  corpus  dia- 
boli,  id  est  multitudo  iniquorum;  et  ultimum  judi- 
ciuni,  et  regnum  justorum  et  supplicium  malorum. 
Intcntio  ejus  a  malis  revocare,  et  ad  bona  invitare, 
et  ostendere  genus  humanum  per  Adam  in  roiseriam 
lapsum,  per  Christum  ad  gloriam  reparatum  Au- 


%Vy  HONORH  ArGlSTODLlN.  OPP 

clor  osl  Spirilus  sanclus,  scriptor  David  rex  et  pro-  A 
phcta. 

Verba  psalmi  hujus  sumpta  sunt  de  prima  ffitate 
mundi  ab  Adam  usque  ad  tempus  diiiivii.  Quaedam, 
quffi  aale  inc<eplionera  psalmi  subintelliguulur,  de 
Adam  suraunlur.  Beatus  vir  de  Abel,  sed,  in  lege 
Domini  de  Heooeh  :  el  erit  tanquam  lignum^  de ligno 
vitaj  in  paradiso;  non  sic  impii,  de  gtgantibus ;  ideo 
non  resurgunt  impii  injudiciOyde  diluvio:  Quoniam 
7iovit  Doniinus  viam  justorum ,  de  his  qui  in  arca 
fuorunl;  et  iter  impiorum  pcrihit ,  de  his  qui  in  di- 
luvio  perierunt,  sumplum  vidclur.  Signifieant  au- 
tem  Chrislum  cum  universis  cleclis  per  ullimum  ju- 
dicium  ad  beatitudincm  transiturum,  et  diabolum 
cum  reprobis  aelernum  suppUcium  subtturum.  Hic 
psahnus  tripliciter  intelligitur,  de  Ghristo,  de  Ec-  B 
ciesia,  de  unoquoque  electo.  De  Christo  igitur  in 
primis  videamus,  et  ab  ipso  qui  est  prineipium  Ira- 
ctandi,  exordium  sumamus.  Adam  tcrrenus  et  vetus 
homo  infclix  fuit,  qui  dejustitia  ad  injusliliam,  dc 
beatiludine  in  miseriam,  dc  paradisoin  exsilium,  de 
vita  in  mortem  abiit;  in  consilio  impioruniy  id  est 
da)monum  ma^um  sibi  consilianliura.  Et  in  viapec- 
catorum  stelit,  quia  in  errore  stabllis  pcrmansit  : 
el  in  cathedrapestilctiticesedit^dum  maliliam  poste- 
ros  pravo  cxemplo  docuit.  Hinc  trcs  mortcs  expri- 
muntur>  quibus  omncs  posteri  Adac  involvuntur :  quae 
ex  consensu,  cx  actq,  cx  coasuetudine  oriuntur. 
Diabolo  namque  persuadentc  horoo  consensit,  dum 
velitum  a  Deo  cjucupivit.  £t  quia  a  stalu  rectiludi- 
nis  ab|it,  dura  Deo  similis  esse  voluil,  beatitudinem  q 
amisit  et  mortem  animae  subiit :  Gt  hoc  in  consilio 
impiorum^  dacmonum,  quorum  consiliuni  cst  justi- 
tiam  desererr,  et  a  Deo  aposlatare;  et  ha-c  esl  mors 
prima.. 

Et  iji  via  peccatorum  stetit,  dum  concupiscen- 
tiam  aclu  perticicns  inlcrdiclum  pomum  comedit. 
Via  pcccatorum  est  transgressio  mandatorum ;  el 
quia  lianc  viam  csl  homo  ingrcssus,  ideo  cst  etiam 
mortc  carnis  deprcssus;  ha^c  cst  mors  ^ecunda. 

tt  in  ratkedra  pestilenti(v  scdit^  dum  ex  prava 
consuetudine  malum  exemplum  aliis  praebuit. 
Cftthedra  enim  pestileniiae  est  doctrina  malitise;  per 
hanc  proiata  esi  in  hominem  mors  terlia,  quse  est 
justa  damnatio.  Tali  modo  primus  homo  abiit  et 
cum  suis  scquaclbus  periit.  ^ 

Christus  aulem  secundus  Adam,  coolcslis  cl  novus 
liomo  est.  Beatus  vir,  qui  homini  btaliludinem  con- 
tulit  :  dum  sempcr  Deus  cxistcns  vir  ficri  voluit. 
Qui  non  abiit  in  consilio  vnpiorum  dum  a  juslltia 
non  declinavit  in  lenlalionc  daemonum  prava  sibi 
consulentium.  Et  in  via  peccatorum  non  stetity 
quia  peccatum  nonfecil :  ct  in  cathedra  pcstxlentice 
non  sedity  quia  nec  verbo  nec  exemplo  ullum 
malum  docuit. 

Diabolus  Iribus  modis  tenlandi  cuni  appcliit,  qui- 
bus  et  primum  horainem  devicit  ac  Iribus  mortibus 
viclor  suhegit.  Gulam  quippu  Christo  suasit,  dum 
la{»ides  mulari  in  panem    vohut    inaaem    gloriam 


.  PAHS  11.  -  KXEGETICA. 


-276 


suasit^  dum  saltum  de  templo  dare  monuit ;  avari- 
tiam  voi  superbiam  suasit,  dum  omnia  regsA  mundi 
prasbuif.  Sed  quia  Christus  vi/Hor  exstitit,  dum  ad 
concupisecRtiam  non  abiit,  nec  in  vana  gloria  stetil, 
nec  in  sl\ ariiiei  sedit  :  ideo  humanum  genus  a  tri- 
bus  morlibus,  cogitationis,  locutionia  et  operi3  re- 
demit. 

Sedere  estrcgnantium  vel  docentium;  pestilentia 
csl  libido  dominandi,  quse  ita  omnes  titiliat,  ut  ncc 
monachos  intactos  relinquat.  /n  caihedra  pestHe.ntia' 
sedet ,  qui  praslaturam  dominandi  appctilu  tcnet. 
Cujus  ambitionis  ne  cui  daret  excmplum,  remiit 
Christus,  homo  Donjinicus,  a  lurbis  in  deserto  obla- 
tum  sibi  rcgnum.  Supra  dicta  quidem  Christus  non 
fecit,  sed  quid? 

Vers.  2.  — in  lege  Domini  eoluntasejus,  LexDo- 
mini  est  mala  devilare  et  bona  facerc,  quod  est  ju- 
stilia  ct  dilcclio;  justitia  quippc  est  malum  devi- 
tare,  dileclio  bonum  fac.cre.  /n  lege  Doniini,  quod 
est  juslitia,  voluntas  Christi  fuit,  dum  juslitiam  in- 
declinabililcr  tencns,  Palri  obedicns  usque  ad  mor- 
tem  exslitit.  In  lege  Domini,  quod  est  dileclio,  ni- 
hilominus  vohintas  ejus  fuit,  dum  suos  in  fi.iem  di- 
ligcns  pro  cis  animam  posuit.  Unde  pl  scquilur  : 

Et  in  lege  ejus  meditabitur  die  ac  nocle.  Hocest, 
in  prosperitale  et  adversitate.  In  die  mediiiilus  est 
legem  justilicc,  quan<1o  lurbis  eum  rcgem  cooslituere 
volentibus  fugit;  in  nocte  vero  mcditatus  est  legem 
dilcctionis,  quando  Judxis  cum  comprehcndere 
voienlibus  sive  quaerentibus  ad  passionem  sponte 
occurrit.  Sed  ct  secundum  lcmpus  hoc  in  die,  istud 
autem  in  nocle  contigit. 

Vers.  3,  — Et  ideo  erit  tanquam  lignum  quod 
plantatiimestsecus  decursus  aquarum.  Hoc  est :  ipse 
erit  comparabilis  ligno  vito}  iti  parudiso  plantalo,  do 
(|uo  dicilur  :  Vincenti  daho  edere  de  lignoviteequod 
cst  in  paradiso  (Apoc,  ii).  Paradisus  dicitur  hortus 
delieiarum,  et  significat  Ecclesiam,  in  qua  sunt  dc- 
licise  Scripturarum ;  locus  voluplatis  est,  paterna 
majcstas,  aetcrna  beatorum  voluptas  ,  fons  inde 
iluens  est  Christus  dc  peclore  Palris  manans;f1uenta 
qu2B  paradisum  irrigant,  sunt  dona  Spiritus  sanoli 
quffi  Kcclesiam  fccundant.  Lignuni  vita;  est  sapien- 
lia,  animarum  vila;  hoc  lignum,  scilicet  Christus, 
est  secus  decursus  aquarum  plantatum  :  hoe  cM^ 
secundum  descensum  Spirilus  sancti  in  utero  vir^i- 
nali  iucarnalum ,  cuju.<«  dona  ubiquc  ut  fluentn  de- 
currunt.  Hoc  in  temporc  fructum  dedit,  dum  post 
ascensionem  in  tempore  a  Patre  destinaio,  Spiritum 
sanctum  apostolis  misit  Vel,  decursus  aquarum  esi 
lapsus  populorum ,  juxta  qucm  dccursum,  non  iu 
cursu,  arbo  illa  plantata  fuit  :  dum  Christus  in  si- 
militudinc  carnis  peccati,  non  in  carne  pcccatrice, 
apparuit.Hacc  arbor  y*r«/*/w?n  suum  in  temporesuo 
dcditydim  corpus  suumin  eduliumfidciibusdedil.  De 
hoc  lcmpore  scribitur :  Ubi  venit  ptenitudo  temporis, 
misitDeus  Filium  suum  (Galat.  i\),  Aliter ;  Decursux 
aquarum  est  morlahtas  hominum,  juxta  quem  h(*c 
lignum  plantatum  fuit,  dum  Christus  mortalis  ex- 


KXPOSITIO  IN  PSALMOS  SKLKCTOS. 


m 


Milil.  Qui  ad  fluxora  morlis  dccurrens  ail  :  Sl  in  vi-  A  Hucusqiie  de  capile ;  nunc  videamus  de  corpore 


ridi  UgnOy,  id  esl  in  fruclifero  hoc  faciel;  in  arido, 
id  est  in  slerili  quid  fiet  ?  boc  lignum  in  tempore 
fructum  dedity  dum  reparalionem  humani  generis 
in  pas^^ione  prolulit.  Suum  puctum  ideo  dicit  quia 
nullus  alius,  quantumlihel  sanctus  eum  dare  potult. 
Velj  Kgnum  vilaj  cst  crux  ferens  Chrislum,  fruclum 
vilfe.  Vel  ideo  Christus  comparatur  arbori,  quia  sic- 
11 1  arbor  nmbra  protegit,  fruclu  reficit :  ita  Chrislus 
in  hac  vila  suos  ab  apstu  vitiorum  umbra  suae  dilc- 
ctionis  protegit,  et  eosdem  in  fulura  dulcedine  sua? 
contemplationis  refocillabit.  IIoc  significatur  per 
lignum  vitae  in  paradiso  juxta  decursus  aquaruni 
de  loco  voluptatis  salienlis  plantatum  :  de  cujus 
fructu  «yii  comederit  non  morietur  in  seternum. 

Arbor  crucis  est  lignum  vitae  in  paradiso,  id  est 
in  Ecclesia,  planlatum  sccus  decursus  aquarum,  id 
est  juxta  fluenta  Scripturarum  :  quia  passio  crucis 
iropleta  est  jaxta  prreconia  prophetarum.  Hu^us  ar- 
boris  fructus  est  Christus  in  ea  pcndens  :  de  cujus 
corpore  qui  comederil,  non  morietur  inaeternum.  De 
quo  ligno  subdilur  quod  fructum  .mum  dabit  in 
tempore  suo,  Arbor  crucis  fructura  in  suo  tempore 
(iedit,  dum  in  tempore  passionis,  suslinuit  Christum 
pro  salutc  humana;  redemplionis.  Christus  quo({ue 
fruclum  suura  in  tempore  suo  dedit,  dum  in  die  rc- 
surrectionis,  fidelibus  altulit  gaudium  aelerna;  exsul- 
lalionts;  fruclum  in  tempore  suo  dcdit  dum  in  die 
ascensionis  hominibus  coelum  contulit.  Crux  in 
tempore  sno  fructura  dabit,  cum  in  judicio  apparens 
Chrislum  pro  humano  gcnere  passumdemonstrabit. 
ilhrislus  fruclum  suum  in  tcmpore  suo  dabit,  cum 
post  judicium  Ecclesiam  sanguine  suo  acquisitam 
Deo  ac  Patri  reddet  et  se,  ut  est  Pulri  coaequalis, 
ei  manifeslabit.  De  hoc  ligno  adhuc  sequilur. 

Et  foHum  ejus  non  defluet.  Folium  arboris  est 
doctrina  de  cruce  passionis  Christi ;  sicut  enim  foliis 
fruclus  operilur,  sic  verbo  doclrinic  opus  vestilur. 
Sicut  «rgo  folium  palmie  imo  ligni  vila?  non  defluct, 
ila  promissio  doctrinao  Chrisli  pro  operibus  fixa  pcr- 
manel.  Undc  aperte  subdilur  : 

Et  omniii  qucecunque  faciet  prosperabuntUrr , 
Sicuti  ca  qu»  facla  sunt  per  Adam  in  arbore  pra^vari- 


quod  esl  Ecclesia. 

Mullitudo  fidelium  ab  initio  mundi  usque  in  finem 
cor  unum  et  animam  unam  habere  scribitur ;  et  ideo 
propter  unilalem  fidei  et  unitatem  dilectionis  unus 
vir  dicitur.  Hic  esl  heatus  qui  fide  el  operalione  est 
beatiludini  aptus  :  hic  esl  vir  dictus,  quia  viribus 
virlutum  conlra  vitia  est  robustus.  Hic  beatus  vir 
non  abiit  in  consilio  impiorum,  dum  fidelis  populus 
ante  Christi  adventum,  a  cuUura  Dei  non  declinavit 
ad  idololalriam  terrore  tyrannorum  vel  doctrina 
philosophorum.  Beatus  etiam  vir  non  abiit  in  consilio 
impiorum,  dum  posl  Ghristi  adventum  Christianus 
populus  a  catholica  fidc  non  declinavit  ad  perfidiam 
terrorc  persecutorum  vel  persuarsione  haerelicorum. 
B  Et  in  via  peccatorum  non  stetit ;  quia  in  errore 
non  diu  permansit  sed  cito  per  eam  transiit.  Et  in 
cathedra  pestilentice  nen  sedit^  quia  idololalriam 
vel  hsaresim  non  docuit. 

Hic  Ires  virtutes,  fides,  spes  et  charilas  nolantur, 
per  quas  populus  crcdentium  repatriare  conatur. 
Quia  cnim  Deum  verum  et  unum  credidit,  ideo  ad 
idololalriam  vel  haeresira  non  abiit  :  et  quia  futura 
bona  speravil,  ideo  in  errore  non  stelit;  in  via  enim 
peccatorura  stare,  est  in  errore  perdurare.  Et  quia 
legem  Dei  dilexit,  ideo  in  doclrina  malili«e  non 
sedit.  Sed  in  lege  Domini  voluntas  ejus,  subaudis, 
complendi. 

Lex  Domini  est  a  Moyse  vcteri  populo  conscripta ; 
lex  etiara  Doraini  sunt  Evangelia  novo  populo  cre- 
^  dita.  Populi  fidelis  ante  Christi  adventura  voluntas 
in  lege  Domini  fuit,  dum  raandaia  legis  iraplere  stu- 
duil  :  populi  Christiani  volunlas  ia  lege  Domini  fuit, 
dum  pra^cepta  Evangelii  iraplere  studuit.  Et  in  lege 
ejus  meditabitur  die  ac  nocte^  hoc  est,  omni  terapore 
versabilur  in  dilectione.  In  die  raeditatur  legera  Dei, 
quando  in  pace  diligtl  amicos  in  Deo  :  in  noctA 
hanc  raedilatur  cam  in  ptjrsecmione  diligit  inimicos 
proplcr  Deum. 

Et  ideo  erit  tanquam  lignum  quod  plantatum  est 
secus  dccursus  aquarum.  Arbor  mittil  radicem 
dcorsum  stipitcra  sursum,  de  quo  rami  prodeunt, 
ex  quibus  folia  exeunt  :  sub  his  fructus  dependent, 
in  quibus  semina  latenl.  Huic  arbori  dilectio  compa- 
ralur,  per  quara  raultiiudo  fideUum  ad  alta  scandere 


caiionis,cesserunthomini  inadversitatem  :  ita  cuncla  D  conatur.  Radix  qu»  tcrra)  infigitur,  est  dileclio  qua 


quap  faela  sunl  per  Christura  in  ai  bore  passionis, 
provenerunt  horaini  in  prospcritatera.  Sed  ct  do- 
ctrina  et  signa  et  omne  quod  vel  in  passione  vel  re- 
aurreclione  vcl  ascensione  fecil,  tolum  in  prospc- 
rum  humanae  salutis  cessil.  Et  quae  in  judicio  ad- 
Luc  faciet,  prosperabunlur,  dum  Iioslcs  ejus  per 
fum  juste  damnabunlur,  jusli  digne  coronabuntur. 
Hunc  talem  virum  Spiritus  sanctus  exempli  gratia 
humano  generi  proposuit,  quasi  dicat :  Hunc  bonum 
virum,  qui  non  abiit,  non  stelit,  non  sedit  in  malo, 
vos  imilamini,  qui  per  primtim  hominem  de  summa 
p:loria  ad  infiraara  pcrvenistis  miseriam  :  ut  in  ista 
vita  oburabrct  vos  ab  aestu  viliorum,  et  in  futuro  ad 
amissara  reducat  gloriam. 


proxirous  in  lerra  diligitur.  Stips  ad  alta  surgcns 
est  dileclio  Deura  diligens.  Rarai  arboris  sunt  varia; 
viriutes  charitatis,  folia  sunt  bona  verba ;  flores  bona 
voluntas,  fructus  bona  opera,  seraen  sana  doctrina. 
Hoc  lig7ium  plantatum  eit  secus  decursus  aqua- 
rum,  (luia  arbor  charilalis  fundatur  super  fluenla 
Scriplurarura. 

Aqua  trijl  facil  :  sordes  abluit,  sitim  exstinguit, 
imaginem  reddil ;  sic  fons  sapienti»  flucns  de  loco 
voluptatis.  id  est  Christus  de  pectore  C*atris  per  cha- 
ritatcm  sordes  pcccatorum  diluil,  sitim  ignjorantice 
exstiuguit,  imaginera  Dei  animjc  reddit.  Haec  arbor 
fructura  suum  in  tempore  suo  dabit,  quia  charitas 


5579 


HONORII  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  II.  —  liXEGCTICA. 


280 


aliquando  conlemplalioni  vacat,  aliquando  aclioni  A     Impius,  est  qui  in  Deum  vel  in  parenles  peccat. 


insudat.  Hujus  arboris  folium  non  defluet,  quia  nul- 
lum  verbum  a  bono  prolalum  sinc  mercede  re- 
manet. 

Et  omnia^  qucecimquc  faciet,  prosperabunlur ; 
quia,  sive  prospcra,  sive  adversa,  omnia  sanctis  in 
prosperitatem  commutantur  ,  quibus  omnia ,  vel 
bona  vel  mala,  in  bonum  cooperantur. 

Nola  ordincm  :  Inprimis  docemur  a  malo  decli- 
nare;  deinde  bonum  facerp,  ad  exiremum  de  fruclu 
ligni  vitee  edere.  Quem  ordinem  Ecclesia  in  bapti- 
zandis  servat :  quos  primum  docet  diabolo  et  ope- 
ribus  ejus  et  pompis  renuntiare,  deinde  in  Patrem 
et  Filium  et  Spiritum  sanctum  credere ;  post  haec  de 
oorpore  Christi  edere. 


peccalor  qui  in  scipsum,  pestilens  qui  proximos 
vaslat.  Tres  lapsus  animae  hic  notantur,  cogilalio, 
locutio,  actio.  Beatus  vir  non  abiit  in  concilio  impio- 
rum,  dum  cogilationi  a  daimonibus  immissae  per  vo- 
luntatem  non  consentit ;  in  via  peccatorum  non  gra- 
dtlur^  dum  malum  non  loquitur ;  in  cathedra  pesti- 
lentice  non  sedet^  dum  malum  operando,  non  docet. 
II«c  per  tres  mortuos  figuranlur  qui  a  Domino  re- 
suscilantur  :  per  puellan  in  domo  resuscitatam,  pcr 
adolescentem  extra  porlam  resuscilatum,  per  Laza- 
rum  de  monumenlo  excilatum.  Puella  in  domo 
morlua  est  aniraa  in  cogitalione  per  deleclalionem 
mortua ;  adoltscens  extra  porlam  clatus  esl  animus 
in  consen«u  operis  defunclus ;  senex  in  sepulcro  fe- 


Haec  de  corpore  sunt  dicla,  nunc  pauca  de  mem-  B  ^»^"^  ^^^  ^^^^^  »°  P^s^»  consuetu  iine  tumulatus, 

Sequitur  : 

Scd  171  lege  Domini  voluntas  cjus,  a  malo  decli- 
nando,  et  in  lege  ejus  meditabitur  die  ac  nocte,  bo- 


bris  sunt  dicenda. 
Applicatio  psalmi  primi  ad  quemcunque  fidelem, 

Quisquis  fidelis  cst  membrum  Ecclesiae,  oorporis 
Christi ;  qui  a  capite  Christo  beabitur,  si  in  integri- 
tate  corporis,  id  est  in  unilate  Ecclesiae  commorabi- 
tur.  Beatus  dicitur  bene  auctus,  vel  bene  aplus  ;  id 
est  gloria  auctus,  vel  bealitudine  aptus.  Est  aulem 
beatus,  cui  nihil  deest  quod  velit,  nec  aliquid  velit 
quod  nocet.  Vir  dicitur  a  viribus,  qui  contra  vitia 
cst  fortis  et  non  mollis. 

Quilibet  ergo  fidelis  in  fide  et  opcratione  stabilis, 
esl  beatus  vir^  qui  non  abiit  in  conspectu  impio- 
rum,  id  est  in  nuUa  perfidia  a  Deo  aposlatavil  con- 
silio  dffimonum  vel  hominum  impiorum.  l 

Hic  potest  syllogismus  formari  :  est  autera  syllo- 
gismus  argumentalio  dubi®  rei  faciens  fidem.  Syllo- 
gi?mi  latent  in  sacra  Scriplura,  ut  piscis  in  profunda 
aqua  :  et  sicut  de  aqua  piscis  in  usum  hominis  ex- 
trahitur,  ita  syllogismus  de  Scriplura  ad  utililalem 
elicitur ;  qui  tribus  membris,  proposilione,  assum- 
ptione,  conclusione,  hoc  modo  componilur.  Realus 
vir  cujus  voluntas  in  lege  Domini  est ;  nullus  cujus 
voluntas  in  lege  Domini  est,  abiit  in  consilio  impio- 
rum,  nullus  igitur  beatus  vir  abiit  in  consilio  impio- 
rum.  Ilic  categoricus  syilogismus  vocatur  :  hoc 
moJo  per  tolum  huuc  librum  categoricos  sylloii- 
smos  vocabis. 

Et  in  via  peccatorum  non  stetit,  id  esl  in  nullo 


num  faciendo.  Lex  a  ligando  dicitur,  eo  quod  fiorao 
in  mandatis  Dci  loris  obedientiae  ligctur.  Et  erit  tan- 
quam  lignum  quod  plantatum  est  decursus  aqua- 
riim ; hoc  est,  hic  talis  ut  palma  in  fide  florebit,  ut  oli va 
in  operalione  fructificabil.  Quae  arbor  secus  decur- 
sus  aquarum  planlatur,  hoc  est,  ipsa  arbor  fructifera 
fonte  saiienlis  in  vitam  aetemam  irrigatur  :  quaeque 
fructum  in  tcmpore  suo  dabit,  hoc  esl,  in  lemporc 
tribulationis  fructum  patientias  reportabit.  Tcmpns 
malorum  est  hic  desideria  carnis  implerc ;  tcmpus 
bonorum  est  hic  de  malis  mundi  lugere.  Mali  in 
^  lempore  suo  spinas  et  tribulos  peccalorum  profe- 
runt ;  boni  in  tcmpore  suo  flores  virlutum  et  fruclus 
bonornm  operum  emitlunt.  In  temporeautem  tribu- 
lationis  mali,  ut  arida  ligna,  in  igneardebunl :  boni 
ailem,  ut  sol,  in  regno  Dei  fulgebunt.  Et  falium 
ejus  non  defluet^  hoc  est,  in  angustia  positus  ul  Job 
nec  malura  verbum  proferet.  Et  ideo  omnia  quir- 
cunque  faciet,  prosperabuntur,  quia  oranis  adver- 
sitas  et  tristitia  in  gaudium  ejus  convertctur. 

Post  descripta  mombra  Christi  sequunlur  impii, 
qui  sunt  mcmbra  diaboli. 

Applicatio  partis  alterius  psalmi  ad  impios, 

Boni  sunt  a  malo  declinanles,  et  bonum  facientes. 
(Vers.  4.)  Non  sic  impiif  subaudit,  sunl  in  volun- 


vitio,  quod  est  via  ducens  ad  mortem,  permansit,  D  tate,  non  sic  in  aciiono.  Sed  quales?  tanquam  pul- 


licet  in  ea  aliquandiu  humano  errore  ambulaverit. 

Sic  namque  solemus  dicere  :  Totannosin  illa  civitate 

steti,  id  est  mansi :  Lata  enim  et  spatiosa  est  via, 

quas  ducit  ad  mortem  {Math,  vii).  Et  in  cathedra 

pestUcnlim  non  sedit.  Cathedra  est  scdes  doctorum 

pestilentia  vero  conlagio  animalium  :  cathedra  pe- 

stilenliae  estdoc»rina  malilia?;  velcathedra  pestilcn- 

tiae  est  haeresis,  quae  uti  contagio  per  gregesovium, 

ita  late  pervagata  est  menres  fidclium.  In  Hcbra)0 

scribitur,  in  cathedra  derisorum  vel  delusorum,  el 

intelligilur  Pharisaeorum  vel  haerelicorum,  Dominum 

vel  Ecclesiam  deridenlium.  In  cathedra  ergo  pesti- 

lentia?  non  sedit,  qui  malum  usque  in  finem  pravo 

exemplo  non  docuit. 


vis^  in  maiitia  aridi,  nullo  clmritalishumoremadidi, 
quem  projicit  ventus  a  facie  terrce.  Vonlus  est  tcn- 
laiio,  pulvis  moiibus  leves,  facies  terra»  caro  Chri- 
sti  :  qui  formam  terra^  induit  dum  in  carne  nohis 
similis  apparuit.  Sicut  ergo  vcnlus  lurbinis  pulverem 
a  lerra  tollil,  et  in  circuilu  volvit;  sic  ventus  tenta- 
tionis  inslabiles  a  fide  Christi  clcval,  et  in  gyro  car- 
nalium  dcsideriorum  roiot,  et  a  tcrra  vivenlium  dis- 
iipat. 

Aliler  :  Kon  sic  impii,  quemadmodum  ilii,  qui 
imitando  beatum  virum  ad  similitudinem  ligni  vilae 
proficient,  ila  ut  videndo  beatiludinem  ct  ajternila- 
tem  ejus  ipsi  beali  et  seterni  sint  juxta  illud  :  .S>- 
cundum  dies  ligni  erunt  dies  popuii  mei  {Isa.  lxv). 


m 


E\Va<^[T\0  IX  rSALMOS  SFI.KCTOS. 


m 


Stid  infructnosi,  ut  anJam  li^num,  igai  apli  erunl 
quos  ventus  aquiiOi  id  est  diaI)olus,  projicit  por  cu- 
piditates  a  facie  terra),  id  cst  a  stabililalc  Hcclcsice, 
ut  sint  pulvis  el  cibus  serpentis. 

Vers  5.  —  liieo  non  rcsurgunt  impU  in  judicio 
negue  pecratores  in  consilio  juslorum.  Iinpii  sunt 
ia  Deum  et  in  parentes  peccanles,  peccatores  vero 
in  tnalis  perseveranlcs.  Vel  impii  sunt  pagani  et  Ju- 
da>i,  peccatores  haeretict  et  fd'^iCbrisliani.  Duo  sunt 
judicia  :  unum  hic  confessionnis,  allerum  extrema; 
examinationis.  In  hoc  judiciocst  sa^erdos  judex,  iio- 
mo  reus  accusator,  conscientia  testis,  pccnitentia  judi- 
cis  senlentia:  porro  cousilium  juslo-^um  est  converjio 
peccatorum.  Impii  ergo  in  hoc  judicio  non  resur- 
gunt,  quia  profundum  suum  casiun  in  tlagitiis  nc- 
sciunt.  Ei  ideo  crimina  sua  confiteri  et  pirnitere  re- 
fugiunt.  Neque  peccatores  in  consilio  justorum  suh- 
audis,  resurgunt,  quia  de  malitia  ad  bonilalem  con- 
verti  noiunt.  Vel  m  conspectu  justorum  non  resur- 
gunt,  id  cst  in  concordia  eoruin  esse  renuunt,  quos 
cl  oderunt .  In  ultirao  autem  Judicio  omnes  lam  rc- 
probi  quam  electi  in  carne  resurgunt,  et  omues  ra- 
(ionem  pro  propriis  factis  reJdituri  ante  tribunal 
Christi  stabunt.  Sed  impii  in  judicio  non  resurgent, 
id  est  ut  justos  ibi  judicent  sicut  bic  fecerunt :  sed 
ut  a  juslis  judicentur,  et  pro  faclis  suis  juste  dam- 
nentur.  Xcque  peccatores  ibi  resurgent  in  consilio, 
id  est  ia  congregatione  justorum ;  quia  hic  noluc- 
runt  resurgere  ad  justitiam  in  eonsilio  justorum,  ct 
ideonon  erunl  ibi  participes  bcatiludinis  eorum. 

De  quatuor  ordinibus, 

Quatuor  ordines  erunl  in  judicio;  duo  electorum, 
duo  rcproborum.  Unus  eleclorum  ordo  sunt  perfecti, 
qui  in  jjdicium  non  perveniunt,  sed  judiccs  cum 
Domino  erunt ;  alter  electoru  n,  sunt  qui  ab  audi- 
tione  mala  non  timebuut,  sed  per  dulcem  vocem 
judicis  vocati,  Venite,  benedicti  {Matth,  xxv),gau- 
dium  Domini  sui  iutrabunt ;  tertius  reproborum  in- 
riJelium,  quia  jam  judicati,  eliam  damnati  sunt;  et 
quia  hi  sinp  lege  peccavcrunt,  sine  lege  peril^unt ; 
quartus  ordo  reproborum  fiJelium,  qui  Deum  verbis 
profcssi  sunt,  factis  autem  negaverunt :  et  quia  in 
legem  Dei  peccaverunt,  per  legem  judicabuntu'*, 
cum  eis  tftrribililera  JuJice  dicetur:  Discedite  a  me, 
maledicti  [ibid,),  etc 

Huc  totum  ideo  rii,  quooiam  (Vers.  C)  novit  Do- 
minus  vitam  justorum,  id  est  approbat  vitam  illo- 
rum  et  laudans  remuuerat  facta  eorum,quaodo  ibant 
cum  eo  in  vitam  seternam.  Viam  auiem  malorum 
noo  cognoscit,  id  est  vitau»  illorum  improbabil  :  cl 
ideo  iter  impiorum  peribii,  id  est  alTecliones  malo- 
nim,  in  quibus  ul  in  viis  discurrebant.  tunc  disper- 
ibunt,  cum  in  tetcrnum  suppHcium  cum  diabolo  iu- 
iroibunl. 

Conrlusio, 

Ilic  psalmus  a  primordio  mundi  incipiens,  in  fme 
saeculi  claudilur :  quia  mundu<^  in  Christo,  qui  ezt 
principium  et  Qnis,  inchoans  in  eo  etiam  fmilur. 


A  Iduo  antemliic  psalmus  in  nocle  Dominica  canitur, 
quia  in  ea  Chrislus  resurrcxit,  de  quo  ipse  scribitur : 
etiam  in  hac  die  Ecclesia  (corpus  Chrisii)  rcsurre- 
lura  erit,  cui  hic  psalmus  congruit.  Ideo  et  in  festo 
cujuslibet  sancti  psailitur,  quia  quisque  fidelismem- 
brum  Ecclesia)  censetur,  cujus  compago  in  descri- 
ptione  hujus  psalmi  tenctur. 

PROLOGUS  IN  PSALMUM  QUIXQUAGESIMCM. 

Hic  psalmus  quartus  de  pccnitentialibus  fcribi- 
tur ;  quia  per  quatuor  virtutes,  prudentiam,  forti- 
tudinem,  justitiam,  temperantiam  homo  perfecius 
ef/icitur.  Soptem  autem  piV^iitentiales  psahniideo 
ponuntur,  quia  per  septem  dona  Sinriius  sancti^ 
peccata    remittuntur,    Primus  spiritui    timoriSj 

3  sccundus  Spiritui  pietatisjertiusspirituiscientio', 
hic  quartus  spiritui  fortitudinis  ascribiiur  :  quaf 
una  de  quatuor  principalibus  virtutibus  ponitur, 
In  hoc  psalmo  pra^cipue  humilitas  el  horatio  no- 
ianturj  per  quas  maxime  peccata  rela.Tantur, 

In  quinquagesimo  loco  ponitur,  quotus  numerus 
dierum  Pentecosten  scribittir :  et  significat  lcetitiam, 
quampoBnitens  assequitur  per  veniam,  lloc  expres- 
sum  est  per  annum  quinquagesimum^  qui  dictus  est 
jubildfus,  id  esl  jubilatione  plenus:  in  quo  recepit 
popuius  amissam  Imreditatcmy  ct  venditus  rediit 
adperditam  Ubertatem,  Sicper  pn^iiitentian  amissa 
h(preditas paradisirecipitur,  et  ad  pristinam  iibcr' 
taiem  reditur,  llomocnim  concupiscentiavictus  suh 
peccato  venundatur ;  cumomnisquifacitpeccatum, 

p  servus  peccati  efficiatur.  In  quinquagesimo  numero 
denarius  quinquies  multiplicatur ;  quia  post  quin- 
que  scpculi  astales  Christus  salus  hominum  et  viioe 
(iennrius  generatur :  per  quem  Spiritus  sanctus, 
qui  est  remissio  peccatorumt  datur. 

De  iitulOp  historia  et  fignra, 

Tilulus  hujus  psalmi  est :  (Vers.  \,^)  In  finem 
Psalmns  Daind,  cum  venit  ad  eum  Nnthan  pro- 
piteta,  quando  intravit  ad  Bethsabee .  Nota  esl  his- 
loria.  Urias  unus  de  ducibus  David  puichram 
uxorem  habuit.  quam  rcx  se  balucantem  conspicicns 
concupivit,  adduci  prajcepit,  cum  ea  concubuit.  In- 
terim  vir  ejus  in  obsidione  cujusdam  civitatis  cum 
exercitu  concedit,  sed  Davidis  consilio  occisus  in- 
teriit.  Hoc  facto,  misit  Dominus  Nathan  prophetam 
I)  ad  David,  qui  ei  paradigma  de  ove  et  hospite  pro- 
posuit  :  per  quod  ei  culpam  pcrpetratam  objccit. 
David  vero  commissum  scelus  agnoscens,  et  com- 
minationem  Domini  lerribilem  expavescens,  pcnni- 
tentiam  ex  corJe  egit,  el  hunc  psalmum  pro  satis- 
fHctione  composuit,  et  pristinam  gratiam  a  Domino 
promeruit. 

Hic  ergo  psalmus  ascribitur  David  r'»i;i  et  pio- 
phetae,  qui  eral  respiciens  in  finem,  id  esl  in  Chri- 
stum  :  pcr  quem  v>dit  sibi  remitlendum  poccatum  ; 
dum  venitad  eum  Nalhan  prophcta,  quando  intravit 
ad  Bethsabee.  Hoc  est  quaudo  eum  Nalhan  pro- 
phela  increpavit  pro  adulterio  commisso  nithsabee 
el  homicidio  Urite. 

Nathan,  qui  David  de   pa?nitentia  monuit,  dici 


283 


HONORll  AUGrSTODUN.  OPf>.  PARS.  I[.  -  EXEGKTICA. 


m 


lur  dedit  et  significat  opdinem  doclorum,  qui  po- 
pttlo  fideliura  consilium  de  poRnilentia  dal.  Qui  pa- 
radigma  de  ovibns  proposuit,  quia  lonus  pastor 
animam  pro  ovibus  posuit.  Porro  ad  littc- 
ram  homo  qui  mullas  oves  habuit,  David  fuit, 
qui  multas  nxores  habuit :  pauper  qiii  unam  ha- 
buil,  Urias  fuil,  qui  unam  tantum  uxorem  ha- 
buit. 

llospe.s,  cui  pauperis  ovis  occidilur,  est  illicitus 
amor,  qui  de  copulationc  uxoris  reticitur.  El  nola 
quod  hixuria  apud  Da\id  hospes  fnit,  apud  Salo- 
moncm  vero  regnum  lcnuil. 

Lapsus  sanctorum  ideo  scribunlur,  ut  potenlia 
medici  in  salulem  dcsperati  a^groli  commendetur, 
et  lapsi  exemplo  illorum  ad  spcm  vcnice  .luimenlur. 
Sed  stulli  formam  peccandi  de  sanctis  sumunt,  for- 
mam  pa^nitendi  refugiunt. 

Cum  Davidi  sicut  aliis  hominibus  peccalum  sit  a 
Deo  imputatufn,  ct  eliam  dislriclc  in  co  sit  vindi- 
catum,  qnaeritur  cur  in  iigura  ponatur?  Scd  scien- 
dum  est  quod  Deus  de  tolo  humano  genere  Israeli- 
ticum  popuhim  in  figuram  clsgerit,  qui  populus 
Christiani  populi  umbra  fuit.  Nam  quid([uid  vcl 
inscius  fecit,  fiUurum  aliquando  praMiotuit.  Spocia- 
liter  tamen  Spiritus  sanctus  quoi  dc  illis  vel  dc 
cunclis  retro  populis  per  prophelas  scribi  voluit, 
ligiira  fuluri  fuit.  Undc  scribilur  :  Omnia  in  fifjura 
contlngebant  illis  (/  Cor.  \),  David  itaque  Christifi- 
guram,  Bethsabee  Ecclcsiai,  Urias  diaboli  imagincm 
gessit.  Et  sicut  illa,  dum  in  fon'e  Ccdron  lavarelur 
cxuta  vestibus  siiis,  Davidi  placuit,  cl  ad  regios  me- 
ruit  venire  complcvus,  marilus  quoque  ejus  prinoi- 
pali  jussione  cst  trucidatus  :  ita  et  Ecclesia,  id  cst 
congregatio  fidelium,  per  lavationem  sacri  baplis- 
matis  mundata  a  sordibus  peccatorum,  Chri:to  Do- 
mino  noscitur  essc  sociata,  et  diabohis  apostolis 
impugnantibus  esl  annihilatus.  Hoc  et  ipsa  nomina 
innuunt.  David  nam^iuc  desiderabilis^  Bcthsabee 
puleus  teslamenti,  Urias  dicilur  gloria  Dei  mei, 
et  d^signal  diabolum,  qui  sibi  gloriam  Dei  sui  usur- 
pavir,  dicens  :  SimHis  ero  Altissimo  (Isa.  xiv). 
Dicitur  ctiam  Lux  me.i  DcuSf  significans  illum  qui 
transfigurat  sc  in  angclum  lucis. 

Sicut  Belhsabce  non  cst  passa  concubitum  prioris 
mariti,  poMquam  copulata  est  David ;  ila  Rcclesia 
non  est  conjuncta  diabolo,  poslquam  venit  ad  Chri- 
slum  desidcrabilem,  qui  fuit  exspeclatio  gontium. 
Haec  puteus  testamenti  fuit,  quia  abyssus  veleris 
legis  iu  ca  lutuit.  IJrias  consiiio  David  occuhuit,  et 
diabolus  Christi  consilio  gentilitatem  amisit.  Nec 
mireris,  per  adulteruai  tigurari  Christum,  pcr  adul* 
tcram  denolari  Ecclesiam,  ct  pcr  castum  designari 
diabolum  :  quia  nihil  coafert  turpitudini,  si  litteris 
designetur  aureis;  nihil  dcrogal  hanes!ati,  si  lilleris 
dcnotetur  alramentareis. 

De  materia,  intentione  ac  utHilatc  hnjus  psalmi. 

Matcria  hujus  psalmi  cst  oralio  pGcnilcnlis  Da- 
vid  :  intentio  est  nos  exemplo  David  informare  ad 
prrnitentiam  et  orallonem.  Magna  Utilitas  in  hac 


A  oration^  fidelibus  confertur ;  ut  juslus  de  justitia  sua 
non  confidat,  cum  justissimum  David  cecidisse  vi- 
dcat :  et  peccator  non  desperel  dum  tantum  pec- 
catorem  veniam  consecutum  audiet.  Verba  sum- 
pta  sunt  de  p(cnitc;ntia  ipsius  David,  et  cuique  fideli 
congruunt,  qui  post  lapsum  ad  Dominum  cum  satis- 
factione  ct  oratione  recurrunt. 

Quoniam  si  voluisseSy  de  hisloria  trahitur,  ubi 
Deus  sacrificium  Cain  rcspuit,  quia  jusliiiam  non 
obtulit.  Vel  de  historia  accipitur,  ubi  Dominus  sa- 
crificium  Saul  despexit,  qui  obcdicntiam  conferre 
neglexil.  Designat  aulem,  quod  Dcus  hujus  obla- 
tioncm  spcmit,  qui  charilalem  el  humilitatem  of- 
ferre  conlemnit.  Benigne  far,  de  futura  tunc  hi- 
sloria  trahitur,  ubl*Jerusalem  a  Babyloniis  destrui- 
B  tur,  sed  iterum  a  Zorobabcl  et  Jesu  sacerdole  con- 
struitur  el  acceplum  sacrificium  Deo  offertur  ;  vel, 
de  hisloria,  ubi  Jerusalem  a  Romanis  est  desiru- 
cta,  scb  ad  Adriano  impcratore  dcnuo  rciedificata  : 
in  qua  Cbristiani  nunc  acceptabilia  Deo  offcrunt 
sacrificia.  Significat  autem  quod  Sion,  id  cst  Ec- 
clesia,  hic  a  paganis  et  luTreticis  destruatur,  sod 
per  Jesum  summum  Sacerdolen  el  Regem  Chri- 
stum  in  coelestem  Jcrusalem  vivis  ex  lapidibus  rea»- 
dificalur. 

De   divisione  hujus  psalmi. 

\n  quinque  membra  hic  psalmus  dividilur,  qiiia 
pro  realu  qninque  sensuum  pcBnitenlia  agilur.  Pri- 
mum  est :  Miserere  mei^  Deus^  in  quo  poenitentis 
p  satisfactio.  Secundum  est :  Asperges  me  hyssopo, 
in  quo  miscricordla;  confidenlia.  Teriium  :  Averir 
faciem  tuam,  io  quo  Trinitatis  veneratio.  Quartum: 
Docebo  iniquos,  in  quo  poenitenlis  fulura  pra?dica- 
tio.  Quintum  :  Benigne  fac,  in  quo  pocnitenline  oc- 
ceplio  notatur. 

In  priori  psalmo  terribile  judicium  describitur, 
et  blanda  rcgis  admonitio  subjicilur.  Unde  pecca- 
tori  cum  dixit  Jesus :  Quare  tu  enarnis  justitias 
meas  {Psal.  xux)  ?  perterrilus  adjudicem  cum  sa~ 
crificio  p<onitenli{e  currit  diccns  : 

Explicatio  psatmi, 

Veks  3.  —  Uiserere  meiy  DeuSy  secundum  ma- 
gnam  tnisericordiam  tuam.  Misericordia  Dei  lanta 
est,  ul  dc  ca4o  mundi  Crealorem  deposueril,  ter- 
D  reno  corpore  induerit,  Patri  ajqualcm  ajtemilalo, 
nobis  cojequaverit  mortalitate :  formam  servi  Do- 
mino  mundi  imposueril ;  ut  ipse  panis  vivus  esuri- 
ret,  fons  vitie  siliret,  virtus  infirniaretur,  oainipo- 
lens  vita  moreretur.  Magna  miscricordia  fuit  pro- 
pler  nos  crcari  Creatorcm,  servire  Dominalorcm, 
vendi  Redemplorem,  humiiiari  exalttlorem,  oc- 
cidi  vivificatorem.  Secundum  modum  hujus  ma- 
gnai  misericordia  miscrere  mci  :  Chrislus  est  fons 
misericordias  in  quo  lotus  est  David,  Petrus, 
Zachxus,  Paulus,  Maria,  lalro  et  alii  innumerabiles, 
de  quo  sequitur  : 

Et  sccundum  multituiinem  miscrationum  tua- 
rum  dele  iniquitatem  meam.  Major  est  mullitudo 
Dci  miserationum  quam  multitiido  omnium  pecca- 


285 


liXPOSITlO  IN  PSALMOS  .SKf.KCTOS 


m 


toruni.   Quiii  muUiplex  est   taa  mtsericordia ,    et  A  Mors  enira  est  {HBna   peccaii,    quaf;   a   parentibus 


roagna  mea  miseria,  ad  modum  tuic  multae  mi- 
serationis  dele  magnitudinem  me®  iniquitatis.  Si- 
mililudo  trahitur  a  ccra,  cui  impressa  est  defor- 
mis  imago,  qoa  delela  reforraatur  cera  ad  expri- 
roeadam  polchram  imaginem  :  ille  namque  solus 
in  libro  vilae  scribetur,  cijus  omuis  ini((uitas  de- 
lotur. 

Vers.  4.  —AmpUiis  lava  me  ah  iniquitate  mea. 
Prius  lavasti  me  de  fonte  baplismalis,  jam  ampHus 
lava  me  dc  fonte  lacrymarum.  Et  a  peccato  meo 
munda  me.  Lavasti  me  in  baptismo  ab  origiuali, 
munda  me  nunc  a  peccato  actuali. 

Vers.  5.  —  Quoniam  inUjuitatem  meam  cgo  co 


quasi  haereditas  possidetur,  sed  per  concopiscen- 
liam  camis  ministratur.  Christus  autem  qui  sinc 
concupiscentia  est  conceptus,  sine  peccato  cst  gc« 
neratus ;  mortalis  autem  non  nalura,  sed  voluntale 
fuit,  ideo  vincenB  omnia . 

Vkrs.  8.  —Ecce  enim  veritatem  dilexisti.  Id  est 
confessionem  :  ecce  apparct  quia  tu  prior  dilexisii 
verilatem  in  rae  facere,  id  csi  cognilionem  peccali 
et  pffinilentiam,  qnia  tu  prius  me  voluisli.  hicerta  et 
occulta  sapienlid'-  tucv  mnnifeslasti  miki ;  id  cst  re- 
velasti  mihi  mvsteria  Filii  tui,  quaR  mullis  quidem 
rcvelasti,  sed  mihi  certa  monslrasti,  primo  ut  agno- 
scerera  te  habere  Filium ;  deinde  ut  ipsum  uosccrem 


gnosco,  Ideo  tu  ignosce,  quia  ego  lecrvmis  punior,  ^  «^  ^«"^'"^  "^^^  venlurura,  ita  ut  passionera  ejus  el 
•  j_. r__  .__^j.. «.  ' .  o  resurrectionem  quasi  visam  pnsnuntiarem.  Ideo  : 


ideo  tu  misericorditer  parce.  Et  peccatum  meum 
conira  me  est  semper  :  boc  est,  quasi  imago  hor- 
ribilis  stat  eoDtra  me,  quam  scmper  apertis  et  clau- 
sis  oculis  aspicio,  et  orando  et  plorando  annihilare 
copio.  Superius  dieitar  :  Arguam  ie  ei  siaiuam 
peeeata  conira  faclem  tuam  \^Psal.  xlix)  :  hoc  poB- 
nitens  pramcupat,  et  ponit  peccatum  saum  contra 
s*  semper  illud  sspiciens  el  iHud  deflens.  Est  au- 
tem  vera  pccnilenlia  et  commissa  deflere,  et  deflcn- 
da  non  commillere. 

Ideo  te  oro  quia  (Vbrs.  G)  tibi  soli  peccavi  ei 
malum  coram  ie  feci :  qui  solus  es  sine  peccalo, 
el  qui  solus  cs  bonus.  Nota  :  Ipsum  misericordisB 
parenlem,  scilicet  Chrislum  alloquitur ;  omnes  ho- 
mincs  vinculi^;  peccatorum  Constricti  tenentur,  lu  p 
solus  es  verax  et  juslus.  Vt  justi/iceris  in  sermo- 
nibus  tuis,  cum  dicas  :  Quis  ex  volis  arguet  me 
de  peccatoJ  iJoan,  viii)  et  prophela  dc  te,  pccca- 
inm  non  fecil ;  et  :  Princcps  mundi  veniet  ad  le, 
ct  nihil  de  suo  inveniet  (Joan,  xiv).  Et  vincas  in- 
jlilia  omnes  homines,  cun  judicaris  ab  injustis 
diconlibus  :  Reus  est  morlis  {Matth.  xxvi);  el  :  Si 
hic  non  esset  malcfactor  non  tibi  tradidissemus 
enm  (Joan  xviii). 

Aliter  :  Tibi  soli,  qui  es  regum  Rex,  peccavi  et 
malum  coram  ie  feci,  qui  omnia  inspicis,  qui  do 
niea  slirpe  le  nascilurun;  promisisti.  Sed  nunc  oninis 
populus  dieil  :  De  David  non  nascetur  Christus,  qui 
tale  peccatum  commisit,  et  idco  fit  irritum  promis- 
sum  tunm  in  opinione  Iiominum.  Ideo  dimilte  pec-  q 
catum  meum,  ut  jusiifieeiis  in  sermonibus  iuiSy  im- 
plendo  promissum  luum,  ne  fallax  sed  verax  appa- 
reas,  ei  vincas  cum  judicaris  a  mundanis,  non  de- 
bere  te  reddere  ea  propler  mulia  peccata  mea  :  et 
manifesta,  non  ex  merilis  meis,  sed  sola  juslilia  lua 
sermones  de  promissionc  mihi  facta  forc  complcn- 
dos.  Tu  solus  jusius  cs  iu  te,  alii  pcr  te. 

Vers.  7.  --  Ecce  enim  in  iniquitatibus  conceptus 
sum,  Id  est  in  originali  peccalo  quia  omncs  in  Adam 
peecaverunt  Ei  in  pcccaiis  concepit  me  mater  mea. 
Xon  crat  David  dc  aduUcrio  natus,  scd  dc  Jesse 
juslo  viro  et  conjuge  ipsius;  nec  est  peccatum  com- 
roistio  conjugii,  scd  quia  morlalis  dc  pareotibus 
propagmtur,  merilo  in  peccatis  concipi  memoratur. 


Vers.  9.  —  Asperges  me  hyssopo  et  mundabor.  Id 
est  mundabis  me  pcr  sanguincm  Filii  Dei.  Hisloria 
tangitur  :  fasciculo  hyssopi  aspergcbalur  sanguis 
super  leprosiim  ct  inuudus  fiebat.  Sanguis  iste  si- 
gnificavil  sanguinera  Filii  Dei,  qno  Icprosi  corpore 
et  aniraa  supt  mundali.  Hyssopus  herba  parva  el 
rcprimens  lumorem  pulmonis,  sigoilical  humilita- 
tem  Christi  qui  se  obtulit  Dco  :  hyssopus  dicitur  ra- 
dice  pctram  penetrare,  quae  pclra  est  Ghrislu'*.  La- 
vabis  me  et  super  nivem  dealbabor;  id  estpurificabis 
me  per  lavalioncm  baptismi  ct  ero  albus  super  ni- 
vem.  Anima  habut  candorem  suum  sicut  corpus 
suum  :  et  intcr  omnes  visibiles  crCaturas  nihd  al- 
bius  csl  nive,  super  quam  in  corporc  est  candor 
animoe.  Et  poslquara  hoc  feceris. 

Xeixs.  \0  Auditui  meo  dabis  gaudium  ei  Ufti- 
tiam.  Soperius  dixisti  :  Audi  populus  meus  et  \o- 
quar  {PsaL  xlix  i,  eccc  audio  obcdienter  quid  prx- 
cipias,  nec  contradico,  et  huic  audilui  mco  dabis 
gaudiura  ct  Iietiliam.  Gaudium  pertincl  ad  peccati 
absolutionem,  Isetilia  ad  pcrennis  vitae  perceptio- 
uera.  Auditui  gaudiura  et  Icelitiani  dabil  quando  di- 
cet :  Venite,  bcnedicti  Palris  mei,  percipite  regnum 
{Matth.  XXV),  ctc. ,  auilita  hac  vocc  exsnUabunt  ossa 
humiUata,  scilicet  animi  firmamcnta  in  pcpnitenlia 
debiliiata.  Per  ossa  eliam  iiitelligilur  ralio  et  liberum 
arbitriura,  in  pecca^is  inclinala  :  hjec  cxsultabuut, 
ciim  restilues  vim  ralionis  et  facultatem  liberi  ar- 
bitrii.  Dum  enim  horao  pcccalis  deleclalur,  ralio 
excoicalur,  iiberum  arbilrium  dcbilitatur.  Ut  au;Ii- 
tui  mco  des  gaudium  et  I.Tlitiam. 

Vers.  H  .  —  Averte  faciem  tuam  a  peccaiis  meis. 
Dcuin  peccala  nostra  aspicerc  vcl  rccordari  est  velle 
punire ;  faciem  a  peccalis  avcrtcre  vel  oblivisci,  est 
nolht  punire.  Cailerum  Deus  scraper  aspicit  omnium 
hominum  actus  vel  cogilaliones,  nec  unquam  obii- 
viscilur,  cui  omnia  pncterila  et  futura  suut  prssen- 
tia.  Ei  omnes  iniquiiates  meas  dele;  originales  et 
actuales  dele,  lioc  est  dimitle,  quia  crimcu  nostrum 
admissum  in  quibusdam  quasi  tabulis  scribitur, 
dum  divina  notilia  conlinetur.  Et  non  tanlura  pec- 
cata  dimitle,  sed  etiam . 

Vers.  \t.  Cor  mundum  crea  in  me,  Deus.  Qui 


HOXORH  AUGUSTODUN.  OPP.  PARS  II.  —  EXEGETICA. 


587 

lioc  poles  faccre,  purga  animnm  alj  ignoraiiliae  ca-  A 
ligine,  ut  le  possim  pure  inlueri  el  intelligere.  Creare 
positum  est  liic  pro  restaurare.  Grea  cor  mundum, 
hoc  esl  da  mundum  intcllectum  :  cor  ideo  pro  intelli- 
genlia  ponilur,  quia  in  hoc  fons  cogilationum  esse  di- 
citur.  De  corde,  inquit  Dominus,  excunt  cogitaUones 
(Matth.  XV) ;  unde  et  cor  conoydes  cst,  quae  ignis 
habel  imaginem  ;  ut  merilo  lah*  positione  sil  plasma- 
tutn,  unde  nobis  polestvenire  consiHum.  Traditur 
ctiam  a  physicis  cor  in  primis  in  homine  formari.  Et 
Spirittim  rectum  innova  in  viscerihus  meis :  iterato 
da  sapientiam,  id  est  intellectui  meo  Fiiium  tuum, 
nt  bene  possim  operari  :  qnia  ipse  cst  linea  omnis 
recta»  operalionis.  Non  Spiriius,  sed  homo  innova- 
tur  dum  a  vctuslate  peccati  reformatur. 

Vkrs.  13.  —  Ne  projicias  me  a  fucie  tua,  A  facie  " 
Dei  projicitur,  qui  curari  contemnitur.  Ita  innova, 
ut  amplius  non  projicias  a  conformiiate  ejus,  qu» 
est  facics  tua,  per  quam  cognosceris,  el  non  per- 
mitlas  ullerius  exceJere  Hneam  luam.  Et  Splritum 
sancium  ne  auferas  a  me^  sciHcel  spirilum  prophe- 
tias  vel  dilectionis. 

Vers.  14.  —  HeddemihHmtitiam  salutaristui. 
Hocest,  me  fac  habore  la»liliam  de  salvatione  Fiiii 
tui.  Gratiam  Spirilus  sancti  se  amisissc  cognoscit, 
quia  Spirilus  sanctus  peccantes  fugit,  et  non  habi- 
tal  in  corpore  subdito  peccalis.  Kt  spiriiu  prlncipali 
confirma  me,  ne  iterum  peccem,  ncc  animi  muiabi- 
Hiate  a  le  discedam.  Hic  Triniias  cxpressc  ponitur : 
in  spiritu  principnli  Pater,  in  spirilu  rccto  FiHus,  ^ 
in  spiritu  sancto  ipsc  Spiritus  sanctus  accipilur. 
Non  tamcn  ideo  spiritus  principalis  discitur,  quod 
ipse  sit  prior  tempore  vel  major,  sed  quia  ab  eo  et 
Filius  et  spiriius  sanclus  non  ipse  ab  iHis  dicitur. 
Si  hoc  feccris,  mihique  illa  qua)  petii  dederis. 

Vers.  15.  —  Docebo  inuiuos  vias  tuax.  Hoc  est, 
alios  peccatores  vcrbo  et  exemplo  misericordiam  et 
jnstiliam  tuam  instruam,  et  per  me  impii  nd  te  con- 
rertentur  ab  errore. 

Vers.  16.  —  Libera  mc  de  sanguinihus  DeuSy 
Deus  salutis  merr.  Sanguis  singulari  numero  pars 
corporis,  vel  ipse  homo  vel  progcnies  accipilur.  Pars, 
ut  ibi :  Sanguis  de  latere  Domini  exivii  {Joan.  xix); 
liomo,  ut  ibi  :  Caro  et  sanguis  non  revelavit  tibi 
{Matth.  XVI);  progenies,  ul :  alto  sanguine,  Iioc  est,  D 
nobili  stirpe  natus  esl.  Sanguines  vero  phirali  nu- 
mero  peccata  vel  morles  inlclliguntur.  Deus  salutis 
cst  Chrislus  per  quem  shIus  datur  c«cdentibus.  0 
Deus  omnium,  qui  es  Dcus  salulis  mcjr,  libera  me 
de  mortibus.  Ideo  ponit  sanguines  pro  mortibus, 
quia  per  elTusioncm  sanguinis  fit  mors.  Muilas 
mortes  habuit  :  unam,  qua  seipsum  peccando  occi- 
dit  :  alleram,  qua  Hethsabee  in  anima ;  tertiam  qua 
Uriam  dolo  interfecit.  Et  exsuUabit  lingua  mea  ju- 
stitiam  tuam,  hoc  e>t,  si  hoc  feceris,  tunc  exsullan- 
ter  proferel  aliis  lingua  mea  justiliam  tuam,  qua 
peccata  remittis  et  in  Ix>nis  opcribus  promovos.  Su- 
perius  dicitur  :  Quare  tu  enarras  justitins  meas  et 
as&umis  testamentum  meuni  per  os  tuum  [Psal. 


288 


xLix) ;  nunc  a  culpa  absolulus  justitiam  Dei  exsultans 
narrat.  Unde  subditur. 

Vers.  17.  —  DomifiCy  labia  mea  aperies,  quae 
rcatus  occluserat :  idonea  el  munda  facies  ad  profe- 
rendum  justiliam  tuam  ;  et  tunc  os  meum  annuntia' 
bit  laudem  tmm,  id  esl  pra^conia  juslitisB  tusp.  Pec- 
cantcs  non  audenl  loqui  ne  rcdarguantur,  el  pec- 
cata  eis  impropcrerjtur  :  his  labia  ad  loquendum 
aperiunlur,  dum  a  peccatis  resipiscentes  justifican- 
lur,  el  tunc  Spiritu  Dei  animali  gloriara  humanam 
dcspiciunt,  laudes  et  improperia  hominum  aeque 
contemtiunt,  peccantcs  libcre,  uti  Paulus,  redar- 
guunt.  Horum  ora  laudcm  Dei  annuntiant,  cum 
peccata  sua  coram  hominibus  pronuntiant,  ut  de  sua 
salvatione  excmplum  convcrsionis  sumant.  Laudem 
Dei  sacrificio,  non  sacrificium  animaHum  offero  : 

Vers.  18.  —  Quoniam  si  voluisses  sncrificium 
dedissem.  Sed  intelligo  le  sacrificium  de  peccaloribus 
nolle,  quia  dixisti  superius  :  Non  accipiam  de  domo 
tua  vitulos  neque  de  gregibus  luis  hicos  (Psal. 
xLix).  Utique  holocaustis  non  delectaberis  sciiicet 
dc  animalibusoblaiis.  Sed  quia  talia  in  figura  oife- 
1  ebantur,  qua?  nunc  pro  peccatis  recipere  recnsas  : 
scio  quale  sacriticium  accipias. 

Vers.  19.  —  Sacrificium  Deo  spiritus  conirihula- 
tus.  Id  est  pro  peccalis  contristatus,  erit  delectabile 
sacrificium  ;  cor  contritum,  id  est  poenitcntia  affli- 
clum,  et  humiliatum,  hoc  est,  pia  confessione devo- 
tum  Deun  non  despicies  sicul  sacrificia  legis.  Tale 
sacrificium  prsevideo  tibi  fieri  a  Sion,  ct  ideo  : 

Vbrs  20.  —  Benijnc  fac  DominCy  in  bona  volun- 
tate  tua  Sion,  ut  (rdificcniur  muri  Jerusaiem.  Per 
Siom  dcnotalur  cognilio  Dei,  per  Jerusalem  chari- 
tas.  Una  est  civitas  Jorusalem  composita  ex  angelis 
et  hominibus  :  cujus  pars  destructa  erat  in  Adam, 
pro  qua  orat ;  henigne  fac,  id  esl  largitcr  lac  dando 
fideni  et  omnem  bonam  vitam  his,  qui  sunt  futuri 
Sion,  el  hoc  in  hona  voluntate  tua,  id  est  ex  gratia 
tua;  ut  a^dificenfur  muri  Jerusalem  i^ev  eleclosho- 
mines,  qui  dfstrucli  sunt  ia  apostatis  angelis.  Vel 
benigne  fac  Sion,  id  est  primitivic  Ecclesi«e  de  Ju- 
doeis  ;  ct  a^dificentur  muri  Jerusalem,  id  est  peream 
constitue  Ecclesiam  dc  genlibus ;  vel  aBdificeniur 
muri  Jurusalcm  de  Jud.iii^s  et  gentibus  fide  et  dilc- 
ctione,  quibus  benijine  fac  dando  perseveranliam  ei 
remuneralionem.  Sion,  quod  dicitur  speculatio  est 
preescns  Eoclesia  ;  Jerusalem  quod  sonat  visio  pacis, 
est  Ecclcsia  regnans  in  cwlis,  qme  construitur  vivis 
de  lapidibus.  Benigne  crgo  fac  Sion,  idest  prgesenli 
Ecclesia*  dando  peccanlibus  veniam  el  confessio- 
ncm  ;  ut  per  cos  ccdificentur  muri  Jerusalem,  id  rst 
per  lalcs  lapides  numorns  electorum  in  Jerusalem 
cirlesli  redinlogrctur.  Miiri  Jerusalem  sunt  angeh  et 
honiinos. 

Vkrs.  %\ .  —  Tunc  accepium  sacrificlum  justitiai. 
Hoc  csl  tunc  maxime  erit  libit  acceplabile  sacrificium 
spiritus  contribulali  ct  cordis  contrili.  Tunc  accipies 
oblaiiones  et  holocosta,  scilicet  fidcles  se  lotos  tibi 
olferentes,  el  res  suas  pauperibus  distribucntcs.  Vel 


2du 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS  SELliCtOS. 


290 


sacrificium  justiiut  esl  corpus  Dominicum^  pro  no-  A 
bis  ut  Bgnus,  iroroolalum  ;  oblationes  sunt  confcsso- 
res  vcl  quique  fideles  se  (Ilinslo  pcr  fiilem  et  opera- 
tiooem  ofTcrentcs  :  holocausta  sunt  martyres  pcr 
i<(nem  passionis,  vel  quolibel  cruciatu  corporis  ab- 
sumpti.  Tunc  impii  supcraliare  luum  vituies,  scili  • 
cet  EcclesiaD  sacerdoles.  Altare  Dei  cst  Cbristus ;  vi- 
tuli  sunt  Cbristiatii,  in  fide  novelli,  in  baptismate  re- 
novali  :  et  sicut  vituli  ungulam  findentes,  ila  inter 
booum  et  malum  disccrnenles  ;  et  sunt  ruroinantes, 
id  est  prsccepta  vcrba  Dci  in  raemoriam  revocantcs ; 
el  sunt  cornibus  arroati,  id  esl  forlibus  sanctorum 
exemplis  roborati.  Hi  vituli  supcr  altare  pouuntur, 
cum  pcr  sacerdoles  Ecclc^io)  Doopcr  Chrislum  0110- 
runtur,  ac  sic  muri  Jerusalcm  per  bos  reliciuntur. 

Alitcr  :  Modo  in  priescuti  acccptas  sacrificiuui  ^ 
pro  iuiquitalc  spirilnm  conlribulalum,  in  futuro  sa- 
criticium  justiliiK  laudis  solius,  ubi  in  domo  tua 
babitanlcs  in  ^a*cula  saeculorum  laudabunt  le.  iloc 
csl  enim  sacrificium  justiliH3.  Tunc  justi  eruntobla- 
tio  et  liolocauslum,  quando  eos  lotos  divinus  ignis 
absumet  :  et  auimse  sapientia,  rorpora  immorlali- 
tate  induentur,  et  mors  in  vicloria  absorbebitur. 
Vituli  erunl  omncs  electi  a  vinculis  Icgis  el  miseriae 
buluti,  et  nova  getale  juvenes  posiii  supcr  allare 
Christum,  in  quo  sineiine  requiescent. 

Conclusio . 

Ilic  psalmus  ideo  a  pocnitentibus  frcquentatur ; 
ut  pcr  virtulem  hujus,  sicut  David,  in  muros  ctrlc- 
slis  Jerusalem  atdificenlur.  Et  nola  quod  pccnitcns  ^ 
primitus  sua  commissa  dcplorat,  deinde  aliis  mise- 
ricordiam  Dei  pracdicat,  poslremo  pro  errantibus  ex- 
orat.  Ideo  autem  in  quadragesimaadlaudescanilur, 
quia  per  poenitentiam  ail  aBtcrnam  laudcm  pervcni- 
lur.  Et  ideo  privalis  diebus  ad  laudcs  cantatur,  quia 
qui  lenebras  peccatorura  evadunl,  ad  lucem  veram 
et  ffilemam  laBtitiam  perveniur.t.  Idcirco  ad  horas 
sscpe  ileratur,  ut  quisque  fidelis  vivus  lapis,  ut  Da- 
vid,  ccclesti  xdificio  imponatur. 

PROLOGUS    l.\   QUINQUAGIXTALB   SECUNDUSl. 

Legitur,  quod  David  propheta  cum  senuisset,  qua* 
luor  millia  juvenum  ex  Isracl  elegerit,  qui  psalmos 
organis,  citharis,  nablis,  tyropanis,  cymbalis,  tubis 
el  propria  voce  magna  jucunditate  personarent, 
quos  ipse  Domini  inspiraliooc  protulil.  Quse  suavis  D 
cantus  adunatio  tribus  partibus  divisa  conslabat  : 
ratiooalis  quae  ad  humanam  voccm ;  irrationalis, 
quas  ad  musica  instrumenla;  communis,  quae  ad 
utrasque  partes  pertinebat.  Cantores  namque  simul 
cum  organis  concinebanl.  Illa  suavis  et  jucunda 
musica  Ecclesiam  catholicam  tali  actu  pra'dicebat, 
qaac  ex  diversis  linguis  varioque  conccnlu  in  una 
tldo  concordiam,  Domino  pracslanle,  tradilura  erat ; 
qujequc  de  Iribus  parlibus  mundi,  Asia,  Africa,  Eu- 
ropacollecta  Christocisdem  psalmislaudcsconsonat. 

Psalmi  sunt  in  duodccim  parles  dislincli  :  in 
prima  parte  Chrisli  carnalis  vita  ;  in  secunda  deita- 
tis  nalura ;  in  tertia  impiorum  advcrsus  eum  conspi- 
ratio ;   ia  quarta  Ecclesiu*  adversus  cos  adraoni- 


tio;  in  quinla  Chrisli  in  persecutionc  oratio;  in 
sexla  pccnilentiu.n  doprecalio ;  iu  i^cptima  Christi 
secunduni  assumptan  humdnitalcm  ad  Patrem  sup- 
plicalio ;  in  octava  parabolica^  et  tropologicac  allu- 
siones  ad  Chrislum  pertinenles  ;  in  nona  mulliplicia 
pricconia,  modo  ad  humanitatem,  modo  ad  divinita- 
tem  perlinenlia ;  in  decima  graduales  ;  in  unde- 
cima  opera  Trinilatis,  in  duodecima  laudcs  cum 
alleluia  sci*ibuntur. 

PnOLOGUS  IN   QUINQU.VGESIMUM  PBIMUM  PSALMU.M. 

Quinqucjam  conscripl;e  docados,  priBfcrunt  quui- 
que  mundi  a)tates,  in  quibus  Ecclesiac  corpus  in 
suis  membris  digeslum,  per  laborem  quinque  sen- 
suum  iu  muros  ccelestis  Jerusalcm  est  congestum . 
Nam  ante  Christi  advcntum  fideles  se  sub  quinque 
libris  Moysis  ud  coeleste  a^dificium  prasparabant ; 
nunc  sub  gralia  quinque  prudentes  virgines,  quac 
sunt  omncs  Ecclesi^c  Hdeles,  se  sub  eisdem  libris, 
spirilaliter  intcllcclis,  ad  camdem  slructuram  pra^- 
parant . 

Jam  sextam  decadem  Spirilus  sanctus  a  corporc 
iniquorum  incipit^  quod  in  sexla  mumli  a;tale  Chri- 
slum  et  Ecclesiam  porscqui  coepit.  Et  sicul  primum 
quinquagintale  a  (^hrislo,  qui  est  caput  corporis  saU 
vandorum,  inchoat,  qui  beatus  vir  aetenia  beatitu  < 
dine  suus  remunerat ;  sic  istud  quinquagintale  ab 
Antichrlsto,  qui  est  caput  corporis  damnandoruni, 
incipit,  qui  filius  perditionis  ad  aeternam  perdilio- 
nem  omnes  sibi  consentaneos  pertrahit. 

Ilic  psalmus  in  quinquagesimo  primo  loco  calcu- 
lum  ponit,  qui  numerus  a  ternario  surgens,  et  per 
septenarium  scandens,  ad  denarium  pervenit.  Ter 
eniro  septero  et  ter  deccm  sunt  quinquaginta  unum; 
qui  numerus  signat  quod  bi,  qui  in  tribus  partibus 
mundi  perseculionem  pro  fide  Trinilalis  patiuntur, 
per  septiformen  Spiritum  ad  denarium  aelernas  vita; 
pcrducuntur. 

IIujus  psalmi  litulus  esl  (Vers.  1,  !2)  :  In  finem 
intellcctus  David  cum  venisset  Doeg  kiumceus  et 
annuntiavit  SauH  et  Dixit  ei :  Venit  David  in  do- 
mum  Abimelech,  Nota  est  historia.  Saul  voluit  Da- 
vid  occidere,  qui  fugit,  et  vcnit  ad  Abimelcch  sacer- 
dotem  et  acccpil  ab  eo  pancm  sanctum,  etgladium  Go- 
lia;.  Quod  videns  Doeg  custos  roulorum  Saul  nun- 
tiavit  Sauli.  Unde  Saul  iratus  occidit  orones  sacer- 
dotes  Domini.  Per  boc  significatur  perseculio  Anli- 
christi  in  Ecclesia  Dei.  Doeg  molus,  Iduma^us  dici- 
tur  terrenus,  et  denotatur  Antichi*istus,  qui  movcbit 
totam  tcrram  ad  sui  cullum,  Per  Saul  significalur 
mors ;  per  David  vita  Chrisli ;  per  Abimelech  Ec- 
clesia;  gladius  regni  potentiam,  panes  propositionis 
designant  sacerdotii  gloriam.  Per  David  Christus  rcx, 
per  Abimelech  cxprimilur  sacerdos.  Iste  intollectus 
est  David  prophelae  extendcntis  sc  in  tinem  roundi 
denotans  ca  in  hoc  psalroo,  qua;  fient  in  ultimis 
tcroporibus ;  quando  veuiet  Antichristus  in  roundum 
et  invocabil  mortcro  ad  punienduro  Abimelech,  id 
est  incipict  iulerricerc  in   Ecclesia  omoes  justos, 


291 


JIONOrtll  AUGUSTODUN.  OPP.   l'ARS  IL  —  EXKGKTlCA. 


idco   quia  suspicicnt  (l.lem  Christi  et  erunt  domiis  A  scl  loqui,  quam  opere  perticercs  maliliam 
cjus . 

Aliter  :  Saul  (iicilur  petiiio,  el  signat  morlem, 
quam  Deus  non  focit,  scd  liomo  peccando  eam  ap- 
pcfit ;  unJe  in  titulo  quarti  decimi  psalmi  seribitur, 
in  diequa  liberaviteumDominmde  manuomnium 
inimicorumejus  ctdemanu  Suuits;  quia  novissima 
inimica  destruelur  mors.  David  dicilur  quod  den- 
derabilis  est  vita,  quam  omnes  beali  desiderant.  Abi- 
melrtcli,  quod  interprclalur  regnum  Pairis  mei,  cst 
Ecclesie,  regnum  cocleste,  quod  gemit  inler  civcs 
regni  terreni  peregrinum.  Doeg  Idumteus,  quod  di- 
cilup  moius  ierrenus,  cst  populus  Babylonicus  in 
motu  terrenorum  semper  migrans  et  nunquam 
quietus.   Qui  est  custos  mulorom,  id  est  slerilium, 


m 

Sicut 
novacula  acula  fecisti  dolum,  Novacula  cral  raso 
rium.  Anlichrislus  cril  novacula  diaboli ;  quia,  ut 
acuia  novacula  pilos  carnis  abradit,  ila  ipsc  bona 
oxtcriora  a  justis  per  dolum  abstrahit.  Kt,  sicut  no- 
vacula  ):asis  pilis  faciem  rcnoval,  sic  ipse  Chrislia- 
nos  a  pcccatis  per  dolum  purgalos  in  sanctitale  in- 
noxat.  Et  sicut  aliquando  rasorium  carncm  saucian- 
do  laedit,  sic  ipse  quosdam  tormentis  sauciat,  quos- 
dam  miraeuIU  decipiens  in  aoima  laedit.  Acutum 
fecisli  dolum^  dum  benc  docere  tc  simulas,  ut  in 
errorem  inducas. 

Vers.  5.  —  DHexisti  malitiam  super  benigniia' 
iem.  Ratio  te  docct  benignitatem,  sed  lu  magisdili- 
gis  malitiam ;    quia  bonos  punis,  malos  supor  eos 


qui  in  bonis  sunl  slcriles,  ouera  pcccatorum  por-  b  erigis  j   el  non  solum  malum  facis,  sed  et  alios  a 

bono  abstrahis.  Nanr«,  dilexisti,  inquit,  iniquitatem 
magis  quam  loqui  asquiiatem  :  dum  justos  propter 
jusliliam  damnabis,  ct  iniquos  exaltabis.  Sed  mali- 
tia  et  iniquitas  demergent  te  in  barathrnm ;  benigni- 
las  et  acquitas  elevabunl  justos  in  coclnm . 

Vebs.  6.  —  Dilexisti  omnia  verba  prcecipiiaiio- 
nis  lingua  dolosu  :  hoc  est,  dilexisti  loqui  omnia 
dolosa  vcrba,  qua;  ducunt  ad  pra^cipitium .  Lingua 
dolosa  esl  fallacia)  minisira  aliud  in  cordc  gestan- 
tium,  aliud  ore  promcntium.  Descripta  Antichrisli 
ncquitia  sequitur  ejus  perdilio. 


tantes. 

Chrislus  rex  vita»  venil  in  Ecclesiam,  qua;  csl  re- 
gnum  Patris  sui.  Scd  Saul,  id  cst  diabolus,  rex 
morlis,  et  Doeg,  id  est  mundi  amatores,  qui  sunt 
rcgnum  Babyloniac,  persequunlur  et  Christum  el 
Ecclesiam.  Et  quia  hoc  maximc  crit  Anlichrisli 
temporibus,  idco  aseribiturei  Iiic  psalmus. 

Materia  hujus  psalmi  esi  iQvectio  Spiritus  sancli 
in  Anlichristum,  quod  sinecausapersequaturEccie- 
siam.  Intcntio  csl,  nos  cautos  faccrc  de  pcrsccn- 
tione  Antichrisli  ipsam  perseculionem  pra)diecndo  el 
damnationem  ejus,  ct  ostendendo  ndem  el  constan- 
tiam  justorum,  qui  tunc  erunt.  Verba  sumpta  sunt 
de  hisloria,  ubi  Doeg  gloriabalur  in  David  regis 
cxpulsione,  et  in  Abimelech  sacerdods  occisione ;  ( 
et  signatur  quod  Judaicus  populus  gloriabatur  quia 
(^lirislum  rcgem  et  sacerdotem  occidit,  sicut  et  An- 
ticl^ristas  gloriabitur,  quod  regnum*  et  sacerdotium 
dc  Ecciesia  exterminabit.  In  quatuor  hic  psalmus 
dividitur  :  prima  divisio  est  :  Quid  gloriariSf  in  qua 
Spiritus  sancti  in  Anticbristum  inveclio  ;  secunda  : 
Proplerea  Deus,  in  qua  Antichristi  deslructio  ;  tcr- 
tia  :  Videbunt  jusiiy  in  qua  ipsius  damnatio  ; 
quarta  :  Ego  autem^  io  qua  tidelium  ascribitur  lau- 
datio.  Psalmus  pcr  diapsalma  dividitur,  quia  popu- 
lus  fidclium  ab  infidelibus  per  Spiritum.  sanctum 
discernitur.  Sequens  vox  est  Spirilus  sancti^  qui  in 
pcrsona  fidelis  populi  in  Anti^hrislum  invenitur,  cu- 
jus  crudelis  persecutio  hic  ostenditur. 

Expositio  psalmi  LL 

Vers.  3.  —  Quid  gloriaris  ia  viaUtia^  qui  potens 
es  itt  iniquitate  ?  Malitia  cst  noosolum  mala  facere, 
sed  et  docercY  et  alios  ad  malum  coostnagere.  la 
hac  inalilia  Anticliristus  glorialur,  dum  totus  mun'- 
dus  a  cuhura  veri  Dei  ad  ipsius  vcnerationem  ineli- 
natur.  Hie  pctens  est  in  iniquitate,  quia  immensts 
divitiis  ct  miris  signis  omnem  iniquitatem  valel  po- 
tenterperficere.  0  Uli  perditionis,  quid  gloriarisin 
malitia,  quae  erit  tibi  taoka  ruina?  poiens  iniqultate 
videris,  sed  poteiUer  tormaQta  patieris. 

Vers.  i.  ^  Tata  die,  koc  est  omni  terapore,  tn« 
justitiam  cogitaoit  lingua  tm,  id  est  meas  tua  me- 
ditaia   csi    njuslitiam :  qttomodo  lingua  tua  pos- 


D 


Et  quia  bonum  respuis,  maUim  diligis  :  ' 

Vers.  7.  —  Propterea  Deus  destructtein  /inem. 
Christus,  qui  verus  est  Deus,  destruet  ie,  ct  poien- 
tiam  tuam  illustralione  adventus  sui,et  hooin/inem, 
id  est  in  sempiternum.  Et  quoniam  eveliet  te  dc 
tua  sublimilate,  hocestoccidet  te;  ei  emigrabii  te  de 
tabernaculo  corporis  vel  hujus  mundi  ad  perpeluam 
poenam :  et  radicem  tuam,  subaudis,  t\c\\Qide  terra 
viveniiuyn.  Radix  ejus  est  humana;  glorise  cupiditas 
quam  in  potentia  regni  figit^  qui  de  terra  viventium 
evellitur  quia  ei  in  ea  regnare  non  conceditur.  Tra- 
ditur  ad  litteram  :  dum  multi  Christianorum  a  facie 
Antichristi  in  ^Egyptum  tugerinl,  el  ipse  eos  perse- 
qui  disposuerit,  tabernaculum  in  monte  Oliveti  fi- 
gat,  in  quo  cum  Spiritus  Domini,  quem  quidam 
Michaelem  intclligunt,  occidal,  ac  dc  hoc  taberna- 
culo  ad  infernnm  migrabit,  ubi  Dominus  in  coclum 
ascendit. 

Vkrs.  8.  —  Haucejus  damnaiionem  videbunt  justi 
et  timebunt  Deum ;  vel,  quidam  se  ei  consensissii, 
quidam  propter  ejus  signa  dubitasse  timebunt.  Alii 
super  eum  ridebunt,  qui  se  ejus  ssQviliaoa  cvasisse 
gaudebunt.  Ejus  factum  irrisione  dignum  reputa- 
bani  et  dicent : 

\ems.9.  —  Kcce  komo  quinon  posuii  Deumadju- 
torem  suum  :  hoc  est,  ecce  apparet  quod  homo  fuit, 
qui  se  Deum  fecit  et  verum  Deum  a^iutorem  ha^ 
bere  contempait.  Hoe  in  Simone  Mago  prsecessit, 
qui  se  Deum  fiaxit,  sed  cadens  fallax  apparuit.  De 
Dei  auxiiio  iion  confidit  sedsperavit  in  multiiudvne 
dimtiarum  suarum  ;  id  est,  non  in  Deo  spem  suam 
poeuil,  sed  in  maltis  divitiiSy  in  auro  et  argenlo,  in 


293 


EXPOSITIO  IN  PSALMOS  SKLECTOS. 


m 


faciiDdia  ct  scienlia,  pcr  quos  putavit  se  salvari.  Et  A  esl  de  Ecclesia,   qu^  nunc  est  labernaculum  Dei, 


l^rcevaluit  in  vanitatc  suay  ia  est,  putabit  se  pracva- 
lcrc  cl  dominari  omuibus  malis  ct  bonis,  in  vani- 
talc,  (|ua  sc  Deum  docebit.  Maxima  quippc  esl  vani- 
las,  quod  despeclo  Dco  sc  ut  Deura  coli  prteeipit. 
In  hac  his  pra^vahiit,  quibus  se  Deum  csse  pcrsuasit : 
ipse  intcribit  quia  arbor  sterilis  fuit. 

Vehs.  \0.  —  Ego  lutem,  Christianus  popuhis, 
quem  ip=c  est  persecutus,  sum  sicut  oUva  fructi- 
jcra  ;  ideo  salvabor  in  saecula.  Oleum  dicitur  misc- 
ricordia,  fruclusolivajsuntopera  misericordiac.  Gen- 
tilis  populus  ut  oleaster  est  insertus  bonx  oliva;,  id 
cst  primiliva?  Ecclcsia;,  unctus  olco  sancto  in  bap- 
tismate,  cai  coaluit  fidc  ct  operalione.  In  domo  Dei. 


ipsum  cmigrabit  quando  in  stognum  ignis  ol  sulphu- 
ris  praJcipiLabit.  Rfullccm  cjus  dc  tcrra  vivcntium 
cvcllct,  cum  semcn  impiorum  de  regno  coclorum 
peuitus  craiiicabit,  et  in  terram  moitis  projiciet. 
Servusenim  Doeg  non  mancbit  in  domoin  telernum  -, 
niius  autem  fidelis  populus  manet  in  a^ternum. 

Yidebunt  juiti  terribile  Deijudicium  super  impium 
populum  ct  timcbunl,  scd  hoc  timorc  purgabuntur. 
Et  super  eum  ridebunt,  id  esl  de  juslo  Dei  judicio 
gaudebunt.  quod  impiorum  pcrseculioncm  et  pras- 
scnlem  damnationem  evaserunl  :  et  dicent :  Eccc 
homo,  qui  Anlichristus,  cum  loo  corporc  suo  in 
supplicium  corruit ;  qui  non  posuit  Deum  adjutorem 
suum,  scd  in  mullis  divitiis  spem  suam  posuit,  quas 


id  est  in  catholica  Ecclesia,  ideo  speravi  in  miseri-  .  .    ^  .    ^        ....        ,     . 

dia  m;  et  in  i^culum  smcuH,  hoc  est.  hic  el  in  B  o™nes  am.s.l.  Egoaulcm  cro  m  Domo  Da  .n  ccclesl. 

futuro,  non  in  divitiis,  ut   Antichristus   persecutor 


meus. 

VERa.  11.  —  Confttcbor  tibi  in  sccculum  SircuU 
ifuia  fecisti.  Id  'esl  laudabo  tc  cordc,  ore,  opere 
quandiu  vivam,  quia  me  lalem  fecisti,  et  dc  Anti- 
chrislo  justumjudicium  fecisti ;  ct  exspectabo  nomcn 
tuum^  hoc  cst  Christum  FiHum  tuum,  ad  judicium 
venturum  et  mihi  pro  labore  pra^mium  vila)  reddi- 
turum  ;  quoniam  bonum  esl  in  conspectu  sanctorum 
fuorum^  quia  lunc  sancti  suramum  bonum  pcrci- 
piunt,  quando  Chrislumin  gloria  Patrisconspiciunt. 
Aliter :  Non  properabo  consequi  nomen  tuum  quod 
esl  Deus,  uti  fecit  Antichrislus,  sed  exspectabo  bene 


Jerusalem  florens  in  gaudio  sicut  oliva^  qui  non  in 
divitiis,  sed  speravi  in  ejus  nmcricordia  :  et  laudabo 
nomcn  ejus  in  saiculum,  quia  conspicio  summum 
bonum  in  ajlernum. 


PROLOGUS   IN   PSALMUM   CB.VTBSIMUM. 

Quinguagesimus  psalmus  canit  pwnitcntiamjdc 
vcro  ccntisimus  miscricordiam ;  quia prwmium  vittc 
in  judicio  reportabunt,  qui  frucium  picnitentuv 
eentesimum  in  patientia  attulerunt,  Et  aptc  hic 
psalmus  post  privcedenicm  poniiur,  in  quo  gratia- 
rum  actio  EccJcsim  pro  conversione  JudfPorum 
scribilur ;  quia  mojc  ftdem  Judaorumjudicium  ul- 
timum  sequitur,  Ideo  in  centesimo  loco  computatur 


ivendo  accipere  nomen  tnum  :  ut  sim  Filii  lui  co-  p  quia  ovis^ centesima  in  judicio  pcr  misericordiam 


ha?res,  ipse  cxistens  Filius,  sic  quoque  consequen 
ter  et  Deus.  Quoniam  hoc  bonum  esse  conspiciunt 
sancti,  qui  in  hoc  summo  bono  erunt  per  a^vum. 

Uoc  tolum  polest  referri  ad  corpus  diaboli,  quod 
sunt  omues  iniqui,  qui  sunt  roembra  Antichristi. 
Doeg  Idumaais  est  Judaicus  populus  pro  terrenis 
commolus;  Saul  mors  vel  diabolus;  David  est 
Christus  ;  domus  Abimetech  Jerusalem  in  Jud^ea, 
rcgno  Palris  Chrisii.  Devid  in  doKum  Abim^lech 
venit,  quando  Chrislus  in  tcmplum  Uicrosolyrois, 
domum  Patris  sui  venit.  Doeg  hoc  Sauli  nuntiavit 
quando  Judaicus  populus  Christum  morti  tradidit. 
Qui  gloriatus  est  in  malitia,  qoa  prophetas  et  justos 
occidit.  Potens  in  iniquitate  fuit,  qua  ipsum  Doml- 
num  neci  dedit.  Tota  die^  hoc  est  omni  tcmpM*e,  in-  ^  ^*  J^^^^'*^ 
iustitiam  contra  Christum  et  aposlolos  cogitavit :  ^  *^^^'^'  ^^"'*  *^^^'  '"  ^"^ 
quos  ui  acuia  fwvacula  dolo  do  terra  JadeBorum 
abrasit.  Verba  prwcipitationis  dilexii,  quando  ei^ 
Chrislum  praedicare  intcrdixit :  quibua  se  de  regoo 
ia  morlem,  ut  diabolus  d4  coelo,  Adam  de  paradiso 
pi^aecipitavil.  Proplerea  Deus  desiruxit  ^um  deUge 
cvulsU  eum  do  civilate,  emigravil  euia  de  terra  sua 
ioter  geates  ct  radicem,  idest,  germen  eimde  terra 
viventium,  hoc  est  de  Eoclesia. 

Totum  etiam  corpus  diaboli,  quod  nunc  in  malitia 
gloriatury  ^ipotenter  justos opprimit,  Deus  in  p,ncm 
destruet  :  dum  in  fine  mundi  omncs  impios  perdct ; 
de  consorlio  justonim  illud  cveUety  qaando  illud 
ventilans,  paleas  a  tritico  tollet.  De  tabernaculo^  id 


pii  pastoris  svperno  gregi  consociatur. 
De  iitulo,  materia,  inlentione  ac  dtvisionepsalmi* 
Tituius  psalmi  est  :  Psalmus  ipsi  David,  hoc  est, 
i?ta  laus  bonie  operationis  attnbuilur  ipsi  Christo, 
victori  judici,  aspectu  delectabili.  Maleria  sunt  Ec- 
clesia;  merita  in  judicio  remuneranda.  Intcntio  est, 
nofi  hortari  bonnm  facere  ct  a  malo  declinare  ut 
pos^imus  misericordiam  in  judicio  reportare.  Verba 
sumpia  sunt  de  regimine  David,  qui  regnum  Israel 
bene  rexit,  malos  odio  tiabuit,  bonos  dilexit ;  et  si- 
giiificat  regimen  Christi,  qui  Ecclesiam  bene  regit 
malos  odit,  bonos  diligit.  Duas  habctsectiones,  quia 
actio  Ecclesise  habet  duas  divisiones,  scilicet  inala 
devitare,  bona  agere.  Una  pars  esi  miserieordiam 
ct  judicium,  in  qua  septem  notaiUur  decIinaDda, 
sex  medilantur  facienda 
Vox  est  Ecclesix 


Expositio  psalmi  C. 

Veus.  1.  —  Msericordiam  ct  jmlicium  caniabo 
tibi,  Dominc  :  raisericordia  cst  de  pra^eati,  judi- 
cium  dc  iuturo  canitur.  0  Domine  Trinitas,  eom 
jucundilate  aunuutiabo  aliis  miscricordiam  tibi  as^ 
cribendam,  quam  exhibcs  hic  poenitentibus,  ei 
judicium,  quod  ostcndis  in  futuro  in  duritia  cordis 
permanentibus  :  nain  istis  gaudia,  iiiis  das  suppli- 
cia. 

Vers.  2.  —  Psallam  et  %ni£liigam  in  viaimmncur 
lata  :  hoc  cst,  quia  judex  es  ju3tus,  operabor  booom 
abstinens  a  malis.  Cantare  perlinet  ad  cottteQajpiatio- 


i.\)"y 


UONORU  AUGUSTODUN.  OPP.   PAUS  H.  —  EXliGETlGA. 


296 


ucm,  psallorcad  Jiclioiicm.  Via  iinmiciilata  cstin- 
nocenlia  :innoccntia  vera  cst,  (\\\x  nec  si!)i  nec  altcri 
noccl ;  quoniam  t/ui  diligit  inhjuitatem,  odit  ani- 
mam  suam  {PsaL  x);  el  ncmo  prius  nisi  in  se  quam 
in  alterum  peccat.  In  hac  psallam  bcne  oporandoe/ 
intcllUjamquanlovenics  ad  mt*:  id  e  t  (|uando  rcmu- 
norabismo.  Alilcrpsallam  etinnocons  ero,  et  intclli- 
gam  lc  procmia  pro  innocientia  liac  reddilurum.  0 
sponse,  (|aando  venics  ad  mc,  ut  me  sponsam  tuam 
de  Babyloae  educas,  cl  in  Jerusali*m  civilalem  tuam 
introducas?  Nunc  viam  immaculalam  exponil.  Pe- 
rambulaban  in  innocentia  covdis  mei:  Iioc  est,  non 
solum  abstinui  a  prava  actione,  scd  eliam  a  mala 
cordis  cogitatione  ;  ct  hoc  in  medio  domus  mere,  id 
cst  communiomniumhabitantium  indomo  Eccksiai. 

De  septem  vitiis  declinandis, 

Ilinc  mcrila  sua  cnumeral,  pro  quibus  co^leslia 
sperat  :  ct  primilus  septem  ponit  cunciis  dcvitan Ja ; 
dcinde  sc\  omnibus  agenda.  Dcclinanda  sunt  ho^c  : 
lujusta)  rci  irailalio,  legis  prscvaricatio,  murmuratio, 
malignitas,  detraclio,  supcrbia,  cupiditas.  lloc  csl 
quod  dicil  : 

Vers.  3.  —  yon  proponebam  ante  oculos  meos 
rem  injustam,  id  est,  non  proposui  aiite  oculos  mcos 
cordis  malum  iaccre,  nec  facientcs  imitari,  facienti- 
busconscnlire.  Facientes  prcrcaricationes  odivi,  el 
parenles,  et  coijnalos,  et  amicos  Icgom  tuam  praeva- 
ricantcs  odio  habui,  non  tamcn  homincs,  sed  horai- 
uum  errores. 

Vers.  4.  —  Sonadha:sit  mihicor pravum,  id  esl 
mala  voluntas  murraurantis,  vel  pravum  consilium 
alicujus  nofi  iavcnit  mc  sibi  conseataneum.  Murmu- 
ratores,  ct  pravo  consilio  malum  machinantes  non 
fuerunt  mei  coasortes.  Decimantem  a  me  malignum 
non  cognoscebam,  hoc  esl,  disscntientem  a  pro- 
posito  meo  ita  devitabam,  quasi  non  agnoscerem  ; 
vel,  hsercticum  a  me  pravo  dogmalc  declinan- 
lem,  ct  maligne  agentero,  ita  abhorrcbam  ut  igno- 
lum. 

Vers.  5.  —  Deirahentem  secreto  proximo  suo  hunc 
persequebar^  id  est  qui  in  occullo  fralri  derogavit, 
et  discordiara  seniinavit,  hunc  ut  hostem  impugna- 
bam.  Pejus  peccat  detrahens  quam  fornicans  :  hic 
enim  se  solum  occidit,  ille  autem  se  et  proximum . 
Mali  non  solum  devilandi  suut  ut  confundantur,  sed 
ctiam  pcrsequendi  ut  corrigantur.  In  Hebrso  habe- 
tur:  Ilunc  iaterficiebam,  quia  detractores  gladio 
propriae  linguaD  occiduntur.  Superbo  oculo  et  insa- 
tiabili  corde  cum  hoc  non  edebam :  hoc  est,  cum  su- 
perbis  et  cupidis  non  comedi.  Omnis  superbus  vel 
cupidus  est  invidus  ;  quia  dum  solus  vuU  potens  vel 
dives  videri  alienis  bonis  cruciatur,  ct  alienis  malis 
delectatur.  Gam  lalibus  convivium  invidias  non  iuii ; 
imo  tales  in  tantum  cxsccrabar,  quod  eos  in  pran- 
dio  meo  non  paticbar.  Unde  et  Scriptura  prsecipit, 
nec  cum  hujusmodi  cibum  sumere  (/  Cor,  v).  In  ocu- 
lis  maxime  superbia  notatur ;  qui  superbi  qui  sc 
aliis  digniores  arbilrantur,  alios  vel  aspicere  dedi- 
gnantur.  Cupiditas  autem  cordi  assignatur,  quia  cor 


B 


A  Dco  vacuum  caducis  rebus  uon  salialur.  Hd^c  duo 
vilia  pra}  aliis  sunt  nolabilia  quia  omnibus  sunt  pe- 
jora :  initium  cuim  omnis  pcccati  superbia  {Eccli.  x; 
cl  radix  omnium  malorum  cupiditasilTim.  vi).Per 
illam  angelus  dc  cQ3lo  cecidit ;  per  islam  homo  de 
paradiso  corruit.  Kx  his  duobus  qua^si  ex  fonlibus 
diaboli  omnia  mala  prolluant,  et  miscros  ad  larlara 
Irahunt.  IIa.'C  omnia  qux  dicta  sunt,  non  solum  sunt 
dcvitanda,  scd  etiam  odienda  et  persequcnda. 

De  virtutibus  sex  aijendis. 

Vkrs.  6.  — Sequuntur  sex  facienda,  sciiicet  tide- 
iilas,  ci^titas,  humilitas,  pro^dicalio,  saucta  conver- 
salio,  malorum  impugnalio  ;  de  his  subditur  :  Oculi 
mci  ad  fideles  terrue  ut  sedeant  mecum.  IIoc  est,  iu- 
tenlio  mea  non  erat  ad  nobiles  et  divites  sa^culi,  ut 
eos  populo  tuo  praeponerem,  sed  ad  fidcles  Ecclesia' 
ut  cos  prxlalos  et  rectores  constiluerem,  qui  me 
cum  iu  judicio  soderent  et  populum  luum  juste  ju- 
dicarcnt.